7. Cấu trúc của luận văn
1.3.3 Biểu hiện của văn hóa trong văn học
Văn hóa như một mạch nguồn lặng lẽ thẩm thấu vào từng hình tượng, chi tiết trong tác phẩm văn học, nhiều khi người viết cũng không ý thức được sự truyền tải văn hóa của mình mà cần đến sự tìm tòi, phát hiện của những người đọc, người nghiên cứu văn chương. Văn hóa có mặt ở khắp mọi nơi trong tác phẩm văn học, từ việc chi phối chủ đề; đề tài; hành động, suy nghĩ của nhân vật; tình tiết; sự kiện… đến hình ảnh; ngôn ngữ; giọng điệu… Tuy nhiên, ở mỗi tác phẩm, chúng ta có thể nhận ra giá trị văn hóa thể hiện rõ hơn ở mặt này hay mặt khác. Văn hóa biểu hiện trong tác phẩm văn học rõ nhất ở nhân vật (với thơ đó là nhân vật trữ tình) sau đó mới đến ngôn ngữ, giọng điệu.
Trường hợp cụ thể truyện ngắn Trần Thùy Mai mà luận văn nghiên cứu, văn hóa biểu hiện qua rất nhiều khía cạnh trong tác phẩm. Đặc biệt, phông văn hóa của người viết có sự ảnh hưởng rất sâu sắc đến những giá trị văn hóa trong tác phẩm. Trần Thùy Mai là một người con xứ Huế vì vậy mà những yếu tố văn hóa mang nét Huế được thể hiện khá rõ ràng trong tác phẩm. Những biểu hiện nổi bật của văn hóa
29
trong sáng tác của Trần Thùy Mai thể hiện ở không gian văn hóa, thời gian văn hóa, con người văn hóa với những giá trị về văn hóa ẩm thực, văn hóa tâm linh, văn hóa ứng xử, ở những biểu tượng văn hóa được hình thành mang ý nghĩa nghệ thuật, cách xây dựng hình tượng nhân vật và miêu tả tâm lý nhân vật, ở ngôn ngữ, giọng điệu trong tác phẩm. Luận văn sẽ tiến hành tìm hiểu, phân tích những biểu hiện văn
hóa nổi bật nhất trong truyện ngắn của Trần Thùy Mai ở những chương sau.