Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
Bài viết này tập trung vào việc xác định phương pháp giáo dục kỹ năng sống hiệu quả cho học sinh THPT Nghệ An, với mục tiêu phát triển kỹ năng giao tiếp, chia sẻ và giải quyết vấn đề Đồng thời, tác giả chia sẻ kinh nghiệm giáo dục kỹ năng sống của mình với đồng nghiệp, nhằm giúp giáo viên và các trường học tham khảo, sáng tạo và nâng cao năng lực chuyên môn Qua đó, các hoạt động giáo dục sẽ được tổ chức theo hình thức trải nghiệm sáng tạo, giúp học sinh hình thành và phát triển kỹ năng sống trong môi trường học đường.
Đề tài này nhằm xây dựng nội dung giáo dục kỹ năng sống, giúp học sinh khắc phục khó khăn khi tham gia hoạt động trải nghiệm sáng tạo và xã hội Mục tiêu là trang bị kỹ năng tự học, thực hành, đồng thời giảm áp lực cho học sinh Qua đó, hình thành tình cảm, niềm tin và ý thức trách nhiệm đối với quê hương, đất nước, từ đó khuyến khích sự chủ động, tự giác và thúc đẩy học sinh có những hành động tích cực góp phần xây dựng quê hương, đất nước.
Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu
Giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ
An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường
Học sinh ởcác trường THPT Nghệ An
Đề tài nghiên cứu tập trung vào các hoạt động trải nghiệm, thiện nguyện và tiếp sức mùa thi trong môi trường học đường, nhằm giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh.
3 học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường”.
Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp khảo sát và nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp phân tích tổng hợp
Thời gian thực hiện
- Đề tài này chúng tôi hình thành ý tưởng từnăm 2017
- Khảo sát, phát triển, đánh giá 2018, 2019
- Đúc rút sáng kiến và áp dụng năm 2020, 2021
Kết cấu đề tài
Ngoài phần đặt vấn đề và kết luận, nội dung của đề tài gồm các phần:
- Cơ sở của đềtài (cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn)
- Giải pháp giáo dụcmột số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường
- Đánh giá và kết quả của sáng kiến
Cơ sở của đề tài
Cơ sở lí lu ậ n
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đã được coi trọng và tích cực đưa vào chương trình giảng dạy tại Việt Nam Theo Luật giáo dục Việt Nam năm 2005, mục tiêu giáo dục là đào tạo con người phát triển toàn diện, bao gồm đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp Điều này nhằm hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Theo Thông tư 04/2014/TT-BGDĐT, hoạt động giáo dục kỹ năng sống được định nghĩa là quá trình giúp người học hình thành và phát triển thói quen, hành vi và thái độ tích cực trong việc ứng xử với các tình huống trong cuộc sống cá nhân và xã hội Qua đó, hoạt động này góp phần hoàn thiện nhân cách và định hướng phát triển bản thân dựa trên các giá trị sống.
Công văn 463/BGDĐT-GDTX đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rèn luyện và phát triển kỹ năng sống cho học sinh THPT Cụ thể, cần tập trung vào giáo dục những kỹ năng sống cốt lõi, bao gồm kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, tư duy phản biện và sáng tạo, giao tiếp và hợp tác, tự nhận thức và cảm thông, quản lý cảm xúc và đương đầu với áp lực, cũng như kỹ năng tự học.
Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 của Bộ GD&ĐT được thiết kế nhằm phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh Chương trình nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo ra môi trường học tập và rèn luyện, giúp học sinh phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần Mục tiêu là hình thành những người học tích cực, tự tin, có khả năng áp dụng các phương pháp học tập hiệu quả để nắm vững kiến thức và kỹ năng nền tảng, đồng thời ý thức được việc chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời.
Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, đặc biệt ở cấp THPT, là một nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết trong hệ thống giáo dục Việt Nam Các văn bản và chỉ đạo hướng dẫn đã nhấn mạnh mục tiêu đào tạo thế hệ trẻ năng động, sáng tạo và chủ động, phù hợp với sự phát triển của xã hội Điều này giúp hình thành những phẩm chất và năng lực cần thiết cho học sinh, góp phần tạo ra những công dân có trách nhiệm trong thời đại mới.
1.1 Các khái niệm liên quan đến đề tài
Trong những năm gần đây, xã hội ngày càng chú trọng đến việc hình thành kỹ năng sống cho học sinh Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người chưa nắm rõ khái niệm kỹ năng sống hoặc hiểu theo những cách khác nhau.
Theo UNESCO, kỹ năng sống là tập hợp các hành vi tích cực và khả năng thích nghi giúp cá nhân đối phó hiệu quả với nhu cầu và thách thức trong cuộc sống hàng ngày Những kỹ năng này được hình thành qua giáo dục và trải nghiệm, cho phép con người giải quyết vấn đề và trả lời các câu hỏi trong đời sống Kỹ năng sống phản ánh năng lực của mỗi cá nhân để thực hiện đầy đủ chức năng và tham gia vào cuộc sống Trong giáo dục, UNESCO tiếp cận khái niệm kỹ năng sống qua bốn trụ cột: Học để biết, học để khẳng định bản thân, học để chung sống và học để làm việc.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kỹ năng sống bao gồm các kỹ năng tâm lý xã hội và giao tiếp, được sử dụng trong các tình huống hàng ngày để tương tác hiệu quả với người khác và giải quyết các vấn đề trong cuộc sống.
Theo Unicef: Kỹ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới
Tác giả Nguyễn Thanh Bình (Viện nghiên cứu sư phạm – Đại học Sư phạm Hà Nội) quan niệm “Kỹ năng sống giúp chúng ta chuyển dịch kiến thức –
Chúng ta cần nhận thức rõ về thái độ và các giá trị của bản thân, từ đó chuyển hóa những suy nghĩ, cảm xúc và niềm tin thành hành động cụ thể Việc thực hiện các hành động này một cách tích cực và mang tính xây dựng sẽ giúp chúng ta đạt được những kết quả tốt đẹp hơn trong cuộc sống.
Kỹ năng sống là khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, giúp xử lý tình huống một cách linh hoạt và hiệu quả, từ đó xây dựng mối quan hệ và hoàn thiện nhân cách Nó bao gồm các hành vi tích cực và khả năng thích nghi, cho phép cá nhân ứng phó hiệu quả với nhu cầu và thách thức trong cuộc sống hàng ngày Người sở hữu kỹ năng sống có hiểu biết sâu sắc, linh hoạt, bình tĩnh và khôn khéo trong việc giải quyết mọi vấn đề, do đó họ thường năng động, sáng tạo và dễ đạt được thành công.
Hoạt động giáo dục trong nhà trường, hay còn gọi là hoạt động dạy học, được thực hiện theo kế hoạch và chương trình đã được thiết kế, nhằm phát triển năng lực và phẩm chất của người học Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập và thiết kế những hoạt động dạy học này.
Công việc dạy học sẽ đạt hiệu quả cao hơn khi được thực hiện một cách đầy đủ và cụ thể Các hoạt động giáo dục tại trường trung học được quy định rõ ràng trong Điều 26 của Thông tư 12/2011/TT-BGDĐT, liên quan đến Điều lệ trường trung học cơ sở, phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học.
Các hoạt động giáo dục bao gồm cả trong và ngoài giờ học, nhằm phát triển toàn diện cho học sinh về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản Những hoạt động này giúp học sinh phát triển năng lực cá nhân, tính năng động, sáng tạo, đồng thời xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho việc tiếp tục học tập hoặc gia nhập thị trường lao động.
Hoạt động giáo dục trong giờ học diễn ra thông qua việc giảng dạy các môn học bắt buộc và tự chọn theo chương trình giáo dục do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp bao gồm các hoạt động ngoại khóa đa dạng như khoa học, văn học, nghệ thuật, thể dục thể thao, an toàn giao thông, phòng chống tệ nạn xã hội, giáo dục giới tính, giáo dục pháp luật, giáo dục hướng nghiệp và giáo dục kỹ năng sống Những hoạt động này nhằm phát triển toàn diện và bồi dưỡng năng khiếu cho học sinh Ngoài ra, còn có các hoạt động vui chơi, tham quan, du lịch, giao lưu văn hóa, giáo dục môi trường, từ thiện và các hoạt động xã hội khác, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi học sinh.
Cơ sở th ự c ti ễ n
2.1.1 Thực trạng về kỹ năng sống của học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An Để tìm hiểu thực trạng về kỹ năng sống của học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An, chúng tôi tiến hành khảo sát thông qua hình thức điều tra bằng phiếu câu hỏi Số lượng học sinh được khảo sát: trường THPT Kỳ Sơn 108 em, trường THPT Anh Sơn 1 có 112 em, trường THPT Lê Viết Thuật 115 em
PHIẾU KHẢO SÁT (PHỤ LỤC 1)
Kết quảthu được như sau:
Kỹ năng sống được hiểu là tập hợp các hành vi tích cực và khả năng thích nghi, giúp mỗi cá nhân đối mặt với những thách thức trong cuộc sống Các em nhận thức rằng những kỹ năng này không chỉ cần thiết cho sự phát triển cá nhân mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ xã hội và quản lý cảm xúc Việc rèn luyện kỹ năng sống sẽ giúp các em tự tin hơn trong giao tiếp và ra quyết định, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.
Theo khảo sát, 78,51% học sinh cho rằng "kỹ năng sống là khả năng ứng phó linh hoạt và hiệu quả với các nhu cầu và thách thức trong cuộc sống hàng ngày." Tiếp theo, 14,25% cho rằng "kỹ năng sống liên quan đến thể chất và tinh thần, giúp con người hoàn thiện và hòa nhập với cộng đồng." Những quan niệm khác chỉ được lựa chọn với tỷ lệ rất thấp Điều này cho thấy học sinh đã có sự hiểu biết và nhận định tương đối chính xác về khái niệm kỹ năng sống, đặc biệt là ở các trường tại đồng bằng và thành phố.
Lê Viết Thuật tại THPT Anh Sơn cho thấy học sinh ở vùng miền núi (Trường THPT Kỳ Sơn) có khái niệm về kỹ năng sống chính xác hơn Điều này chỉ ra rằng, nhận thức về kỹ năng sống của học sinh THPT tại tỉnh Nghệ An có sự khác biệt, chịu ảnh hưởng từ môi trường giáo dục và môi trường sống.
Trong môi trường học tập kỹ năng sống, hầu hết học sinh nhận định rằng họ chủ yếu tự học (30,42%), trong khi các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm và câu lạc bộ chỉ chiếm 54,21% Điều này cho thấy nhu cầu cao của học sinh trong việc học hỏi kỹ năng sống, và các hoạt động trải nghiệm là môi trường lý tưởng để phát triển những kỹ năng này Do đó, cần thiết phải tổ chức các hoạt động giáo dục bổ ích, thú vị và thiết thực trong trường học để giúp học sinh rèn luyện và phát triển các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống.
Theo khảo sát về kỹ năng sống của học sinh THPT, có đến 75,51% học sinh tự đánh giá mình ở mức trung bình và 23,67% ở mức khá Chỉ một tỷ lệ rất nhỏ, 0,12%, cho rằng mình có kỹ năng sống tốt, trong khi 0,7% đánh giá là yếu Điều này cho thấy sự cần thiết phải giáo dục, rèn luyện và phát triển các kỹ năng sống cho học sinh, đặc biệt là những kỹ năng quan trọng cho tương lai của các em.
- Về mức độ tham gia kỹ năng sống (phiếu 4):
Theo phiếu đánh giá mức độ tham gia các hoạt động kỹ năng sống của học sinh THPT tại Nghệ An, 68,06% học sinh (228/335 em) thể hiện sẵn sàng tham gia và trải nghiệm các hoạt động giáo dục kỹ năng sống Mức độ lựa chọn thứ hai cũng cho thấy sự quan tâm đáng kể từ phía học sinh.
Trong một khảo sát về mức độ tham gia giáo dục kỹ năng sống của học sinh THPT, có 30,15% học sinh cho biết họ tham gia khi có thời gian rảnh Nguyên nhân chủ yếu là do các em phải dành phần lớn thời gian cho việc học và tham gia các cuộc thi Đáng chú ý, không có học sinh nào chọn không tham gia các hoạt động giáo dục kỹ năng sống Điều này cho thấy bên cạnh việc tiếp thu tri thức, học sinh rất cần được giáo dục về các kỹ năng sống và sẵn sàng tham gia vào các hoạt động này khi có thời gian Đây là một nhu cầu hợp lý và tất yếu trong thời đại hiện nay.
Kết quả điều tra từ bốn trường THPT tại Nghệ An cho thấy học sinh đã nhận thức về kỹ năng sống, nhưng mức độ áp dụng còn rất thấp Hầu hết các em thiếu những kỹ năng cần thiết như giải quyết vấn đề, bảo vệ bản thân và ứng phó linh hoạt trong cuộc sống Việc học kỹ năng sống chủ yếu dựa vào tự học, sách vở, internet và sự hướng dẫn từ người xung quanh Do đó, học sinh có nhu cầu và mong muốn được học nhiều hơn thông qua các hoạt động trải nghiệm và xã hội, tình trạng này cũng phản ánh chung của học sinh THPT trên toàn quốc.
Trong chương trình dạy học hiện nay, mỗi tiết học chỉ kéo dài 45 phút, khiến giáo viên phải ưu tiên thời gian để truyền đạt kiến thức Do đó, việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh chưa được chú trọng và không đủ thời gian để thực hiện hiệu quả.
2.1.2 Thực trạng về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An
Mục tiêu của giáo dục Việt Nam là đào tạo con người toàn diện với tri thức, đạo đức, sức khỏe và năng lực Chương trình THPT mới tập trung vào việc phát huy năng lực và phẩm chất của học sinh theo hướng chủ động và sáng tạo, thể hiện sự quan tâm đến giáo dục phẩm chất và phát triển năng lực Tuy nhiên, hiện tại, các tiết học trong chương trình vẫn còn nặng về lý thuyết và thiếu các hoạt động thực hành để học sinh có thể trải nghiệm thực tế.
Trong những năm gần đây, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT đã thu hút sự chú ý từ phụ huynh, nhà trường và xã hội Tuy nhiên, hoạt động giáo dục này vẫn chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tiễn của cuộc sống hiện đại.
Sở GD Nghệ An đã tổ chức nhiều lớp tập huấn cho cán bộ quản lý và giáo viên về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT, tích hợp vào các hoạt động trong trường học Tuy nhiên, các hoạt động này chưa được tổ chức thường xuyên và chưa đáp ứng yêu cầu giáo dục kỹ năng sống, dẫn đến hành vi ứng xử chưa đúng mực của học sinh, như thiếu tôn trọng thầy cô và cha mẹ Học sinh cũng dễ bị sa ngã trước cám dỗ của tệ nạn xã hội và không có khả năng ứng phó với tình huống bất ngờ Tình trạng đạo đức của học sinh THPT hiện nay đang xuống cấp, là hồi chuông cảnh tỉnh cho toàn xã hội.
Trong những năm qua, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại các trường THPT ở Nghệ An đã nhận được sự quan tâm từ các cơ quan giáo dục, đạt được một số kết quả tích cực Tuy nhiên, việc triển khai giáo dục kỹ năng sống vẫn chưa đồng bộ và thường xuyên trong các lớp học Nhiều trường gặp khó khăn trong quá trình tổ chức, dẫn đến chất lượng và hiệu quả của hoạt động này chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra.
Xuất phát từ các lý do trên, chúng tôi chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm:
Nghiên cứu về việc giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT tại tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong trường học nhằm đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục cho học sinh.
Giải pháp giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường
Giáo dục kỹ năng giao tiếp thông qua hoạt động trải nghiệm
1.1.1 Hoạt động trải nghiệm là gì? Đối với lứa tuổi học sinh, những hoạt động trải nghiệm luôn là những hoạt động thú vị, bổ ích giúp các em hình thành và phát triển các giá trị và kỹ năng sống Được trải nghiệm cuộc đời cũng là cơ hội để các em ý thức được tầm quan trọng của việc học tập và quyết tâm nỗ lực cố gắng hơn nữa trong các lĩnh vực hoạt động của bản thân Hoạt động trải nghiệm như một trò chơi khám phá thế giới bất tận, càng đào sâu càng say mê hơn Vì thế, trong quá trình giáo dục học sinh, các nhà giáo dục đã thiết kế các chương trình giáo dục trải nghiệm vừa sáng tạo, vừa hiệu quả
Hoạt động trải nghiệm là một hình thức giáo dục do giáo viên thiết kế và hướng dẫn, nhằm giúp học sinh tiếp cận thực tế và trải nghiệm những cảm xúc tích cực Qua đó, học sinh có cơ hội khai thác kinh nghiệm sẵn có và vận dụng kiến thức, kỹ năng từ các môn học để hoàn thành các nhiệm vụ được giao.
Hoạt động trải nghiệm đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển các phẩm chất, năng lực chung cũng như năng lực đặc thù cho học sinh Nội dung của các hoạt động này được xây dựng dựa trên mối quan hệ của học sinh với bản thân, xã hội, tự nhiên và nghề nghiệp Đặc biệt, ở giai đoạn THPT, hoạt động trải nghiệm tập trung vào giáo dục nhằm nâng cao năng lực học sinh, giúp các em thích ứng với những điều kiện sống, học tập và làm việc đa dạng, cũng như đối phó với những thay đổi của xã hội hiện đại Qua đó, học sinh có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc, quản lý bản thân và xây dựng kế hoạch rèn luyện phù hợp với yêu cầu cuộc sống.
1.1.2 Giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm
Nội dung hoạt động trải nghiệm rất phong phú và tích hợp, kết hợp kiến thức và kỹ năng từ nhiều môn học và lĩnh vực giáo dục khác nhau Các lĩnh vực này bao gồm giáo dục đạo đức, trí tuệ, kỹ năng sống, giá trị sống, thẩm mỹ, thể chất, lao động, an toàn giao thông và môi trường Sự đa dạng này giúp nâng cao hiệu quả giáo dục và phát triển toàn diện cho học sinh.
16 thực hơn, gần gũi, giúp các em vận dụng vào trong thực tiễn cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi.
Hoạt động trải nghiệm đóng vai trò quan trọng trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT, giúp hình thành năng lực và phát triển nhân cách thông qua những trải nghiệm thực tiễn Qua các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, học sinh không chỉ tham gia mà còn thiết kế và tổ chức các hoạt động cho bản thân, từ đó kích thích sự chủ động, khám phá và điều chỉnh hành vi của mình một cách phù hợp.
Học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm mang lại hiệu quả thiết thực, không chỉ cung cấp kiến thức thực tế mà còn giúp hình thành kỹ năng sống quan trọng Các hoạt động này giúp học sinh phát hiện sở trường và năng lực nổi bật, từ đó định hướng nghề nghiệp phù hợp cho tương lai Đồng thời, hoạt động trải nghiệm tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc với thực tiễn cuộc sống, kích thích hứng thú học tập và phát triển năng lực cá nhân Việc giáo dục kỹ năng sống được thực hiện qua việc tích hợp trong các môn học chính khóa và hoạt động giáo dục ngoài giờ, trong đó có giáo dục hoạt động trải nghiệm.
Các hoạt động trải nghiệm đa dạng giúp trẻ hình thành và phát triển kỹ năng sống quan trọng Thông qua các hoạt động như tham quan dã ngoại, tổ chức sinh nhật, và tự học ở lớp hay thư viện, trẻ rèn luyện kỹ năng tự phục vụ Kỹ năng giao tiếp được cải thiện qua các hội thi, mít tinh, trò chơi dân gian, và các cuộc thi vui, đồng thời trẻ cũng tham gia trồng và chăm sóc cây xanh Các sự kiện sinh hoạt tập thể như tham quan di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh giúp trẻ trải nghiệm toàn diện trong cuộc sống xã hội.
Để triển khai các hoạt động trải nghiệm trong trường THPT, cần xây dựng cơ sở lý luận vững chắc và cung cấp gợi ý cho giáo viên về thiết kế và tổ chức hoạt động Đồng thời, chương trình học cần linh hoạt để thuận lợi cho việc tích hợp các chủ đề giữa các môn học hoặc giữa các phần kiến thức nội môn Yếu tố giáo viên cũng đóng vai trò quyết định trong việc thực hiện các hoạt động trải nghiệm này.
1.1.3 Các kỹ năng sống được hình thành qua hoạt động trải nghiệm
Hoạt động trải nghiệm đóng vai trò quan trọng trong giáo dục, giúp phát triển năng lực học sinh Thông qua các hoạt động thực tế, học sinh có cơ hội thư giãn sau những giờ học căng thẳng và mệt mỏi.
Tuổi 17 là thời điểm quan trọng để các em khám phá môi trường sống xung quanh, cải thiện thể lực và rèn luyện kỹ năng sống Tham gia các hoạt động trải nghiệm không chỉ giúp học sinh gắn kết với bạn bè mà còn mở rộng mối quan hệ xã hội Theo trang http://iemh.edu.vn/, những hoạt động này góp phần hình thành và phát triển nhiều kỹ năng cần thiết cho tương lai.
- Nhóm kĩ năng học tập, làm việc, vui chơi giải trí,gồm:
+ Các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết, quan sát, đưa ra ý kiến chia sẻ trong nhóm
+ Kĩ năng giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh chung.
+ Kĩ năng làm việc theo nhóm.
+ Các kĩ năng tư duy logic, sáng tạo, suy nghĩ nhiều chiều.
- Nhóm kĩ năng giao tiếp, hòa nhập, ứng phó với các tình huống trong cuộc sống, gồm:
+ Kỹ năng biết chào hỏi lễ phép ở trường, ở nhà, ở nơi công cộng
+ Kỹ năng kiểm soát tình cảm, kìm chế thói hư tật xấu, sở thích cá nhân.
+ Kỹ năng biết phân biệt đúng - sai, phòng tránh tai nạn.
+ Kỹ năng trình bày ý kiến, diễn đạt, thuyết trình trước đám đông.
+ Kỹ năng ứng phó với biến đổi khí hậu như động đất, sóng thần, bão lũ, cháy nổ.
+ Kỹ năng ứng phó với tai nạn đuối nước.
+ Kỹ năng hiểu biết về giới tính, chống lại sự cám dỗ từ tệ nạn xã hội, chống xâm hại tình dục.
+ Kỹ năng ứng phó với một tình huống bạo lực trong trường học.
Với đề tài này chúng tôi chọn giáo dục kỹ năng giao tiếp thông qua hoạt động trải nghiệm
1.2 Kỹ năng giao tiếp Ở lứa tuổi THPT, giao tiếp là một hoạt động đặc biệt giúp các em rèn luyện kỹ năng sống cho bản thân Đối tượng giao tiếp hàng ngày thường là thầy cô, bạn bè và những người thân trong gia đình Qua hoạt động giao tiếp các em nhận thức được những người xung quanh và bản thân mình, từng bước phát triển các kĩ năng cần thiết như: so sánh, phân tích, khái quát hành vi của mình và của người khác, trên cơ sở đó từng bước tự điều chỉnh hành vi, hoạt động để hoàn thiện nhân cách bản thân Vậy kỹ năng giao tiếp là gì? Kĩ năng giao tiếp là khả năng có thể bày tỏ ý kiến của bản thân theo hình thức nói, viết hoặc sử dụng ngôn ngữ cơ thể phù hợp với hoàn cảnh và văn hóa, đồng thời biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến người khác ngay cả khi bất đồng quan điểm Bày tỏ ý kiến bao
Bài viết này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bày tỏ suy nghĩ, ý tưởng, nhu cầu, mong muốn và cảm xúc của mỗi cá nhân Đồng thời, nó cũng khuyến khích việc tìm kiếm sự giúp đỡ và tư vấn cần thiết để phát triển bản thân và giải quyết các vấn đề trong cuộc sống.
Kỹ năng giao tiếp là yếu tố quan trọng giúp con người đánh giá tình huống và điều chỉnh cách thức giao tiếp một cách hiệu quả và phù hợp Kỹ năng này cho phép chúng ta bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc một cách cởi mở mà không gây tổn thương cho người khác Nhờ vào kỹ năng giao tiếp, chúng ta có thể duy trì mối quan hệ tích cực với gia đình, nguồn hỗ trợ quan trọng trong cuộc sống, cũng như xây dựng mối quan hệ với bạn bè mới, điều này đóng góp vào niềm vui và hạnh phúc trong cuộc sống hàng ngày.
Kỹ năng giao tiếp là yếu tố then chốt cho sự phát triển toàn diện của học sinh cấp 3, khi các em bắt đầu nhìn nhận và phân tích vấn đề từ góc độ trưởng thành hơn Việc trang bị kỹ năng giao tiếp không chỉ giúp các em tự tin trong học tập mà còn cho phép trình bày quan điểm một cách khoa học và dễ hiểu, tạo thiện cảm với người khác Giao tiếp hiệu quả không phải là nói nhiều, mà là nghệ thuật truyền tải thông điệp một cách nhẹ nhàng và cô đọng, giúp người nghe nhanh chóng nắm bắt thông tin.
Kỹ năng giao tiếp là yếu tố quan trọng giúp học sinh trưởng thành và hòa nhập tốt hơn với cuộc sống bên ngoài sau khi rời ghế nhà trường Việc rèn luyện khả năng giao tiếp không chỉ giúp các em tự tin hơn trước đám đông mà còn phát triển khả năng làm việc độc lập, điều này ảnh hưởng lớn đến tính cách và sự thành công trong tương lai Giao tiếp hiệu quả mở ra cơ hội xây dựng mối quan hệ xã hội tích cực, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự nghiệp Học sinh có khả năng giao tiếp tốt sẽ dễ dàng nhận được sự yêu mến và thiện cảm từ mọi người xung quanh, giúp họ trở nên năng động, thông minh và dễ mến Cuối cùng, kỹ năng giao tiếp còn giúp các em truyền tải ý tưởng một cách hiệu quả, từ đó tạo thuận lợi cho các cuộc đàm phán và công việc liên quan đến giao tiếp trong tương lai.
Giáo d ụ c k ỹ năng chia sẻ thông qua ho ạt độ ng thi ệ n nguy ệ n
2.1.1 Hoạt động thiện nguyện là gì?
Trong nhiều năm qua, hoạt động thiện nguyện tại Việt Nam đã phát triển thành một phong trào mạnh mẽ, thu hút sự tham gia của nhiều tổ chức và cá nhân Phong trào này nhằm hỗ trợ, giúp đỡ và động viên những người có hoàn cảnh khó khăn trong xã hội.
Hoạt động thiện nguyện được đưa vào chương trình giáo dục cho học sinh và được đông đảo các em tham gia Vậy hoạt động thiện nguyện là gi?
Hoạt động thiện nguyện là sự cống hiến công sức của cá nhân cho những việc làm tốt đẹp, xuất phát từ trái tim và tấm lòng chân thành Những người tham gia hoạt động này không chỉ đơn thuần là giúp đỡ, mà còn thể hiện sự quan tâm và tình yêu thương đối với cộng đồng và xã hội.
Hoạt động thiện nguyện bao gồm quyên góp tiền, vật phẩm, thời gian, cũng như các hình thức cứu trợ nhân đạo, xóa đói giảm nghèo và chăm sóc sức khỏe Ngoài ra, các hành động như an ủi và hỗ trợ tinh thần cũng là phần quan trọng trong công tác thiện nguyện.
2.1.2 Giáodục kỹ năng sống thông qua hoạt động thiện nguyện
Giáo dục kỹ năng sống thông qua các hoạt động xã hội và thiện nguyện giúp học sinh nâng cao hiểu biết về xã hội, con người và quê hương Mặc dù đây là một nhiệm vụ khó khăn, nhưng nó mang lại ý nghĩa to lớn trong việc bồi dưỡng nhân cách và phát triển tinh thần đồng cảm, chia sẻ yêu thương, cũng như kết nối cộng đồng Trong bối cảnh xã hội hiện nay, khi mà vấn đề đạo đức và sự thờ ơ ngày càng gia tăng, việc giáo dục học sinh biết yêu thương và chia sẻ sẽ giúp các em có thái độ sống tích cực hơn và gần gũi với mọi người.
Kỹ năng chia sẻ không chỉ được hình thành qua lời nói mà còn thông qua những hành động cụ thể Việc tổ chức các phong trào tình nguyện góp phần nâng cao ý thức cộng đồng và thúc đẩy tinh thần tương thân tương ái trong xã hội.
Học sinh THPT tham gia tích cực vào các hoạt động như thăm hỏi nạn nhân khuyết tật và hỗ trợ gia đình khó khăn, qua đó phát động phong trào gây quỹ và hoạt động thiện nguyện Những hoạt động này không chỉ giúp các em rèn luyện kỹ năng sống mà còn nâng cao ý thức cộng đồng ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
2.1.3 Các kỹ sống được hình thành qua hoạt động thiện nguyện
Tham gia các hoạt động thiện nguyện giúp học sinh THPT phát triển nhiều kỹ năng quan trọng như tự tin trước đám đông, giao tiếp hiệu quả, làm việc nhóm và chia sẻ yêu thương Những trải nghiệm này không chỉ giúp các em trưởng thành mà còn khẳng định rằng con người cần hỗ trợ lẫn nhau để có một cuộc sống ý nghĩa Hoạt động thiện nguyện còn thu hẹp khoảng cách giữa các cá nhân, tạo ra sự gắn kết và san sẻ những khó khăn với những mảnh đời bất hạnh, từ đó làm cho cuộc sống trở nên phong phú và đáng sống hơn.
Tham gia hoạt động thiện nguyện giúp học sinh phát triển kỹ năng thực hiện chương trình từ thiện, bao gồm lên ý tưởng, xây dựng đề án, truyền thông và thực hiện chương trình Học qua thực tiễn sẽ hiệu quả hơn so với việc chỉ lý thuyết Các kỹ năng xử lý tình huống và giải quyết vấn đề giúp học sinh tự tin hơn trong cuộc sống Ngoài ra, hoạt động thiện nguyện còn mang đến cho học sinh cơ hội làm quen với môi trường làm việc chuyên nghiệp, rèn luyện kỹ năng quan sát, giao tiếp, sắp xếp công việc và tư duy sáng tạo mà không thể có trong lớp học.
Tham gia các chương trình thiện nguyện không chỉ giúp đỡ người khác mà còn mang lại ý nghĩa sâu sắc cho bản thân Các em có thể trực tiếp nấu cháo cho bệnh nhân, gây quỹ hỗ trợ những hoàn cảnh khó khăn, hay nấu cơm miễn phí cho các thí sinh Chính hành động giúp đỡ này là lý do chính đáng để các em tham gia hoạt động thiện nguyện.
Tham gia các hoạt động thiện nguyện giúp học sinh gặp gỡ nhiều người mới, từ những người cần giúp đỡ đến các tình nguyện viên và nhà tài trợ Đây là cơ hội quý báu để các em mở rộng hiểu biết về mối quan hệ giữa con người, đồng thời xây dựng những mối quan hệ vững chắc và đáng tin cậy.
Trong cuộc sống, thiệt thòi không chỉ đến từ sự thiếu thốn vật chất mà còn từ việc thiếu trải nghiệm tâm hồn Những người chưa từng cảm nhận niềm vui khi làm thiện nguyện cũng là những người thiệt thòi Dù có đầy đủ tài sản và khả năng mua sắm mọi thứ, nhiều người vẫn cảm thấy cuộc sống của họ thiếu thốn Tham gia vào các hoạt động thiện nguyện có thể mang lại cho họ cảm giác trọn vẹn hơn.
31 thiện nguyện, các em sẽ được nếm trải mọi thứ gia vị cảm xúc mà có lẽ bao năm cuộc đời trước đó của bạn chưa từng có
Nền giáo dục Việt Nam đang phát triển theo hướng đào tạo con người có tri thức, năng lực và nhân cách đạo đức trong thời đại mới Trong khi tri thức được truyền đạt qua các chương trình học, việc giáo dục nhân cách và đạo đức cần được thực hiện thông qua các hoạt động xã hội Kỹ năng mềm, đặc biệt là kỹ năng chia sẻ, được xem là rất quan trọng, giúp học sinh phát triển khả năng sống yêu thương, nhân ái và lương thiện.
Kỹ năng chia sẻ là sự cho đi và giúp đỡ người khác cả về vật chất lẫn tinh thần, giúp họ vượt qua khó khăn Việc giáo dục kỹ năng chia sẻ cho học sinh THPT là rất cần thiết, nhằm phát triển lòng trắc ẩn và khả năng quan tâm đến những người xung quanh Chúng tôi lựa chọn giáo dục kỹ năng chia sẻ thông qua các hoạt động thiện nguyện, kết hợp giữa giáo dục nhân cách và tạo ra những việc làm có ý nghĩa nhân văn.
2.3 Kế hoạch và cách thức thực hiện giáo dục kỹ năng chia sẻ thông qua hoạt động thiện nguyện Để thực hiện giáo dục kỹ năng chia sẻ cho học sinh THPT thông qua hoạt động thiện nguyện, chúng ta cần chuẩn bịnhư sau:
Một hoạt động thiện nguyện hiệu quả bắt đầu từ việc phát triển ý tưởng thiết thực và độc đáo, cần xác định rõ đối tượng giúp đỡ, phương thức hỗ trợ, ý nghĩa của hoạt động, thời gian và địa điểm tổ chức Để tạo ra ý tưởng cho hoạt động giáo dục kỹ năng chia sẻ cho học sinh, cần quan sát cuộc sống xung quanh và chú ý đến những hoàn cảnh khó khăn của bạn bè trong trường Qua đó, những ý tưởng thiện nguyện sẽ tự nhiên hình thành và thúc đẩy chúng ta hành động.
Bước 2 Xác định rõ mục đích, yêu cầu của hoạt động
Giáo d ụ c k ỹ năng giả i quy ế t v ấn đề thông qua ho ạt độ ng ti ế p s ứ c mùa thi
3.1.1 Hoạt động tiếp sức mùa thi là gì?
Trong những năm gần đây, chương trình “Tiếp sức mùa thi” đã trở thành một hoạt động tình nguyện có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thu hút sự tham gia nhiệt tình của đoàn viên và thanh niên Chương trình không chỉ nhận được sự đánh giá cao từ cộng đồng mà còn tạo ra sức lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội.
Chương trình “Tiếp sức mùa thi” đã trở thành chỗ dựa vững chắc cho thí sinh và phụ huynh có hoàn cảnh khó khăn, nhờ vào sự nhiệt huyết của các tình nguyện viên và sự chung tay của toàn xã hội Mỗi mùa thi, chương trình cung cấp chỗ trọ an toàn và suất ăn miễn phí, giúp giảm bớt căng thẳng, lo âu cho thí sinh, đồng thời động viên tinh thần và tiếp thêm sức mạnh, niềm tin để các bạn hoàn thành kỳ thi quan trọng của mình.
Tiếp sức mùa thi là phong trào hỗ trợ thí sinh trong kỳ thi tuyển sinh lớp 10 và TN THPT Quốc gia, nhằm giúp họ tìm chỗ ở và ăn uống an toàn Các bạn trẻ tham gia còn hỗ trợ an toàn giao thông và nhắc nhở những học sinh quên giờ thi Hình ảnh các tình nguyện viên phát nước và quạt giấy cho phụ huynh chờ đợi bên ngoài phòng thi thể hiện tinh thần đoàn kết và sẻ chia Những hành động nhỏ bé này không chỉ mang lại sự an tâm cho thí sinh mà còn tạo động lực giúp họ tự tin hơn trong kỳ thi quan trọng này.
3.1.2 Giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động tiếp sức mùa thi
Kiến thức từ sách vở chỉ là lý thuyết, để tích lũy kinh nghiệm và phát triển kỹ năng sống, con người cần thực hành Đối với học sinh THPT, tham gia vào các hoạt động giáo dục phong phú giúp các em rèn luyện và phát triển các kỹ năng sống thiết thực Hoạt động tiếp sức mùa thi là một trong những hoạt động quan trọng trong công tác Đoàn và các tổ chức giáo dục, giúp học sinh có cái nhìn mới về con người và xã hội, từ đó thay đổi quan niệm của các em về thế giới xung quanh.
Tham gia các hoạt động tiếp sức mùa thi, học sinh không chỉ gặp gỡ nhiều người mà còn đối mặt với các tình huống phát sinh, từ đó rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề một cách hợp lý Hoạt động này giúp các em phát triển cái nhìn thiện cảm về thế giới và nuôi dưỡng bản tính sống nhân hậu, biết quan tâm đến người khác Đồng thời, thông qua những trải nghiệm này, học sinh sẽ khám phá sức mạnh của tình đoàn kết, điều mà ít khi được thể hiện trong các hoạt động học tập tại trường lớp, nơi mà việc tự học và tự làm thường chiếm ưu thế.
Trong một xã hội rộng lớn và đầy thách thức, sự đoàn kết và đồng lòng của một nhóm người làm việc chung là vô cùng cần thiết Nhiều nhiệm vụ quá lớn để cá nhân có thể thực hiện một mình, hoặc sẽ mất rất nhiều thời gian nếu chỉ dựa vào sức lực cá nhân.
Nhưng nếu như cùng đồng lòng thực hiện với một nhóm bạn thì thành quả đạt được là điều không còn xa vời
Tham gia hoạt động tiếp sức mùa thi giúp học sinh phát huy khả năng và năng lực cá nhân, đồng thời tích lũy kinh nghiệm và rèn luyện kỹ năng sống Đây là những trải nghiệm quý báu, tạo môi trường rèn luyện tốt cho đoàn viên thanh niên, thể hiện tinh thần tình nguyện vì cộng đồng và góp phần vào sự thành công của quá trình tổ chức.
Kỳ thi tuyển sinh lớp 10 và kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông quốc gia
3.1.3 Những kỹ năng sống được hình thành, rèn luyện và phát triển qua hoạt động tiếp sức mùa thi
Mỗi hoạt động giáo dục trong trường học đều hướng tới mục tiêu đào tạo thế hệ có tri thức, năng lực và kỹ năng sống cơ bản Hoạt động tiếp sức mùa thi nhận được sự ủng hộ từ các tổ chức trong và ngoài nhà trường, đặc biệt là sự tham gia nhiệt tình của học sinh THPT Thông qua hoạt động này, các em không chỉ được hỗ trợ trong kỳ thi mà còn hình thành và phát triển các kỹ năng sống cần thiết.
- Kỹ năng hợp tác, làm việc nhóm
- Kỹ năng giải quyết vấn đề
- Kỹ năng lắng nghe tích cực
- Kỹ năng thể hiện tựtin trước đám đông
3.2 Kỹ năng giải quyết vấn
Kỹ năng giải quyết vấn đề là một trong những kỹ năng mềm quan trọng nhất, góp phần quyết định thành công của mỗi người Đối với học sinh THPT, kỹ năng này không chỉ cần thiết cho việc học tập mà còn cho cuộc sống hàng ngày.
Kỹ năng giải quyết vấn đề là một yếu tố quan trọng giúp học sinh THPT đánh giá và tìm ra giải pháp hiệu quả trong các tình huống khó khăn Tuy nhiên, nhiều em vẫn chưa nghiêm túc tìm hiểu về kỹ năng này, dẫn đến việc giải quyết vấn đề một cách vội vàng và theo bản năng Kỹ năng giải quyết vấn đề không chỉ bao gồm khả năng phân tích và nghiên cứu mà còn liên quan đến kỹ năng lắng nghe tích cực, sáng tạo, giao tiếp và làm việc nhóm Việc rèn luyện kỹ năng này sẽ giúp các em tự tin hơn khi đối mặt với những thách thức trong tương lai.
Giáo dục kỹ năng giải quyết vấn đề cho học sinh THPT đã được triển khai qua nhiều hình thức, trong đó hoạt động tiếp sức mùa thi là một trong những phương pháp hiệu quả nhất Hoạt động này không chỉ mang tính xã hội mà còn yêu cầu sự nhạy bén và linh động để xử lý các vấn đề phát sinh Học sinh khối 10 và 11 tham gia tình nguyện hỗ trợ các anh chị khối 12 trong kỳ thi tốt nghiệp, tạo điều kiện tốt nhất về vật chất và tinh thần, giúp sĩ tử tự tin và đạt kết quả cao trong kỳ thi.
3.3 Kế hoạch và cách thức thực hiện giáo dục kỹ năng giải quyết vấn đề thông qua hoạt động tiếp sức mùa thi
Kỹ năng giải quyết vấn đề là khả năng phân tích và xử lý các tình huống cụ thể trong cuộc sống hàng ngày Để phát triển kỹ năng này cho học sinh THPT, hoạt động tiếp sức mùa thi cần được tổ chức một cách hiệu quả, giúp học sinh rèn luyện và nâng cao khả năng ứng phó với các vấn đề thực tiễn.
Bước 1 Thành lập đội và chia nhóm
- Thành lập đội: thành lập ban tổ chức/ ban cố vấn/ ban điều hành hoạt động (giáo viên, ban đại diện của tổ chức Công đoàn và Đoàn trường)
- Lập danh sách học sinh tham gia hoạt động, chia nhóm theo tính chất công việc và cử nhóm trưởng
Bước 2 Khảo sát tình hình
Kết hợp giữa các tổ chức trong và ngoài nhà trường như Ban giám hiệu, Đoàn trường, công đoàn và các tổ chức địa phương như Đội cảnh sát giao thông, các chi Đoàn, là rất quan trọng Việc tổ chức họp nhằm nắm bắt thông tin cơ bản về tổng số học sinh tham gia thi tốt nghiệp THPT, tình hình chỗ ở, phương tiện đi lại, cũng như tình hình an ninh trật tự và xã hội trên địa bàn.
Bước 3 Xác định, nhận dạng vấn đề, tình huống
- Thu thập thông tin có liên quan đến vấn đề, tình huống đặt ra trong hoạt động tiếp sức mùa thi
- Liệt kê các cách giải quyết có thể có
- Phân tích, đánh giá kết quả mọi cách giải quyết (tích cực, hạn chế, cảm xúc, giá trị)
- So sánh kết quả các cách giải quyết Lựa chọn cách giải quyết tối ưu nhất
Thực hiện theo cách giải quyết đã lựa chọn
- Rút kinh nghiệm cho việc giải quyết những vấn đề, tình huống khác
Bước 4 Lập kế hoạch chi tiết phân công nhiệm vụ
- Phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm, từng cá nhân
- Chú ý thời gian và cách thức hoạt động
Bước 5: Tiến hành các hoạt động theo kế hoạch
- Các nhóm đã được phân công nhiệm vụ cụ thể, đến đúng giờ và làm nhiệm vụ của mình
Người phụ trách liên tục theo dõi và hướng dẫn các hoạt động, đồng thời kịp thời thông báo với lãnh đạo nhà trường khi gặp phải những tình huống hoặc vấn đề vượt quá khả năng kiểm soát.
Nhóm phụ trách vệ sinh phòng thi trước và sau mỗi buổi thi, đồng thời đón tiếp và hướng dẫn thí sinh tại cổng trường Nhóm cũng phát khẩu trang và hỗ trợ cán bộ y tế trong việc hướng dẫn học sinh rửa tay sát khuẩn Để hoàn thành nhiệm vụ, nhóm cần có mặt sớm.
- Nhóm chịu trách nhiệm đưa đón những thí sinh “quên giờ thi” luôn sẵn sàng trong mọi tình huống
