Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát
Tìm hiểu sự tác động của internet lên văn hóa đọc của sinh viên tại thành phố Hồ Chí Minh.
Mục tiêu cụ thể
- Tìm hiểu các chức năng công khai, tiềm ẩn, phản chức năng của internet lên văn hóa đọc của sinh viên
- Tìm hiểu thực trạng văn hóa đọc của sinh viên thành phố Hồ Chí Minh hiện nay
- Lý giải được nguyên nhân dẫn đến thực trạng cũng như xu hướng về việc đọc của sinh viên thành phố Hồ Chí Minh hiện nay
Trong bối cảnh hiện nay, văn hóa đọc của sinh viên đang trải qua những biến chuyển mạnh mẽ với sự xuất hiện của các trào lưu mới như fanfic Những hiện tượng này không chỉ phản ánh sự thay đổi trong sở thích và thói quen đọc của giới trẻ mà còn được thúc đẩy bởi sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội Việc tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến những xu hướng này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tâm lý và nhu cầu của sinh viên trong việc tiếp cận văn hóa đọc.
Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu: Sự tác động internet lên văn hóa đọc của sinh viên thành phố Hồ Chí Minh
Nhóm nghiên cứu đã chọn đối tượng khảo sát là sinh viên từ các nhóm ngành khác nhau đang theo học tại các trường đại học và cao đẳng ở thành phố Hồ Chí Minh.
3.3 Địa bàn khảo sát: Thành phố Hồ Chí Minh.
Phương pháp và kĩ thuật nghiên cứu
Nhóm sinh viên áp dụng phương pháp nghiên cứu định tính để khám phá thói quen và cách thức tìm kiếm thông tin của sinh viên hiện nay dưới ảnh hưởng của truyền thông đại chúng, đặc biệt là internet Qua việc phân tích thực trạng và sự thay đổi này, nhóm mong muốn lý giải các nguyên nhân dẫn đến tình trạng văn hóa đọc của sinh viên ngày nay.
4.2 Kĩ thuật thu thập thông tin
Công cụ kỹ thuật thu thập thông tin chủ yếu được sử dụng là phỏng vấn sâu và bán cấu trúc Chúng tôi đưa ra các câu hỏi mở để khách thể có thể trả lời tự do, từ đó khai thác sâu hơn các khía cạnh khác của vấn đề nghiên cứu Thông tin được thu thập thông qua việc ghi chép và ghi âm các cuộc phỏng vấn.
Trong nghiên cứu này, chúng tôi đã mã hóa tên của các đối tượng phỏng vấn bằng các ký tự in hoa khác nhau và loại bỏ các chi tiết định dạng cá nhân nhằm bảo vệ thông tin của khách thể nghiên cứu.
Mẫu và phương pháp chọn mẫu
Chúng tôi tiến hành nghiên cứu với mẫu tình cờ tiện lợi, tập trung vào sinh viên các trường đại học và cao đẳng tại Thành phố Hồ Chí Minh Mục tiêu là phân tích và giải thích các nguyên nhân gây ra hiện tượng sử dụng internet phổ biến trong giới trẻ, đặc biệt là sinh viên.
12 bị phụ thuộc và chi phối nhiều bởi các phương tiện truyền thông đại chúng mà cụ thể là internet.
Cơ sở lý luận
Lý thuyết áp dụng
6.1.1 Lý thuyết chức năng của Robert Merton
Lịch sử của thuyết chức năng trong xã hội học gắn liền với nhiều nhà xã hội học nổi tiếng như Auguste Comte, Herbert Spencer, Emile Durkheim, và Vilfredo Pareto Các tác giả trong trường phái này nhấn mạnh sự liên kết chặt chẽ giữa các bộ phận cấu thành của một chỉnh thể, trong đó mỗi bộ phận đều có chức năng riêng, góp phần đảm bảo sự tồn tại và ổn định của cấu trúc xã hội.
Trong bài nghiên cứu, nhóm nghiên cứu chủ yếu áp dụng lý thuyết cấu trúc-chức năng của Robert Merton Theo Merton, thuyết này giải thích hiện tượng xã hội bằng cách chỉ ra các hệ quả chức năng của nó đối với các cấu trúc mà nó thuộc về Tương tự như Durkheim và Parsons, Merton nhấn mạnh rằng cấu trúc văn hóa, đặc biệt là hệ thống giá trị xã hội, là yếu tố cơ bản để lý giải cơ chế hoạt động và sự phối hợp của các thiết chế xã hội.
- Quan niệm về chức năng:
Robert Merton phân loại các hệ quả của hành vi xã hội thành chức năng (function) và loạn chức năng (dysfunction) Trong đó, chức năng tích cực nổi bật của Internet là công cụ hỗ trợ hiệu quả cho giới trẻ trong việc tiếp cận thông tin nhanh chóng, tiện lợi và miễn phí Internet không chỉ thúc đẩy văn hóa đọc mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá tính cách, giá trị và chuẩn mực của cá nhân cũng như cộng đồng.
1 Lê Ngọc Hùng, Lịch sử và lý thuyết xã hội học, NXB Khoa Học Xã Hội, năm 2008, tr 217
Robert K Merton (1910-2003) nhận bằng cử nhân từ Đại học Temple và hoàn thành luận án tiến sĩ dưới sự hướng dẫn của Talcott Parsons tại Harvard Từ năm 1941 cho đến khi nghỉ hưu, ông đã giảng dạy và nghiên cứu tại Đại học Columbia.
3 Lê Ngọc Hùng, Lịch sử và lý thuyết xã hội học, NXB Khoa Học Xã Hội, năm 2008, tr 242
Xã hội hiện nay đang trải qua sự chuyển mình mạnh mẽ nhờ vào việc lựa chọn các kênh tiếp nhận thông tin như sách, báo, tạp chí và truyện tranh Sự phát triển không ngừng của ngành công nghệ đã mở ra nhiều cơ hội mới, giúp nâng cao chức năng tích cực tiềm ẩn của các phương tiện truyền thông này.
Internet đã có ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa đọc của người dân Việt Nam, đặc biệt là giới trẻ và sinh viên Sự phát triển của nền kinh tế kéo theo sự thay đổi trong thói quen và tư tưởng của người dân, dẫn đến việc hình thành một nền văn hóa đọc mới để thích ứng với cuộc sống hiện đại Tuy nhiên, phương tiện truyền thông hiện nay gặp phải loạn chức năng, khiến người tiêu dùng trở nên thờ ơ với thông tin do bị “dội bom” bởi quá nhiều tin tức Một câu hỏi đặt ra là liệu việc tổ chức ngày hội sách có thực sự nâng cao văn hóa đọc trong sinh viên và ai là người hưởng lợi từ sự kiện này?
Có hai loại hệ quả trong xã hội: hệ quả nổi trội, hay còn gọi là chức năng trội (manifest function), được thừa nhận và ý thức một cách rõ ràng, và hệ quả tiềm ẩn, hay chức năng ẩn (latent function), biểu hiện một cách ngấm ngầm và chưa được công nhận công khai Từ hai loại chức năng này, chúng ta có thể phân loại thành bốn loại chức năng: (1) chức năng tích cực nổi trội, (2) chức năng tích cực tiềm ẩn, (3) loạn chức năng hiện và (4) loạn chức năng ẩn.
Nhóm nghiên cứu lý giải rằng sinh viên thường dành nhiều thời gian lựa chọn các kênh thông tin trên internet do tính tiện lợi và đa dạng của nó Họ so sánh những lợi ích như khả năng tiếp cận nhanh chóng với thông tin phong phú, cùng với những hạn chế như độ tin cậy và chất lượng thông tin Bên cạnh đó, nhóm cũng phân tích sự khác biệt giữa chức năng công khai và chức năng tiềm ẩn của internet, cũng như vai trò của các phương tiện truyền thông trong việc cung cấp thông tin cho sinh viên.
4 Lê Ngọc Hùng, Lịch sử và lý thuyết xã hội học, NXB Khoa Học Xã Hội, năm 2008, tr 226
Văn hóa đọc của sinh viên Việt Nam hiện nay đang gặp nhiều thách thức, đặc biệt là từ sự phổ biến của sách báo in Để cải thiện tình hình này, cần có những ý kiến đóng góp thiết thực nhằm khuyến khích thói quen đọc sách trong giới trẻ Việc nâng cao nhận thức về giá trị của văn hóa đọc sẽ giúp sinh viên phát triển tư duy và mở rộng kiến thức, từ đó tạo ra một cộng đồng đọc sách sôi nổi và bền vững.
6.1.2 Lý thuyết tương tác biểu tượng
Các tác giả trường phái thuyết tương tác biểu tượng nhấn mạnh rằng quá trình tương tác giữa các cá nhân luôn mang hai ý nghĩa đối với cả chủ thể và khách thể Họ hành động với mục đích truyền đạt nội dung ý nghĩa mà mình muốn thể hiện cho đối phương Ý nghĩa này có thể thay đổi tùy thuộc vào mục tiêu và động cơ của cuộc giao tiếp, do đó vai trò của từng cá nhân và tác nhân xã hội được đề cao trong quá trình này.
Nghiên cứu cho thấy sinh viên và giới trẻ tương tác với nhau, sách, thông tin và tác giả trên internet, thể hiện sự lựa chọn cá nhân qua hành vi tham gia hội sách và hành động theo đám đông Sách không chỉ là công cụ tri thức mà còn là biểu tượng thể hiện bản thân Giao tiếp trực tuyến cho phép cá nhân sử dụng kí tự và kí hiệu để thể hiện cảm xúc mà không cần ngôn ngữ, đồng thời phản ánh tư duy tâm lý người dùng Các biểu tượng như “Emoticon”, “meep” và “pusheen” đã trở thành thói quen trong giao tiếp của giới trẻ trên internet.
Trong nghiên cứu này, chúng tôi áp dụng các lý thuyết phổ biến trong xã hội học truyền thông đại chúng, bao gồm lý thuyết mũi kim tiêm và khái niệm không gian công cộng, nhằm giải thích một số vấn đề liên quan đến nội dung nghiên cứu.
Emoticon là các biểu tượng đơn giản thể hiện cảm xúc, được tạo ra từ sự kết hợp của các ký tự như dấu hai chấm và dấu ngoặc, tạo thành các hình ảnh như mặt cười, mặt khóc, và nhiều biểu cảm khác.
Meep là một trong hai nhãn ký hiệu đầu tiên được Facebook cài đặt mặc định cho người dùng, mang đến một phiên bản phóng to và đa dạng hơn so với "Emoticon" mà trước đây đã được sử dụng.
Pusheen là hình mẫu được lấy cảm hứng từ cô mèo trong bộ truyện tranh “Everyday Cute” của nữ họa sĩ Claire Belton Nhân vật này được giới trẻ ưa chuộng trong các cuộc trò chuyện trực tuyến, giúp họ chia sẻ những thông điệp ngắn gọn và hài hước với bạn bè.
Các khái niệm chính
Trong thời đại internet và mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, chúng ta có nhiều phương tiện để tiếp cận tri thức, dẫn đến sự quan tâm ngày càng tăng về "văn hóa đọc" Tuy nhiên, văn hóa đọc vẫn là một thuật ngữ mới, chưa có định nghĩa cụ thể và có nhiều quan niệm khác nhau về nó.
Theo ngôn ngữ học Phạm Văn Tình, văn hóa đọc phản ánh thái độ và cách ứng xử của chúng ta đối với tri thức và sách vở Ông khuyên mọi người nên đọc sách một cách hợp lý và bổ ích, phù hợp với quy luật tiếp cận tri thức.
Ông Nguyễn Hữu Viêm định nghĩa văn hóa đọc có hai nghĩa: nghĩa rộng và nghĩa hẹp Nghĩa rộng bao gồm ứng xử đọc, giá trị đọc và chuẩn mực đọc của cá nhân, cộng đồng xã hội, cũng như các nhà quản lý và cơ quan nhà nước Trong khi đó, nghĩa hẹp tập trung vào ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của từng cá nhân, bao gồm thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc Nghiên cứu này sẽ sử dụng quan niệm về văn hóa đọc của ông Nguyễn Hữu Viêm làm khái niệm chính.
6.2.2 Các phương tiện truyền thông
Trong bài viết "Truyền thông mới: khái niệm không dễ định nghĩa", thuật ngữ "truyền thông mới" được mô tả là một khái niệm tổng hợp của thế kỷ 21, liên quan đến internet và sự tương tác giữa công nghệ, hình ảnh và âm thanh Định nghĩa này không ngừng thay đổi và chủ yếu dựa trên nền tảng số với các đặc tính như khả năng kết nối mạng (điện thoại di động), khả năng nén và tính tương tác Một số ví dụ tiêu biểu bao gồm mạng Internet, website, truyền thông đa phương tiện, game trên máy tính, cùng với đĩa CD và DVD.
Văn hóa đọc của giới trẻ hiện nay đang gây ra nhiều lo ngại Theo Đặng Chung (2014), sự giảm sút trong thói quen đọc sách của thanh niên có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển tư duy và kiến thức của họ Việc khuyến khích đọc sách và tạo ra môi trường thuận lợi cho việc tiếp cận văn hóa đọc là rất cần thiết để nâng cao nhận thức và trí thức của thế hệ trẻ.
9 Nguyễn Hữu Viêm, 2009, “ Văn Hoá Đọc và phát triển văn hoá đọc ở Việt Nam”, http://www.vjol.info/index.php/TCTVV/article/view/6417/6081 , ngày truy cập 14/12/2014
Truyền thông mới, đặc biệt là internet, đã trở thành phương tiện chủ yếu mà giới trẻ sử dụng để tiếp nhận tin tức hàng ngày Nghiên cứu này tập trung vào việc khám phá cách mà sinh viên hiện nay tương tác với các nền tảng truyền thông mới, đồng thời phân tích những mặt tích cực và hạn chế của chúng đối với văn hóa đọc.
Thuật ngữ "internet" đã trở nên quen thuộc và là kênh thông tin phổ biến nhất hiện nay Internet được hình thành vào năm 1969 từ một dự án nghiên cứu của Bộ Quốc phòng Mỹ.
Internet là một mạng lưới toàn cầu kết nối hàng triệu máy tính thông qua hạ tầng viễn thông, hình thành từ các mạng nhỏ hơn Đây là mạng của các mạng, nơi các máy tính và thiết bị giao tiếp bằng giao thức TCP/IP (Transmission Control Protocol – Internet Protocol) Internet đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của các dịch vụ truyền thông dữ liệu, bao gồm tìm kiếm thông tin từ xa, truyền tệp tin, thư điện tử và các nhóm thông tin.
Xã hội hóa là quá trình mà xã hội truyền đạt những chuẩn mực ứng xử cho cá nhân, giúp họ trở thành thành viên tích cực trong cộng đồng Quá trình này diễn ra theo chiều hai chiều, bao gồm cả việc cá nhân tiếp nhận và điều chỉnh hành vi của mình dựa trên các giá trị xã hội.
Xã hội dạy cho cá nhân những giá trị chuẩn mực
Cá nhân nhập tâm (nội tâm hóa) những điều đã học thành những chuẩn mực giá trị của riêng mình
Bài viết "Truyền thông mới: khái niệm không dễ định nghĩa" của Phạm Khánh Hòa, được đăng tải trên trang New Media Vietnam, khám phá những thách thức trong việc định nghĩa truyền thông mới Nội dung bài viết nhấn mạnh rằng khái niệm này không chỉ đơn thuần là việc sử dụng công nghệ mà còn liên quan đến cách thức tương tác và chia sẻ thông tin trong xã hội hiện đại Để tìm hiểu sâu hơn về chủ đề này, bạn có thể truy cập bài viết qua đường link: http://newmediavietnam.wordpress.com/2012/07/19/truyen-thong-moi-khai-niem-khong-de-dinh-nghia/.
11 “Giáo trình : Bài 1 Tổng quan về internet”, http://eldata2.neu.topica.vn/ICT101/Giaotrinh/04_ICT101_Bai1_v1.2012102203.pdf Ngày truy cập
Xã hội hóa là quá trình hình thành nhân cách xã hội, trong đó cá nhân tiếp cận văn hóa và phát triển bản thân Quá trình này không chỉ dẫn đến sự trưởng thành mà còn tạo dựng uy tín xã hội Trong xã hội hóa, các động cơ hành động và khát vọng của cá nhân xuất hiện, với động cơ được hiểu là trạng thái huy động năng lượng cơ thể hướng vào một mục tiêu cụ thể, thường là yếu tố từ môi trường bên ngoài Hành vi có động cơ bao gồm các quan sát, hành động, cảm xúc và tư duy của cá nhân nhằm đạt được mục đích nhất định Nhóm nghiên cứu sẽ khám phá động cơ và hành vi có động của cá nhân trong việc tìm kiếm thông tin, cũng như các phương tiện để đạt được mục tiêu cuối cùng.
Xã hội hóa là quá trình mà cá nhân thích ứng với các giá trị và chuẩn mực xã hội, qua đó tiếp nhận và duy trì khả năng hoạt động trong xã hội Nghiên cứu xã hội hóa tập trung vào việc tìm hiểu các điều kiện và yếu tố cấu thành trong các lĩnh vực xã hội, văn hóa, kinh tế và sinh thái, ảnh hưởng đến sự phát triển nhân cách của con người Quá trình này cho thấy rằng sự hình thành nhân cách phụ thuộc vào sự tương tác với môi trường xã hội và vật chất, mà xã hội đóng vai trò trung gian.
Nhân cách là hình mẫu tổ chức đặc trưng của mỗi người, bao gồm tính cách, đặc điểm, quan điểm và khả năng hành động, được hình thành từ cấu trúc sinh học và tâm lý Sự phát triển nhân cách phản ánh những thay đổi lâu dài và có hệ thống của các yếu tố này trong bối cảnh lịch sử và cuộc sống cá nhân Nhóm sẽ nghiên cứu sự thích nghi của cá nhân qua các phương thức khác nhau.
12 Stanislaw Kowalski - theo Thanh Lê dịch, xã hội hóa giáo dục và giáo dục học, NXB ĐH Quốc gia Tp.HCM,
13 Th.M Newcomb, P.H Turner, Ph.E Converse: Psychologiaspotenzna Warszawa 1970 PWN, s.42
14 Dẫn lại theo G Endruweit & G Tromsdorff, 2002, “Từ điển Xã hội học”, NXB Thế giới
15 G.Endruweit & G.Tromsdorff,2002,“Từ điển Xã hội học”, NXB Thế giới
Mười tám phương tiện mà cá nhân sử dụng để đạt được mục tiêu cuối cùng đã góp phần hình thành nhân cách, thói quen và các mối quan hệ xã hội của họ Những yếu tố này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển cá nhân mà còn định hình cách mà cá nhân tương tác và hòa nhập vào cộng đồng.
Thuật ngữ “hiện đại” bắt nguồn từ thời Phục Hưng ở Châu Âu, được Hegel định nghĩa vào năm 1800, và thường được hiểu là khái niệm đối lập với truyền thống và cổ xưa Qua thời gian, "hiện đại hóa" đã trở thành quá trình chuyển đổi từ "xã hội cổ truyền" sang "xã hội hiện đại".
TỔNG QUAN TƯ LIỆU
Thực trạng và nguyên nhân ảnh hưởng đến văn hóa đọc
Văn hóa đọc là một khái niệm mới, chưa có định nghĩa cụ thể, nhưng thường được hiểu là cách ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của cá nhân và cộng đồng Trong bối cảnh phát triển kinh tế và khoa học kỹ thuật hiện nay, thời gian rảnh rỗi của người dân đang ngày càng thu hẹp, dẫn đến sự thay đổi trong thói quen đọc sách.
Văn hóa đọc đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển xã hội và giáo dục tại Việt Nam Việc khuyến khích thói quen đọc sách không chỉ nâng cao kiến thức mà còn giúp hình thành tư duy phản biện Để phát triển văn hóa đọc, cần có sự hỗ trợ từ các cơ quan nhà nước, gia đình và nhà trường Các hoạt động như tổ chức sự kiện đọc sách, phát động phong trào đọc sách trong cộng đồng sẽ góp phần tạo ra môi trường thuận lợi cho việc hình thành thói quen đọc trong giới trẻ.
Văn hóa đọc sách của giới trẻ hiện nay đang đối mặt với thách thức lớn trong bối cảnh phát triển kinh tế và sự bùng nổ của internet Điều này đặt ra câu hỏi về nguyên nhân và các yếu tố chính mà những thế hệ trước đã nhận thức được.
Thói quen đọc sách của giới trẻ đang suy giảm nhanh chóng, chủ yếu do ảnh hưởng của hệ thống giáo dục và phương pháp giảng dạy ở cấp tiểu học Sách ngày càng bị thay thế bởi các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính bảng và laptop Nhiều bản tin cho rằng sách online cũng góp phần vào sự giảm sút này, khiến người đọc ít ghé thăm các cửa tiệm sách vì có thể dễ dàng tìm thấy mọi cuốn sách mới trên internet Hơn nữa, giáo viên thường không hướng dẫn học sinh cách tìm kiếm nguồn thông tin đáng tin cậy và không khuyến khích việc khám phá tài liệu đa dạng Học sinh thường chỉ đặt câu hỏi “nó ở trang mấy?” thay vì chủ động tìm tòi.
Nhiều giáo viên thường nhận câu hỏi "nó có sẵn trên video hay không?" khi giao bài tập cho học sinh, phản ánh sự phụ thuộc vào các nguồn tài liệu dễ tiếp cận Một số tác giả chỉ ra rằng hệ thống giáo dục hiện tại khuyến khích học sinh tìm kiếm thông tin một cách thụ động, dẫn đến việc người Hungari dành ít thời gian cho việc đọc sách, đặc biệt là văn học cổ điển và thơ ca Mặc dù họ tiêu thụ nhiều bài báo và sách giáo khoa, nhưng tài liệu học tập chủ yếu do Bộ Giáo Dục biên soạn, khiến học sinh và giáo viên chỉ tập trung vào sách giáo khoa mà không tìm hiểu thêm thông tin bên ngoài Phương pháp giảng dạy hiện tại chủ yếu dựa vào việc đọc chép, khiến học sinh chỉ học thuộc lòng mà không phát triển khả năng tư duy độc lập.
21 Xin xem tại search.proquest.com, Habit of book-reading declining among youth, Daily Times, 21.2.2014 http://search.proquest.com/pqcentral/docview/1490573502/DB53D919CC1A4D4APQ/1?accountidb831
In recent years, Hungarians have significantly reduced their reading time, particularly in classical literature, valuable fiction, and poetry Conversely, there has been an increase in the consumption of newspapers, nonfiction, and popular literature aimed at entertainment This shift highlights a relative improvement in reading habits, despite an absolute decline in traditional literary engagement in Hungary.
Để giúp học sinh phát triển kỹ năng đọc hiểu và lấy thông tin từ sách hay bài báo, việc đào tạo bài bản là rất cần thiết Thói quen đọc sách cần được rèn luyện lâu dài và bền bỉ, đồng thời cần tạo ra niềm yêu thích đọc sách, giảm bớt những áp lực về việc phải đọc Giai đoạn tiểu học được xem là thời điểm lý tưởng nhất để hình thành thói quen này.
Trong bài viết “Người Việt Nam chưa có văn hóa đọc,” giáo sư Chu Hảo nhấn mạnh rằng trong nhiều năm qua, hệ thống giáo dục Việt Nam chưa chú trọng đến việc hình thành thói quen đọc sách cho học sinh ở mọi cấp học Ông cho rằng ba yếu tố quan trọng gồm thói quen đọc, khả năng lựa chọn sách, và cách đọc là cốt lõi của văn hóa đọc Trong khi đó, ở các nước phát triển, trẻ em được dạy những kỹ năng này từ khi còn nhỏ và duy trì liên tục cho đến khi vào đại học.
Ngày nay, sự phát triển của khoa học kỹ thuật đã giúp các trường học trang bị nhiều thiết bị nghe nhìn như máy tính và máy chiếu Điều này mang lại hai mặt: thứ nhất, nó thay thế phương pháp học truyền thống bằng cách khuyến khích học sinh nhìn và chép; thứ hai, nó kích thích sự tò mò và hứng thú của học sinh thông qua những hình ảnh minh họa cụ thể, từ đó khuyến khích khả năng tìm tòi thông tin mà các em yêu thích.
Bên cạnh các yếu tố kinh tế và hệ thống giáo dục, định hướng của cha mẹ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành thói quen đọc sách ở trẻ Kamalia Abdullah trong bài viết “Start reading habit young” trên tờ New Straits Times nhấn mạnh rằng cha mẹ cần phải yêu thích việc đọc sách để truyền cảm hứng cho con cái Bà cũng chỉ ra sự khác biệt rõ rệt trong sở thích thể loại sách giữa hai thế hệ, khi giới trẻ thường ưa chuộng truyện hài hước, tiểu thuyết lãng mạn và sách khoa học viễn tưởng, trong khi thế hệ trước lại thiên về những thể loại khác.
Văn hóa đọc cần được hình thành từ sớm tại các cấp học cơ sở và phổ thông, nhằm tạo thói quen yêu thích đọc sách Để phát triển văn hóa đọc, cần giảm bớt những yêu cầu bắt buộc về việc đọc.
24 Giáo sư Chu Hảo sinh năm 1940 tại Bắc Giang Hiện nay ông là giám đốc Nhà xuất bản Tri Thức.
25 Người Việt Nam chưa có văn hóa đọc, Thụ Nhân, http://nlv.gov.vn/van-hoa-doc/nguoi-viet-nam-chua-co-van-hoa-doc.html ngày truy cập 20/11/2014
26 Xin xem search.proquest.com, http://search.proquest.com/pqcentral/results?accountidb831
Mặc dù internet và các phương tiện hiện đại ngày càng phát triển, cha mẹ vẫn nên khuyến khích con cái đọc sách thay vì tặng đồ chơi Việc tặng sách không chỉ giúp trẻ phát triển thói quen đọc mà còn kích thích sự yêu thích với sách, đặc biệt là trước giờ đi ngủ.
Truyền thông đại chúng đã tạo ra bước tiến mới trong việc giúp học sinh tiếp cận tri thức phong phú hơn, nhưng mối liên hệ giữa việc đọc của giới trẻ và sự phát triển của truyền thông đại chúng lại đầy mâu thuẫn Điều này ảnh hưởng đến thành tích học tập, đồng thời mang đến cả cơ hội và thách thức Sự xuất hiện của các phương tiện truyền thông cũng dấy lên lo ngại về hệ lụy của chúng Giáo sư Chu Hảo nhận định rằng thế hệ trẻ hiện nay bị cuốn hút bởi văn hóa nghe nhìn hơn là văn hóa đọc, vốn nặng về thông tin và giải trí nhưng nhẹ về giáo dục Tuy nhiên, văn hóa đọc và văn hóa nghe nhìn có thể bổ sung cho nhau, và ở những quốc gia có nền giáo dục lành mạnh, văn hóa đọc sẽ lấy lại vị thế của mình.
Trong cuộc phỏng vấn với thạc sĩ Nguyễn Hữu Giới về “Sách đọc và văn hóa đọc trong thời đại bùng nổ thông tin”, ông nhấn mạnh rằng cuộc cách mạng sách báo điện tử mang lại nhiều tiện ích, cho phép người đọc tiếp cận sách mà không cần đến thư viện Ông cũng chỉ ra rằng thông tin trên internet, được hỗ trợ bởi hình ảnh và âm thanh sống động, giúp thu hút độc giả Tuy nhiên, ông cho rằng mặc dù sách báo hiện nay rất phong phú, nhưng vẫn chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu và thị hiếu của người đọc Đặc biệt, giới trẻ và sinh viên có xu hướng thay đổi trong việc chọn và đọc sách theo thời gian và xu hướng mới.
While not everyone has access to a computer, books will continue to be in demand for many readers However, the rise of multimedia on the internet is gradually gaining popularity, offering the added benefits of visuals and audio that enhance the reading experience.
28 Xin xem link : http://search.proquest.com/docview/216938505?accountidb831
Chức năng công khai, phản chức năng của phương tiện truyền thông đại chúng lên văn hóa đọc
Tác giả Huyền Trang của Viện nghiên cứu truyền thông và phát triển trong bài viết
Quá trình toàn cầu hóa đã mở ra nhiều cơ hội mới cho việc tìm kiếm thông tin thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng, làm phong phú thêm hình thức và thể loại tiếp cận thông tin Tuy nhiên, văn hóa đọc vẫn giữ vai trò quan trọng, bởi việc đọc sách không chỉ yêu cầu sự tập trung và tư duy phân tích mà còn giúp ghi nhớ lâu hơn so với việc chỉ nhìn Văn hóa đọc hình thành thói quen và quan niệm mới cho giới trẻ về các vấn đề xã hội, đồng thời cải thiện tư duy, ý thức và hành vi của người đọc trong cuộc sống hàng ngày.
Bài viết của Huyền Trang năm 2014 bàn về tầm quan trọng của văn hóa đọc trong xã hội hiện đại Nó nhấn mạnh rằng việc phát triển văn hóa đọc không chỉ giúp nâng cao tri thức mà còn góp phần vào sự phát triển toàn diện của cá nhân và cộng đồng Việc khuyến khích đọc sách nên được xem là một nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục và phát triển xã hội **Nguồn:** [Viện nghiên cứu truyền thông và phát triển](http://tadri.org/vi/news/Phat-trien-xa-hoi/LUAN-DAM-VE-VAN-HOA-DOC-119/)
Nhà văn J.M Coetzee đã bày tỏ sự lo ngại về việc giới trẻ hiện nay lười đọc và phụ thuộc vào internet, trong khi tỉ phú Bill Gates nhấn mạnh rằng internet mang lại nhiều lợi ích cho xã hội hiện đại Mặc dù internet và các phương tiện truyền thông đại chúng mang đến nhiều thuận lợi, nhưng giá trị văn hóa đọc truyền thống đang dần bị mai một, với sự sụt giảm của các tác phẩm in ấn và sự nổi lên của thông tin trực tuyến Điều này có thể dẫn đến những vấn đề nhạy cảm trong xã hội.
Bài viết "Start reading habit young" của tờ New Straits Times nêu rõ sự khác biệt trong sở thích đọc sách giữa hai thế hệ; giới trẻ hiện nay ưa chuộng thể loại hài hước, tiểu thuyết lãng mạn và khoa học viễn tưởng, trong khi thế hệ trước lại thiên về tạp chí Bà Sharifah Fatmah Alhabshi, thư ký hội đồng sách quốc gia của Bộ Giáo dục Malaysia, khẳng định rằng sách vẫn giữ vị trí quan trọng nhờ những lợi thế vượt trội so với truyền thông đa phương tiện, đặc biệt là khi không phải ai cũng có máy tính Mặc dù sách có nhiều ưu điểm, nhưng phương tiện truyền thông đa phương tiện ngày càng được ưa chuộng hơn do khả năng kết hợp hình ảnh và âm thanh với văn bản Cuối cùng, truyền thông đại chúng đã tác động tích cực đến văn hóa đọc, giúp học sinh tiếp cận nguồn tri thức phong phú và sâu sắc hơn.
Vào kỳ họp thứ 28 của Đại Hội đồng Liên hợp quốc tại Paris từ ngày 25/10 đến 16/11/1995, UNESCO đã quyết định lấy ngày 23/4 hàng năm làm “Ngày sách và bản quyền thế giới” Quyết định này nhằm tôn vinh giá trị của sách và ghi nhận sự đóng góp của các tác giả trong việc phát triển văn hóa, giáo dục và khoa học.
34 Xin xem search.proquest.com, http://search.proquest.com/pqcentral/results?accountidb831
While not everyone has access to a computer, books will continue to be in demand However, the internet is gradually gaining popularity, particularly due to its multimedia capabilities that enhance the reading experience with visuals and audio.
Các phương tiện thông tin đại chúng đóng vai trò quan trọng trong việc quảng bá "31 tác phẩm bất hủ" thông qua các bài báo giới thiệu sách, văn hóa đọc, và vấn đề bản quyền Các chương trình truyền hình và phát thanh cũng ưu tiên các chủ đề này, tạo cơ hội cho sự sáng tạo của nhà báo, nhà văn trẻ, và các nghệ sĩ được công nhận trong ngày hội đọc sách Truyền thông giúp thông tin lan tỏa rộng rãi, không phân biệt tầng lớp xã hội, từ đó khuyến khích mọi người tham gia vào ngày hội sách 23/4 Đồng thời, nó cũng tạo điều kiện cho các tác giả chia sẻ cảm xúc và kết nối gần gũi hơn với độc giả, đồng thời tìm kiếm những tài năng tiềm ẩn mới.
Trong bài viết "Phương tiện truyền thông đại chúng mới và những thay đổi văn hóa xã hội ở Việt Nam", Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh rằng internet đã nhanh chóng chiếm lĩnh thế giới nhờ khả năng phản ánh tính cá nhân trong xã hội hiện đại Ông cho rằng internet không chỉ mang tính cá nhân hóa mà còn có tính tức thời, tương tác và sức lôi cuốn mạnh mẽ Điều này cho phép người đọc thể hiện quan điểm cá nhân qua các bài viết và chủ đề thảo luận, đồng thời khuyến khích sự phản hồi và thể hiện cái tôi cá nhân thông qua các diễn đàn, bình luận, và các hình thức truyền thông như chữ viết, hình ảnh và âm thanh.
Trong tác phẩm này, tác giả nhấn mạnh rằng sự xuất hiện của các phương tiện truyền thông mới đã góp phần làm giảm bớt "vòng xoáy của sự im lặng" Điều này dẫn đến tình trạng thông tin trở nên thiếu nhất quán và cần phải chọn lọc, nhưng đồng thời cũng tạo ra hiện tượng phi tập trung trong việc tiếp nhận thông tin.
Ngày hội sách 23/4 không chỉ là dịp để tôn vinh văn hóa đọc mà còn là cơ hội để kết nối cộng đồng yêu sách Sự kiện này được tổ chức tại Thư viện Quốc gia, nhằm khuyến khích mọi người tìm hiểu và khám phá thế giới sách Để biết thêm chi tiết về văn hóa đọc và các hoạt động trong ngày hội, bạn có thể tham khảo tại trang web của Thư viện Quốc gia.
37 Bùi Hoài Sơn: Phó viện trưởng viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam từ 1/2012 tới nay
Phương tiện truyền thông mới đang đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi văn hóa xã hội ở Việt Nam Theo Bùi Hoài Sơn trong cuốn sách xuất bản năm 2008, sự phát triển của các phương tiện này không chỉ ảnh hưởng đến cách thức giao tiếp mà còn tác động đến các giá trị văn hóa và xã hội của người dân Những thay đổi này mang đến cả cơ hội và thách thức, đòi hỏi xã hội Việt Nam phải thích ứng và phát triển.
“Vòng xoáy của sự im lặng” giải thích lý do tại sao con người thường chọn im lặng khi cảm thấy quan điểm của mình không phổ biến Sự e ngại về việc bị chỉ trích hoặc không được chấp nhận dẫn đến việc nhiều người không dám bày tỏ ý kiến cá nhân Điều này tạo ra một vòng tròn khép kín, nơi mà những tiếng nói thiểu số không được nghe thấy, làm cho sự đa dạng trong quan điểm bị hạn chế Việc hiểu rõ hiện tượng này có thể giúp chúng ta khuyến khích sự giao tiếp cởi mở và tôn trọng ý kiến khác biệt trong xã hội.
Người trẻ ngày nay thường tìm kiếm kiến thức trên internet, nơi họ dễ dàng tiếp cận nhiều luồng ý kiến khác nhau về các vấn đề quan tâm Lối đọc hiện đại tạo cơ hội cho việc trao đổi và thảo luận, nhưng cũng dẫn đến sự cạnh tranh giữa thư viện điện tử và thư viện truyền thống Mặc dù việc tìm hiểu tài liệu trở nên thuận lợi và nhanh chóng, sự chuyển đổi từ đọc truyền thống sang hiện đại cũng gây ra những tác hại nhất định, như làm cho người dùng trở nên lười biếng trong việc thu thập và chọn lọc thông tin, cũng như gia tăng các vấn đề liên quan đến vi phạm bản quyền Những vấn đề này phản ánh sự suy giảm của văn hóa đọc, một phần do ảnh hưởng của các phương tiện truyền thông mới.
Thời đại số đã tạo ra nhiều trang web tương tác cao, cho phép người dùng tự do bày tỏ ý kiến và tham gia vào các diễn đàn mở Họ có quyền chất vấn tác giả và chia sẻ những cảm xúc, mong muốn cũng như ý tưởng của mình, bất kể chúng có thể gây tranh cãi Việc sở hữu email, tạo blog và tham gia các nhóm trên mạng giúp đáp ứng nhu cầu sống dân chủ, thể hiện bản thân và tạo ra không gian riêng tư không bị kiểm soát.
Câu lạc bộ sinh viên nghiên cứu khoa học - Học Viện Hành Chính đã thảo luận về "Lợi ích và tác hại của internet", nhấn mạnh rằng internet là một siêu kênh thông tin toàn cầu, kết nối con người và tập hợp nguồn tri thức của nhân loại trong một mạng lưới thông tin thống nhất Hàng triệu người từ khắp nơi trên thế giới có thể giao lưu về tư tưởng, tình cảm và kinh nghiệm sống, cũng như tiếp cận thông tin từ báo chí và tạp chí qua internet.
MỐI QUAN HỆ HỖ TƯƠNG GIỮA VĂN HÓA ĐỌC TRUYỀN THỐNG - VĂN HÓA ĐỌC HIỆN ĐẠI
Văn hóa đọc truyền thống
2.1.1 Sự hình thành văn hóa đọc truyền thống
Sách được phát hiện lần đầu tiên cách đây khoảng 4000 năm ở thành phố Babylon Trước thời kỳ nhà Hán (thế kỷ thứ 3 trước công nguyên), giấy chưa được phát minh, và người ta sử dụng lụa, thẻ tre, và thẻ gỗ để viết chữ Các thẻ tre và thẻ gỗ được kết nối bằng dây da bền chắc, tương tự như những tấm mành trúc ngày nay.
Khi giấy, mực và thiết bị khoa học kỹ thuật ra đời, con người đã chuyển từ việc sử dụng thẻ tre, gỗ, lụa và vỏ cây sang giấy, từ viết tay sang in ấn Điều này đã làm thay đổi văn hóa đọc truyền thống, trong đó người đọc chủ yếu tiếp cận và nắm bắt thông tin qua sách, báo và các văn bản được ghi chép, in ấn.
Khu vực có truyền thống văn học mạnh mẽ nhất là nền văn minh Bengal, bao gồm Ấn Độ, Nepal, Pakistan và một số nước Nam Á, nơi sản sinh ra nhiều tác phẩm vĩ đại như Veda, Upanishad, Vedanta, Kalidasa, Tulsi Das và Kabir Tại Việt Nam, văn hóa đọc đã xuất hiện từ sớm và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa Trung Hoa, với triết lý Nho giáo yêu cầu sĩ tử phải nghiên cứu kinh thư để thi cử, từ đó nâng cao vị thế gia đình Những người am hiểu kinh điển được kính trọng và xem như trụ cột trong xã hội Ngoài ra, tôn giáo cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành thói quen đọc sách, khi mỗi người ít nhất cũng đọc một bài kinh trong đời, góp phần phát triển văn hóa đọc.
Xã hội ngày nay phát triển vượt bậc với thông tin được cập nhật liên tục qua nhiều kênh khác nhau Trước đây, mọi người chủ yếu tiếp cận thông tin qua sách, với chỉ một vài thể loại văn học như thơ ca và tiểu thuyết, trong khi những tin tức hàng ngày thường chỉ được truyền miệng Những tác phẩm văn học và tập thơ nổi tiếng chủ yếu được biết đến bởi những người thuộc "thế hệ trước".
Nhiều người vẫn thuộc lòng những câu thơ trong tác phẩm "Truyện Kiều" của Nguyễn Du, thường được dùng để hát ru con Tuy nhiên, không ít bạn trẻ ngày nay, đặc biệt là sinh viên, lại không còn quen thuộc với các tác phẩm văn học kinh điển như "Truyện Kiều" hay "Lục Vân Tiên" của Nguyễn Đình Chiểu.
Do điều kiện kinh tế nghèo nàn và tình hình chính trị bất ổn, người dân trước đây không có cơ hội tiếp xúc với sách, coi sách như hàng xa xỉ chỉ dành cho người giàu Khi chưa có ti vi, radio hay internet, sách và thơ là nguồn thông tin chủ yếu Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ, người dân dễ dàng tiếp cận thông tin nhanh chóng hơn qua nhiều thể loại và hình thức sáng tạo, từ sách, báo đến tạp chí với tần suất phát hành hàng ngày.
2.1.2 Cách tiếp cận – tiếp nhận thông tin
Sự ảnh hưởng trực tiếp từ cha mẹ
Sinh viên hiện nay cho biết rằng khi còn nhỏ, cha mẹ họ hiếm khi mua sách báo cho họ, và nếu có, chỉ là sách giáo khoa Điều này cho thấy gia đình chưa định hướng cho trẻ cách chọn sách hay, dẫn đến việc trẻ không hình thành thói quen và niềm đam mê đọc sách Kết quả là, giới trẻ ngày nay bị cho là thiếu văn hóa đọc và không biết cách thưởng thức sách.
Theo chia sẻ của G khoa Q thì:
Ba mẹ mình thường mua truyện, đặc biệt là truyện Đôrêmon, điều này đã ảnh hưởng lớn đến sở thích đọc sách của mình Khi lớn lên, mình không chỉ đọc Đôrêmon mà còn yêu thích series 7 viên ngọc rồng Sau đó, mình bắt đầu tìm đến các tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh và phát triển niềm đam mê với những cuốn sách có nội dung phong phú.
Chủ yếu mua sách giáo khoa (Tr sinh viên thuộc khối ngành kinh tế, một trường cao đẳng tại Tp, HCM)
Trong thời gian học THPT, cha mẹ tôi thường mua sách về công nghệ thông tin và tập truyện ngắn Đặc biệt, trong năm học lớp 12, cha mẹ đã định hướng tôi theo các khối ngành xã hội nhân văn.
46 Cụm từ “ thế hệ trước” được nhóm dùng để chỉ những người có năm sinh từ 1975 trở về trước Thệ hệ ông bà cha mẹ
37 mẹ tôi thường mua sách báo về đọc vì buôn bán tạp hóa, lấy sách báo về bán nên tôi cũng thường lấy nó để đọc”
(L sinh viên khối ngành nhân văn trường Đh Văn Hiến Tp.HCM)
Thỉnh thoảng, tôi đọc sách giáo dục để giúp mẹ, nhưng ba thì hiếm khi tham gia Tôi có thẻ thư viện tổng hợp và thường đến đó vào ngày chủ nhật để đọc sách Học chuyên toán tin, nên tôi cần đọc những quyển sách liên quan đến lĩnh vực này Ngoài ra, tôi cũng tự nguyện đọc những cuốn sách mà mình yêu thích.
( Th sinh viên khối ngành kinh tế)
[cha mẹ hay người thân trong gia đình có hướng dẫn bạn cách đọc và lấy thông tin từ một bài báo hay một quyển sách nào không?]
Bạn Th chia sẻ rằng việc tìm hiểu thông tin là trách nhiệm của mỗi người Nếu không có thông tin sẵn có, bạn có thể đến thư viện để mượn sách hoặc tìm kiếm trên mạng, đơn giản chỉ cần gõ từ khóa trên Google.
“ Ngày xưa đi học thì tự mình đọc vậy thôi chứ không ai hướng dẫn đọc làm sao để lấy ý chính cả”
(K.N Sinh viên trường ĐH NL, TP.HCM)
Cùng với ý kiến của các bạn T, G, K.N, những người này cũng không nhận được sự hướng dẫn từ gia đình và thầy cô Trong khi đó, bạn Tr lại có lợi thế khi mẹ là giáo viên dạy Toán, giúp bạn tiếp cận và thu thập thông tin từ sách báo một cách hiệu quả cho việc học tập và cuộc sống hàng ngày Một sinh viên khác cho biết, nhờ cha mình làm trong ngành bán tạp hóa và chị gái làm việc tại một tòa soạn, bạn cũng được học cách đọc và tìm kiếm thông tin từ sách báo, nhờ đó gia đình thường xuyên giới thiệu nhiều quyển sách bổ ích.
Nhiều bạn trẻ hiện nay chủ yếu được cha mẹ mua sách giáo khoa, trong khi ít được giới thiệu về các thể loại sách khác, thường chỉ là truyện tranh Những thể loại sách mà phụ huynh khuyến khích đọc từ nhỏ sẽ có ảnh hưởng lớn đến sở thích và thói quen đọc sách khi trưởng thành Tuy nhiên, giáo viên ở các cấp học chỉ yêu cầu học sinh đọc bài ở nhà mà không chú trọng đến việc khuyến khích khám phá các loại sách khác.
38 lại không hướng dẫn cho các bạn đọc thế nào là đúng và hiệu quả để nắm bài kỷ khi lên lớp
Một cuộc điều tra xã hội học ở Đức cho thấy rằng sự gia tăng số người tốt nghiệp không tương ứng với việc gia tăng thói quen đọc sách Sự yêu thích đọc sách chủ yếu phụ thuộc vào trình độ học vấn của cha mẹ và môi trường gia đình Ngay cả khi thế hệ sau thành công hơn cha mẹ, thói quen này vẫn không thay đổi Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hình thành thói quen đọc sách trong gia đình và trong giai đoạn thanh thiếu niên.
Trong bài viết "Start reading habit young" của tờ New Straits Times, Kamalia Abdullah nhấn mạnh rằng cha mẹ cần phải là những người yêu thích đọc sách để khuyến khích con cái phát triển thói quen này Nghề nghiệp của cha mẹ có thể ảnh hưởng đến cơ hội tiếp xúc với sách báo, khả năng đọc hiểu thông tin, cũng như việc hình thành sở thích và thói quen đọc của trẻ.
Tính hiệu quả của thư viện
Khi được hỏi rằng: “Có thường xuyên đến thư viện để tìm tài liệu không? thì có các ý kiến khác nhau: