BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH NGUYỄN THỊ THU HIỀN LO ÂU VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở NGƯỜI BỆNH UNG THƯ ĐẾN TÁI KHÁM TẠI KHOA KHÁM BỆNH – BỆNH VIỆN BẠCH MAI BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP NAM ĐỊNH - 2020 BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH NGUYỄN THỊ THU HIỀN LO ÂU VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở NGƯỜI BỆNH UNG THƯ ĐẾN TÁI KHÁM TẠI KHOA KHÁM BỆNH – BỆNH VIỆN BẠCH MAI CHUYÊN NGÀNH: ĐIỀU DƯỠNG NỘI NGƯỜI LỚN BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: TS VŨ VĂN THÀNH NAM ĐỊNH – 2020 i LỜI CẢM ƠN Để chuyên đề đạt kết tốt đẹp, nhận hỗ trợ, giúp đỡ nhiều quan, tổ chức, cá nhân Với tình cảm sâu sắc, chân thành, cho phép tơi bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc Trước hết xin gửi tới thầy cô khoa Điều dưỡng, lời chúc sức khỏe lời cảm ơn sâu sắc Với quan tâm, dạy dỗ, bảo tận tình chu đáo thầy cơ, đến tơi hồn thành chun đề: “Lo âu số yếu tố liên quan người bệnh ung thư đến tái khám khoa khám bệnh – bệnh viện Bạch Mai” Đặc biệt xin gửi lời cảm ơn chân thành tới thầy giáo- TS Vũ Văn Thànhđã quan tâm giúp đỡ, hướng dẫn tơi hồn thành chuyên đềnày thời gian qua Cuối xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình tất bạn bè giúp đỡ, động viên tơi suốt q trình học tập thực hiệnchun đề Tôi xin chân thành cảm ơn! Ngày 15 tháng 11 năm 2020 Tác giả chuyên đề Nguyễn Thị Thu Hiền ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan chuyên đề: “Lo âu số yếu tố liên quan người bệnh ung thư đến tái khám khoa khám bệnh – bệnh viện Bạch Mai” thân thực hiện, tất số liệu chuyên đề trung thực, khách quan Nếu có điều sai trái tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm Ngày 15 tháng 11 năm 2020 Tác giả chuyên đề Nguyễn Thị Thu Hiền i i MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN i LỜI CAM ĐOAN ii MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT iii DANH MỤC BẢNG iv ĐẶT VẤN ĐỀ CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CÁC QUY ĐỊNH 1.1 Cơ sở lý luận 1.2 Rối loạn lo âu 1.3 Cơ sở thực tiễn CHƯƠNG 2: MÔ TẢ VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT 11 2.1 Thực trạng vấn đề cần giải 111 2.2 Giải vấn đề thực tế 111 CHƯƠNG 3: BÀN LUẬN 14 3.1 Thực trạng vấn đề …………………………………………… 14 3.2 Giải pháp để khắc phục vấn đề ………………………… ………….21 KẾT LUẬN 22 KHUYẾN NGHỊ 23 TÀI LIỆU THAM KHẢO iii iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BHYT Bảo hiểm y tế CI Confidence interval (Khoảng tin cậy) DALYs Disability adjusted life years (Số năm sống điều chỉnh theo bệnh tật) DSM - IV Diagnostic and Statistical Manual IV (Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh tâm thần phiên 4) GBD The Global Burden Disease (Tổ chức đánh giá gánh nặng bệnh tật toàn cầu) HADS Hospital Anxiety and Depression Scale (Thang đánh giá lo âu trầm cảm bệnh viện HADS) ICD – 10 International Classification Diseases – 10 (Phân loại bệnh quốc tế lần thứ 10) Min Minimum (Giá trị nhỏ nhất) Max Maximum (Giá trị lớn nhất) NB Người bệnh NC Nghiên cứu OR Odds ratio (Tỷ suất chênh) SAS Self - Rating Anxiety Scale (Thang tự đánh giá lo âu Zung) SD Standard deviation (Độ lệch chuẩn) UICC Union for International Cancer Control (Hiệp hội phòng chống ung thư quốc tế) WHO World Health Organization (Tổ chức Y tế Thế giới) iv DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Sự khác lo âu bình thường lo âu bệnh lý Bảng 3.1 Các mức độ lo âu người bệnh theo thang HADS 14 Bảng 3.2 Các mức độ lo âu người bệnh theo thang SAS 14 Bảng 3.3 Mối liên quan yếu tố nhân học đến tình trạng lo âu người bệnh 16 Bảng 3.4 Mối liên quan yếu tố kinh tế đến tình trạng lo âu người bệnh 17 Bảng 3.5 Mối liên quan tình trạng bệnh đến tình trạng lo âu người bệnh 18 Bảng 3.6 Mối liên quan yếu tố nghiên cứu đến tình trạng lo âu người bệnh (phân tích đa biến) 20 11 CHƯƠNG MÔ TẢ VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT 2.1 Thực trạng vấn đề cần giải Khoa khám bệnh – Bệnh viện Bạch Mai trung bình năm khám điều trị ngoại trú cho 550,000 lượt bệnh nhân Trong năm gần số lượng bệnh nhân đến khám tăng trung bình năm khoảng 10 -20% Hiện ngày tiếp nhận trung bình 3000 – 4500 bệnh nhân Tuy nhiên năm 2020 vừa qua dịch bệnh diễn biến phức tạp, số lượng bệnh nhân đến khám bệnh nói chung, khám điều trị ngoại trú ung bướu nói riêng giảm rõ rệt khoảng từ 10-30% Tại phòng khám ung bướu ngày tiếp nhận khoảng 100150 bệnh nhân có tới 70 – 80% bệnh nhân đến tái khám Nghiên cứu thực từ tháng đến tháng 11 năm 2020 với đối tượng bệnh nhân chẩn đốn mắc loại ung thư đến tái khám Khoa khám bệnh – Bệnh viện Bạch Mai 2.2 Giải vấn đề thực tế Phỏng vấn trực tiếp 334 người bệnh chẩn đoán xác định ung thư lo âu đến tái khám khoa khám bệnh – Bệnh viện Bạch Mai từ tháng đến tháng 11 năm 2020 thu dược kết sau: Thông tin chung đối tượng nghiên cứu  Thông tin chung nhân học Trong số 334 người bệnh tham gia nghiên cứu có 146 nam giới chiếm 43,7%, 188 nữ giới chiếm 56,3% người bệnh tham gia nghiên cứu Về độ tuổi tham gia nghiên cứu, nhóm tuổi từ 40-49 tuổi chiếm tỉ lệ cao 32,3%, nhóm tuổi từ 50-59 tuổi chiếm tỉ lệ thấp 21,6% Độ tuổi trung bình 48,9 (SD=13,4) Trong số người bệnh tham gia nghiên cứu đa số sống vợ, chồng bạn tình, nhóm chiếm 92,8%, cịn lại nhóm người bệnh ly dị, góa, độc thân chiếm 7,2% 12 Về trình độ học vấn, 79,6% người bệnh tham gia nghiên cứu có trình độ trung học phổ thơng, 19,2% người bệnh có trình độ đại học nhóm người bệnh có trình độ sau đại học chiếm tỉ lệ thấp 1,2% Nghề nghiệp người bệnh tham gia nghiên cứu chiếm tỉ lệ cao nông dân 32%, tiếp sau cán nhà nước 20,7%, lao động tự 16,8%, đối tượng doanh nghiệp, tư nhân 9,9% 9,6% Nhóm người làm cơng việc khác chiếm 6,3% có người bệnh sinh viên, có người bệnh khơng có việc làm Đa số người bệnh tham gia nghiên cứu tham gia bảo hiểm y tế Có 319 người bệnh tham gia chiếm 95,5%, cịn lại 15 người khơng tham gia bảo hiểm y tế chiếm 4,5% Trong số người tham gia bảo hiểm y tế có 46,39% người bệnh chi trả 100% 53,61% người bệnh bảo hiểm chi trả 50km chiếm tỉ lệ 81,7%, ≤ 50km 18,3% Nhóm người bệnh lại ô tô đến tái khám chiếm tỉ lệ cao 87,1%, 12,0% xe máy có người bệnh chiếm 0,9% phương tiện khác  Thơng tin chung tình trạng bệnh Nhóm người bị ung thư đại-trực tràng, dày, thực quản chiếm tỉ lệ cao 42,51%, ung thư gan 22,46%, ung thư đầu-cổ 10,78%, ung thư khác 10,48%, ung thư phổi 6,59%, ung thư vú 5,69% thấp ung thư cổ tử cung 1,50% Về giai đoạn bệnh của đối tượng nghiên cứu, nhóm người bệnh bị ung thư mức độ trung bình, di chiếm tỉ lệ cao 58,98%; nhẹ, chưa di chiếm 31,14% cuối nhóm nặng, di nhiều chiếm tỉ lệ 9,88% Thời gian trung bình kể từ chẩn đốn ung thư 19,28 tháng, nhóm có thời gian chẩn đoán từ tháng trở xuống chiếm 29,34%, nhóm tháng chiếm 70,66% 13 Về phương pháp điều trị, tỷ lệ người bệnh phẫu thuật xạ trị chiếm tỉ lệ cao 34,73%, nhóm hóa trị xạ trị thấp chiếm 10,78%, tỷ lệ người bệnh phẫu thuật hóa trị 13,77%, nhóm phẫu thuật 21,86% có 18,86% số người bệnh sử dụng phương pháp điều trị khác (liệu pháp hormone miễn dịch trị liệu) 69,46% người bệnh cho biết bệnh tiến triển bình thường, tỉ lệ người bệnh có tiến triển tốt lên xấu 15,27% Về tác dụng phụ đối tượng nghiên cứu điều trị, có 52,40% cho biết gặp tác dụng phụ; 39,22% gặp tác dụng phụ trung bình 8,38% gặp nhiều tác dụng phụ 14 CHƯƠNG BÀN LUẬN 3.1 Thực trạng vấn đề Điểm lo âu đối tượng nghiên cứu  Điểm lo âu đối tượng nghiên cứu theo thang HADS Bảng 3.1 Các mức độ lo âu người bệnh theo thang HADS Mức độ lo âu 6,2± 4,4 Tần số (n) Tỉ lệ (%) 199 59,6 85 25,4 50 15,0 Khơng có triệu chứng lo âu (0-7đ) Có triệu chứng lo âu (8-10đ) Lo âu thực (11 – 21đ)  Điểm lo âu đối tượng nghiên cứu theo thang SAS Bảng 3.2 Các mức độ lo âu người bệnh theo thang SAS Mức độ lo âu 37,4± 8,3 Tần số (n) Tỉ lệ (%) Lo âu nhẹ (41 - 50 điểm) 100 29,94 Lo âu vừa(51 - 60 điểm) 11 3,29 Lo âu nặng(61 - 70 điểm) 0,30 Lo âu nặng(71 - 80 điểm) 0,60  Lựa chọn kết lo âu hai thang đo HADS SAS Đối với thang đo HADS SAS, sau kiểm định tin cậy thang đo qua hệ số Cronbach’s alpha hệ số tương quan biến - tổng dựa câu hỏi câu trả lời đối tượng nghiên cứu thang cho kết hệ số Cronbach’s alpha thang HADS thang SAS tốt, 0,885 0,864 15 Về hệ số tương quan biến - tổng cho biết mức độ liên kết câu hỏi với câu hỏi lại thang đo cần có giá trị> 0,3 thang đo cho kết tốt với HADS 7/7 câu hỏi thang Zung đạt 17/20 câu Vì tơi chọn phân tích tỉ lệ lo âu luận văn theo thang đo HADS Tỷ lệ lo âu đối tượng nghiên cứu  Tỉ lệ lo âu đối tượng nghiên cứu theo đặc điểm nhân học Theo đó, tỉ lệ lo âu người bệnh nam nữ tham gia nghiên cứu là 40,4% Xét theo nhóm tuổi người bệnh nhóm tuổi từ 40-49 có tỉ lệ lo âu cao 43,5%, nhóm tuổi 50-59 với tỉ lệ lo 43,1%, nhóm tuổi 18-39 39,3% cuối nhóm tuổi ≥60 34,7% Về tình trạng nhân, nhóm người có mối quan hệ sống chung với vợ/chồng bạn tình tỉ lệ lo 40,4%, nhóm ly dị, góa, độc thân có tỉ lệ lo âu 41,7% Xét theo trình độ học vấn, nhóm đối tượng có trình độ phổ thơng có tỉ lệ lo âu cao 41,7%, nhóm có người trình độ đại học 35,9% Nhóm có trình độ sau đại học có tỉ lệ lo âu thấp 25% Trong số người bệnh tham gia nghiên cứu, đối tượng khơng có việc làm có tỉ lệ lo âu cao 100%, nhóm làm cho doanh nghiệp tư nhân cơng nhân 51,5%, nhóm đối tượng nhà nội trợ nhóm lao động tự có tỉ lệ lo âu 45,5% 44,6% Tỉ lệ lo âu nhóm nơng dân 37,4%, nhóm cán nhà nước 34,8%, nhóm đối tượng hưu 34,4%, nhóm đối tượng cơng việc khác có tỉ lệ lo âu cao 47,6% Khơng có lo âu với nhóm đối tượng sinh viên 40,1% người bệnh có tham gia bảo hiểm y tế có lo âu tỉ lệ 46,7% số người bệnh không tham gia bảo hiểm y tế Trong số đối tượng tham gia bảo hiểm y tế, tỉ lệ lo âu nhóm người bệnh bảo hiểm chi trả 100% 36,5% thấp tỉ lệ nhóm chi trả 50km có lo âu, tỉ lệ 32,8% nhóm người bệnh có khoảng cách ≤ 50km Tỉ lệ lo âu nhóm người bệnh phương tiện khác 66,7%, ô tô 40,2% xe máy 40%  Tỉ lệ lo âu đối tượng nghiên cứu theo tình trạng bệnh Theo loại bệnh, tỉ lệ lo âu cao người bệnh ung thư cổ tử cung 60%, người bệnh ung thư phổi ung thư gan 50 % 49,3% Người bệnh ung thư vú có tỉ lệ lo âu 47,6%, ung thư khác ung thư tiền liệt tuyến… 42,9%, ung thư đầu-cổ 38,9%, ung thư đại-trực tràng, dày, thực quản có tỉ lệ lo âu thấp 32,4% Xét theo giai đoạn bệnh, người bệnh bị ung thư mức độ nặng, di nhiều có tỉ lệ lo âu cao 60,6%, mức độ trung bình, di 44,7% mức độ nhẹ, di 26% Với nhóm đối tượng có thời gian chẩn đốn ung thư tháng tỉ lệ lo 38,6% thấp so với nhóm chẩn đốn từ tháng trở xuống 44,9% Về phương pháp điều trị người bệnh nhận được, nhóm hóa trị xạ trị có tỉ lệ lo âu cao 47,2%, đến nhóm phẫu thuật hóa trị 43,5%, tỉ lệ lo âu nhóm phẫu thuật xạ trị 40,5%, nhóm điều trị phương pháp khác (liệu pháp hormone miễn dịch trị liệu) 39,7% nhóm phẫu thuật 35,6% Xét theo tình hình tiến triển bệnh, nhóm người bệnh thấy bệnh xấu có tỉ lệ lo âu cao 68,6%, nhóm thấy bệnh tiến triển bình thường có 37,9% cảm thấy lo âu nhóm thấy bệnh tốt lên lo âu thấp với tỉ lệ 23,5% Đối với tác dụng phụ người bệnh gặp phải điều trị, nhóm gặp tác dụng phụ nhiều có tỉ lệ lo âu cao với 89,3%; nhóm gặp tác dụng phụ trung bình có 41,2% bị lo âu nhóm gặp tác dụng phụ tỉ lệ lo 32,0% Các yếu tố liên quan đến tình trạng lo âu người bệnh Bảng 3.3 Mối liên quan yếu tố nhân học đến tình trạng lo âu người bệnh 17 Lo âu Yếu tố nhân học n (%) Không lo âu n (%) OR (95% CI) Nam 59(40,4%) 87(59,6%) Nữ 76(40,4%) 112(59,6%) (0,644 - 1,555) Nhóm >60 109(42,1%) 150(57,9%) tuổi ≥60 26(34,7%) Tình Đang sống 125(40,3%) 185(59,7%) trạng với gia đình Giới tính 49(65,3%) 1,001 0,730 p 0,998 0,249 (0,427 - 1,248) 1,057 0,897 (0,455 - 2,455) Ly dị, 10(41,6%) 14(58,4%) nhân góa,độc thân Trình Phổ thơng 111(41,7%) 155(58,3%) độhọc >Phổ thơng 24(35,3%) 44(64,7%) 0,762 0,335 (0,438 - 1,325) vấn Nghề Đi làm 119(41,2%) 170(58.8%) nghiệp Không làm 16(35,6%) 29(64,4%) 1,269 0,475 (0,660 - 2,440) Bảng 3.4 Mối liên quan yếu tố kinh tế đến tình trạng lo âu người bệnh Lo âu Không lo âu OR n (%) n(%) (95% CI) 128(40,1%) 191(59,9%) 1,306 Không 7(46,7%) 8(53,3%) (0,462 - 3,690) 100% 54(36,5%) 94(63,5%) 1,343 < 100% 81(43,5%) 105(56,5%) (0,862 - 2,091) Đủ chi trả 106(39,8%) 160(60,2%) 1,122 Yếu tố kinh tế Có BHYT Mức BHYT p 0,614 0,191 chi trả 0,675 18 Lo âu Không lo âu OR n (%) n(%) (95% CI) 29(42,6%) 39(57,4%) (0,654 - 1,925) Khoảng > 50km 115(42,1%) 158(57,9%) 0,670 cách đến ≤ 50km viện 20(32,8%) 41(67,2%) (0,373 - 1,204) Phương Xe máy 18(41,8%) 25(58,2%) 0,934 117(40,2%) 174(59,8%) (0,488 - 1,788) Yếu tố kinh tế Tình Thiếu thốn p hình kinh tế tiện Ô tô 0,179 0,837 lại Bảng 3.3, 3.4 cho thấy lo âu có tỉ lệ cao nhóm người ly dị, góa, độc thân hay nhóm người làm, tỉ lệ lo âu cao nhóm khơng tham gia bảo hiểm y tế, tham gia bảo hiểm chi trả 0,05) Bảng 3.5 Mối liên quan tình trạng bệnh đến tình trạng lo âu người bệnh Tình trạng bệnh Lo âu n (%) Nặng, di 108(47,0%) Giai đoạn bệnh Không lo âu n(%) 122(53%) nhiều Nhẹ, chưa di OR 95% CI 1,517 p 6 tháng 91(38,5%) 145(61,5%) (0,478 - 1,241) Phương HHóa, xạ trị 84(42,4%) 114(57,6%) 1,228 pháp điều Khơng hóa, 51(37,5%) 85(62,5%) (0,785 - 1,921) Thời gian p chẩn đoán (tháng) trị xạ trị Chuyển biến 100(35,3%) 183(64,7%) Tiến triển bệnh 0,368 tốt Chuyển biến 0,250