Nghiên cứu khoa học: Kiến trúc trung tâm dưỡng lão tại Hà Nội, một số tồn tại và gợi ý thiết kế
Tính cấp thiết của đề tài
Năm 2007, Việt Nam chính thức bước vào thời kỳ dân số vàng, nhưng dự báo sẽ kết thúc vào năm 2040 do xu hướng giảm sinh và tuổi thọ tăng Mặc dù tỷ lệ người già trên 60 tuổi ở Việt Nam vẫn thấp so với thế giới, tốc độ phát triển dân số già lại diễn ra nhanh chóng Các kết quả điều tra dân số cho thấy sự thay đổi này đang diễn ra rõ rệt.
Tính đến năm 1974, tỷ lệ người cao tuổi tại miền Bắc chỉ đạt 8%, nhưng con số này đã tăng lên 10% vào năm 2012 Đến ngày 28/9/2017, dân số Việt Nam đạt 91.71 triệu người, chiếm 1,29% tổng dân số thế giới, trong đó người cao tuổi chiếm 12.3% Dự báo đến năm 2050, tỷ lệ người cao tuổi tại Việt Nam sẽ tăng lên 22%.
Theo các chuyên gia, dân số người già đang gia tăng nhanh chóng sau giai đoạn dân số vàng, điều này tạo ra nhu cầu ngày càng cao về hệ thống an sinh xã hội và cơ sở vật chất phục vụ cho người cao tuổi trong tương lai.
Già hóa dân số tại Việt Nam, đặc biệt ở Hà Nội, đang tạo ra nhu cầu cấp bách về phát triển cơ sở hạ tầng chất lượng cho nhà dưỡng lão Tuy nhiên, sự phát triển này còn hạn chế do thiếu nghiên cứu và chính sách hỗ trợ, khiến nhiều cơ sở chăm sóc chưa đáp ứng được tiêu chí cơ bản cho sinh hoạt của người cao tuổi Từ năm 2001, loại hình dưỡng lão dịch vụ mới xuất hiện, nhưng chủ yếu tập trung vào việc chăm sóc người cao tuổi bệnh tật hoặc yếu đuối, trong khi nhu cầu đa dạng cho các lứa tuổi khác chưa được chú trọng.
Các công trình dưỡng lão theo hướng dịch vụ đã đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện đại, cung cấp cho người già một nơi ở thứ hai trong những năm cuối đời Tuy nhiên, trong nền văn hóa "uống nước nhớ nguồn", kiến trúc dưỡng lão lại được xem như một biểu tượng của sự đứt gãy truyền thống, khi con cái chuyển giao trách nhiệm chăm sóc người cao tuổi cho các trung tâm dịch vụ.
Mặc dù nhiều đại học đã thực hiện các đồ án về công trình an dưỡng cho người cao tuổi, nhưng vẫn thiếu nghiên cứu phát triển kiến trúc này một cách khoa học Điều này dẫn đến sự không cân bằng giữa cung và cầu, khi nhiều người cần dịch vụ trung tâm dưỡng lão nhưng lại không phù hợp với văn hóa xã hội Việt Nam Hệ quả là người cao tuổi có cái nhìn tiêu cực về viện dưỡng lão, gây khó khăn cho việc thu hút đầu vào cho các trung tâm Qua thời gian, tình trạng này khiến số lượng và chất lượng các trung tâm dưỡng lão dịch vụ ngày càng suy giảm, tạo nên một nghịch lý.
Chủ trương của Nhà nước về chăm sóc người cao tuổi đang đối mặt với nhiều khó khăn trong bối cảnh hiện tại, gây áp lực lên xã hội Do đó, cần thiết phải bố trí hợp lý và khoa học các công tác liên quan đến người cao tuổi, nhằm tối đa hóa hiệu suất nguồn lực và bảo vệ quyền lợi chung của họ tại Việt Nam, cả hiện tại và tương lai.
Việc nghiên cứu và đề xuất giải pháp thiết kế trung tâm dưỡng lão cho khu vực Hà Nội là cần thiết, nhằm phù hợp với đặc thù khí hậu và văn hóa xã hội Việt Nam.
Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích các vấn đề hiện tại tại các trung tâm dưỡng lão ở Hà Nội, tìm hiểu nguyên nhân gây ra những vấn đề đó và từ đó đưa ra các gợi ý thiết kế nhằm cải thiện tình hình.
Phạm vi và giới hạn nghiên cứu
Giới hạn địa lý : Đề tài đặt ra giới hạn nghiên cứu về các trung tâm dưỡng lão trong khu vực nội đô và ngoại thành Hà Nội.
Do hạn chế về nguồn lực nghiên cứu và sự dè dặt của các trung tâm dưỡng lão tại Hà Nội trong việc cho phép tham quan, nhóm tác giả đã quyết định khảo sát ba cơ sở: viện dưỡng lão Diên Hồng, viện dưỡng lão Thiên Đức cơ sở 1 và cơ sở 2 Những cơ sở này được xếp hạng trong top các viện dưỡng lão tốt nhất tại Hà Nội, với Thiên Đức là thương hiệu tiên phong trong lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi và Diên Hồng là một trung tâm mới nổi Quy hoạch địa lý cũng là yếu tố quan trọng, với Thiên Đức cơ sở 1 ở phường Đông Ngạc, quận Bắc Từ Liêm, Thiên Đức cơ sở 2 tại xã Minh Phú, huyện Sóc Sơn, và Diên Hồng tại KĐT Đô Nghĩa, Hà Đông Thêm vào đó, nhóm tác giả còn nhận thấy sự khác biệt trong kiến trúc của ba cơ sở này.
Giới hạn về người cao tuổi : Đề tài nghiên cứu những đối tượng là những người cao tuổi đang sinh sống ở trong môi trường dưỡng lão
Trong quá trình nghiên cứu, nhóm tác giả đã gặp phải những hạn chế về thời gian và nguồn lực, dẫn đến việc không thể bao quát đầy đủ tất cả các đối tượng đại diện cho các lứa tuổi, trình độ văn hóa, xuất thân, giới tính và tình trạng sức khỏe trong phạm vi nghiên cứu.
Nhóm tác giả đã nỗ lực lựa chọn các đối tượng tiếp cận nhằm đảm bảo tính đại diện cao nhất cho nghiên cứu tại Hà Nội, mặc dù không thể bao quát hết tất cả các khía cạnh.
Giới hạn về tư liệu sử dụng bao gồm các thông tin từ báo chí, phim tài liệu có độ tin cậy cao, bài báo, nghiên cứu khoa học, luận văn, luận án đã được công bố của các nhà khoa học và nhà nghiên cứu, cùng với các bộ tiêu chuẩn và quy chuẩn thiết kế.
Phương pháp nghiên cứu
Do đặc thù sức khỏe của người cao tuổi, việc điều tra trực tiếp gặp nhiều khó khăn Người cao tuổi, đặc biệt là những người sống trong viện dưỡng lão, thường không thể làm rõ vấn đề do tính cách thụ động và một số gặp khó khăn về trí nhớ hoặc bị lẫn Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã áp dụng các phương pháp điều tra và thu thập thông tin khác để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả.
Phương pháp khảo sát và thu thập dữ liệu: Thu thập thông tin gián tiếp qua trung gian
Bài viết tập trung vào việc nghiên cứu người cao tuổi sống trong trung tâm dưỡng lão thông qua các tài liệu như sách, báo, phim tài liệu và video phỏng vấn Phương pháp thu thập thông tin bao gồm quan sát trực tiếp, phỏng vấn, vẽ ghi, chụp ảnh và đánh giá tại ba cơ sở mẫu Dựa trên các điều tra về người cao tuổi, điều dưỡng viên và kiến trúc của trung tâm, bài viết sẽ xác định và phân tích những vấn đề tồn tại trong môi trường sống của người cao tuổi.
Phương pháp tham khảo ý kiến chuyên gia là cách tiếp cận người cao tuổi gián tiếp thông qua những người hiểu họ Trong nghiên cứu, nhóm tác giả đã tiếp cận hai nhóm chuyên gia: nhóm đầu tiên gồm cán bộ quản lý điều dưỡng, điều dưỡng viên và nhân viên tư vấn chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; nhóm thứ hai là những người đã từng thiết kế trung tâm dưỡng lão, bao gồm kiến trúc sư Việc tiếp cận các chuyên gia này giúp phát triển phương pháp khoanh vùng vấn đề từ góc nhìn của những người chăm sóc, quản lý và thiết kế.
Phương pháp tham vấn cộng đồng: Làm tăng tính khách quan của kết quả nghiên cứu.
PHẦN B: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
TỔNG QUAN VỀ TRUNG TÂM DƯỠNG LÃO TẠI HÀ NỘI…
Các thuật ngữ
Khái niệm về người cao tuổi đã có sự thay đổi đáng kể theo thời gian Trước đây, thuật ngữ "người già" thường được sử dụng để chỉ những người lớn tuổi, nhưng hiện nay, "người cao tuổi" ngày càng trở nên phổ biến hơn trong xã hội.
+ Theo WHO: ( World Hearth Organization)
Người trung niên: từ 45 đến 59
Người cao tuổi: từ 60 đến 74
Người sống lâu: trên 90 tuổi.
+ Theo luật lao động: Người cao tuổi là những người từ 60 tuổi trở lên (với nam), từ
55 tuổi trở lên (với nữ).
+ Theo pháp lệnh người cao tuổi Việt Nam: Những người cao tuổi 60 tuổi trở lên là người cao tuổi ( pháp lệnh ban hành năm 2000).
Pháp lệnh người cao tuổi tại Việt Nam (số 23/2000/PL-UBTVQH, ban hành ngày 28/04/2000) khẳng định vai trò quan trọng của người cao tuổi trong gia đình và xã hội, nhấn mạnh công lao của họ trong việc sinh thành, nuôi dưỡng và giáo dục con cháu về nhân cách.
+ Theo L.I.Makhin và V.N Nkitin - 1978, hiện nay, các nhà nghiên cứu lão khoa đã thống nhất chia giai đoạn cuộc đời một con người như sau:
Tuổi thơ ấu: tính từ lúc sinh ra đến năm 12 tuổi
Tuổi trưởng thành: kéo dài 40 năm, bao gồm thời thiếu niên, thanh niên, rồi thành người lớn, từ 13 tuổi cho đến 53 tuổi.
Giai đoạn tiền lão: từ 54-70 tuổi, gồm:
Giai đoạn 1: từ 54 đến 63 tuổiGiai đoạn 2: từ 64 đến 70 tuổi
Giai đoạn tuổi già: tính từ 71 đến 83 tuổi, bao gồm
Giai đoạn 1: từ 71 đến 77 tuổi Giai đoạn 2: từ 78 đến 83 tuổi Giai đoạn đại lão: tính từ 84 tuổi trở lên.
Viện dưỡng lão, hay còn gọi là trung tâm dưỡng lão, hiện chưa có định nghĩa pháp lý cụ thể tại Việt Nam Mặc dù khái niệm này được sử dụng trong một số tài liệu tiêu chuẩn thiết kế, nhưng chưa được giải thích rõ ràng Theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, nhà dưỡng lão thuộc nhóm công trình công cộng và loại công trình y tế Thực tế, nhà dưỡng lão được hiểu là mô hình nhà ở cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và tinh thần cho người cao tuổi, do nhà nước hoặc tư nhân đầu tư Đây là công trình mang tính phúc lợi xã hội, có ý nghĩa quan trọng trong việc chăm sóc người già yếu trong cộng đồng.
Theo báo cáo nghiên cứu đăng trên Tạp chí Khoa học công nghệ Xây dựng số 19 tháng 5 năm 2014 của TS Trần Xuân Hiếu và ThS Dương Hoàng Trung từ trường Đại học Xây dựng, có 7 loại hình công trình dưỡng lão được đề xuất.
Bảng 1.1.Bảng phân loại các cơ sở dưỡng lão tại Việt Nam
Trung tâm dưỡng lão thường được tổ chức và xây dựng bởi cá nhân hoặc doanh nghiệp, hoạt động như một nhánh của dịch vụ chăm sóc người cao tuổi Những đơn vị này sẽ đầu tư vào việc thuê đất, xin cấp phép và xây dựng cơ sở vật chất để phục vụ nhu cầu chăm sóc sức khỏe Các trung tâm này hoạt động theo mô hình kinh doanh dịch vụ chăm sóc sức khỏe, nhằm tạo ra lợi nhuận và duy trì hoạt động bền vững.
Sơ lược quá trình hình thành và phát triển kiến trúc dưỡng lão
I.2.1 Người cao tuổi dưới góc nhìn văn hóa xã hội
Căn cứ vào Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992, được sửa đổi theo Nghị quyết số 51/2001/QH10, Quốc hội đã ban hành Luật người cao tuổi Luật này quy định rõ quyền và nghĩa vụ của người cao tuổi, đồng thời nêu rõ trách nhiệm của gia đình, Nhà nước và xã hội trong việc chăm sóc, phụng dưỡng và phát huy vai trò của người cao tuổi, cùng với sự tham gia của Hội người cao tuổi Việt Nam.
Trong đó, ở điều 3 của Bộ luật người cao tuổi quy định quyền và nghĩa vụ của người cao tuổi như sau :
1 Người cao tuổi có các quyền sau đây: a) Được bảo đảm các nhu cầu cơ bản về ăn, mặc, ở, đi lại, chăm sóc sức khoẻ; b) Quyết định sống chung với con, cháu hoặc sống riêng theo ý muốn; c) Được ưu tiên khi sử dụng các dịch vụ theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan; d) Được tạo điều kiện tham gia hoạt động văn hoá, giáo dục, thể dục, thể thao, giải trí, du lịch và nghỉ ngơi; đ) Được tạo điều kiện làm việc phù hợp với sức khoẻ, nghề nghiệp và các điều kiện khác để phát huy vai trò người cao tuổi; e) Được miễn các khoản đóng góp cho các hoạt động xã hội, trừ trường hợp tự nguyện đóng góp; g) Được ưu tiên nhận tiền, hiện vật cứu trợ, chăm sóc sức khỏe và chỗ ở nhằm khắc phục khó khăn ban đầu khi gặp khó khăn do hậu quả thiên tai hoặc rủi ro bất khả kháng khác; h) Được tham gia Hội người cao tuổi Việt Nam theo quy định của Điều lệ Hội; i) Các quyền khác theo quy định của pháp luật.
2 Người cao tuổi có các nghĩa vụ sau đây: a) Nêu gương sáng về phẩm chất đạo đức, lối sống mẫu mực; giáo dục thế hệ trẻ giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc; gương mẫu chấp hành và vận động gia đình, cộng đồng chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước; b) Truyền đạt kinh nghiệm quý cho thế hệ sau; c) Các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.
Luật pháp của Nước Việt Nam Cộng hòa xã hội chủ nghĩa về người cao tuổi được xây dựng dựa trên các giá trị truyền thống tôn kính người lớn tuổi, phản ánh sâu sắc trong tâm thức người Việt Nhà nước đã triển khai nhiều giải pháp hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi.
Trong sự phát triển của văn hóa Thủ đô Hà Nội ngàn năm văn hiến, người cao tuổi đóng vai trò quan trọng trong xã hội Họ tích cực góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị cốt lõi, thể hiện bản sắc dân tộc đậm đà.
Người cao tuổi, sinh ra và lớn lên trong môi trường gia đình ấm áp và tình làng nghĩa xóm, luôn giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa dân tộc truyền thống.
Người cao tuổi có mối quan hệ chặt chẽ với hàng xóm và khu dân cư, nhờ đó họ nắm vững lịch sử địa phương, hoàn cảnh sống của cộng đồng và phong tục tập quán của quê hương Vì vậy, trong việc xây dựng làng, thôn, ấp bản văn hóa và tổ chức các hoạt động sinh hoạt cộng đồng, vai trò của người cao tuổi là không thể thiếu.
Trong mỗi gia đình, ông bà và cha mẹ đóng vai trò quan trọng là chỗ dựa tinh thần và là tấm gương cho thế hệ trẻ Họ giữ gìn kỉ cương và nếp sống trong nhà, đồng thời truyền đạt nền tảng đạo lý truyền thống Tình yêu thương sâu sắc của người cao tuổi chính là yếu tố gắn kết mọi thành viên trong gia đình.
Người cao tuổi khỏe mạnh vẫn đóng góp tích cực cho gia đình và xã hội, vì vậy, việc lắng nghe và tôn trọng họ là rất quan trọng Họ đã trải qua nhiều thăng trầm trong cuộc sống, tích lũy những bài học quý giá và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Xã hội ngày càng chú trọng đến những đóng góp quý báu của người cao tuổi, tạo điều kiện thuận lợi cho họ sinh hoạt và gắn kết với cộng đồng Mục tiêu là khuyến khích người cao tuổi sống khỏe, sống vui và sống có ích, giúp họ tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn nhất.
Kể từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, vai trò và trách nhiệm của người cao tuổi đối với xã hội đã có sự thay đổi đáng kể.
Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin đã khiến người cao tuổi dần bị tách biệt khỏi xã hội, dẫn đến tình trạng cô lập do nhiều yếu tố Kinh tế phát triển khiến lực lượng lao động thường xuyên vắng nhà, ngay cả vào buổi tối, do phải làm thêm và học tập để đáp ứng kỳ vọng xã hội Điều này làm giảm sự tương tác trong gia đình, ảnh hưởng sâu sắc đến người cao tuổi và trẻ nhỏ, tạo ra những hệ lụy xã hội nghiêm trọng Hiện tượng bạo hành và xung đột trong gia đình gia tăng, thể hiện sự thờ ơ với người cao tuổi, khi họ bị đưa vào viện dưỡng lão mà không được quan tâm đến chất lượng dịch vụ.
Già hóa dân số là một vấn đề kinh tế - xã hội nghiêm trọng mà nhiều quốc gia phát triển và đang phát triển đang phải đối mặt Người cao tuổi thường đối diện với nghèo đói, bệnh tật, cô đơn và sự bỏ rơi, đồng thời họ cũng thường bị phân biệt đối xử và kỳ thị vì được coi là người phụ thuộc Hệ quả là, nhiều người già mất đi các quyền con người cơ bản và cơ hội để tiếp tục đóng góp cho xã hội.
I.2.2 Sơ lược về trung tâm dưỡng lão hoạt động theo mô hình dịch vụ tại Hà Nội Ở Việt Nam, những cơ sở chăm sóc người cao tuổi đầu tiên được thành lập chính là các trung tâm nuôi dưỡng người có công với đất nước Những trung tâm này từng là nơi nuôi dưỡng những người cao tuổi theo diện chính sách do nhà nước bảo trợ Một trong những loại hình dưỡng lão hoạt động theo tính chất dịch vụ đầu tiên ở Hà Nội là Trung tâm chăm sóc người cao tuổi Thiên Phúc, được thành lập từ năm 2001
Dưới đây là danh sách một số trung tâm dưỡng lão tại Hà Nội
Stt Tên Thành lập Địa chỉ Hình ảnh
4/2001 Ngách 39/11 Đường, Đông Ngạc, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
(Nguồn link: http://duonglaothienduc.com/duong lao-711.aspx)
(Nguồn link: http://duonglaothienduc.com/duong lao-939.aspx)
4 Trung tâm chăm sóc người cao tuổi Nhân Ái
Tiến Dũng, phường Minh Khai, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội
( Nguồn link: http://duonglaonhanai.vn/cn/
5 Trung tâm dưỡng lão HN cơ sở 1
Số 2 Ngõ 84 Trần Quang Diệu, Chợ Dừa, Đống Đa, Hà Nội
(Nguồn link: http://www.duonglaohanoi.com/gio i-thieu-ve-trung-tam-c2-386-430-
6 Trung tâm điều dưỡng và chăm sóc người cao tuổi Vạn
( Nguồn link: https://www.facebook.com/dieuduo ngVanPhuc/? hc_ref=ARQrJA35BJ0qpddRNaYqp KyOHmykmwkWunpRxR7wXibH4j vw- OI6hmoxNu5riv76PdEhttps://www. facebook.com/dieuduongVanPhuc/)
7 Trung tâm nuôi dưỡng chăm sóc người cao tuổi Phù Đổng
Xóm 3, xã Phù Đổng, Gia Lâm, Hà Nội
( Nguồn link: https://lh5.googleusercontent.com/ p/AF1QipM389czg6kpR-QDP-lQ- ZOZzVz6nxtnwsbghbpM=w234- h176-k-no)
Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
( Nguồn link: https://orihomeads.wordpress.com/ ve-orihome/)
Số 23 Khu biệt thự liền kề 1, Mậu Lương, Tả Thanh Oai, Thanh Trì, Hà Nội
( Nguồn link: http://orihome.com.vn/hinh- anh/xung-quanh-orihome.html)
Tuổi Vàng Đại Kim, Hoàng Mai,
( Nguồn link: https://lh5.googleusercontent.com/ p/AF1QipNDIYsQz0g4jBZyyyNN6J AIio-HGEAiQD6E6sYV=w234- h176-k-no)
Lương kéo dài, Phường Yên Nghĩa, Yên Nghĩa,
( Nguồn link https://www.google.com/maps/plac e/Vi%E1%BB%87n+d
( Nguồn link: https://lh5.googleusercontent.com/ p/AF1QipNNUygWLuZ- p6C3sBYeEL3mWsJZqpOkCvTfeb- l=w234-h176-k-no )
( Nguồn https://www.facebook.com/duongla otuyetthai/) Bảng 1.2.Bảng liệt kê một số trung tâm dưỡng lão hiện nay tại Hà Nội
Nhiều quan điểm cho rằng việc người cao tuổi sống tại trung tâm dưỡng lão mang lại trải nghiệm tích cực, cho phép họ tận hưởng dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giao lưu trong cộng đồng đồng trang lứa Điều này không chỉ mang lại giá trị nhân văn lớn mà còn là giải pháp tối ưu cho những người có con cái bận rộn hoặc sống xa Sống cùng con ở nước ngoài có thể tạo ra rào cản ngôn ngữ và văn hóa, trong khi những người cao tuổi sống tại nhà thường thiếu môi trường tương tác Trung tâm dưỡng lão không chỉ cung cấp dịch vụ chăm sóc mà còn giúp tạo dựng cộng đồng, giảm bớt cảm giác cô đơn cho người cao tuổi.
THỰC TIỄN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC
Những tồn tại trong các trung tâm dưỡng lão hoạt động theo mô hình dịch vụ
Quá trình khảo sát sơ bộ các trung tâm dưỡng lão cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa các trung tâm ở xa và gần Các trung tâm xa thường tập trung vào việc tạo dựng môi trường nghỉ dưỡng cho người cao tuổi, trong khi các trung tâm gần hơn chú trọng vào chức năng nuôi dưỡng Điều này được xác nhận qua phỏng vấn các cán bộ quản lý của trung tâm dưỡng lão Thiên Đức và Diên Hồng, cho thấy người cao tuổi có vấn đề sức khỏe thường được gửi đến các trung tâm nội đô để thuận tiện cho việc chăm sóc y tế Ngược lại, những người cao tuổi khỏe mạnh thường lựa chọn các trung tâm nghỉ dưỡng, tránh xa khói bụi và ồn ào Từ đó, có thể phân chia các trung tâm dưỡng lão thành hai nhóm chính: nhóm cung cấp dịch vụ dưỡng lão nghỉ dưỡng và nhóm cung cấp dịch vụ nuôi dưỡng Đặc điểm người cao tuổi tại hai nhóm này cũng khác nhau, với nhóm nghỉ dưỡng chủ yếu là những người có sức khỏe tốt, trong khi nhóm nuôi dưỡng thường là những người có sức khỏe yếu và suy giảm về não bộ.
Trung tâm dưỡng lão Thiên Đức cơ sở 3 chủ yếu tiếp nhận những người có sức khỏe tương đối tốt, không cần nằm liệt giường, điều này thể hiện rõ qua kiến trúc của cơ sở, khi không có phòng chăm sóc toàn diện như ở cơ sở 1 Trong khi đó, tại trung tâm Thiên Đức cơ sở 1 và trung tâm dưỡng lão Diên Hồng, khu vực chăm sóc đặc biệt cho người cao tuổi cực yếu chiếm một diện tích đáng kể trong tổng thể kiến trúc.
Tất cả những người cao tuổi trí tuệ minh mẫn được phỏng vấn đều chia sẻ rằng họ đều cảm thấy có “cảm giác cô đơn”.
Lý giải về “cảm giác cô đơn” của người cao tuổi, kết hợp những thông tin trong sách
Trong mục "Ước mơ" của bài viết "Chuyện tuổi già", chúng ta có thể nhận thấy rằng người cao tuổi thường bộc lộ những cảm xúc tiêu cực liên quan đến sự lão hóa Phân tích tâm lý cho thấy họ thường trải qua nỗi lo lắng, cô đơn và sự tiếc nuối về quá khứ Những cảm xúc này phản ánh những ước mơ chưa thành hiện thực và mong muốn tìm kiếm ý nghĩa trong giai đoạn cuối của cuộc đời.
Có thể chia làm hai nhóm lý do:
Người cao tuổi thường sống nội tâm và hay nhớ về quá khứ, đặc biệt là những giá trị như tình cảm, tiền bạc, danh vọng và trí năng mà họ từng sở hữu Khi về già, họ cảm thấy bất lực do sức khỏe suy giảm, không còn khả năng nắm giữ hay tìm kiếm những điều mới mẻ, dẫn đến những hối tiếc về những điều không diễn ra theo ý muốn Tâm lý tiêu cực này gia tăng theo tình trạng thể chất của họ.
Người cao tuổi thường thiếu trải nghiệm tương tác tích cực với những người xung quanh, dẫn đến cảm giác tiêu cực Sự lặp lại trong các hoạt động trải nghiệm và sự hạn chế về đối tượng tiếp xúc cũng góp phần làm cho cuộc sống của họ trở nên kém phong phú và đa dạng.
Lý do chủ quan ảnh hưởng lớn đến suy nghĩ và tiềm thức của người cao tuổi, đặc biệt là những người đã chuẩn bị tâm lý trước tuổi 60, thường có tinh thần thoải mái và sẵn sàng chấp nhận tuổi tác Ngược lại, những người không chuẩn bị sẽ cảm thấy lo lắng và áp lực hơn Bên cạnh đó, lý do khách quan cũng tác động đến cảm giác bất lực của người cao tuổi, có thể làm tăng hoặc xoa dịu cảm xúc của họ Do đó, để nâng cao tinh thần cho người cao tuổi, cần có các giải pháp dựa trên cả hai nhóm lý do này.
Thay đổi định kiến của người cao tuổi giúp họ đón nhận tuổi già với niềm háo hức và quý trọng cuộc sống, đây là giải pháp triệt để vì tác động trực tiếp vào lý do chủ quan Đồng thời, gia tăng trải nghiệm tương tác tích cực với những người xung quanh sẽ trẻ hóa tinh thần người cao tuổi Giải pháp này mở rộng phạm vi hoạt động của họ, tạo ra mối liên hệ với cộng đồng và mang lại những tương tác liên tục, đồng thời hướng đến những không gian có khả năng tạo ra tình huống bất ngờ Mặc dù không hoàn toàn giải quyết vấn đề tinh thần, nhưng nó có thể tác động tích cực đến đời sống tinh thần của người cao tuổi.
Trong các cơ sở chăm sóc người cao tuổi có nhân lực chính là các điều dưỡng viên.
Hiện nay, nhiều cơ sở chăm sóc người cao tuổi thường thiếu sự quan tâm đến việc chăm sóc sức khỏe tinh thần và thể chất của nhóm đối tượng này.
Thông qua khảo sát 3 công trình thuộc 2 nhóm này, xuất hiện các vấn đề sau:
II.1.1 Vấn đề về vị trí và khả năng tiếp cận
Khả năng tiếp cận các bệnh viện
Hình 2.2.Bản đồ phân bố trung tâm dưỡng lão nội và ngoại thành Hà Nội
( Được tổng hợp bởi nhóm tác giả từ thực tế trên nền bản đồ google maps )
Bản đồ xác định vị trí khoảng cách giữa các viện dưỡng lão và bệnh viện gần nhất cho thấy hầu hết các trung tâm dưỡng lão nằm ngoài khu vực ngoại thành, với khoảng cách tiếp cận các bệnh viện tuyến trung ương khá gần Cụ thể, trung tâm dưỡng lão Diên Hồng cách bệnh viện đa khoa Hà Đông khoảng 5km, trong khi trung tâm dưỡng lão Thiên Đức cơ sở 1 chỉ cách bệnh viện Nam Thăng Long 2km Đặc biệt, trung tâm dưỡng lão Thiên Đức cơ sở 3 nằm cách bệnh viện Sóc Sơn 8km theo đường chim bay về phía Đông Nam.
Các trung tâm dưỡng lão có mối liên hệ chặt chẽ với các hoạt động của đoàn thể công tác xã hội và tình nguyện, ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng các chương trình hỗ trợ Qua phỏng vấn, các nhóm tổ chức xã hội cho biết rằng họ luôn tích hợp các hoạt động tham quan các địa điểm xung quanh vào chương trình của mình Điều này dẫn đến việc những khu vực gần các điểm tham quan văn hóa, lịch sử và thiên nhiên thường được ưu tiên trong việc lựa chọn địa điểm cho các hoạt động.
Hình 2.4 cảnh sinh hoạt tại trung tâm Thiên Đức Nguồn link: http://duonglaothienduc.com/tinduonglao-363.aspx
Hình 2.5 cảnh sinh hoạt tại trung tâm Thiên Đức
Nguồn link: http://duonglaothienduc.com/tinduonglao-363.aspx
Hình 2.6 Cảnh sinh hoạt tại trung tâm Thiên Đức Nguồn link: https://duonglaodienhong.vn/author/minhnguyet/
Hình 2.7 Cảnh sinh hoạt tại trung tâm Thiên Đức Nguồn link: http://duonglaothienduc.com/tinduonglao-363.aspx
Trong quá trình khảo sát ba trung tâm dưỡng lão, nhóm tác giả đã đánh giá đặc điểm không gian xung quanh mỗi trung tâm, nhấn mạnh sự khác biệt và đặc trưng của từng khu vực.
Hình 2.8 Bản đồ vị trí Viện dưỡng lão Diên Hồng ( Được tổng hợp bởi nhóm tác giả từ thực tế trên nền bản đồ google maps )
Trung tâm dưỡng lão Diên Hồng tọa lạc trong khu đô thị Đô Nghĩa, một khu vực mới xây dựng với ít giá trị văn hóa, lịch sử và cảnh quan thiên nhiên Số lượng và chất lượng các đoàn thể tham quan tại đây không bằng so với trung tâm Thiên Đức.
Hình 2.9 Bản đồ vị trí Viện dưỡng lão Thiên Đức CS2 ( Được tổng hợp bởi nhóm tác giả từ thực tế trên nền bản đồ google maps )
Trung tâm dưỡng lão Thiên Đức cơ sở 1 nằm trong quần thể khu sinh thái tuyệt đẹp, được bao quanh bởi núi Hàm Lợn Khu vực này nổi bật với giá trị cảnh quan và nhiều điểm du lịch hấp dẫn như khu cắm trại Hàm Lợn, hồ Phúc Lâm, rừng thông và đồi Sim.
Hình 2.10.Bản đồ vị trí Viện dưỡng lão Thiên Đức CS1 ( Được tổng hợp bởi nhóm tác giả từ thực tế trên nền bản đồ google maps )
Trung tâm dưỡng lão Thiên Đức cơ sở 1 tọa lạc tại làng xã Đông Ngạc, nơi nổi bật với nhiều công trình lịch sử như đình Vẽ, chùa Vẽ và đình Đông Ngạc Khu vực này còn gần sông Hồng, mang đến cảnh quan tuyệt đẹp của bến sông.
Cơ sở khoa học
II.2.1 Các vấn đề thường gặp ở người cao tuổi
Tâm sinh lý người cao tuổi
Trong các nghiên cứu về “Lão hóa”, dưới góc nhìn của lão khoa lâm sàng, người ta thường phân biệt theo 3 hình thái sau:
Già về hình thể là quá trình phát triển và suy giảm hình thể của con người Trong độ tuổi từ 20-25, cơ thể đạt mức phát triển tối đa và duy trì đến khoảng 30 tuổi Tuy nhiên, từ 45-50 tuổi trở đi, con người thường có xu hướng tăng mỡ và khối cơ bắt đầu nhão, đánh dấu sự chuyển mình vào giai đoạn tuổi già.
Già về sinh lý là quá trình tự nhiên liên quan đến sự suy giảm chức năng của cơ thể con người theo độ tuổi Điều này bắt đầu từ những biểu hiện bên ngoài như da, tóc, răng và năm giác quan tiếp nhận thông tin từ môi trường Bên cạnh đó, các chức năng của các cơ quan nội tạng như tim, gan, hệ tiêu hóa, thận, phổi, khớp và hệ thần kinh cũng dần bị suy yếu theo thời gian.
Xét chung về con người, có thể phân chia các hoạt động của con người bao gồm:
Hít thở, ăn uống, tiêu hóa, ngủ, nghỉ ngơi, vui chơi, học tập nghiên cứu, di chuyển, giao tiếp
Các hoạt động hàng ngày của người cao tuổi thường yêu cầu sự phối hợp của nhiều bộ phận trên cơ thể Sự suy giảm hoặc khiếm khuyết chức năng của một hoặc nhiều bộ phận có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng thực hiện những hoạt động cơ bản trong cuộc sống hàng ngày của họ.
Với ảnh hưởng đáng kể đến đời sống và sinh hoạt của người cao tuổi, có thể liệt kê những dạng suy giảm chức năng như sau:
Mắt: Dưới tác động của tuổi già, điều tiết mắt kém đi, phát sinh lão thị, viễn thị, thị lực giảm sút.
Tai: giảm thính lực, nghễnh ngãng khó nghe, nhiều người tiến tới trạng thái điếc hẳn
Cơ bắp yếu, xương cốt không chắc khỏe và tim mạch không còn khả năng thích nghi với các hoạt động mạnh, dẫn đến việc hạn chế tham gia vào những hoạt động thể chất yêu cầu cường độ cao và bền bỉ.
Răng mòn, dạ dày yếu và ruột non hấp thụ kém gây khó khăn trong việc ăn uống, dẫn đến suy giảm sức khỏe thể chất và khiến cơ thể dễ ốm đau, không muốn hoạt động nhiều.
Hệ bài tiết kém có thể gây ra tình trạng táo bón và không kiểm soát được tiểu tiện, đại tiện Điều này cũng dẫn đến sức đề kháng giảm, khiến cơ thể nhạy cảm hơn với thời tiết và dễ mắc bệnh.
Biểu hiện của già tâm lý thường biểu hiện chậm hơn so với hai lĩnh vực đã nêu
Theo “bí quyết sống khỏe an hưởng tuổi vàng” của bác sĩ Lê Sĩ Toàn, người cao tuổi có những biểu hiện tâm lý cơ bản sau:
+ Sức làm việc bằng trí não ngày một suy giảm, dễ bị hoa mắt, chóng mặt, tư duy nghèo nàn và sức tưởng tượng kém hẳn
Chúng ta thường gặp phải tình trạng chóng quên những sự việc mới xảy ra, trong khi lại dễ dàng nhớ những kỷ niệm từ xa xưa Việc quên công việc, địa chỉ, hay tên người trở nên phổ biến, và ngay cả khi đọc sách, chúng ta cũng khó lòng ghi nhớ thông tin lâu dài, đặc biệt là khi học ngoại ngữ.
Sự bảo thủ ngày càng gia tăng theo độ tuổi, dẫn đến việc thiếu sự thông cảm và khả năng giải quyết vấn đề một cách linh hoạt Những biểu hiện này trở nên rõ rệt hơn theo thời gian.
Các hoạt động nâng cao sức khỏe người cao tuổi
Để nâng cao sức khỏe và tuổi thọ, người cao tuổi cần chú trọng đến chế độ dinh dưỡng hợp lý, đồng thời xây dựng đời sống tinh thần tích cực và thiết lập chế độ luyện tập phù hợp Dưới đây là 5 hoạt động bổ ích giúp người cao tuổi cảm thấy vui vẻ và khỏe mạnh hơn mỗi ngày.
- Tập thể dục, chơi thể thao:
Phó giáo sư, Tiến sĩ Trịnh Hữu Lộc, Phó chủ tịch Hội Thể dục Dưỡng sinh TP HCM, cho biết rằng người cao tuổi thường cảm thấy buồn bã và cô đơn sau khi nghỉ hưu, do thiếu sự chia sẻ và cách biệt với thế hệ trẻ Để cải thiện tình trạng này, họ thường tham gia vào các hoạt động thể dục thể thao như câu lạc bộ thể dục dưỡng sinh, thái cực dưỡng sinh và võ dưỡng sinh Những hoạt động này không chỉ nâng cao sức khỏe mà còn tạo cơ hội cho người cao tuổi giao lưu, gặp gỡ và tham gia các hội thi, từ đó giúp tinh thần của họ trở nên vui vẻ và lạc quan hơn.
Người cao tuổi thường ít vận động, dẫn đến khả năng thích nghi kém với sự thay đổi của môi trường sống, đặc biệt là khi thời tiết chuyển mùa, dễ gây ra các bệnh vặt Để cải thiện sức khỏe, tăng cường sức đề kháng và sự dẻo dai, họ nên tham gia các hoạt động thể dục nhẹ nhàng như dưỡng sinh, yoga, thiền hoặc khiêu vũ dưỡng sinh.
Tham gia hoạt động xã hội là một cách tuyệt vời để người cao tuổi tìm thấy niềm vui sống Việc làm thiện nguyện, hỗ trợ những người có hoàn cảnh khó khăn và tham gia các hoạt động tâm linh không chỉ giúp họ cảm thấy có ích mà còn tạo cơ hội để sẻ chia và thông cảm với cộng đồng, từ đó giảm bớt những suy nghĩ tiêu cực.
Tham gia các lớp học do hội nhóm tổ chức dành riêng cho người cao tuổi, như nấu ăn, ngoại ngữ, và hướng dẫn sử dụng công nghệ như máy tính, điện thoại thông minh, sẽ làm phong phú thêm đời sống tinh thần của họ.
Con cái đi sớm về muộn khiến người cao tuổi cảm thấy cô đơn và buồn bã khi ở nhà một mình Các hoạt động như du lịch nghỉ dưỡng, tham quan đền chùa, khám phá cảnh đẹp quê hương và thăm họ hàng là những trải nghiệm vui vẻ, giúp người cao tuổi xua tan những suy nghĩ tiêu cực.
- Tham gia hoạt động hội nhóm:
Các hoạt động hội nhóm tại khu dân cư, chung cư và phường xã giúp giảm thiểu cảm giác buồn tẻ khi ở nhà Người cao tuổi không chỉ phát huy vai trò xã hội mà còn cảm thấy trẻ trung và năng động hơn Những hoạt động diễn ra trong không gian trẻ trung mang lại nhiều lợi ích tích cực cho sức khỏe của người cao tuổi.
- Tham gia chương trình chăm sóc sức khỏe:
Một số kinh nghiệm trên thế giới
Viện dưỡng lão Providence Mount St Vincent tại Seattle, Washington, là một trung tâm chăm sóc người cao tuổi với hơn 400 cư dân Đồng thời, nơi đây còn hoạt động như một lớp học mầm non cho nhiều trẻ em trong thành phố.
Tại Seattle, khoảng cách tuổi tác dường như không còn tồn tại khi người cao tuổi và trẻ nhỏ cùng nhau tạo nên những khoảnh khắc vui vẻ Chuyến thăm của các em nhỏ mang lại niềm vui lớn cho các cụ ông cụ bà tại viện dưỡng lão, giúp họ quên đi nỗi cô đơn trong những năm tháng xế chiều Cả hai thế hệ cùng nhau tham gia vào các hoạt động như vẽ tranh, chơi xếp hình, đọc truyện và nhiều trò chơi thú vị khác, tạo ra những nụ cười rạng rỡ trên gương mặt mọi người.
Hình 2.17 Viện dưỡng lão Providence Mount St Vincent
Hình 2.18 Viện dưỡng lão Providence Mount St Vincent
Tại trung tâm này, không gian được thiết kế nhằm tăng cường sự tương tác giữa người cao tuổi và trẻ nhỏ, tạo điều kiện cho trẻ em vui chơi, gặp gỡ và học hỏi từ thế hệ trước Qua đó, người cao tuổi không chỉ tìm thấy niềm vui từ việc giao tiếp với trẻ em mà còn được hỗ trợ về tinh thần và cảm xúc, giúp họ hồi tưởng lại những trải nghiệm ký ức thơ ấu.
Làng Dưỡng lão Admiralty - Singapore | Kampung Admiralty
( Nguồn:http://trelangkienviet.vn/tin-tuc/song-vui-song-khoe-o-lang-duong-lao- admiralty-singapore-%7C-kampung-admiralty 3580.html)
Nhà Dưỡng lão thường gợi nhớ đến những ngôi nhà tách biệt, ít người thăm viếng và có kiến trúc buồn tẻ Tuy nhiên, "Ngôi làng dưỡng lão" đầu tiên tại Singapore mang đến một hình ảnh hoàn toàn khác biệt Tại đây, không gian sống được thiết kế gần gũi, thân thiện, tạo điều kiện cho người cao tuổi tận hưởng cuộc sống vui vẻ và ý nghĩa hơn.
Hình 2.19 Làng Dưỡng lão Admiralty
( Nguồn:http://trelangkienviet.vn/tin-tuc/song-vui-song-khoe-o-lang-duong-lao- admiralty-singapore-%7C-kampung-admiralty 3580.html)
Trong lĩnh vực công trình chăm sóc người cao tuổi, thế hệ 1.0 đại diện cho Nhà dưỡng lão, trong khi thế hệ 2.0 được gọi là Làng dưỡng lão Khác với các làng truyền thống trải rộng theo chiều ngang, Làng dưỡng lão hiện đại được thiết kế theo chiều đứng nhằm tiết kiệm không gian đô thị, nhưng vẫn giữ nguyên tính chất và các tiện ích của một ngôi làng thực thụ.
Vườn hoa cây xanh cộng đồng trên mái, trồng cây ăn trái, urban farm trồng rau, nấm & các loại khác, sân chơi dành cho người già và trẻ em,
Sân cộng đồng & Siêu thị
Nhà giữ trẻ và nhà giữ già đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc và hỗ trợ cho người già, giúp họ không cảm thấy cô đơn Việc bố trí sân chơi cho cả người già và trẻ em không chỉ tạo ra không gian giao lưu mà còn mang lại niềm vui và sự gắn kết giữa các thế hệ Đối với những người già không thể tự chăm sóc bản thân, nhà giữ già cung cấp dịch vụ y tế và chăm sóc tận tình, đảm bảo sức khỏe và sự an toàn cho họ.
Chỗ đậu xe hơi, xe đạp tầng hầm - kết nối trực tiếp giao thông công cộng MRTAdmiralty / bus (TOD)