TỔNG QUAN
Bệnh tăng cholesterol máu có tính chất gia đình (FH- Familial hypercholesterolaemia)
I.1.1 Tổng quan về bệnh tăng cholesterol máu có tính chất gia đình
Bệnh tăng cholesterol trong máu có tính chất gia đình (Familial Hypercholesterolemia
Bệnh FH (Familial Hypercholesterolemia) là một rối loạn chuyển hóa lipid di truyền, do khiếm khuyết trên các gen mã hóa protein liên quan đến chuyển hóa lipid và cholesterol trong máu (Brown et al., 1986) Bệnh này có hai dạng chính: ADH (Autosomal Dominant Hypercholesterolemia), dạng bệnh lý tăng cholesterol máu tính trạng trội trên nhiễm sắc thể thường, và ARH (Autosomal Recessive Hypercholesterolemia), dạng bệnh lý tăng cholesterol máu tính trạng lặn trên nhiễm sắc thể thường (Taranto et al., 2015).
Bệnh tăng cholesterol máu có tính chất gia đình (FH) được chia thành hai thể là đồng hợp (HoFH) và dị hợp (HeFH) Trong đó, thể đồng hợp HoFH rất hiếm gặp, với tần suất khoảng 1/1.000.000 trường hợp, trong khi thể dị hợp HeFH có tần suất cao hơn, dao động từ 1/200 đến 1/500 trường hợp (Austin et al., 2004; Nordestgaard et al., 2013; Al-Hinai et al., 2013).
Chẩn đoán bệnh FH là rất quan trọng để phát hiện và điều trị kịp thời, giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch và đột quỵ Tuy nhiên, bệnh FH thường ít được tầm soát Việc chẩn đoán chủ yếu dựa vào kết quả xét nghiệm chỉ số sinh hóa máu, như nồng độ cholesterol HDL-C, LDL-C và cholesterol toàn phần, kết hợp với phân tích tiền sử gia đình, có thể được hỗ trợ bởi xét nghiệm di truyền Bệnh FH được xác định khi giá trị LDL-C vượt quá 190 mg/dL ở người trưởng thành và 160 mg/dL ở trẻ em.
Bệnh tăng cholesterol máu có tính chất gia đình (FH) là một trong những rối loạn di truyền phổ biến tại Hoa Kỳ, với tỷ lệ khoảng 1 trong 300 người mắc phải Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh này có nguy cơ cao hơn, do đó việc nhận diện và quản lý sớm là rất quan trọng để giảm thiểu các biến chứng sức khỏe liên quan.
Cholesterol cao có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đặc biệt là ở những người có khả năng mắc bệnh FH cao hơn (Hopkins et al., 2011) Nguyên nhân gây tăng cholesterol trong máu thường do các yếu tố môi trường, giới tính, tuổi tác và thói quen sinh hoạt không lành mạnh như hút thuốc lá và thiếu vận động (Soutar et al.).
Bệnh tăng cholesterol trong máu có tính chất gia đình dạng ADH chủ yếu do đột biến gen, với khoảng 95% trường hợp liên quan đến gen Low Density Lipoprotein Receptor (LDLR), 2-11% liên quan đến gen Apolipoprotein B (APOB) và 1% trong gen Proprotein Convertase Subtilisin – Kexin type 9 (PCSK9) Khi thụ thể LDL bị khiếm khuyết, cholesterol tích tụ trong huyết tương, dẫn đến xơ vữa động mạch Nồng độ LDL-C cao là hệ quả của việc giải phóng không hiệu quả các hạt LDL do khiếm khuyết trong gen APOB – 100 Sự tích tụ LDL-C trong máu cao làm tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch vành gấp 20 lần, với bệnh tăng cholesterol máu thể nặng được xác định khi chỉ số LDL-C vượt quá 190 mg/dL.
I.1.2 Tiêu chí chuẩn đoán bệnh tăng cholesterol máu có tính chất gia đình
According to the World Health Organization (WHO), Familial Hypercholesterolemia (FH) is diagnosed when an adult's cholesterol level is ≥ 5.0 mmol/l Additionally, diagnostic criteria from organizations such as the Dutch Lipid Clinic Network (DLCN), Simon Broome, and the US Make Early Diagnoses Prevent Early Deaths (MEDPED) are commonly utilized for identifying FH patients (Al-Hinai et al., 2013).
Bảng 1.1 Tiêu chí chẩn đoán bệnh FH của tổ chức DLCN
Nhóm 1: Tiểu sử gia đình
Thế hệ thứ nhất có người mắc bệnh tim mạch sớm
Người dưới 55 tuổi ở nam và dưới 69 tuổi ở nữ thuộc thế hệ thứ nhất có nồng độ cholesterol LDL trong máu cao hơn 95% so với các nhóm tuổi và giới tính khác Ngoài ra, thế hệ này còn có dấu hiệu xuất hiện xanthoma ở gân và/hoặc vùng cung giác mạc.
Trẻ em < 18 tuổi có nồng độ cholesterol LDL trong máu cao hơn 95% theo độ tuổi và giới tính 2
Nhóm 2: Tiền sử lâm sàng
Bệnh nhân mắc bệnh tim mạch vành sớm (
