Mục đích yêu cầu của đề tài, sáng kiến
Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến
Theo phương án thi THPT Quốc Gia 2017 của Bộ GD và ĐT, tất cả các môn thi, trừ Ngữ Văn, sẽ được tổ chức theo hình thức trắc nghiệm, bao gồm môn Toán, Ngoại ngữ, và các bài thi Khoa học xã hội, Khoa học tự nhiên Môn Lịch Sử, cùng với Địa lí và GDCD, sẽ nằm trong tổ hợp bài thi Khoa học xã hội Sự thay đổi này được coi là lớn nhất và gây lo lắng cho thí sinh, do đó, việc ôn tập hiệu quả cho bài thi tổ hợp, đặc biệt là môn Lịch Sử, là một nhiệm vụ không hề đơn giản.
Trong ba năm qua, việc đưa môn Lịch sử vào tổ hợp bài thi Khoa học xã hội theo hình thức trắc nghiệm đã không mang lại kết quả cao cho bộ môn này.
Chương trình Lịch sử THPT, đặc biệt là môn Sử lớp 12, thiếu sót lớn trong việc không có tiết ôn tập hoặc hướng dẫn học sinh phương pháp hệ thống hóa các chuỗi sự kiện và giai đoạn lịch sử Việc sử dụng bảng biểu và sơ đồ tư duy là cần thiết, đặc biệt khi hình thức thi hiện nay chủ yếu là trắc nghiệm Do đó, việc làm bài tập trắc nghiệm sau mỗi bài học trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Dựa trên thực tiễn giảng dạy, tôi nhận thấy rằng giáo viên cần áp dụng nhiều phương pháp hiệu quả để hỗ trợ học sinh đạt kết quả tốt trong kì thi THPT Quốc gia Nhận thức được tầm quan trọng này, tôi xin chia sẻ một số biện pháp ôn thi trắc nghiệm môn Lịch sử cho học sinh lớp 12 nhằm nâng cao hiệu quả học tập Đây chính là lý do tôi chọn đề tài này.
Dù chỉ là bước khởi đầu, nhưng việc ôn tập cho kỳ thi THPT Quốc gia mang lại ý nghĩa thiết thực Bài viết này chia sẻ kinh nghiệm cá nhân trong quá trình giảng dạy bộ môn, nhằm giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn cho kỳ thi.
Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến
Ôn thi THPT Quốc gia để công nhận tốt nghiệp và xét tuyển Đại học, Cao đẳng là một nhiệm vụ quan trọng đối với học sinh lớp 12 Việc ôn thi không chỉ là một khâu thiết yếu trong quá trình dạy học mà còn đặc biệt quan trọng trong việc dạy môn Lịch sử Để đạt được hiệu quả cao trong các tiết ôn tập, cả giáo viên và học sinh đều phải đối mặt với nhiều thách thức Nhiều giáo viên vẫn quan niệm ôn tập chỉ đơn giản là dạy lại kiến thức cũ, khiến học sinh tham gia một cách thụ động và cảm thấy nhàm chán Thêm vào đó, thời gian ôn tập hạn chế và khối lượng kiến thức lớn từ nhiều môn học khiến học sinh dễ bị phân tâm Nhằm khắc phục những vấn đề này, tôi đã tìm kiếm những phương pháp giúp học sinh tham gia tích cực và hiệu quả hơn trong quá trình ôn tập.
Trong bài viết này, tôi sẽ trình bày một số phương pháp ôn thi môn Lịch sử khối 12, tập trung vào giai đoạn 1930 - 1945, vì đây là phần quan trọng có nhiều câu hỏi trong đề thi Nội dung này có thể gây khó khăn cho học sinh, đặc biệt là liên quan đến các hội nghị, mặt trận thành lập và các chủ trương của Đảng qua các thời kỳ Việc nắm bắt thời cơ và chuẩn bị cho khởi nghĩa cũng là những yếu tố cần thiết trong quá trình ôn tập.
Nội dung sáng kiến
3.1 Quá trình phát triển sáng kiến.
Trước khi áp dụng hình thức thi trắc nghiệm, việc dạy và ôn tập cho học sinh khối 12 chủ yếu tập trung vào việc cung cấp kiến thức trọng tâm và dạng câu hỏi tự luận Tuy nhiên, khi chuyển sang thi trắc nghiệm, giáo viên cần thay đổi phương pháp giảng dạy, khuyến khích học sinh tự đọc sách và khai thác kiến thức từ sách giáo khoa Điều này giúp các em vận dụng kiến thức hiệu quả hơn trong bài thi Để khắc phục những hạn chế của hình thức thi trắc nghiệm và nâng cao hiệu quả ôn tập, tôi xin đề xuất một số biện pháp cá nhân nhằm hỗ trợ quá trình học tập.
3.2 Các biện pháp thực hiện.
3.2.1 Xây dựng các chuyên đề
Khi dạy về giai đoạn Lịch sử Việt Nam từ 1930 - 1945, giáo viên cần chú ý đến sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam vào tháng 2 năm 1930 và vai trò quan trọng của Đảng trong thắng lợi Cách mạng tháng Tám 1945 Đặc biệt, Cương lĩnh chính trị tháng 2/1930 của Nguyễn Ái Quốc và Luận cương chính trị tháng 10/1930 của Trần Phú là những tài liệu cốt lõi giúp học sinh hiểu rõ nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Nội dung này thường xuất hiện trong đề thi THPT Quốc gia trong ba năm gần đây, vì vậy giáo viên cần nắm vững để giảng dạy hiệu quả.
Tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 - 1933 cùng với cuộc
Sau khởi nghĩa Yên Bái vào ngày 9/2/1930, "khủng bố trắng" của Pháp đã kích thích phong trào cách mạng trên toàn quốc trong những năm 1930 - 1931 Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, phong trào cách mạng đã đạt đến đỉnh cao với sự thành lập các Xô viết Nghệ - Tĩnh.
Trong giai đoạn 1936 - 1939, khi chủ nghĩa phát xít đe dọa hòa bình toàn cầu và phong trào chống phát xít tại Pháp đạt được những thắng lợi ban đầu, Việt Nam đã chứng kiến sự bùng nổ của phong trào đấu tranh công khai Dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào này đã thu hút đông đảo quần chúng tham gia, với mục tiêu đòi hỏi tự do, dân chủ, cơm áo và hòa bình Đây là một phong trào quần chúng mang tính chất mới mẻ trong hình thức và mục tiêu đấu tranh tại Việt Nam.
Cuộc chiến tranh thế giới thứ hai (1939 - 1945) đã ảnh hưởng sâu sắc đến toàn cầu, trong đó có Việt Nam Sự thắng lợi của nhân dân Liên Xô và các lực lượng dân chủ thế giới trong cuộc chiến chống phát xít đã tạo điều kiện thuận lợi cho phong trào giải phóng dân tộc Vào đầu năm 1941, Nguyễn Ái Quốc trở về nước để lãnh đạo cách mạng, chủ trì Hội nghị Trung ương Đảng tháng 5/1941, nơi ông hoàn thiện chủ trương đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu Điều này được xác định tại Hội nghị Trung ương Đảng tháng 11/1939, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết vấn đề dân tộc trong từng quốc gia ở Đông Dương Từ đó, cách mạng Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ, hướng tới việc khởi nghĩa giành chính quyền.
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công là thành quả của 15 năm chuẩn bị kỹ lưỡng từ khi Đảng ra đời Đảng đã dẫn dắt cuộc đấu tranh qua nhiều giai đoạn, đặc biệt là giai đoạn quyết định tiến tới Tổng khởi nghĩa, đưa chính quyền về tay nhân dân và khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Để dạy ôn thi THPT Quốc gia giai đoạn 1930 - 1945 hiệu quả, giáo viên không chỉ cần nắm vững các kiến thức trọng tâm mà còn phải cung cấp cho học sinh những kiến thức chuyên sâu thông qua các chuyên đề cụ thể.
Chuyên đề 1: Chủ trương, sách lược của Đảng với cách mạng Đông Dương và Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945.
Chuyên đề 2: Vấn đề dân tộc, dân chủ từ 1930 đến 1945.
Chuyên đề 3: Các mặt trận dân tộc thống nhất từ 1930 đến 1945.
Chuyên đề 4: Sự chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám năm 1945.
Chuyên đề 5: Những sự kiện của lịch sử thế giới tác động đến lịch sử Việt Nam từ
Chuyên đề 6: Mối quan hệ giữa giai đoạn 1930 - 1945 với các giai đoạn lịch sử trước và sau đó.
Chuyên đề 7 tập trung vào thời cơ trong cách mạng từ năm 1930 đến 1945, yêu cầu giáo viên hướng dẫn học sinh hiểu rõ các nội dung quan trọng liên quan đến giai đoạn lịch sử này Việc nắm vững kiến thức về các sự kiện, nhân vật và bối cảnh xã hội sẽ giúp học sinh nhận thức sâu sắc về vai trò của thời cơ trong sự phát triển của cách mạng Việt Nam.
- Trước nhất, giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu khái niệm: Chủ trương là gì? Sách lược là gì?
- Thứ hai, giáo viên yêu cầu học sinh nêu vai trò của chủ trương, sách lược với sự thắng lợi của một cuộc cách mạng.
Giáo viên hướng dẫn học sinh khám phá các chủ trương của Đảng liên quan đến cách mạng Đông Dương và Việt Nam trong giai đoạn từ năm 1930 đến 1945 thông qua các câu hỏi gợi mở, giúp học sinh hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử và những quyết định quan trọng của Đảng trong thời kỳ này.
Chủ trương của Đảng đối với cách mạng Đông Dương giai đoạn 1930 - 1931 được thể hiện rõ ràng qua các văn kiện quan trọng, bao gồm Cương lĩnh chính trị đầu tiên do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo và Luận cương chính trị của Trần Phú Những tài liệu này không chỉ phản ánh tư tưởng lãnh đạo của Đảng mà còn định hướng cho phong trào cách mạng tại Đông Dương trong thời kỳ khó khăn này.
Trong giai đoạn 1930 - 1931, chủ trương cách mạng được thực hiện mạnh mẽ, phản ánh sự phát triển của phong trào cách mạng Việt Nam Học sinh có thể tìm hiểu và phân tích những hoạt động, sự kiện quan trọng trong thời kỳ này để hiểu rõ hơn về tác động và ý nghĩa của chủ trương đối với cuộc đấu tranh giành độc lập Thông qua việc nghiên cứu, các em sẽ nhận diện được những yếu tố lịch sử, xã hội đã thúc đẩy phong trào và những kết quả đạt được trong thời gian này.
Trong giai đoạn 1936 - 1939, Đảng Cộng sản Đông Dương đã đưa ra chủ trương và sách lược phù hợp với tình hình thế giới và trong nước, điều này được phản ánh trong Hội nghị Ban chấp hành Trung ương tháng 7 - 1936 Từ 1939 đến 1945, chủ trương của Đảng đã có sự thay đổi rõ rệt, thể hiện qua các Nghị quyết của các Hội nghị Ban chấp hành Trung ương tháng 11 - 1939, tháng 11 - 1940 và tháng 5 - 1941 Sự thay đổi này xuất phát từ bối cảnh lịch sử và yêu cầu cấp bách của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc Nội dung quan trọng nhất trong chủ trương chỉ đạo của Đảng trong giai đoạn này là tập trung vào việc kháng chiến chống thực dân và phát xít, nhằm giành lại độc lập cho đất nước.
Từ năm 1939 đến 1945, Đảng đã thay đổi chủ trương so với giai đoạn 1936 - 1939 do tình hình trong nước và quốc tế diễn biến nhanh chóng, yêu cầu Đảng phải nắm bắt kịp thời và đề ra các chủ trương mới phù hợp Nội dung quan trọng nhất trong chỉ đạo cách mạng của Đảng trong giai đoạn này là giương cao ngọn cờ giải phóng dân tộc, coi đây là nhiệm vụ cấp bách nhất Các chủ trương này được đề ra tại các Hội nghị Trung ương Đảng vào tháng 11-1939, tháng 11-1940, tháng 5-1941 và tiếp tục được bổ sung tại các Hội nghị của Ban Thường vụ Trung ương Đảng tại Võng La, Đông Anh (1943), Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh (3-1945), cùng với Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kỳ (4-1945) Đặc biệt, quyết định của Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh khi nhận thông tin Nhật Bản sắp đầu hàng Đồng minh (13-8-1945) và nội dung Hội nghị toàn quốc của Đảng (14-15-8-1945) cùng Đại hội Quốc dân tại Tân Trào, Tuyên Quang (16-17-8-1945) đã đánh dấu những bước ngoặt quan trọng trong cuộc cách mạng.
Dựa trên những kinh nghiệm mà giáo viên đã chia sẻ, học sinh có thể tự học và chủ động tiếp thu kiến thức, từ đó áp dụng để trả lời các câu hỏi liên quan đến các chuyên đề khác, với sự hướng dẫn cụ thể từ giáo viên.
+ Học sinh tự đọc sách giáo khoa, tự lập dàn ý của các chuyên đề đó.
Học sinh sẽ trình bày dàn ý cá nhân của mình, sau đó giáo viên và các bạn cùng thảo luận, nhận xét để hình thành dàn ý chính xác và khoa học hơn Qua quá trình này, học sinh sẽ viết lại để củng cố kiến thức về các chuyên đề đã học.
+ Giáo viên sẽ nhận xét, đánh giá các bài viết của học sinh và rút ra bài học kinh nghiệm cho các em.
3.2.2 Lập sơ đồ tư duy, sơ đồ hóa kiến thức theo chủ đề kết hợp từ khóa.
