NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn
Mục tiêu của giáo dục phổ thông hiện nay là phát triển toàn diện cho học sinh, bao gồm đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản Điều này nhằm phát triển năng lực cá nhân, khuyến khích tính năng động và sáng tạo, đồng thời hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa Giáo dục cũng hướng đến việc xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc tham gia vào cuộc sống lao động, cũng như góp phần vào việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Để đạt được những mục tiêu này, việc đổi mới và chỉnh sửa chương trình giáo dục là điều cần thiết.
Đổi mới phương pháp dạy và học là cần thiết để phát triển năng lực cho học sinh Việc dạy học không chỉ tập trung vào việc ghi nhớ mà còn phải giúp học sinh biết cách áp dụng kiến thức vào thực tiễn Thông qua các hoạt động cụ thể, học sinh sẽ học cách giải quyết các tình huống trong cuộc sống, từ đó gắn liền với thực tiễn và phát triển kỹ năng cần thiết.
Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, năng lực công nghệ được xác định là một trong mười năng lực cốt lõi mà học sinh cần trang bị Vì vậy, giáo viên cần nhận thức đúng đắn và đầy đủ về việc dạy học nhằm phát triển năng lực này thông qua môn Công nghệ Từ đó, giáo viên có thể thiết kế kế hoạch bài học phù hợp, định hướng phát triển năng lực cho từng đối tượng học sinh.
Chương trình cải cách môn Công nghệ tập trung vào việc khuyến khích tính tích cực và chủ động của học sinh Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc đặt ra vấn đề, giao nhiệm vụ và tổ chức hoạt động cho học sinh Họ cũng tham gia vào quá trình học tập, đưa ra nhận xét cần thiết, nhằm giúp học sinh tự tạo ra kiến thức, áp dụng tri thức vào thực tiễn và phát triển các kỹ năng, phương pháp học tập để có thể tự học suốt đời.
Trước đây, giáo viên thường dựa vào sách giáo khoa để xây dựng nội dung giảng dạy, tập trung vào việc cung cấp kiến thức và kỹ năng cho học sinh Tuy nhiên, phương pháp này ít chú trọng đến việc vận dụng kiến thức vào thực tiễn, dẫn đến việc học sinh tiếp nhận thông tin một cách thụ động và không thấy rõ bản chất vấn đề Kết quả là dù học sinh có thể nắm vững lý thuyết, nhưng lại gặp khó khăn trong việc thực hành và ứng dụng kiến thức vào cuộc sống hàng ngày.
Để cải thiện hiệu quả giảng dạy, giáo viên cần thay đổi phương pháp dạy học và khuyến khích học sinh tự đặt câu hỏi về mục đích và ứng dụng của kiến thức Việc dạy học không nên chỉ là cung cấp thông tin mà cần tập trung vào phát triển năng lực, khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh thông qua việc tìm kiếm, thảo luận và tranh luận Sử dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là điện thoại thông minh, trong giảng dạy như bài "Động cơ đốt trong dùng cho xe máy – Công nghệ 11" giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách dễ dàng và thú vị hơn, từ đó phát triển những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống hàng ngày.
Trong bài viết này, tôi chia sẻ những kiến thức thực tiễn và phương pháp đổi mới trong giảng dạy và học tập môn Công nghệ, nhằm tạo hứng thú và nâng cao hiệu quả học tập Qua đó, học sinh sẽ phát triển những năng lực cần thiết cho việc học.
2.1 Căn cứ vào chương trình tài liệu Đối với phân phối chương trình của môn Công nghệ 11 bài 34 được dạy trong
Thời gian học theo sách giáo khoa mới được phân bổ hợp lý với yêu cầu kiến thức cần đạt Tuy nhiên, khi trình bày nguyên lý hoạt động, kiến thức thường mang tính trừu tượng, khiến học sinh khó tiếp thu do không thể quan sát trực tiếp quá trình hoạt động của các hệ thống.
2.2 Căn cứ vào phương tiện dạy học của nhà trường
Hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy tại trường THPT trở nên thuận lợi nhờ có máy chiếu và các phòng chuyên dụng cho giáo án điện tử Tuy nhiên, giáo viên thường thiếu động lực để tổ chức thực hành trực tiếp, dẫn đến việc chuyển sang thực hành ảo qua video hoặc sử dụng xe máy cá nhân làm công cụ giảng dạy Do đó, cần áp dụng phương pháp giảng dạy kết hợp hiệu quả, giúp học sinh vận dụng kiến thức đã học vào việc giải quyết các vấn đề thường gặp trong cuộc sống hàng ngày.
2.3 Căn cứ vào tình hình học sinh trong trường phổ thông
Theo thông tư mới của Bộ Giáo dục, học sinh được phép sử dụng điện thoại trong giờ học để phục vụ việc học Hiện nay, hầu hết học sinh đều sở hữu điện thoại thông minh có kết nối mạng, điều này tạo điều kiện cho giáo viên hướng dẫn học sinh tự tìm kiếm thông tin, khám phá vấn đề và tham gia tranh luận Qua đó, học sinh không chỉ hiểu rõ hơn về nội dung bài học mà còn phát triển những năng lực cần thiết trong quá trình tìm kiếm tri thức.
Một số kiến thức về các loại xe máy hiện nay
1 Các hệ thống làm mát của động cơ xe máy
Quá trình đốt nhiên liệu trong xe máy tạo ra nhiệt, làm cho động cơ nóng lên và có thể dẫn đến giảm hiệu suất cũng như hư hỏng động cơ nếu tình trạng này kéo dài Để giảm nhiệt độ cho động cơ, các hệ thống làm mát đã được phát triển Tuy nhiên, không phải tất cả xe máy đều sử dụng cùng một loại hệ thống làm mát Dưới đây là những loại hệ thống làm mát phổ biến hiện nay trên xe máy.
1.1 Hệ thống làm mát bằng gió
Hệ thống làm mát bằng gió là phương pháp cổ điển nhất cho động cơ xe máy, với các bộ phận được bố trí ở vị trí thoáng để tối ưu hóa luồng gió Động cơ cũng được thiết kế với nhiều cánh tản nhiệt, giúp tăng diện tích truyền nhiệt và cải thiện hiệu suất làm mát.
Khi xe máy hoạt động trong điều kiện đường đông đúc, tắc nghẽn hoặc dưới ánh nắng gay gắt, khả năng tản nhiệt của động cơ sẽ giảm đáng kể Tình trạng này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến công suất và hiệu suất vận hành của xe cũng như sự điều khiển của người lái.
– Ưu điểm: Chi phí chế tạo hệ thống tản nhiệt bằng gió khá rẻ, nên giá thành của xe tương đối thấp
Các nhà sản xuất đã nghiên cứu và sử dụng các chất liệu mới như nhôm và hợp kim nhôm để cải thiện hệ thống làm mát cho động cơ Hệ thống làm mát bằng gió tự nhiên thường được áp dụng cho các dòng xe số cơ khí như Wave, Dream, Future và Jupiter Bên cạnh đó, hệ thống làm mát bằng gió cưỡng bức, được sử dụng trên các xe như Future Neo và Super Dream, giúp tăng cường luồng khí làm mát qua động cơ nhờ quạt Tuy nhiên, nhược điểm của hệ thống làm mát bằng gió cưỡng bức là hiệu suất tản nhiệt thấp do diện tích làm mát hạn chế, chỉ cho phép gió lướt qua bề mặt động cơ.
1.2 Hệ thống làm mát bằng nhớt
Hình 2 Động cơ sử dụng hệ thống làm mát bằng nhớt
Để đảm bảo hoạt động hiệu quả của động cơ, dầu nhớt đóng vai trò quan trọng trong việc bôi trơn các bộ phận, giảm ma sát và bảo vệ động cơ Do đó, các nhà sản xuất đã phát triển ý tưởng sử dụng chính lượng dầu nhớt này để làm mát động cơ.
Két nhớt là bộ phận quan trọng trong hệ thống làm mát của động cơ, giúp làm mát nhớt trước khi bôi trơn và làm mát động cơ, sau đó trở về cacte nhớt Quá trình làm mát có thể diễn ra bằng gió tự nhiên hoặc gió cưỡng bức, giúp tiết kiệm năng lượng bằng cách chỉ làm mát nhớt trong két nhớt thay vì toàn bộ hệ thống động cơ.
Việc bảo dưỡng đúng cách các két nhớt là rất quan trọng, vì nếu không sẽ dẫn đến tình trạng tắc nghẽn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động của động cơ.
Hệ thống làm mát bằng nhớt chỉ thích hợp cho các lọai xe có dáng dấp hịên
1.3 Làm mát bằng dung dịch
Hình 3 Động cơ sử dụng hệ thống làm mát bằng dung dịch
Hệ thống làm mát bằng dung dịch là công nghệ tiên tiến nhất hiện nay cho xe máy và động cơ đốt trong Quy trình hoạt động của hệ thống này bao gồm việc bơm nước làm mát qua vỏ động cơ và đưa ra két nước để tỏa nhiệt ra môi trường Mặc dù hệ thống làm mát này có độ phức tạp cao, nhưng nó mang lại hiệu quả tối ưu trong việc duy trì nhiệt độ động cơ.
Mặc dù quá trình bảo trì và bảo dưỡng có thể gây khó chịu, nhưng nó đảm bảo hoạt động ổn định và tin cậy hơn Nhiệt độ vận hành luôn được duy trì ở mức tối ưu, giúp đạt hiệu suất cao nhất cho thiết bị.
Hệ thống làm mát bằng dung dịch thường không được sử dụng trên các dòng xe máy số do kích thước cồng kềnh, gây cảm giác nặng nề cho xe Tuy nhiên, đối với các mô tô phân khối lớn hiện đại như Air Blade hay Honda Clich, hệ thống làm mát này là thiết yếu, vì động cơ của những chiếc xe này cần hiệu quả làm mát tốt mà chỉ hệ thống làm mát bằng dung dịch mới có thể cung cấp.
1.4 Hệ thống làm mát kết hợp gió – nước
Hệ thống làm mát kết hợp giữa gió và nước trong động cơ được thiết kế với các cánh tản nhiệt bên ngoài và dàn áo nước làm mát bên trong Nhờ đó, các xi lanh phía trước được làm mát chủ yếu bằng không khí, giúp nước chỉ nóng lên rất ít khi đi qua, từ đó duy trì hiệu quả làm mát cho các xi lanh sau Hệ thống này thường được áp dụng trên các dòng xe mô tô phân khối lớn (PKL).
2 Hệ thống cung cấp nhiên liệu và không khí trên các dòng xe máy hiện nay
Hệ thống cung cấp nhiên liệu có vai trò quan trọng trong việc cung cấp hỗn hợp không khí và xăng cho động cơ với tỷ lệ phù hợp, đảm bảo hiệu suất hoạt động tối ưu trong các điều kiện khác nhau Hiện nay, có hai loại hệ thống nhiên liệu phổ biến cho xe máy: hệ thống dùng bộ chế hòa khí và hệ thống phun xăng điện tử.
2.1 Hệ thống nhiên liệu dùng bộ chế hòa khí Đa số các xe máy số đang dùng bộ chế hòa khí do hệ thống này khá nhỏ gọn, rẻ và dễ dàng sửa chữa
Hình 5 Bộ chế hoà khí của động cơ xe máy
2.2 Hệ thống phun xăng điện tử
1 ECU – Bộ điều khiển động cơ 7 ISC – Điều khiển tốc độ không tải
2 Cảm biến góc quay trục khuỷu 8 Vòi phun
3 Cảm biến áp suất khí nạp 9 Bu gi
4 Cảm biến độ mở bướm ga 10 Cảm biến nhiệt độ động cơ
5 Cảm biến nhiệt độ khí nạp 11 Cảm biến ô xy
6 Luồng khí nạp vào động cơ 12 Ống xúc tác
Hệ thống phun xăng điện tử tối ưu hóa tỷ lệ hòa trộn nhiên liệu cho động cơ, đảm bảo hiệu suất tối ưu trong mọi điều kiện vận hành Nhờ vào bộ vi xử lý, lượng xăng phun vào động cơ được điều chỉnh chính xác, phù hợp với tình trạng hoạt động Các cảm biến sẽ truyền tín hiệu về điều kiện vận hành của xe tới bộ điều khiển động cơ (ECU), giúp cải thiện hiệu quả và độ tin cậy của hệ thống.
Hệ thống phun xăng điện tử cung cấp tỷ lệ hòa trộn chính xác, nâng cao khả năng đáp ứng của động cơ, cải thiện hiệu suất tiêu thụ nhiên liệu và giảm thiểu khí thải độc hại.
3 Hệ thống truyền lực trên xe máy
Hình 8 Sơ đồ hệ thống truyền lực trên xe máy
Vận dụng kiến thức thực tế liên quan đến nội dung Bài 34: Động cơ đốt trong dùng cho xe máy
1 Cách chạy xe qua đường ngập nước a Cách chạy xe qua đường ngập nước Đối với xe số: khi đi qua những đoạn ngập, nếu muốn an toàn vượt qua mà không sợ chết máy thì tốt nhất nên đi ở số thấp (số 1 hoặc 2) và cần phải giữ đều ga Việc giữ đều ga sẽ khiến cho nước không xâm nhập vào ống bô do hơi đẩy ra ngoài, vì thế nếu bóp phanh hay giảm ga đột ngột sẽ khiến xe chết máy ngay lập tức
Sau khi vượt qua vùng nước ngập, bạn nên thay dầu máy cho xe để đảm bảo hiệu suất hoạt động Nếu xe chết máy, hãy rửa máy ngay lập tức, vì nước có thể đã vào trong máy qua ống xả hoặc lỗ cân bằng áp suất Đối với xe tay ga, hãy điều khiển xe với tốc độ chậm và giữ ga đều, tránh việc tăng ga quá cao hoặc quá thấp để ngăn nước tràn vào ống pô và bộ phận quạt gió Giữ ga đều giúp đẩy hơi ra ngoài, làm khó khăn cho nước xâm nhập vào ống xả Khi cần điều chỉnh tốc độ, hãy sử dụng thắng tay và thắng chân thay vì thay đổi ga Nếu gặp nước ngập sâu qua ống pô, không nên cố gắng điều khiển xe qua khu vực đó.
Xe máy bị ngập nước có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến động cơ và hệ thống điện, tùy thuộc vào mức độ ngập và cách xử lý của chủ xe Khi xe ngập ở vùng thấp, động cơ có thể chết máy do bugi bị ẩm, không phát ra tia lửa điện cần thiết cho quá trình cháy Để khắc phục, chủ xe nên lau chùi bugi, dốc ngược đầu xe để nước thoát ra khỏi ống xả và khởi động lại xe Sau đó, cần kiểm tra các bộ phận khác để xử lý nếu có dấu hiệu bị ảnh hưởng.
Khi xe bị ngập sâu và ngâm lâu dưới nước, không nên cố gắng khởi động động cơ vì có thể gây gãy pittong, hỏng hệ thống điện do chập mạch, hoặc làm hư hại động cơ do thiếu dầu bôi trơn Hãy đưa xe đến các điểm sửa chữa để được khắc phục kịp thời.
Dầu bôi trơn xe máy hòa tan với nước thường có màu cà phê sữa Để xử lý, trước tiên cần hút hết dầu trong bình chứa, sau đó sử dụng vòi phun áp suất để ép hỗn hợp nước và dầu ra ngoài Quy trình này cũng cần thực hiện tương tự với ống pô xe máy.
Để vệ sinh động cơ, cần tháo rời các bộ phận và sử dụng xăng hoặc dung dịch chuyên dụng Khởi động xe bằng dầu bôi trơn đã qua sử dụng để loại bỏ nước còn tồn đọng, thực hiện 2-3 lần để đảm bảo sạch sẽ Những bộ phận ngập nước nặng như bugi và lọc gió nên được thay mới Đối với xe máy sử dụng công nghệ phun xăng điện tử, cần súc rửa kim phun để ngăn ngừa hỏng hóc do tạp chất Cuối cùng, kiểm tra hệ thống điện như bộ phận đề và đèn chiếu sáng để xử lý kịp thời.
Xe tay ga có cấu tạo đặc biệt với đường ống thông hơi của hộp số tự động thấp, khiến nước dễ dàng xâm nhập và làm dầu máy bị axit hóa, chuyển từ màu vàng.
Sau khi xe bị ngập nước, cần thực hiện một số bước quan trọng để đảm bảo hoạt động của xe Đầu tiên, hãy thay dầu động cơ và kiểm tra bộ lọc khí cùng hệ thống điện, đặc biệt là đối với xe ga sử dụng hệ thống phun xăng điện tử Tiếp theo, kiểm tra chế hòa khí, xả hết xăng cũ trong bình xăng con và thay bu-gi nếu cần Ngoài ra, nên thay lọc gió và bộ truyền động cho xe tay ga, đồng thời kiểm tra bạc đạn ở hai bánh xe, làm khô và tra mỡ để đảm bảo xe hoạt động trơn tru.
2 Cách khắc phục xe máy lâu ngày không nổ được a Hướng dẫn khắc phục xe máy lâu ngày không nổ được
Khi thời tiết lạnh, chỉ sau một đêm, xe máy có thể gặp khó khăn trong việc khởi động Nguyên nhân chính là nhiệt độ giảm thấp làm tăng độ ẩm không khí, khiến xăng bị bay hơi và các phần nhiên liệu dễ cháy bị giảm Điều này dẫn đến việc nhiên liệu khó đốt cháy hơn, gây khó khăn cho việc khởi động động cơ.
Trong thời gian xe không sử dụng, xăng còn lại trong bộ chế hòa khí có thể bị đóng cặn, gây khó khăn khi khởi động Nếu gặp tình huống này, tránh việc đề máy liên tục để không làm cạn kiệt ắc quy; thời gian tối đa cho mỗi lần đề chỉ nên là 2 giây, và cần để ít nhất 10 giây giữa các lần đề Do đó, để bảo vệ ắc quy và hệ thống nhiên liệu, tốt nhất là nên khóa xăng lại khi không sử dụng xe.
Cách khắc phục: tốt nhất là kéo le, sau đó:
Tắt đèn xe và đèn xi nhan (nếu chưa tắt) để tiết kiệm điện cho ắc quy, không bật chìa khóa mà tắt nó đi
Kéo le gió sang trái hết cỡ và đạp cần khởi động khoảng 5 - 10 lần Lưu ý rằng phải đạp chứ không được đề vì lúc này chìa khóa đang tắt Vị trí của le gió thường nằm bên trên tay lái, gần tay cầm Việc đạp giúp xăng tiếp tục xuống Sau khi đạp đủ số lần, hãy đóng le gió lại bằng cách kéo sang phải, bật chìa khóa lên và khởi động xe.
Để điều chỉnh lượng gió cho xe tay ga, nếu không có le gió, bạn cần đạp cần khởi động sau khi dựng chân chống giữa Lưu ý rằng nếu dựng chân chống nghiêng mà xe khởi động, xe có thể chạy vuột khỏi tay Xe tay ga vẫn có cần đạp dự phòng trong trường hợp không đề được, vì việc đề quá lâu có thể làm hỏng ắc quy Để phòng tránh hư hỏng, nếu xe máy không sử dụng trong thời gian dài, hãy đổ đầy bình xăng để ngăn không cho không khí và hơi ẩm gây gỉ sét.
Sau khi sử dụng xe, hãy nhớ khóa xăng để ngăn chặn xăng tiếp tục chảy vào bộ chế hòa khí Sau khi đã khóa xăng, bạn có thể để máy chạy cho đến khi xe tự tắt, rồi sau đó cất xe đi.
Xả hết xăng: nếu cẩn thận hơn, nên xả hết xăng trong bộ chế hòa khí ra để tránh bị cặn khi lấy xe ra chạy
Để duy trì hiệu suất của xe, bạn nên chạy xe ít nhất một lần mỗi tuần, giúp động cơ hoạt động, ngăn chặn xăng đóng cặn và bánh xe không bị mềm hoặc nứt Nên sử dụng chân chống giữa để giảm áp lực lên bánh xe Đối với xe tay ga, khởi động xe cũng đồng thời giúp sạc bình ắc quy.
Bảo quản ắc quy đúng cách là rất quan trọng để tránh tình trạng mất điện, khiến xe không khởi động được hoặc còi xe không kêu Để bảo vệ ắc quy, bạn nên tháo ra và cất giữ nếu không sử dụng trong thời gian dài Nếu xe không nổ máy, hạn chế việc đề nhiều lần hoặc quá lâu để tránh làm hỏng ắc quy Thời gian sử dụng tối đa của ắc quy thường khoảng 3 năm, sau đó cần thay mới.
3 Một số lưu ý để sử dụng xe máy đúng cách a Lưu ý chạy rốtđa với xe mới mua và khi vận hành xe
Kế hoạch bài dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh
Bài 34 ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG DÙNG CHO XE MÁY
- Trình bày được những đặc điểm của động cơ đốt trong dùng trên xe máy
- Mô tả được và nêu được ưu, nhược điểm của các cách bố trí động cơ trên xe máy
- Nhận biết được đặc điểm của hệ thống truyền lực trên xe máy
- Đọc được sơ đồ nguyên lí hệ thống truyền lực trên xe máy
2 Phẩm chất, năng lực Định hướng các năng lực được hình thành:
Thông qua việc học tập, bài học sẽ góp phần hình thành cho học sinh các năng lực sau:
- Năng lực tự học, năng lực hợp tác và làm việc nhóm
- Năng lực sáng tạo, phát hiện và giải quyết vấn đề
- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin
- Năng lực lập kế hoạch và làm việc theo kế hoạch
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ và thuyết trình
THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
HOẠT ĐỘNG GIÁO VIÊN HỌC SINH
Hoạt động 1: Khởi động (03 phút)
- Video clip về sự tham gia giao thông của các loại xe máy, việc sản xuất các loại xe máy và động cơ xe máy
Hoạt động 2: Xác định động cơ đốt trong dùng trên xe máy (05 phút)
- Video clip hoạt động của động cơ xe máy 4 kì
Hoạt động 3: Hình thành kiến thức mới (27 phút)
Hoạt động 3.1 Tìm hiểu vể đặc điểm và cách bố trí của ĐCĐT dùng cho xe máy (10 phút)
- Phiếu học tập cá nhân và phiếu học tập số 1
- Bút lông, bút sáp màu
Hoạt động 3.2 Tìm hiểu về đặt điểm của hệ thống truyền lực trên xe máy (17phút)
- Video về từng bộ phận của hệ thống truyền lực
Hoạt động 4: Luyện tập (05 phút)
- Hệ thống 10 câu hỏi TNKQ; các đáp án
Hoạt động 5: Vận dụng (05 phút và làm việc ở nhà trong 1 tuần)
Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá 05 loại xe máy có động cơ bố trí ở giữa và 05 loại xe máy có động cơ lệch về phía đuôi Ngoài ra, chúng ta cũng sẽ tìm hiểu về trách nhiệm của người điều khiển và hành khách khi tham gia giao thông trên xe gắn máy.
HOẠT ĐỘNG 1 KHỞI ĐỘNG (3 phút)
Bước 1 Tổ chức lớp học
Giáo viên cần giới thiệu kỹ thuật dạy học mảnh ghép và dạy học theo trạm, cũng như sử dụng phòng tranh để giúp học sinh nắm rõ phương pháp học tập Khi học sinh đã quen với cách thức tổ chức này, giáo viên chỉ cần nhấn mạnh những điểm khác cần lưu ý trong các buổi học tiếp theo.
* Sắp xếp lại bàn ghế lớp học thành 6 nhóm (tương đương với 6 trạm), phân công vị trí chỗ ngồi cho các nhóm A, B, C, D, E, F
Giáo viên nên phát cho mỗi học sinh một thẻ tên, có thể ghi tên kèm số thứ tự từ 1 đến 6 hoặc chỉ đánh số từ 1 đến 6, tương ứng với số học sinh trong nhóm Thẻ tên này có thể do giáo viên tự chuẩn bị hoặc giao cho các nhóm tự làm Thiết kế thẻ nên đảm bảo học sinh có thể gắn lên áo trước ngực để dễ dàng theo dõi và sử dụng.
* Lưu ý: Thẻ tên của mỗi nhóm phải có kí hiệu chữ cái (hoặc màu sắc) khác nhau để phân biệt
Trong bài giảng này tôi lấy ví dụ và thực nghiệm ở lớp tôi dạy: Chia nhóm và thẻ tên như sau (Lớp 36 học sinh)
Nhóm A: Thẻ tên đánh số từ A1 đến A6
Nhóm B: Thẻ tên đánh số từ B1 đến B6
Nhóm C: Thẻ tên đánh số từ C1 đến C6
Nhóm D: Thẻ tên đánh số từ D1 đến D6
Nhóm E: Thẻ tên đánh số từ E1 đến E6
Nhóm F: Thẻ tên đánh số từ F1 đến F6
Bước 2 Các hoạt động dạy học Đặt vấn đề bài mới
Trước khi bắt đầu bài học hôm nay, các em hãy xem một số video liên quan đến sự tham gia giao thông của xe máy, quy trình sản xuất xe máy và động cơ xe máy Để khám phá nội dung bài học, cô và các em sẽ áp dụng các kỹ thuật dạy học tích cực như kỹ thuật mảnh ghép, dạy học theo trạm, tổ chức phòng tranh và trò chơi (game show).
GV chuyển giao nhiệm vụ HS thực hiện nhiệm vụ Báo cáo kết quả Phương án đánh giá Thời lượng
Video clip về việc sản xuất các loại xe máy, và việc sử dụng các loại xe máy trong cuộc sống hằng ngày
- Video clip thể hiện nội dung gì?
- Xe máy hoạt động được nhờ bộ phận nào?
HS quan sát và ghi nhận thông tin Nhận thức được sự cần thiết của xe máy trong đời sống hiện nay
Cá nhân trả lời câu hỏi
- GV gọi ngẫu nhiên 1-2 HS để trả lời câu hỏi
- HS khác lắng nghe, tự điều chỉnh câu trả lời của bản thân và bổ sung ý kiến (nếu có)
HS quan sát, đánh giá câu trả lời của bạn
HOẠT ĐỘNG 2 XÁC ĐỊNH ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG DÙNG TRÊN XE
GV chuyển giao nhiệm vụ
HS thực hiện nhiệm vụ Báo cáo kết quả Phương án đánh giá Thời lượng (phút)
Trình chiếu Video clip về hoạt động của động cơ xe máy
4 kì và đặt câu hỏi:
- Video clip thể hiện nội dung gì?
- Mô tả lại quá trình hoạt động của động cơ?
HS quan sát và ghi nhận thông tin
Cá nhân trả lời câu hỏi trên giấy A4
- GV gọi ngẫu nhiên 3 -5 HS để trả lời câu hỏi
- HS khác lắng nghe, tự điều chỉnh câu trả lời của bản thân và bổ sung ý kiến (nếu có)
HS đánh giá lẫn nhau; Gv đánh giá
Hs 05 xăng 4 kì và 2 kì?
HOẠT ĐỘNG 3 HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI (27 phút)
Hoạt động 3.1 Tìm hiểu về đặc điểm và cách bố trí của ĐCĐT dùng cho xe máy (10 phút) a Nội dung cần đạt
1 Đặc điểm của động cơ đốt trong dùng cho xe máy
- Là động cơ xăng hai kì và bốn kì cao tốc
- Li hợp, hộp số bố trí trong một vỏ chung
- Thường làm mát bằng không khí
- Số lượng xilanh ít (thường một hoặc hai xilanh)
2 Bố trí động cơ trên xe máy Đặt ở giữa xe Đặt lệch về đuôi xe điểm Ưu
- Phân bố đều khối lượng trên xe
- Động cơ được làm mát tốt
- Hệ thống truyền lực gọn
- Không ảnh hưởng của nhiệt thải động cơ
- Hệ thống truyền lực phức tạp
- Bị ảnh hưởng của nhiệt thải động cơ
- Phân bố khối lượng trên xe không đều
- Làm mát động cơ không tốt b Sản phẩm của học sinh
Hoàn thành phiếu học tập số 1 bằng sơ đồ tư duy, tham gia game show để thu thập thông tin và hoàn thiện phiếu học tập cá nhân cũng như của nhóm Tổ chức thực hiện hiệu quả để đạt được kết quả tốt nhất.
Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung kiến thức cần đạt
Giáo viên tổ chức cuộc thi “Cuộc đua kỳ thú” (tạo sự hứng thú, không khí thi đua học tập giữa các nhóm)
Giáo viên cùng với học sinh tổng kết lại kiến thức trọng tâm của bài học
Kiểm tra kết quả đạt được từ việc học tập theo nhóm của các học sinh
Giáo viên cho các nhóm bốc thăm câu hỏi Bộ câu hỏi giáo viên soạn in sẵn trên các phiếu thăm, gồm 6 câu hỏi
Mỗi nhóm sẽ bốc thăm 2 câu hỏi
- Thời gian dành cho các nhóm thảo luận để chuẩn bị cho 2 câu hỏi đó là 5 phút
Giáo viên sẽ lần lượt trình chiếu các câu hỏi từ 1 đến 6 trên máy chiếu Khi nhóm nào bốc thăm được câu hỏi, giáo viên sẽ chọn ngẫu nhiên một học sinh trong nhóm đó để trả lời bằng bộ thẻ tên của giáo viên.
(giống với bộ thẻ tên các nhóm) để đảm bảo công bằng và các HS kém không ỉ lại bạn HS giỏi
- Khi học sinh trả lời thì giáo viên chốt nhanh kiến thức lên bảng
- Mỗi câu trả lời đúng sẽ được tính 10 điểm cho nhóm có học sinh đó
Nếu học sinh trong nhóm được bốc thăm không thể trả lời câu hỏi, nhóm khác có thể xung phong để trả lời thay hoặc bổ sung thông tin Nếu trả lời đúng, nhóm đó sẽ nhận được 10 điểm, còn nếu bổ sung đúng, nhóm sẽ được 5 điểm.
- Giáo viên chuẩn bị sẵn bảng chấm điểm cho các nhóm bằng giấy A1 hoặc A2 hoặc bảng phụ (Tạo không khí thi đua giữa các nhóm)
Các hình vẽ giáo viên chuẩn bị sẵn đáp án trên giấy A1 hoặc A2 để tiết kiệm thời gian ghi bảng
Câu 1: Đặc điểm của ĐCĐT dùng cho xe máy?
Câu 2: Cách bố trí của ĐCĐT dùng cho xe máy?
Câu 3: Ưu điểm của cách bố trí động cơ ở giữa xe?
Câu 4: Nhược điểm của cách bố trí động cơ ở giữa xe?
Câu 5: Ưu điểm của việc bố trí động cơ đặt lệch về đuôi xe?
Câu 6: Nhược điểm của việc bố trí động cơ đặt lệch về đuôi xe?
Hoạt động 3.2 Tìm hiểu về đặc điểm của hệ thống truyền lực trên xe máy
(17 phút) a Nội dung cần đạt
* Đặc điểm của hệ thống truyền lực trên xe máy
- Động cơ, li hợp, hộp số được bố trí trong một vỏ (vỏ máy)
- Hộp số thường 2 – 3 cấp tốc độ, không có số lùi
- Động cơ đặt ở giữa xe thì truyền lực chính đến bánh xe qua hệ thống xích, bánh răng
- Động cơ bố trí lệch về phía đuôi xe thì truyền lực chính đến bánh xe qua trục các đăng
Hệ thống truyền lực trên xe máy hoạt động theo nguyên lý: Động cơ tạo ra mô-men xoắn, làm quay trục khuỷu, sau đó li hợp được đóng lại, giúp mô-men được truyền sang hộp số Từ hộp số, mô-men tiếp tục được truyền qua xích đến bánh xe chủ động, tạo ra chuyển động cho xe.
- Hoàn thành phiếu học tập cá nhân, phiếu học tập số 2 của nhóm c Tổ chức thực hiện
Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung
Giáo viên tổ chức cho học sinh chơi phần thi 2: “Tiếp sức đồng đội”
Mục đích: Tạo không khí học tập vui nhộn, hứng thú học tập
Giúp giáo viên kiểm tra mức độ nhận thức bài của học sinh, góp phần đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học
GV: Giới thiệu về luật chơi:
- Giáo viên cho hệ thống từ khóa
- Mỗi nhóm cử 2 học sinh tham gia trò chơi (Một học sinh diễn tả từ khóa, một học sinh đoán từ khóa)
- Học sinh sử dụng các kiến thức đã học về động cơ đốt trong và ứng dụng
- Có 2 người tham gia trò chơi
- Trong 10 phút có 5 ô dữ kiện về bài học cần được giải đáp
- Một người quay mặt xuống lớp một người nhìn đáp án và gợi ý để bạn còn
Giáo viên tổng kết kiến thức trọng tâm giúp học sinh tự đánh giá phiếu học tập, từ đó nhận diện những điểm đúng và sai trong quá trình tự học Học sinh thực hành diễn đạt từ khóa bằng lời nói và hành động mà không sử dụng từ có trong từ khóa.
- Mỗi từ khóa đúng được 10 điểm
- Thời gian là 2 phút cho mỗi từ khóa lại trả lời câu hỏi
Phần gợi ý cần được truyền đạt qua hành động và lời nói, tránh sử dụng từ ngữ có trong dữ kiện Nếu gợi ý chứa từ trùng với đáp án, thì câu trả lời đúng sẽ không được tính điểm.
Sau khi học sinh hoàn thành sơ đồ khối của hệ thống truyền lực trên xe máy, giáo viên sẽ trình chiếu video mô tả từng bộ phận trong sơ đồ Qua video, giáo viên giải thích chi tiết về đặc điểm, nguyên lý làm việc và những phần mới của từng bộ phận mà sách giáo khoa không đề cập đến.
Động cơ xe hiện nay chủ yếu là động cơ 4 kỳ, vì nó đáp ứng tốt các yêu cầu về khí thải và ô nhiễm môi trường, mặc dù động cơ 2 kỳ cũng có mặt trên thị trường.
Li hợp là bộ phận quan trọng trong xe máy, có chức năng chiếu hình ảnh và truyền động Một số dấu hiệu hư hỏng của bộ ly hợp bao gồm việc xe không đề được hoặc xe phát ra khói đen khi di chuyển Việc nhận biết sớm những triệu chứng này giúp người dùng kịp thời sửa chữa, đảm bảo an toàn khi sử dụng xe.
Hộp số trên xe cơ khí thường sử dụng 3 đến 4 cấp độ, như trên các mẫu xe Dream, Wave Alpha, và Sirius Trong khi đó, xe tay ga hiện nay thường trang bị hộp số vô cấp, mang lại trải nghiệm lái mượt mà và tiện lợi hơn.
2 LY HỢP ĐỘNG CƠ trong thời gian ngắn (ví dụ: Honda PCX…)
- Hệ thống truyền động: ngoài truyền động bằng xích hay các đăng còn có thêm hệ thống truyền động bằng dây cuaroa
HOẠT ĐỘNG 4 LUYỆN TẬP (05 phút)
Giáo viên tổ chức phần thi 3: “Về đích”
Mục đích: Kiểm tra sự vận dụng kiến thức thu nhận được của học sinh theo sự tăng dần mức độ nhận thức
GV: Giới thiệu về thể lệ phần thi
- Giáo viên lần lượt chiếu các câu hỏi trắc nghiệm theo thứ tự tăng dần mức độ nhận thức
- Mỗi nhóm có bộ đáp án A, B, C, D đã chuẩn bị sẵn để giơ lên
- Thời gian suy nghĩ thảo luận nhóm cho mỗi câu hỏi là 1 phút
- Hết thời gian yêu cầu các nhóm giơ đáp án
- Mỗi câu trả lời đúng được tính 10 điểm cho nhóm
Giáo viên có thể yêu cầu bất kỳ học sinh nào trong nhóm giải thích lý do chọn đáp án, và chỉ khi giải thích đúng thì học sinh đó mới được tính điểm Để đảm bảo tính công bằng, giáo viên có thể thăm nhóm để kiểm tra sự hiểu biết của từng thành viên.
Câu 1 Bố trí động cơ lệch về đuôi xe có ưu điểm:
A Hệ thống truyền lực phức tạp, nhiệt thải của động cơ không ảnh hưởng đến người lái
B Phân bố đều khối lượng trên xe, động cơ được làm mát tốt khi xe hoạt động
C Phân bố khối lượng trên xe không đều, làm mát động cơ không tốt
D Hệ thống truyền lực gọn, nhiệt thải của động cơ không ảnh hưởng đến người lái
Có 6 câu hỏi trắc nghiệm theo thứ tự tăng dần mức độ nhận thức
- Thời gian suy nghĩ thảo luận nhóm cho mỗi câu hỏi là 1 phút
- Hết thời gian yêu cầu các nhóm giơ đáp án
- Mỗi câu trả lời đúng được tính 10 điểm cho nhóm
Câu 2 Khi bố trí động cơ lệch về phía đuôi xe thì momen quay từ hộp số được truyền cho bánh xe bằng:
A Xích B Xích và các đăng
C Trục các đăng D Truyền lực chính
Câu 3 Hãy chọn đúng trình tự nguyên lý làm việc của HTTL trên xe máy Động cơ (1), hộp số (3), xích hoặc các đăng (2), bánh xe (5), li hợp (4)
Câu 4 Hệ thống truyền lực trên xe máy thường dùng xích là vì:
A Cấu tạo của xe đơn giản và gọn nhẹ hơn
B Xích dễ chế tạo và chăm sóc hơn
C Dùng xích đỡ gây tiếng ồn hơn
D Do hình dáng xe máy khá giống xe đạp
Câu 5 Để xích tải xe máy làm việc tốt và bền, cần phải:
B Tra dầu và điều chỉnh định kì
C Không tháo hộp xích hoặc nắp hộp xích
Câu 6 Hệ thống truyền lực xe máy cũng có thể dùng truyền lực các đăng như ô tô là vì:
A Về cơ bản, nhiệm vụ hai hệ thống truyền lực giống nhau
B Truyền lực các đăng làm việc bền hơn và không tốn công chăm sóc
C Truyền lực các đăng dễ bố trí hơn khi động cơ đặt gần bánh sau
Câu 7 Hệ thống làm mát của động cơ xe máy, bao gồm:
C làm mát bằng gió, nước kết hợp
D Tất cả các phương án trên
Câu 8 Khi xe máy đang di chuyển mà bị ngập nước, cần phải thay bugi ngay?
Câu 9 Người đủ 16 tuổi trở lên nhưng chưa đủ 18 tuổi được lái xe gắn máy có dung tích xilanh
Câu 10 Trẻ em bao nhiêu tuổi phải đội mũ bảo hiểm khi ngồi trên các phương tiện như xe máy, mô tô 2 bánh hay mô tô 3 bánh:
HOẠT ĐỘNG 5.VẬN DỤNG (05 phút và chuẩn bị ở nhà trong 1 tuần) a Nội dung cần đạt
- 05 loại xe máy có cách bố trí động cơ giữa xe
- 05 loại xe máy có cách bố trí động cơ lệch về đuôi xe
- Trách nhiệm của người điều khiển và ngồi trên xe gắn máy khi tham gia giao thông b Tổ chức thực hiện
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
- Nhiệm vụ được giao cho các nhóm học sinh chuẩn bị trước ở nhà
Thực nghiệm sư phạm
Để đánh giá tính khả thi của việc giảng dạy bài “Động cơ đốt trong dùng cho xe máy” trong môn Công nghệ lớp 11 theo định hướng phát triển năng lực, tôi và đồng nghiệp đã thực hiện hai bước áp dụng các biện pháp dạy học tích cực.
Bước đầu tiên trong việc đánh giá hứng thú học tập của học sinh là thực hiện một bài khảo sát qua bài giảng về “Động cơ đốt trong dùng cho xe máy” Bài khảo sát bao gồm 5 câu hỏi trắc nghiệm, yêu cầu học sinh chọn phương án mà họ cảm thấy phù hợp nhất Nội dung câu hỏi và kết quả lựa chọn sẽ được thu thập qua mạng, giúp giáo viên hiểu rõ hơn về mức độ quan tâm và sự tham gia của học sinh trong quá trình học tập.
Qua phân tích dữ liệu, chúng tôi nhận thấy rằng học sinh rất hứng thú với các giờ học được tổ chức theo định hướng phát triển năng lực, đặc biệt là khi áp dụng các giải pháp và kỹ thuật dạy học tích cực Học sinh tham gia học bài một cách sôi nổi, nắm vững kiến thức và rèn luyện nhiều kỹ năng cần thiết Họ cũng mong muốn giáo viên tiếp tục sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực trong các tiết học Công nghệ tiếp theo.
Bước 2 : Tôi và đồng nghiệp tiến hành tổ chức thực nghiệm sư phạm ở 6 lớp
Trong một nghiên cứu tại 11 trường, các học sinh có trình độ tương đương được chia thành ba lớp thực nghiệm và ba lớp đối chứng Các lớp thực nghiệm được giảng dạy bài "Động cơ đốt trong dùng cho xe máy" theo phương pháp phát triển năng lực, áp dụng các giải pháp đã được xây dựng Ngược lại, các lớp đối chứng áp dụng phương pháp giảng dạy truyền thống.
Sau khi hoàn thành giảng dạy cho 6 lớp, tôi và đồng nghiệp đã tổ chức một bài kiểm tra 45 phút với nội dung câu hỏi đồng nhất nhằm đánh giá tính khả thi của phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực Bài kiểm tra này kết hợp các giải pháp mới trong giảng dạy và áp dụng các kỹ thuật dạy học tích cực.
Câu 1 Bố trí động cơ lệch về đuôi xe có ưu điểm:
A Hệ thống truyền lực phức tạp, nhiệt thải của động cơ không ảnh hưởng đến người lái
B Phân bố đều khối lượng trên xe, động cơ được làm mát tốt khi xe hoạt động
C Phân bố khối lượng trên xe không đều, làm mát động cơ không tốt
D Hệ thống truyền lực gọn, nhiệt thải của động cơ không ảnh hưởng đến người lái Câu 2 Khi bố trí động cơ lệch về phía đuôi xe thì momen quay từ hộp số được truyền cho bánh xe bằng:
A Xích B Xích và các đăng C Trục các đăng D Truyền lực chính Câu 3 Hãy chọn đúng trình tự nguyên lý làm việc của HTTL trên xe máy Động cơ
(1), hộp số (3), xích hoặc các đăng (2), bánh xe (5), li hợp (4)
Câu 4 Hệ thống truyền lực trên xe máy thường dùng xích là vì:
A Cấu tạo của xe đơn giản và gọn nhẹ hơn
B Xích dễ chế tạo và chăm sóc hơn
C Dùng xích đỡ gây tiếng ồn hơn
D Do hình dáng xe máy khá giống xe đạp
Câu 5 Để xích tải xe máy làm việc tốt và bền, cần phải:
B Tra dầu và điều chỉnh định kì
C Không tháo hộp xích hoặc nắp hộp xích
Câu 6 Hệ thống truyền lực xe máy cũng có thể dùng truyền lực các đăng như ô tô là vì:
A Về cơ bản, nhiệm vụ hai hệ thống truyền lực giống nhau
B Truyền lực các đăng làm việc bền hơn và không tốn công chăm sóc
C Truyền lực các đăng dễ bố trí hơn khi động cơ đặt gần bánh sau
Câu 1 Nêu đặc điểm và cách bố trí động cơ trên xe máy?
Câu 2 Trình bày nguyên lý hoạt động của hệ thống truyền lực trên xe máy?
* Kết quả thu được như sau
Lớp thực nghiệm 11B: 47 học sinh và lớp đối chứng 11A: 45 học sinh
Giỏi Khá Tb Yếu Kém
50 tong Giỏi Khá Tb Yếu Kém
Lớp thực nghiệm 11D: 41 học sinh và lớp đối chứng 11K: 46 học sinh
Giỏi Khá Tb Yếu Kém
50 tong Giỏi Khá Tb Yếu Kém
Lớp thực nghiệm 11G: 36 học sinh và lớp đối chứng 11C: 39 học sinh
Giỏi Khá Tb Yếu Kém
40 tong Giỏi Khá Tb Yếu Kém
Kết quả phân tích bài kiểm tra cho thấy lớp thực nghiệm đạt kết quả cao hơn lớp đối chứng, với học sinh thể hiện ngôn ngữ logic và sự hứng thú trong giờ học Điều này chứng tỏ rằng việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực, kết hợp các giải pháp mới và kỹ thuật dạy học tích cực, đã tạo ra sự hứng thú trong học tập và nâng cao chất lượng giảng dạy Đây là xu hướng cần thiết để đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng nhu cầu xã hội hiện nay.
