NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ CHỈ ĐẠO VÀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT YÊN THÀNH 3 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
YÊN THÀNH 3 THEO ĐỊNHHƯỚNG PHÁT TRIỂNNĂNG LỰC
1 Tổng quan nhữngvấnđề nghiên cứu liên quan đếnđề tài
Vấn đề chỉ đạo và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh đã được đề cập nhiều trong tài liệu và báo chí Các bộ môn như Ngữ văn, Địa lí, và Lịch sử cũng đã ghi nhận nhiều sáng kiến từ các tác giả ở các tỉnh, thành phố khác trong thời gian gần đây.
Trong những năm gần đây, Nghệ An đã chứng kiến sự gia tăng các đề tài nghiên cứu về hoạt động trải nghiệm, nổi bật là bài viết “Hiệu quả công tác chỉ đạo hoạt động trải nghiệm và nghiên cứu khoa học tại trường THPT Quỳnh Lưu 4” của tác giả Cao Thanh Tuấn vào năm 2019.
Việc chỉ đạo và tổ chức các hoạt động trải nghiệm nhằm phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh theo chương trình phổ thông mới tại Nghệ An vẫn chưa được nghiên cứu Điều này tạo ra một "khoảng trống" lý luận và thực tiễn cần được làm rõ Nghiên cứu này sẽ đóng góp vào lý luận và thực tiễn trong việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh THPT, hướng tới phát triển năng lực của các em.
2 Cơsở lí luậnvề sựcần thiết tổ chức các hoạtđộng trảinghiệm cho học sinh THPT
2.1 Vị trí và tên gọi hoạt động trải nghiệm trong chương trình GDPT
Trong chương trình GDPT 2018, Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đóng vai trò quan trọng trong giáo dục, giúp học sinh tiếp cận thực tế và trải nghiệm cảm xúc tích cực Hoạt động này được thiết kế và hướng dẫn bởi giáo viên, nhằm khai thác kinh nghiệm và huy động kiến thức, kỹ năng từ các môn học khác nhau để giải quyết vấn đề thực tiễn trong cuộc sống Qua đó, học sinh có cơ hội chuyển hoá kinh nghiệm thành tri thức và kỹ năng mới, góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai.
Hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là những hoạt động giáo dục bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12 Tại cấp tiểu học, chúng được gọi là hoạt động trải nghiệm, trong khi ở cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông, chúng được gọi là hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
Hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển các phẩm chất, năng lực chung cũng như năng lực đặc thù cho học sinh Nội dung của các hoạt động này được thiết kế dựa trên mối quan hệ của học sinh với bản thân, xã hội, tự nhiên và nghề nghiệp.
Theo triết học, trải nghiệm là sự tương tác giữa con người và thế giới khách quan Tương tác này bao gồm hình thức và kết quả của các hoạt động thực tiễn trong xã hội, bao gồm kỹ thuật, kỹ năng, cũng như các nguyên tắc hoạt động và phát triển của thế giới khách quan.
Trải nghiệm là một khái niệm triết học, phản ánh sự kết hợp giữa kiến thức, kỹ năng, tình cảm và ý chí của con người Nó được hình thành từ hoạt động của con người trong bối cảnh xã hội, lịch sử và văn hóa, thể hiện sự kế thừa di sản qua các thế hệ.
Trải nghiệm là kiến thức mà chủ thể có được ngay lập tức, giúp họ nhận thức và cảm nhận sự tương tác trực tiếp với thực tế xung quanh, bao gồm đối tượng, tình huống và các trạng thái ý thức khác nhau.
- Trải nghiệm là sự thực hành, trong quá trình đào tạo và giáo dục Là nền tảngcủa tri thức và tiêu chí đểđánh giá…
- Trải nghiệm không phải là mang lạikiến thức thuần túy trong sách vở mà là góp phần phát triểnnăng lực, rèn luyệnkỹnăng,phẩmchất cho ngườihọc.
Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong trường THPT là một hình thức giáo dục quan trọng, nơi học sinh được tham gia trực tiếp vào các trải nghiệm thực tế dưới sự hướng dẫn của giáo viên Qua nhiều hình thức khác nhau trong đời sống gia đình, nhà trường và xã hội, học sinh trở thành chủ thể của hoạt động, từ đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất và nhân cách Hoạt động này không chỉ giúp học sinh nâng cao khả năng sáng tạo mà còn khuyến khích việc vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
+ Vai trò củahoạt độngtrải nghiệm:
Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh là một phương pháp đổi mới giáo dục hiệu quả, được nhiều tổ chức nghiên cứu và các nhà khoa học trên thế giới công nhận Phương pháp này không chỉ giúp nâng cao chất lượng dạy và học mà còn phát huy vai trò to lớn của trải nghiệm trong quá trình giáo dục.
- UNESCO cho rằng, hoạt động học tậpdựa trên sự trải nghiệm của học sinh sẽtạo ra môi trườnghọc tậpsuốtđời cho học sinh.
- J.Dewey và A Ballewx, thì khẳng định: chính hoạt động trảinghiệm là chất keo gắn kết nhà trường và cuộcsống.
Nhà giáo dục M Lindeman nhấn mạnh tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm trong việc giúp học sinh giải quyết các vấn đề thực tiễn ngay từ khi còn học ở trường.
Các nhà khoa học nhấn mạnh tầm quan trọng của môi trường học tập trong việc phát triển năng lực sáng tạo của học sinh, vì chính cuộc sống xung quanh sẽ kích thích khả năng sáng tạo của các em.
Sự phát triển năng lực của học sinh được thể hiện rõ qua hoạt động trải nghiệm, nơi mà các em có cơ hội phát huy khả năng thích nghi và sáng tạo Điều này được thực hiện thông qua việc huy động kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm cá nhân để phù hợp với bối cảnh thực tiễn.
2.3 Yêu cầu cần đạt của hoạt động trải nghiệm theo định hướng năng lực 2.3.1 Khái niệmvềnănglực
Năng lực, theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, là đặc điểm của cá nhân thể hiện mức độ thông thạo, cho thấy khả năng thực hiện một cách thành thục và chắc chắn.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỈ ĐẠO VÀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT YÊN THÀNH 3 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
1 Giải pháp chỉđạohoạtđộng trảinghiệm cho học sinh của nhà trường
Nâng cao nhận thức cho Cán bộ - giáo viên, học sinh và phụ huynh về và tầm quan trọngcủa hoạtđộngtrải nghiệm trong nhà trường.
1.1 Nâng cao nhận thức cho Cán bộ - Giáo viên Đây là giải pháp đầu tiên và rất quan trọng nhằm làm cho toàn thể Cán bộ, giáo viên các nhà trường nhận thức đầy đủ vai trò và ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm.Biện pháp nâng cao nhận thứcvềvấn đề này được thựchiện ngay từ trong buổi họp triển khai học tập nhiệm vụ năm học, trong Hội nghị viên chức đầu năm và họpcơ quan hàng tháng và họp giao ban hàng tuần.
Từ đầu năm học, các tổ chức trong trường cần tích hợp hoạt động ngoại khóa gắn với trải nghiệm phù hợp với đặc thù của từng nhóm chuyên môn Điều này giúp cán bộ giáo viên nhận thức rõ ràng rằng hoạt động trải nghiệm là phần quan trọng trong giáo dục tại trường THPT, hỗ trợ cho giáo dục chính khóa và thực hiện nhiệm vụ năm học Hầu hết các thành viên trong hội đồng nhà trường đều hiểu rằng hoạt động trải nghiệm không chỉ là một phần của giáo dục trên lớp mà còn kết nối nhà trường với cộng đồng và nhiệm vụ chính trị - kinh tế - văn hóa của địa phương.
Trong những năm qua, Chi bộ và Ban giám hiệu các nhà trường đã xác định việc đẩy mạnh hoạt động trải nghiệm như một hình thức đổi mới phương pháp dạy học Sự chuyển biến trong nhận thức của tập thể hội đồng sư phạm đã góp phần quan trọng vào việc giáo dục toàn diện học sinh, nhằm biến quá trình học thành quá trình tự học và quản lý thành quá trình tự quản lý Điều này hướng đến việc khuyến khích học sinh thực hiện khẩu hiệu: “Tự quản trong rèn luyện.”
Tựhọc trong học tập - Tựlập trong cuộc sống”.
1.2 Nâng cao nhận thức cho tất cả h ọ c sinh
Việc nâng cao nhận thức cho học sinh Trường THPT Yên Thành 3 về tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm là rất cần thiết trong bối cảnh đổi mới phương pháp dạy học hiện nay Điều này có thể thực hiện thông qua các hoạt động như tiết chào cờ đầu tuần, sinh hoạt lớp, hoặc qua hệ thống truyền thông như bảng tin, phát thanh, Website và Fanpage Đội ngũ cán bộ, giáo viên và các tổ chức Đoàn thanh niên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông điệp này Học sinh cần chủ động tham gia và đề xuất ý tưởng trong các hoạt động trải nghiệm dưới sự hướng dẫn của thầy cô, từ đó nâng cao hiệu quả và phát huy phẩm chất, năng lực sáng tạo của bản thân.
1.3 Tuyên truyền vận động nâng cao nhận thức cho cha mẹ h ọ c sinh
Việc giáo dục và bồi dưỡng học sinh để phát triển nhân cách toàn diện là một quá trình liên tục, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội Để nâng cao nhận thức của phụ huynh về hoạt động trải nghiệm, các trường cần tổ chức các cuộc giao ban, họp phụ huynh và sử dụng các kênh thông tin như Website và Fanpage Trước đây, nhiều phụ huynh chỉ chú trọng vào việc học văn hóa để thi đại học, nhưng nhờ tuyên truyền hiệu quả, nhận thức của họ đã dần thay đổi Đặc biệt, trong năm học 2020-2021, phụ huynh đã tích cực tham gia xây dựng kế hoạch cùng nhà trường và đồng hành với học sinh trong các hoạt động như văn nghệ chào mừng ngày nhà giáo Việt Nam, tham quan di tích lịch sử và lễ tri ân học sinh khối 12.
1.4 Thực hiện tốt công tác quản lý và ch ỉ đạo, phân công, tổ chức thực hiện HĐ trải nghiệm
Ban lãnh đạo nhà trường bám sát nhiệm vụ năm học để có kế hoạch quản lý và chỉđạo, phân công, tổchức thựchiện hoạtđộngtrải nghiệm.
- Hiệutrưởng: Căn cứ vào tình hình đơnvị và nănglực cán bộ, giáo viên để ra quyếtđịnh thành lập Ban chỉđạo và xây dựngkế hoạch, gồm:
+ Phó hiệu trưởng:Trưởng ban phụ trách chung.
Các phó ban bao gồm: Chủ tịch Công đoàn, Bí thư đoàn trường, Tổ trưởng, Tổ phó chuyên môn, giáo viên chủ nhiệm, một số giáo viên bộ môn có chuyên môn phù hợp và ban đại diện Hội cha mẹ học sinh.
Ban chỉ đạo hoạt động trải nghiệm hỗ trợ hiệu trưởng trong việc xây dựng và triển khai chương trình hoạt động hàng năm, hàng kỳ, hàng tháng và hàng tuần.
Để xây dựng kế hoạch giảng dạy hiệu quả, cần nắm vững tình hình giảng dạy, nội dung chương trình các môn học, và nhiệm vụ năm học theo hướng dẫn của Bộ và Sở Giáo dục – Đào tạo Kế hoạch cần phản ánh các chủ trương, công tác trọng tâm, điều kiện kinh tế, chính trị của địa phương, cùng với năng lực và trình độ của giáo viên, cũng như đặc điểm tâm lý lứa tuổi của học sinh Kế hoạch phải rõ ràng, lựa chọn các hoạt động phù hợp, xác định chủ điểm cho từng thời gian, và bao gồm kế hoạch cho toàn trường, từng khối lớp, và từng thời kỳ.
Tổ chức các hoạt động quy mô lớn trong toàn trường cần sự phối hợp chặt chẽ với các tổ chức đoàn thể và các lực lượng bên ngoài như chính quyền địa phương, các sở ban ngành liên quan, và các đơn vị kết nghĩa.
Tổ chức hướng dẫn giáo viên chủ nhiệm, cán bộ Chi đoàn và cán sự lớp thực hiện các hoạt động trải nghiệm phù hợp và hiệu quả cho từng đơn vị lớp.
+ Giúp Hiệu trưởng kiểm tra đánh giá các hoạt động kịp thời, khách quan và có hiệuquả.
Để tổ chức hoạt động trải nghiệm hiệu quả, cần xác định đội ngũ giáo viên có năng lực và sở thích phù hợp, cũng như nhận diện học sinh có năng khiếu tham gia Dựa trên những thông tin này, Ban chỉ đạo sẽ lập kế hoạch theo chủ điểm, lựa chọn hình thức hoạt động thích hợp và phân công các tiểu ban thực hiện tổ chức.
1.5 Xây d ự ng k ế ho ạ ch, l ự a ch ọ n n ộ i dung và hình th ứ c th ự c hi ệ n ho ạ t độ ng tr ả i nghi ệ m cho học sinh trường THPT Yên Thành 3 theo định hướng phát triển năng lực
Các hoạt động trải nghiệm được tổ chức dựa trên kế hoạch và chủ đề cụ thể, tuân theo các hướng dẫn từ Bộ Giáo dục - Đào tạo cũng như Sở Giáo dục - Đào tạo.
Hoạt động trải nghiệm cần được tổ chức đa dạng và phong phú, vì vậy cần có chương trình và kế hoạch cụ thể Chương trình này phải được tích hợp vào kế hoạch của nhà trường và được Hội đồng giáo dục thảo luận và thông qua vào đầu năm học.
Dựa trên nhiệm vụ năm học và đề xuất từ các đoàn thể cùng tổ nhóm chuyên môn, nội dung và hình thức hoạt động trải nghiệm đã được tích hợp vào kế hoạch từ đầu đến cuối năm Điều này kết hợp chặt chẽ với phong trào thi đua và các cuộc vận động lớn của Công đoàn, Đoàn thanh niên, nhằm thực hiện hiệu quả nhiệm vụ năm học.
MỘT SỐ KẾT QUẢ CHỈ ĐẠO VÀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT YÊN THÀNH 3 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
1 Kếtquảchỉđạo Đầu mỗi năm học, nhà trường đã xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc trưng vùng tuyển sinh theo hướng dẫn của Sở Giáo dục Các kế hoạch chỉ đạo của nhà trường luôn bám sát theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh và gắn vớithực tiễntại địaphương. Đối với các tổ - nhóm chuyên môn, nhà trường đã chỉ đạo và phân công cụ thể, chi tiết việc xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm ngay khi có kế hoạch giáo dục chung Kế hoạch phải đảm bảo đầy đủ: mục đích, địa điểm, đối tượng, kinh phí, lịch trình, công tác chuẩnbị, dựkiến mộtsố tình huốngxảy ra và kếtquả đạtđược.
Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cần được chỉ đạo một cách phù hợp với đặc thù của từng bộ môn và đối tượng học sinh Sự kết hợp giữa các tổ, nhóm sẽ giúp tích hợp hiệu quả các môn học, từ đó tạo ra những trải nghiệm tốt nhất cho học sinh.
Trong hai năm học 2019-2020 và 2020-2021, nhà trường đã triển khai kế hoạch chung và hướng dẫn các tổ nhóm xây dựng kế hoạch cụ thể cho từng hoạt động, trong đó nhóm Tiếng Anh đã tổ chức câu lạc bộ ENGLISH CHALLENGE.
+ Nhóm Sinh học – Công nghệ:Trải nghiệmmộtsốnghềtruyềnthốngtại địa Ảnh minh họa: HS THPT Yên Thành 3 trải nghiệm thu gom giấyloại phương Yên Thành.
+Nhóm Địa lí: Trải nghiệm tác động củabiến đổi khí hậu đối với ngành nông nghiệphuyện Yên Thành.
+ Nhóm Ngữvăn: Tổchức câu lạc bộvăn học dân gian.
+ Nhóm Lịch sử - GDCD: Tham quan trải nghiệm tại Truông Bồn - Khu di tích Kim Liên – Đền Lí Nhật Quang - Đền Cuông.
- Giáo án Trải nghiệm một số nghề truyền thống tại địa phương Yên Thành (Phụlục 6).
2 Hiệuquả công tác tổ chứccủa các hoạtđộng trảinghiệm cụthể
2.1 Nhận thức và hứng thú của học sinh về hoạt động trải nghiệm Để đánh giá nhận thức, thái độ hứng thú của học sinh, sau hoạt động trải nghiệm tham quan, chúng tôi đã chuẩn bị bộ câu hỏi khảo sát, chúng tôi phát 100 phiếu cho học sinh khối 12, mỗilớp tham gia 10 phiếuthăm dò, yêu cầu các em trả lời và nạp ngay sau 5 phút Kết quảnhư sau:
TT Nội dung Mứcđộ Sốlượng Tỉlệ
Mức độ yêu thích hoạt động trải nghiệm của HS
C.Phát triển các năg lực và kĩnăngsống 16/100 16%
2 Ý nghĩahoạt độngtrải nghiệm đối với HS
Mức độtiếp nhậnkiến thức và kĩ năng của
HS tại buổi trải nghiệm
(Nguồn:Xử lý phiếuđiều tra HS sau trảinghiệm)
Hầu hết học sinh thể hiện sự hứng thú với các hoạt động trải nghiệm do giáo viên tổ chức, với hơn 83% học sinh rất thích và không có học sinh nào bày tỏ sự không thích đối với hoạt động này.
Hoạt động vẽ tranh mang lại ý nghĩa to lớn cho học sinh, giúp các em tìm hiểu kiến thức, rèn luyện kỹ năng và phát triển kỹ năng sống Hơn 80% học sinh cho biết họ tiếp thu được phần lớn kiến thức và kỹ năng từ buổi trải nghiệm này, cho thấy không có học sinh nào không tiếp nhận được.
2.2 Kết quả về mức độ hiểu biết của học sinh về hoạt động tham quan trải nghiệm
2.3 Kết quả chất lượng học tập của học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm
Năm học Lớp Sĩ số SL TL
Nhà trường chú trọng vào việc chỉ đạo các hoạt động trải nghiệm, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục Chất lượng văn hóa đại trà ở các lớp trải nghiệm ngày càng cải thiện, tỷ lệ học sinh có học lực Trung bình, Yếu, Kém giảm so với năm trước Điều này chứng tỏ rằng tổ chức các hoạt động trải nghiệm góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng dạy học chính khóa.
Sáng kiến kinh nghiệm này tập trung vào việc áp dụng chương trình Giáo dục phổ thông 2018 để nghiên cứu và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh Qua đó, nó đề xuất các giải pháp chỉ đạo mới, góp phần đổi mới giáo dục trong nhà trường.
Sáng kiến này chứng minh tính khả thi và sự cần thiết của việc chỉ đạo, tổ chức các hoạt động trải nghiệm theo định hướng năng lực nhằm phát triển kỹ năng cho học sinh Các biện pháp mới mà sáng kiến này thực hiện chưa được đề cập trong những sáng kiến khác.
Sáng kiến này được xây dựng dựa trên cơ sở lý luận vững chắc và thực tiễn tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh Qua đó, chúng tôi đã vận dụng hệ thống kiến thức để thiết kế các hoạt động trải nghiệm phù hợp với học sinh THPT tại tỉnh Nghệ An.
Đề tài nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp chỉ đạo và tổ chức hoạt động trải nghiệm nhằm phát triển năng lực cho học sinh, gắn liền với thực tiễn cuộc sống tại trường học, gia đình và cộng đồng Trong bối cảnh xã hội hiện nay với nhiều diễn biến phức tạp, sáng kiến này góp phần hình thành những kỹ năng sống cần thiết, giúp học sinh thích nghi với những thay đổi trong môi trường và xã hội.
+ Phạm vi ứng dụng: Đề tài này có thể áp dụng cho học sinh cả ở các trường THPT khác trong tỉnhNghệ An.
+ Kết quả ứng dụng: Những giải pháp giáp mà sáng kiến đưa ra có hiệu quả rấtthiết thựcđốivới công tác quản lí, tổchức tạiđơnvị.
+ Mộtsố ý kiến đánh giá, nhận xét: Đánh giá của Chi ủy, Ban giám hiệu và giáo viên nhà trường:
Tại đơn vị công tác, Chi ủy, Ban giám hiệu nhà trường và các giáo viên đã đánh giá rất cao các hoạt độngtrảinghiệm trong các năm họcvừa qua.
Tại Hội nghị cán bộ - viên chức đầu năm 2010-2021, Thầy giáo Trần Đình Đô, Hiệu trưởng Trường THPT Yên Thành 3, đã đánh giá cao các hoạt động trải nghiệm do Ban giám hiệu tổ chức trong năm học qua Những hoạt động này không chỉ mang lại ý nghĩa sâu sắc mà còn góp phần phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh, đặc biệt là những em còn thiếu hứng thú và chưa thực sự yêu thích các hoạt động trải nghiệm.
Cô giáo Trần Thị Vân, chủ nhiệm lớp 12A5, chia sẻ rằng các hoạt động trải nghiệm thực sự thu hút và hấp dẫn học sinh, ngay cả với những em học sinh cá biệt trong lớp.
Những nhận xét chân thành từ Chi ủy, Ban giám hiệu và giáo viên đã mang lại cho chúng tôi niềm tin và động lực lớn Điều này khuyến khích tôi tiếp tục đầu tư công sức, trí tuệ và thời gian vào nghiên cứu, ứng dụng nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức các hoạt động trải nghiệm.
Các hoạt động trải nghiệm đã mang lại hiệu quả giáo dục cao cho học sinh, giúp hình thành kỹ năng, năng lực và phẩm chất cần thiết Em Phạm Phương Nam, học sinh lớp 11A1, chia sẻ rằng việc tham gia lập sơ đồ ứng phó với thiên tai và khảo sát trường học đã trang bị cho em kỹ năng ứng phó với bão, đồng thời đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão Hoạt động này thực sự rất hữu ích cho chúng em.
