NỘI DUNG
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1 Dạy học theo chủ đề
1.1.1 Hình thức dạy học theo chủ đề
Dạy học theo chủ đề là phương pháp khám phá các khái niệm, tư tưởng và nội dung bài học có sự liên kết chặt chẽ với nhau, dựa trên mối quan hệ lý luận và thực tiễn giữa các môn học Phương pháp này tích hợp nội dung từ nhiều đơn vị, bài học và môn học có liên quan, tạo nên một bài học có ý nghĩa và thực tiễn hơn Nhờ đó, học sinh có cơ hội tự hoạt động, tìm kiếm kiến thức và áp dụng vào thực tế một cách hiệu quả.
Dạy học theo chủ đề kết hợp mô hình dạy học truyền thống và hiện đại, trong đó giáo viên không chỉ truyền thụ kiến thức mà còn hướng dẫn học sinh tự tìm kiếm thông tin Phương pháp này khuyến khích học sinh áp dụng kiến thức vào việc giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn, giúp nâng cao khả năng tự học và phát triển tư duy sáng tạo.
Tại sao cần phải thực hiện phương pháp dạy học theo chủ đề đối với học sinh?
Phương pháp học theo chủ đề giúp học sinh nghiên cứu sâu và hiểu biết hơn về các vấn đề thông qua sự hướng dẫn của giáo viên Học sinh được giao bài tập và thực nghiệm theo nhóm, mỗi nhóm làm việc với một đề án riêng, từ đó khuyến khích thảo luận và hợp tác để tìm ra giải pháp Phương pháp này không chỉ phát triển khả năng học độc lập mà còn tạo điều kiện cho các em tự khám phá và thực hành, giúp hiểu biết vấn đề một cách sâu sắc hơn so với việc chỉ nghe giảng và chép bài.
So với cách dạy truyền thống, phương pháp dạy học theo chủ đề có những lợi thế gì hơn ?
Dạy học truyền thống Dạy học theo chủ đề
1- Tiến trình giải quyết vấn đề tuân theo chiến lược giải quyết vấn đề trong khoa học vật lý: logic, chặt chẽ, khoa học do giáo viên (SGK) áp đặt (GV là trung tâm)
2- Nếu thành công có thể góp phần đạt tới mức nhiều mục tiêu của môn học hiện nay: chiếm lĩnh kiến thức mới thông qua hoạt động, bồi dưỡng các phương thức tư
1- Các nhiệm vụ học tập được giao, học sinh quyết định chiến lươc học tập với sự chủ động hỗ trợ, hợp tác của giáo viên (HS là trung tâm)
2- Hướng tới các mục tiêu: chiếm lĩnh nội dung kiến thức khoa học, hiểu biết tiến trình khoa học và rèn luyện các kĩ năng tiến trình khoa học
5 duy khoa học và các phương pháp nhận thức khoa học: PP thực nghiệm, PP tượng tự, PP mô hình, suy luận khoa học…)
3- Dạy theo từng bài riêng lẻ với một thời lượng cố định.
4- Kiến thức thu được rời rạc, hoặc chỉ có mối liên hệ tuyến tính (một chiều theo thiết kế chương trình học).
5- Trình độ nhận thức sau quá trình học tập thường theo trình tự và thường dừng lại ở trình độ biết, hiểu và vận dụng (giải bài tập).
6- Kết thúc một chương học, học sinh không có một tổng thể kiến thức mới mà có kiến thức từng phần riêng biệt hoặc có hệ thống kiến thức liên hệ tuyến tính theo trật tự các bài học.
7- Kiến thức còn xa rời thực tiễn mà ngườihọc đang sống do sự chậm cập nhật của nội dung sách giáo khoa.
8- Kiến thức thu được sau khi học thường là hạn hẹp trong chương trình, nội dung học.
9- Không thể hướng tới nhiều mục tiêu nhân văn quan trọng như: rèn luyện các kĩ năng sống và làm việc: giao tiếp, hợp tác, quản lý, điều hành, ra quyết định… như: quan sát, thu thập thông tin, dữ liệu; xử lý (so sánh, sắp xếp, phân loại, liên hệ…thông tin); suy luận, áp dụng thực tiễn.
3- Dạy theo một chủ đề thống nhất được tổ chức lại theo hướng tích hợp từ một phần trong chương trình học.
4- Kiến thức thu được là các khái niệm trong một mối liên hệ mạng lưới với nhau.
5- Trình độ nhận thức có thể đạt được ở mức độ cao: Phân tích, tổng hợp, đánh giá.
6- Kết thúc một chủ đề học sinh có một tổng thể kiến thức mới, tinh giản, chặt chẽ và khác với nội dung trong sách giáo khoa
7- Kiến thức gần gũi với thức tiễn mà học sinh đang sống hơn do yêu cầu cập nhật thông tin khi thực hiện chủ đề.
8- Hiểu biết có được sau khi kết thúc chủ đề thường vượt ra ngoài khuôn khổ nội dung cần học do quá trình tìm kiếm, xử lý thông tin ngoài nguồn tài liệu chính thức của học sinh
9- Có thề hướng tới, bồi dưỡng các kĩ năng làm việc với thông tin, giao tiếp, ngôn ngữ, hợp tác.
Học theo chủ đề giúp học sinh tích hợp các vấn đề thực tiễn và thời sự vào bài học, đồng thời khuyến khích việc áp dụng kiến thức vào giải quyết các tình huống thực tế Phương pháp này còn rèn luyện các kỹ năng sống cần thiết cho trẻ em trong cuộc sống hiện đại.
1.1.2 Các bước xây dựng chủ đề
- Xác định mục tiêu cần đạt của chủ đề
- Xây dựng bảng mô tả
- Biên soạn câu hỏi/bài tập
- Xây dựng kế hoạch thực hiện chủ đề
- Tổ chức thực hiện chủ đề
1.1.3 Quy trình xây dựng chủ đề dạy học
Xây dựng kế hoạch dạy học theo chủ đề là một nhiệm vụ mới, giúp giáo viên chủ động và nắm vững nội dung Chương trình Giáo dục phổ thông mới Qua đó, giáo viên có thể lập kế hoạch dạy học cho cả năm học và đạt được mục tiêu cho từng bài học theo chủ đề sách giáo khoa đã được biên soạn một cách hiệu quả.
1.1.3.1 Xác định tên chủ đề, thời lượng thực hiện
Để xác định tên chủ đề trong giáo dục, cần lựa chọn và điều chỉnh nội dung từ chương trình và sách giáo khoa hiện hành, loại bỏ thông tin cũ và không phù hợp với điều kiện địa phương, cũng như tránh nội dung trùng lặp Việc này bao gồm việc cập nhật thông tin mới và sắp xếp lại các đơn vị kiến thức có mối liên hệ lý luận và thực tiễn thành các chủ đề dạy học hợp lý Giáo viên có trách nhiệm đảm bảo tính khoa học, logic, và phù hợp với chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ, đồng thời đáp ứng nhu cầu và khả năng nhận thức của học sinh.
- Thời lượng: Số lượng tiết cho một chủ đề nên có dung lượng vừa phải (khoảng
Để biên soạn và tổ chức thực hiện chương trình giảng dạy một cách khả thi, cần xác định số tiết từ 2 đến 5 tiết cho mỗi môn học Việc này đảm bảo tổng số tiết của chương trình sau khi biên soạn không vượt quá hoặc thiếu so với thời lượng quy định trong chương trình hiện hành.
Sau khi hoàn thiện tên chủ đề và đưa vào phân phối chương trình, tổ/nhóm chuyên môn sẽ trình Hiệu trưởng nhà trường phê duyệt và ban hành chính thức chương trình mới Chương trình này là cơ sở để tổ chức dạy học và các hoạt động giáo dục của đơn vị, đồng thời xác định các biện pháp và điều kiện cần thiết cho việc thực hiện Đây cũng là cơ sở pháp lý để các cấp quản lý giáo dục thực hiện thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chương trình và kế hoạch giáo dục của đơn vị.
1.1.3.2 Xây dựng các mục tiêu cần đạt của chủ đề
Giáo viên nên hợp tác với các tổ, nhóm chuyên môn để xác định mục tiêu rõ ràng về kiến thức và kỹ năng cần đạt cho từng chủ đề, đảm bảo phù hợp với đối tượng học sinh của mình, dựa trên các chuẩn kiến thức kỹ năng đã được quy định.
