Hiện nay, vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) được rất nhiều sự quan tâm của nhà nước ta. Đầu tư XDCB là hoạt động có vai trò quyết định trong việc tạo ra hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước là nhân tố quan trọng làm thay đổi chuyển dịch cơ cấu kinh tế của một quốc gia, thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển kinh tế đất nước theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa, giải quyết những vấn đề xã hội. Đak Pơ là một huyện nằm ở phía đông thuộc tỉnh Gia Lai có vị trí thuận lợi nằm trên trục quốc lộ 19 nối liền với Tây nguyên và các Tỉnh Duyên hải miền trung, có địa hình tương đối bằng phẳng, mật độ dân số thấp nên Đak Pơ có vị trí rất quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của Tỉnh Gia Lai và cả Tây nguyên. Trong những năm gần đây được sự quan tâm của Tỉnh Ủy, Hội đồng nhân dân (HĐND), Uỷ ban nhân dân (UBND) tỉnh, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Đak Pơ đã có nhiều nỗ lực vượt qua mọi khó khăn, thực hiện hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch đã đề ra, đời sống vật chất tinh thần của người dân trên địa bàn huyện được nâng lên rõ rệt; tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của địa phương đảm bảo ổn định. Bên cạnh đó, việc đầu tư xây dựng phát triển cơ sở hạ tầng trên địa bàn huyện cũng được quan tâm chú trọng đầu tư đồng bộ, nhiều công trình thiết yếu như: đường giao thông, thủy lợi, khu trung tâm hành chính huyện, trường học… được đầu tư đáp ứng cơ bản nhu cầu phát triển kinh tế xã hội tại địa phương, góp phần thúc đẩy sản xuất, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. Hiện nay, vốn đầu tư XDCB luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách hàng năm. Cùng với sự phát triển đó trong quá trình thực hiện nội dung kiểm soát chi (KSC) đầu tư XDCB qua Kho bạc nhà nước (KBNN) vẫn còn một số tồn tại và bộc lộ những hạn chế như một số quy định, văn bản hướng dẫn còn chung chung, chưa đồng bộ, đầu tư dàn trải, hiệu quả chưa cao, đội ngũ cán bộ có chuyên môn quản lý đầu tư còn chưa cao, quá trình triển khai ở các khâu từ cấp vốn, sử dụng nguồn vốn và thanh toán vốn đầu tư, quyết toán vốn đầu tư xảy ra tình trạng chồng chéo giữa các văn bản hướng dẫn thực hiện dự án đầu tư… đã làm cho việc sử dụng vốn kém hiệu quả ảnh hưởng đến chất lượng sử dụng ngân sách. Mặt khác, vẫn còn nhiều kẻ hở làm thất thoát nguồn vốn này, gây ra tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế của tỉnh nhà. Do đó, việc tìm kiếm những giải pháp để tăng cường công tác KSC đầu tư XDCB từ Ngân sách nhà nước (NSNN) nhằm tăng hiệu quả đầu tư, tiết kiệm ngân sách, chống thất thoát, lãng phí là việc làm cần thiết và cấp bách trong giai đoạn hiện nay. Chính vì vậy, việc KSC nguồn vốn này nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư có vai trò đặc biệt quan trọng, được Đảng, Nhà nước và chính quyền các cấp thường xuyên quan tâm. Xuất phát từ những lý do đó, tôi đã chọn đề tài: “Tăng cường kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước Đak Pơ, tỉnh Gia Lai” làm đề tài luận văn của mình với mong muốn có một sự đóng góp với những giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả KSC đầu tư XDCB qua KBNN huyện Đak Pơ, tỉnh Gia Lai
Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) hiện đang nhận được sự quan tâm lớn từ nhà nước, đóng vai trò quyết định trong việc phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội Đầu tư XDCB không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa, góp phần giải quyết các vấn đề xã hội Huyện Đak Pơ, thuộc tỉnh Gia Lai, có vị trí thuận lợi trên quốc lộ 19, kết nối Tây Nguyên với các tỉnh Duyên hải miền Trung Với địa hình bằng phẳng và mật độ dân số thấp, Đak Pơ giữ vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của tỉnh Gia Lai và khu vực Tây Nguyên.
Trong những năm gần đây, dưới sự quan tâm của Tỉnh Ủy, HĐND và UBND tỉnh, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Đak Pơ đã nỗ lực vượt qua khó khăn để hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch đề ra Nhờ đó, đời sống vật chất và tinh thần của người dân trong huyện đã được cải thiện rõ rệt, đồng thời tình hình an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội cũng được đảm bảo ổn định.
Việc đầu tư đồng bộ vào cơ sở hạ tầng huyện đã được chú trọng, với nhiều công trình thiết yếu như đường giao thông, thủy lợi, khu trung tâm hành chính và trường học Những đầu tư này không chỉ đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương mà còn góp phần thúc đẩy sản xuất và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Vốn đầu tư XDCB chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách hàng năm, nhưng quá trình kiểm soát chi vẫn gặp nhiều hạn chế như quy định chưa rõ ràng, đầu tư dàn trải và hiệu quả thấp Đội ngũ cán bộ quản lý đầu tư chưa được đào tạo chuyên sâu, dẫn đến tình trạng chồng chéo trong hướng dẫn thực hiện dự án Những vấn đề này làm giảm hiệu quả sử dụng vốn, ảnh hưởng đến chất lượng ngân sách và gây thất thoát nguồn vốn, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế Vì vậy, cần tìm kiếm giải pháp tăng cường kiểm soát chi đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước để nâng cao hiệu quả, tiết kiệm ngân sách và ngăn ngừa lãng phí.
Việc kiểm soát nguồn vốn đầu tư là rất quan trọng để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, điều này đã được Đảng, Nhà nước và chính quyền các cấp đặc biệt quan tâm Vì lý do đó, tôi đã chọn đề tài “Tăng cường kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước Đak Pơ, tỉnh Gia Lai” cho luận văn của mình, với mong muốn đóng góp những giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát đầu tư xây dựng cơ bản qua KBNN huyện Đak Pơ, tỉnh Gia Lai.
Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Đến nay, đã có nhiều nghiên cứu về KSC đầu tư XDCB qua KBNN, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư XDCB từ NSNN trên toàn quốc Các công trình này đóng góp vào việc cải thiện quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước một cách hiệu quả hơn.
Luận văn của tác giả Trần Viết Hưng tập trung vào việc phân tích và quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị Nghiên cứu này nhằm đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn vốn và đề xuất các giải pháp nâng cao quản lý đầu tư, góp phần phát triển hạ tầng và kinh tế địa phương Tác giả cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tối ưu hóa quy trình quản lý để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong việc sử dụng ngân sách nhà nước.
Luận văn của Đại học Huế - Trường Đại học Kinh Tế (2018) đã làm rõ các vấn đề lý luận về quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi này tại huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị Nghiên cứu đã phân tích thực trạng quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN, chỉ ra kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tương tự, luận văn của tác giả Cao Thị Nghiên (2018) cũng tại Đại học Huế - Trường Đại học Kinh Tế đã hệ thống hóa lý luận về kiểm soát chi đầu tư XDCB qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình Luận văn này đã phân tích thực trạng công tác kiểm soát, đánh giá kết quả và các hạn chế cần khắc phục, đồng thời đưa ra giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát đầu tư XDCB tại KBNN huyện Tuyên Hóa trong thời gian tới.
Luận văn của tác giả Trần Quang Đình tập trung vào việc hoàn thiện công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản tại Kho bạc Nhà nước An Khê, Gia Lai Nghiên cứu này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm trong việc sử dụng nguồn vốn đầu tư Thông qua việc phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp cụ thể, tác giả mong muốn góp phần cải thiện quy trình kiểm soát chi tiêu, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế địa phương.
Luận văn của Trường Đại học Tài chính - Ngân Hàng Hà Nội (2019) đã hệ thống hóa lý luận về công tác kiểm soát (KSC) đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Nghiên cứu phân tích và đánh giá tình hình KSC đầu tư XDCB tại KBNN An Khê, Gia Lai, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của chúng Đồng thời, luận văn đề xuất các giải pháp hợp lý và thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả công tác KSC đầu tư XDCB tại địa phương, đảm bảo kiểm soát tốt ngân sách nhà nước (NSNN) Bên cạnh đó, luận văn cũng đưa ra một số kiến nghị để áp dụng ngay vào thực tiễn công tác KSC đầu tư XDCB qua KBNN An Khê, Gia Lai.
Bên cạnh đó, trên tạp chí quản lý Ngân quỹ Quốc gia, số 146, trang 29-
Trong các nghiên cứu về quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) trong đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB), nhiều tác giả đã đưa ra những phân tích sâu sắc về thực trạng và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát và giải ngân vốn đầu tư Cụ thể, Lâm Hồng Cường (2016) trong bài viết "Nâng cao hiệu quả kiểm soát và giải ngân vốn đầu tư" đã chỉ ra những điểm yếu trong quy trình hiện tại Nguyễn Trọng Thán (2011) trong bài "Quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản" đã cung cấp góc nhìn từ cơ quan tài chính về vấn đề này Bên cạnh đó, Trương Thị Tuấn Linh (2017) cũng đã đề xuất một số giải pháp để tăng cường quản lý tạm ứng và thu hồi tạm ứng trong công tác kiểm soát thanh toán các dự án đầu tư sử dụng vốn NSNN qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Những nghiên cứu này không chỉ làm rõ thực trạng mà còn mở ra hướng đi mới cho việc cải thiện quản lý chi NSNN trong lĩnh vực đầu tư XDCB.
Các nghiên cứu hiện có đã xem xét nhiều khía cạnh liên quan đến đầu tư và quản lý xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào tập trung vào kiểm soát đầu tư XDCB tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) Đak Pơ, tỉnh Gia Lai Do đó, tác giả quyết định tập trung nghiên cứu vấn đề này.
“Tăng cường kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước Đak Pơ, tỉnh Gia Lai”
Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
- Mục tiêu tổng quát: Tăng cường KSC đầu tư XDCB qua KBNN Đak
+ Hệ thống hóa cơ sở lý luận về KSC đầu tư XDCB qua KBNN
+ Phân tích và đánh giá thực trạng KSC đầu tư XDCB qua KBNN Đak
+ Đề xuất các giải pháp tăng cường KSC đầu tư XDCB qua KBNN Đak
Pơ, tỉnh Gia Lai trong những năm tới.
-Các vấn đề lý luận về KSC đầu tư XDCB qua KBNN được hiểu như thế nào?
-Thực trạng KSC đầu tư XDCB qua KBNN Đak Pơ, tỉnh Gia Lai như thế nào?
-Những giải pháp nào để tăng cường KSC đầu tư XDCB qua KBNN Đak Pơ, tỉnh Gia Lai?
Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết câu hỏi nghiên cứu, luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính cụ thể:
- Quá trình thu thập dữ liệu
+ Đối với dữ liệu thứ cấp: Tham khảo các văn bản quy định về KSC đầu tư XDCB qua Kho bạc Nhà nước Đak Pơ.
+ Đối với dữ liệu sơ cấp: Thu được bằng phương pháp tiến hành phỏng vấn, thu thập số liệu từ cán bộ tại KBNN Đak Pơ.
- Tiến hành phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh, đánh giá, tổng hợp
Qua quá trình thu thập và phân tích dữ liệu, bài viết đánh giá thực trạng kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước Đak Pơ Từ đó, xác định những hạn chế hiện tại và đề xuất các giải pháp hiệu quả nhằm nâng cao công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản tại Đak Pơ trong thời gian tới.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
- Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về KSC đầu tư XDCB qua KBNN
Bài luận văn này đã phân tích sâu sắc thực trạng kiểm soát đầu tư xây dựng cơ bản (KSC XDCB) qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Đak Pơ, tỉnh Gia Lai Từ đó, tác giả chỉ ra những kết quả đạt được, đồng thời nêu rõ những hạn chế và nguyên nhân của các hạn chế đó Cuối cùng, bài viết đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả KSC đầu tư XDCB qua KBNN Đak Pơ, hướng tới cải thiện quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) trong khu vực.
Kết cấu của đề tài nghiên cứu
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1 : Cơ sở lý luận về kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua
Chương 2 : Thực trạng kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước Đak Pơ, tỉnh Gia Lai
Chương 3 : Giải pháp tăng cường kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước Đak Pơ, tỉnh Gia Lai
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT CHI ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC
Khái quát về chi đầu tư xây dựng cơ bản bằng ngân sách nhà nước
1.1.1 Khái niệm về ngân sách nhà nước và chi ngân sách nhà nước
NSNN bao gồm tất cả các khoản thu và chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Từ định nghĩa trên có thể thấy Luật NSNN chú trọng đến các vấn đề lớn khi đề cập về khái niệm NSNN.
Tính cụ thể của Ngân sách Nhà nước (NSNN) được thể hiện qua toàn bộ các khoản thu và chi của Nhà nước, trong đó nội dung của NSNN bao gồm hai yếu tố chính: thu và chi.
Thu ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm các khoản thu từ thuế và lệ phí, cũng như phí từ các dịch vụ do cơ quan nhà nước cung cấp Nếu được khoán chi phí hoạt động, các khoản này sẽ được khấu trừ Ngoài ra, còn có các khoản phí từ dịch vụ của đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước nộp cho NSNN theo quy định pháp luật Bên cạnh đó, các khoản viện trợ không hoàn lại từ chính phủ nước ngoài, tổ chức và cá nhân cũng được tính vào NSNN, cùng với các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
Chi NSNN bao gồm các khoản như đầu tư phát triển, dự trữ quốc gia, chi thường xuyên, trả nợ lãi, viện trợ và các khoản chi khác theo quy định pháp luật.
Hai là, phải được “Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định”, ở nước ta là chính quyền nhà nước các cấp.
Ba là, thời hạn thực hiện NSNN được tính trong một năm Như vậy mỗi năm sẽ có một dự toán ngân sách khác nhau.
Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, đặc biệt là trong việc xây dựng và chấp hành ngân sách như một công cụ quản lý hiệu quả.
Chi NSNN là quá trình mà Nhà nước huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính để thực hiện các chức năng và nhiệm vụ kinh tế, chính trị và xã hội trong từng công việc cụ thể.
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) được phân loại thành nhiều khoản chi khác nhau, bao gồm chi quản lý hành chính, chi đầu tư xây dựng cơ bản, chi cho y tế, giáo dục, bảo trợ xã hội và an ninh quốc phòng Ngoài ra, chi NSNN còn được phân theo mục đích, bao gồm chi tích lũy và chi tiêu dùng Theo thời hạn tác động, chi NSNN được chia thành chi thường xuyên, chi đầu tư xây dựng cơ bản và các khoản chi khác như cho vay, trả nợ và viện trợ.
1.1.2 Khái niệm, đặc điểm đầu tư xây dựng cơ bản
Đầu tư, theo nghĩa rộng, là việc hy sinh nguồn lực hiện tại để thực hiện các hoạt động nhằm mang lại kết quả nhất định trong tương lai Kết quả này thường phải lớn hơn chi phí của nguồn lực đã bỏ ra, dựa trên những phân tích và kỳ vọng của nhà đầu tư.
Đầu tư, theo nghĩa hẹp, là việc sử dụng các nguồn lực hiện tại nhằm tạo ra kết quả lớn hơn trong tương lai cho nhà đầu tư hoặc xã hội, so với những nguồn lực đã được sử dụng để đạt được kết quả đó.
Theo Luật Đầu tư (2005) của Việt Nam, đầu tư được định nghĩa là việc nhà đầu tư sử dụng vốn từ các tài sản hữu hình hoặc vô hình để hình thành tài sản và thực hiện các hoạt động đầu tư theo quy định pháp luật Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là một phần quan trọng trong hoạt động đầu tư, liên quan đến việc cấp vốn cho các hoạt động xây dựng nhằm tái sản xuất giản đơn và mở rộng tài sản cố định, từ đó phát triển cơ sở vật chất cho nền kinh tế quốc dân.
Đặc điểm đầu tư xây dựng cơ bản:
Chi đầu tư XDCB đóng vai trò quan trọng trong tổng nguồn vốn chi đầu tư phát triển của ngân sách nhà nước, vì vậy nó có những đặc điểm nổi bật như sau:
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là hoạt động cần một lượng vốn lớn và thường bị chiếm dụng trong suốt quá trình thực hiện Do đó, việc lập kế hoạch huy động và sử dụng nguồn vốn hợp lý là rất quan trọng Bên cạnh đó, cần có kế hoạch phân bổ nguồn lao động, vật tư và thiết bị phù hợp để đảm bảo công trình hoàn thành đúng thời gian và giảm thiểu lãng phí nguồn lực.
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là một quá trình dài hạn, kéo dài từ khi khởi công cho đến khi dự án hoàn thành và đưa vào hoạt động, với nhiều công trình có thời gian thực hiện lên đến hàng chục năm Để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, cần thực hiện phân kỳ đầu tư hợp lý, bố trí vốn và nguồn lực một cách tập trung nhằm hoàn thành từng hạng mục công trình Đồng thời, việc quản lý tiến độ kế hoạch đầu tư một cách chặt chẽ là rất quan trọng để khắc phục tình trạng thiếu vốn và nợ đọng trong đầu tư XDCB.
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) có tính chất cố định, với các công trình được thực hiện tại vị trí cụ thể, do đó, địa lý và địa hình đóng vai trò quan trọng trong quá trình đầu tư và phát huy hiệu quả Việc lựa chọn địa điểm xây dựng cần được thực hiện một cách hợp lý, đảm bảo các yêu cầu về an ninh quốc phòng, đồng thời phù hợp với kế hoạch và quy hoạch, nhằm khai thác tối đa lợi thế và đảm bảo sự phát triển cân đối của vùng lãnh thổ.
Đầu tư XDCB là hoạt động diễn ra trong tất cả các ngành kinh tế quốc dân và các lĩnh vực kinh tế - xã hội như công nghiệp, nông nghiệp, giao thông, xây dựng, y tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng và an ninh Sản phẩm XDCB bao gồm nhiều loại hình công trình, mỗi loại có những đặc điểm kinh tế kỹ thuật riêng biệt Hoạt động này không chỉ giới hạn trong một địa phương mà còn mở rộng ra nhiều địa phương khác nhau.
1.1.3 Khái niệm, đặc điểm, vai trò của chi đầu tư xây dựng cơ bản bằng ngân sách nhà nước
Khái niệm chi đầu tư xây dựng cơ bản:
