TIỂU LUẬN CUỐI kỳ môn học giáo dục thể chất 3 nguồn gốc cờ vua các dạng khai cuộc trong cờ vua

Không chỉ đơn thuần là một trò chơi giải trí lành mạnh trong lúc nhàn rỗi, Cờ vuacòn giúp người chơi phát triển tư duy, rèn luyện tính kỹ luật, kiên trì, điềm tĩnh,lòng tự trọng, tinh th

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP HCM

V

A

TP Hồ Chí Minh, tháng 8, năm 2021

BẢNG PHÂN CÔNG LÀM TIỂU LUẬN NHÓM

1 Chiến lược khai cuộc thoáng bên trắng Văn Chiến, Phúc Hậu

2 Chiến lược khai cuộc nửa thoáng bên trắng Văn Vũ, Thị My

3 Ván cờ minh họa Bên trắng: Văn Chiến,

Phúc HậuBên đen: Văn Vũ, Thị

My

MỤC LỤC

I MỞ ĐẦU 1

II NỘI DUNG 2

1 Nguồn gốc cờ vua 2

3 Khái niệm về giai đoạn khai cuộc 6

4 Những nguyên lý trong giai đoạn khai cuộc 7

5 Những điều cần lưu ý khi triển khai quân 9

6 Các dạng khai cuộc trong cờ vua 10

6.1 Hệ thống khai cuộc thoáng (mở) 10

6.2 Hệ thống khai cuộc nửa thoáng (mở) 10

6.3 Hệ thống khai cuộc kín (đóng) 11

7 Chiến lược cờ trắng trong khai cuộc thoáng 12

8 Chiến lược cờ trắng trong khai cuộc nữa thoáng 14

9 Ván cờ minh họa 20

III KẾT LUẬN 21

TÀI LIỆU THAM KHẢO 22

Không chỉ đơn thuần là một trò chơi giải trí lành mạnh trong lúc nhàn rỗi, Cờ vuacòn giúp người chơi phát triển tư duy, rèn luyện tính kỹ luật, kiên trì, điềm tĩnh,lòng tự trọng, tinh thần độc lập , hổ trợ trong việc học tốt các môn khoa học tựnhiên cũng như xã hội Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học

về lợi ích của cờ vua trong sự phát triển các năng lực tư duy cũng như những nănglực tâm lý đối với học sinh và sinh viên

II NỘI DUNG

1 Nguồn gốc cờ vua

Cờ vua (chess) là một trong những trò chơi bắt nguồn từ chữ “Chaturanga”, mộttrò chơi có nguồn gốc từ Ân Độ vào khoảng thế kỷ thứ 6 hoặc sớm hơn, nó có liênquan mật thiết đến cờ tướng của người Trung Hoa Chaturanga tiếng Phạn(Sanskrit) có nghĩa là trò chơi chiến trận đối kháng giữa hai bên của quân đội Ân

Độ với bốn binh chủng là voi chiến, kỵ binh, chiến xa (do ngựa kéo) và bộ binh(Vua và cận thần ở giữa) - từ đó đưa đến bốn loại quân trong Cờ vua hiện nay -Tượng, Mã, Xe và Tốt - Chaturanga từ Ân Độ theo hướng đông truyền đến TrungHoa, rồi xuyên qua Hàn Quốc để đến Nhật Cờ vua cũng xuất hiện ở Ba Tư saucuộc xâm chiếm của người Hồi giáo (638-651) - Sự bành trướng của đạo Hồi đếnSicily và sự xâm lược Tây Ban Nha của người Ma Rốc đã mang “shatranj” (một têngọi khác của cờ) đến các nước Tây Âu, và xuyên qua các con đường thương mại cờ

đã đến Liên Xô (cũ) - Vào cuối thế kỷ thứ 10, cờ vua đã được khắp châu Âu biếtđến Nó cuốn hút các vị vua, các triết gia, các nhà thơ và các ván cờ hay nhất đãđược ghi chép lại để lưu truyền hậu thế - Cuối thế kỷ XV đến đầu thế kỷ XVI, luậtchơi Cờ vua bắt đầu hình thành Thời kỳ này môn Cờ vua được phát triển mạnhnhất ở Tây Ban Nha và Italia với sự tham gia của nhiều thiên tài nhân loại như:Leonardo da Vinci, Raffaello, Michelangelo, Damiani - Truyền thống của thiđấu cờ đã xuất hiện từ thế kỷ thứ XVI Từ thế kỷ XVI đến thế kỷ XVII, các trườngphái cờ bắt đầu xuất hiện như trường phái Italia (1600-1634), trường phái Kalari-Polaris, Xenvio, Kleva với tư tưởng chủ đạo phối hợp chiến thuật - Sang thế kỷXVIII, hệ thống lý thuyết Cờ vua cũng đạt đến đỉnh cao, trung tâm Cờ vua thời bấygiờ là nước Pháp Thời kỳ này FranẹoisAndré Danican Philidor, thường được gọiAndré Danican Philidor (1726- 1795) đã đưa công chúng một lối chơi mới mangtên Thế trận liên hoàn

Ông viết: “Ý đồ chính của tôi đưa ra cho công chúng một cách chơi mà chưa aihiểu thấu đáo Tôi muốn nói đến cách chơi bằng các Tốt, chúng là linh hồn của ván

cờ, chỉ có chúng mới tạo ra thế tấn công hay phòng thủ, cách bố trí chúng sẽ quyếtđịnh số phận của ván cờ” Nhưng Del Rio - Ponziani người Italia thì đưa ra lối chơithoáng và phối hợp, đó là vũ khí chính của cuộc đấu cờ: “Thành công của ván cờkhông chỉ phụ thuộc vào tấn công và nghị lực mà còn phụ thuộc nghệ thuật phòngthủ Ai là người biết chơi khôn ngoan hơn thì sẽ thắng cuộc!” - Bước sang thế kỷXIX, luật chơi Cờ Vua được hoàn thiện cơ bản như ngày nay, lối chơi Cờ Vua quay

về trường phái Italia Lúc này các kiện tướng Nga, Anh, Đức chính thức bước lên

vũ đài Cờ vua quốc tế Thế kỷ XIX là sự kết hợp hài hòa giữa lối chơi phối hợpchiến thuật và lối chơi thế trận liên hoàn do các vận động viên nổi tiếng như:Wilhelm Steinitz, Alexander Petrov, Mikhail Chigorin đưa ra, và đây cũng làmột trường phái mạnh của Cờ vua hiện đại - Trong thời gian này đã hoàn thiện các

ký hiệu trên bàn cờ (hàng, cột, ô) do Philip Xtamma nghiên cứu - Năm 1883, mộtthợ đồng hồ người Anh tên là Thomas Bright Wilson đã sáng chế ra đồng hồchuyên dùng trong thi đấu Cờ vua và hiện nay vẫn được sử dụng 12 - Năm 1886,Giải vô địch Cờ vua thế giới đầu tiên dành cho nam được tổ chức, Wilhelm Steinitz(1836-1900) giành danh hiệu vô địch - Năm 1924, Liên đoàn Cờ vua Thế giới(Fédération Internationle Des E’chess - viết tắt là FIDE) được thành lập - Năm

1927, Giải vô địch Cờ vua thế giới dành cho nữ được tổ chức Vào năm này, Thếvận hội Olympic Cờ vua tách biệt với Thế vận hội của các môn thể thao khác và cứhai năm tổ chức một lần - Magnus Carlsen (Na Uy) là Đương kim vô địch của mônnày (11/2013) Các nhà lý thuyết đã sáng tạo ra rất nhiều chiến thuật và chiến lược

kể từ khi bắt đầu có Cờ vua Nhiều khía cạnh nghệ thuật đã được tìm thấy trong cờthế - Hiện nay Cờ vua thế giới có ba xu hướng phát triển, đó là: “Thương mại hoá

Cờ vua”; “Quay về cội nguồn”; “Cờ nhanh”

2 Lợi ích việc chơi trò chơi

Nhà vô địch thế giới - đại kiện tướng cờ vua nổi tiếng BobbOy Fischer đã từngnói: “Cờ vua chính là cuộc sống” Cờ vua không phải đơn thuần một môn thể thaotrí tuệ mà đó là cả nghệ thuật giải trí và trải nghiệm Cờ vua là trận đấu giữa hai đốithủ trong phạm vi bàn cờ Đó không chỉ là cuộc đấu giữa năng lực thi đấu, mà còn

là sự đấu tranh quyết liệt về năng lực tính toán và phỏng đoán Những thành tíchvang dội trên đấu trường quốc tế của các kì thủ trẻ Việt Nam gần đây, những tấmgương sáng trong làng cờ vua quốc tế là ngòi nổ thu hút dư luận , truyền thông Có

lý do nào để khiến một môn thể thao trí tuệ được quan tâm, ưu ái như thế? Tất cả lànhờ lợi ích của cờ vua đem lại

• Học chơi cờ vua giúp thông minh hơn

Một nghiên cứu từ 4000 sinh viên Venezuela chỉ ra rằng: sau bốn tháng học chơi

cờ vua, chỉ số IQ của các sinh viên đã tăng đáng kể ở cả nam và nữ Vì vậy, việcchơi cờ vua sẽ giúp thông minh hơn đấy

• Học chơi cờ vua giúp phát cả 2 bán cầu não

Khi chơi cờ vua ta phải tính toán theo logic và cả phán đoán cảm tính Vì vậy, để ranhững quyết định nhanh chóng và chính xác đòi phải có sự tham gia của cả 2 báncầu não

• Học chơi cờ vua làm tăng khả năng sáng tạo

Một nghiên cứu kéo dài 4 năm với các học sinh từ lớp 7 tới lớp 9, một bên chơi cờvua dùng máy tính, bên kia tham gia các hoạt động khác một tuần một lần Kết quả,nhóm chơi cờ vua ghi điểm cao hơn trong tất cả các phép đo lường về khả năngsáng tạo Điều này có lẽ cũng không có gì ngạc nhiên bởi vì chơi cờ vua giúp tăngcường hoạt động của não phải

• Học chơi cờ vua giúp tăng kỹ năng giải quyết vấn đề

Một trận cờ vua giống như 1 câu đố lớn cần được giải quyết, và việc giải quyết nàydiễn ra liên tục, bởi đối thủ luôn thay đổi các thông số Gần 450 học sinh đượcphân chia thành 3 nhóm trong một khảo sát năm 1992 ở New Brunswick Nhóm Achỉ học các chương trình giảng dạy toán học truyền thống Nhóm B bổ sung thêmviệc giảng dạy cờ vua sau khi học sinh kết thúc lớp đầu tiên Nhóm C được giảngdạy cờ vua ngay từ lớp đầu tiên Sau đó sẽ đánh giá học sinh của các nhóm qua cácbài kiểm tra Kết quả, nhóm C đạt điểm cao nhất, vượt qua nhóm A 21.46%, đạt81.2%.

• Học chơi cờ vua giúp cải thiện kỹ năng đọc

Trong một nghiên cứu năm 1991, tiến sỹ Stuart Margulies nghiên cứu hiệu suất đọcsách của 53 học sinh tiểu học có tham gia vào một chương trình cờ vua và đánh giá

họ so với những người không chơi ở địa bàn các huyện trên toàn quốc Tiến sỹ đãtìm ra kết quả là việc chơi cờ vua giúp gia tăng khả năng đọc của trẻ

• Học chơi cờ vua làm cải thiện khả năng tập trung

Việc chiến thắng trong một trận đấu giữa các kiện tướng cờ vua thường là kết quảcủa sự tập trung cao độ vào bàn cờ Đó là tố chất một kiện tướng cờ vua cần phải

có Nhìn đi chỗ khác hoặc suy nghĩ về điều gì đó khác ở 1 thời điểm cũng có thểdẫn đến mất mát cả trận đấu Nhiều nghiêu cứu của các sinh viên ở Mỹ, Nga vàTrung Quốc chỉ ra rằng khả năng của con người về sự tập trung được phát triển quaviệc chơi cờ vua

• Chơi cờ vua làm phát triển các tế bào thần kinh

Việc chơi cờ vua làm tăng các tín hiệu liên kết giữa các neron thần kinh trên não

bộ, qua đó giúp các tế bào thần kinh phát triển Việc học một kỹ năng mới như chơi

cờ vua, hay việc tương tác với trong những hoạt động thử thách giúp cho tế bàothần kinh được nạp đầy nhiên liệu

• Học chơi cờ vua giúp ta lập kế hoạch và phán đoán tương lai

Vỏ não trước trán là khu vực não chịu trách nhiệm lập kế hoạch, đánh giá và tựkiểm soát Do đó, về mặt khoa học thì các thanh thiếu niên được gọi là chưa trưởngthành cho tới khi vùng não này phát triển Những game chiến thuật như cờ vua cóthể thúc đẩy sự phát triển của vỏ não trước trán và giúp chúng ta đưa ra các quyếtđịnh tốt hơn trong mọi khía cạnh của cuộc sống

• Học chơi cờ vua giúp phòng ngừa hội chứng đãng trí

Đây là căn bệnh rất nguy hiểm, các phương pháp điều trị hiện tại chỉ giúp giảm mộtphần nhỏ triệu chứng bệnh Chưa có phương pháp trị liệu nào có thể ngăn chặnhoặc làm chậm tiến triển của bệnh Một nghiên cứu gần đây của thời báo The NewEngland chỉ ra rằng những người trên 75 tuổi tham gia vào các hoạt động trí óc kéodài như chơi cờ vua sẽ có ít khả năng mắc bệnh này hơn là những người khôngchơi

• Học chơi cờ vua làm cải thiện trí nhớ

Trong một nghiên cứu kéo dài 2 năm, từ năm 1985, những học sinh trẻ tuổi đượctrao cơ hội thường xuyên chơi cờ để cải thiện điểm của họ trong tất cả các mônhọc, giáo viên của họ nhận thấy trí nhớ và kỹ năng tổ chức của những học sinh nàytốt hơn Một nghiên cứu tương tự của Pennsylvania cũng cho kết quả tương tự

3 Khái niệm về giai đoạn khai cuộc.

Khai cuộc là giai đoạn đầu tiên của một ván cờ và là lúc cả hai người chơi triểnkhai quân và bắt đầu trận đấu Tại đây hai bên đều nhanh chóng phát triển lựclượng sao cho phù hợp với ý đồ chiến lược và chiến thuật đã định trước trong mỗidạng thức khai cuộc Nếu triển khai quân tốt trong giai đoạn này thì sẽ có lợi thế vềsau Đó là lý do vì sao người chơi nên làm quen với những cách khai cuộc khácnhau của một ván cờ

Nhiều đấu thủ Cờ vua thiếu kinh nghiệm cho rằng đây là giai đoạn ít quan trọng vàkhá nhàm chán khi hai bên chỉ chăm chú vào việc phát triển quân và nhập thành.Nhưng các Đại Kiện tướng, Kiện tướng trước khi vào ván đấu đề dành rất nhiềuthời gian để chuẩn bị cho phần khai cuộc Bởi vì, nếu khai cuộc mà đi sai lầm thì sẽ

bị đối phương chiếm ưu thế, áp đảo thế trận từ đầu và cho dù có giỏi chiến lược,chiến thuật đến mấy cũng khó mà lật lại Có thể nói, khi thi đấu nghiêm túc, khaicuộc quyết định đến 50% chiến thắng Nếu đối phương “lọt cuộc” của bạn thì giốngnhư chúng ta chiến đấu tại sân nhà, biết rõ đường đi nước bước trong khi đối thủ

mò mẫm và dễ sai lầm Đó là nền tảng cho chiến thắng ở giai đoạn trung cuộc vàtàn cuộc

Từ thế kỷ 15, người ta đã nghiên cứu một loạt các chiến thuật khai cuộc như: khaicuộc Tây Ban Nha, Cicille, v.v Nếu là người mới chơi thì tốt nhất nên tìm hiểumột số chiến thuật khai cuộc Và tốt nhất là nên nghiên cứu những chiến thuật khaicuộc cho những ván cờ mở và nửa mở Việc này sẽ giúp phát triển kỹ năng chiếnlược Sau khi đã thuần thục rồi thì mới tiến đến nghiên cứu những ván cờ đóng vànửa đóng

4 Những nguyên lý trong giai đoạn khai cuộc.

• Nhanh cóng khống chế khu trung tâm

Khu ở trung tâm bàn cờ là quan trọng nhất, chỉ cần chiếm được phần nhiều các ônày chúng ta sẽ chiếm được thế thượng phong và giành được quyền kiểm soát cảVán cờ Vì vậy, khi bắt đầu chơi, nên triển khai các quân tốt ở cột c, d, e lên trước

để kiểm soát và khống chế khu trung tâm

• Triển khai nhanh chóng lức lượng quân nhẹ (Mã trước, Tượng sau)

Việc đi quân Mã trước sẽ giúp người chơi tăng cường được khả năng tấn công hoặcphòng ngự của mình cho vị trí trung tâm Khi quân Mã tiến thì còn có tác dụng dọn

đường để người chơi có thể chuẩn bị nhập thành Vị trí tốt nhất của quân mã đó

chính là vị trí đứng trước quân Tượng của đối phương nhưng quân Tượng có 3 vị

trí vô cùng tốt nằm trên đường chéo vưa được mở ra bởi quân Mã đi trước Và đặc

biệt khi di chuyển quân mã lên trước thì có thể gây được nguy hiểm cho quân tốt

của đối phương và khiến họ phải ngừng tấn công để bảo vệ quân mình.

• Đưa vua vào vị trí an toàn

Đưa vua vào vị trí an toàn đó chính là bước nhập thành Sau khai cuộc Mã vàTượng đã di chuyển, đường về thành đã trống, lúc đó ta nên nhanh chống nhậpthành Nhập thành là 1 thế cờ có 2 tác dụng đó là đưa vua vào vị trí an toàn vừa đưaquân xe ra đến vị trí giữa bàn và tham chiến với đối phương Nếu thực hiện nhậpthành sớm thì sẽ có thể ngăn chặn được việc bị đối phương dồn quân lên chặn đánhhoặc nếu đang đứng soi chặn từ xa thì đến lúc muốn chạy thì cũng không thể vàothành được

• Không đi quân Hậu quá sớm

Quân Hậu không có tác dụng nhiều nếu di chuyển nó trước vì nếu bị đối phươngtấn công thì nó chỉ có thể chạy chứ không bao giờ có thể bảo vệ được nó bằng 1quân cờ nào khác Nếu ngay khi trận đấu bắt đầu mà đối thủ liên tiếp đưa quân raphía trên thì nếu quân vua của mình mà đang chiếm vị trí ở giữa bàn cờ thì sẽ bi uyhiếp và phải chạy thường xuyên

• Di chuyển vị trí các quân xe ra trung tâm khi không có quân tốt nào

Quân Hậu không có tác dụng nhiều nếu di chuyển nó trước vì nếu bị đối phươngtấn công thì nó chỉ có thể chạy chứ không bao giờ có thể bảo vệ được nó bằng 1quân cờ nào khác Nếu ngay khi trận đấu bắt đầu mà đối thủ liên tiếp đưa quân raphía trên thì nếu quân vua của mình mà đang chiếm vị trí ở giữa bàn cờ thì sẽ bi uyhiếp và phải chạy thường xuyên

• Khi đã đưa các quân cờ xuất trận thì nên tấn công ngay lập tức.

Nếu người chơi chỉ nghĩ đến việc đưa quân cờ lên và rồi chỉ đứng yên cở vị trítrung tâm thì chỉ khiến cho các thế cờ của người chơi càng ngày càng việc tấn công

và thả lỏng cho đối phương

• Bắt quân về phía trung tâm

Nếu khi chơi cờ vua Online thì bạn gặp phải trường hợp có thể được 1 quân nặng và

1 quân nhẹ của đối phương thì nên lựa chọn ăn quân nặng, tuy nhiên nếu quân cờnào có vị trí trung tâm hơn thì nên ăn quân cờ đó Việc ăn quân của đối phươngnhư thế này sẽ khiến cho họ bị mất kiểm soát ở khu vực trung tâm

5 Những điều cần lưu ý khi triển khai quân.

Kế hoạch hành động chính bắt đầu ván cờ là triển khai quân càng nhịp nhàng,càng nhanh càng tốt và cùng lúc đó gây khó khăn cho đối thủ trong việc triển khaiquân Điều này đòi hỏi người chơi cờ phải hết sức tinh tế, am tường cách ra quân

để không mắc những sai lầm ngớ ngẩn, đáng tiếc

Sau đây là vài điểm cần ghi nhớ khi triển khai quân:

- Một trong những ưu tiên hàng đầu là kiểm soát vùng trung tâm bàn cờ

- Triển khai nhanh chóng lực lượng quân nhẹ: Mã trước, Tượng sau

- Không nên đưa Mã ra vị trí biên

- Nhập thành khi có cơ hội đầu tiên

- Không di chuyển quá nhiều quân Tốt trong khai cuộc khi không có mục đích.Khi di chuyển các con Tốt, nên định sẵn vị trí và cấu trúc cho chúng Việc này rấtquan trọng vì những khu vực nằm trong tầm kiểm soát của những con Tốt là nhữngkhu vực mạnh nhất

- Khi đi không có mục đích thì không nên lặp lại Bằng cách này, sẽ không bị mấtnhịp và có thể tập trung vào triển khai quân - Không đưa Hậu vào cuộc quá nhanh.Triển khai Mã đầu tiên, sau đó đến Tượng, rồi mới đến Hậu, Xe triển khai saucùng.

- Không đi Hậu quá sớm

- Khi quyết định nước cờ, hãy chọn quân cờ nào chủ động nhất Việc này sẽ gâykhó khăn cho đối phương

- Đừng hy sinh quân cờ khi không có chủ đích rõ ràng

- Đứng một cách vững cảm những cũng thật cẩn thận

6 Các dạng khai cuộc trong cờ vua

Có 3 dạng khai cuộc cơ bản sau

6.1 Hệ thống khai cuộc thoáng (mở)

Đây là loại khai cuộc rất thích hợp cho những người mới chơi cờ hoặc các em thiếunhi - thiếu niên Trong loại này, phương pháp chơi thiên về chiến thuật, thế trận kháđơn giản, người nào giỏi chiến thuật sẽ nắm ưu thế Bao gồm những khai cuộcđược bắt đầu bằng nước đi 1.e4 e5

Một số ví dụ minh họa các ván cờ dạng khai cuộc thoáng:

Ván cờ Scotland

1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.d4 ed 4.M:d4 Mf6 5.Mc3 Tb4 6.M:c6 bc 7.Td3 d5 8.ed cd9.0-0 0-0 10.Tg5 Te6 11.Hf3x Te7 12.Xae1 Xb8 13.Md1 c5 14.Tf5 T:f5 15.H:f5Xb6 =

Ván cờ Tây Ban Nha