Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử Mác xít, cùng với tư tưởng Hồ Chí Minh Để thực hiện nghiên cứu này, các phương pháp cụ thể sẽ được áp dụng nhằm đảm bảo tính chính xác và sâu sắc cho luận văn.
Phương pháp phân tích được áp dụng để xem xét các quy định hiện hành của pháp luật dân sự Việt Nam liên quan đến chế định đại diện Đồng thời, việc so sánh các quy định hiện tại với những quy định trong Bộ luật Dân sự cũ giúp hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và sự hoàn thiện của chế định đại diện trong Bộ luật Dân sự 2015.
Phương pháp đánh giá quy định pháp luật dân sự và thực tiễn áp dụng giúp có cái nhìn tổng quát về tình hình thực hiện chế định pháp luật Qua đó, người áp dụng có thể rút ra những kinh nghiệm quý báu trong việc giải quyết các vụ án dân sự một cách hiệu quả.
3 Kết cấu của tiểu luận:
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, tiểu luận được kết cấu gồm 3 chương, cụ thể:
Chương 1: Những vấn đề lý luận chung về đại diện.
Chương 2 trình bày các quy định pháp luật hiện hành liên quan đến đại diện trong lĩnh vực dân sự, nhằm đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ của các bên liên quan Chương 3 phân tích thực tiễn áp dụng các quy định này trong việc giải quyết các vụ án dân sự, đồng thời chỉ ra những khó khăn gặp phải và đề xuất các phương hướng nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về đại diện.
CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐẠI DIỆN 1.1 Khái niệm đại diện:
Theo Khoản 1 Điều 139 Bộ luật Dân sự 2005, đại diện là hành động của một người (gọi là người đại diện) thực hiện giao dịch dân sự nhân danh và vì lợi ích của một người khác (gọi là người được đại diện) trong giới hạn quyền hạn được giao.
Theo Khoản 1 Điều 134 BLDS 2015, đại diện là việc cá nhân hoặc pháp nhân (người đại diện) thực hiện giao dịch dân sự nhân danh và vì lợi ích của cá nhân hoặc pháp nhân khác (người được đại diện) Quan hệ đại diện bao gồm hai chủ thể: người đại diện và người được đại diện, với mục đích giúp người được đại diện thiết lập quan hệ với bên thứ ba thông qua người đại diện Qua đó, các hậu quả pháp lý sẽ ảnh hưởng đến người được đại diện thông qua các giao dịch hợp pháp do người đại diện thực hiện.
Người được đại diện trong giao dịch dân sự có thể là cá nhân hoặc pháp nhân Đối với cá nhân, bao gồm người chưa thành niên, người hạn chế năng lực hành vi dân sự, và người mất năng lực hành vi dân sự, hoặc cá nhân có đầy đủ năng lực hành vi muốn ủy quyền cho người khác Đối với pháp nhân, mọi hoạt động đều phải thông qua người đại diện Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, người đại diện có thể là cá nhân hoặc pháp nhân, là sự thay đổi so với Bộ luật Dân sự 2005, khi chỉ cho phép cá nhân làm người đại diện Điều này cho thấy pháp nhân có thể đại diện cho cá nhân hoặc pháp nhân khác trong các giao dịch dân sự.
Mỗi cá nhân có quyền thực hiện các giao dịch dân sự trực tiếp hoặc ủy quyền cho người khác, như việc giao cho một công ty tư vấn luật thực hiện thủ tục thành lập công ty Tuy nhiên, việc ủy quyền không phải lúc nào cũng khả thi, vì có những quy định pháp lý giới hạn quyền ủy quyền của cá nhân theo luật.
Theo Điều 134 BLDS 2015, cá nhân và pháp nhân có thể thực hiện giao dịch dân sự thông qua người đại diện, nhưng cá nhân không được ủy quyền cho người khác trong những trường hợp pháp luật yêu cầu họ phải tự thực hiện giao dịch Những giao dịch này thường liên quan đến quyền nhân thân, như lập di chúc và đăng ký kết hôn, vốn có tính chất không thể chuyển nhượng cho người khác.
Ví dụ: Một người chồng không thể ủy quyền cho một người khác đại diện để “làm chồng” đối với người vợ của mình.
1.2 Đặc điểm của quan hệ đại diện:
Là một quan hệ pháp luật dân sự, quan hệ đại diện có những đặc điểm: Thứ nhất, quan hệ đại diện làm phát sinh nhiều mối quan hệ:
Người đại diện có trách nhiệm thực hiện các giao dịch trong phạm vi thẩm quyền, từ đó phát sinh quyền và nghĩa vụ cho người được đại diện Mối quan hệ giữa họ được xác định bởi các quyền lợi và nghĩa vụ mà người đại diện thực hiện thay cho người được đại diện.
Người đại diện có trách nhiệm thông báo cho người thứ ba về phạm vi thẩm quyền của mình, theo quy định tại khoản 3, Điều 141 Bộ luật Dân sự 2015.
Khi người đại diện là một tổ chức, sẽ hình thành mối quan hệ giữa tổ chức và người đại diện của tổ chức đó Theo nguyên tắc, người đại diện thực hiện các công việc nhân danh tổ chức, trong khi tổ chức sẽ đại diện cho người được đại diện.
Theo quy định tại khoản 3 Điều 138 Bộ luật Dân sự 2015, người đại diện theo ủy quyền phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ Điều này có nghĩa là, cá nhân từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi có thể làm người đại diện, trừ những trường hợp pháp luật yêu cầu giao dịch dân sự phải do người từ đủ mười tám tuổi trở lên thực hiện.
Người đại diện thực hiện các giao dịch dân sự nhân danh người được đại diện nhằm bảo vệ lợi ích của họ Trong quá trình giao dịch, người đại diện không hành động dưới danh nghĩa cá nhân mà thay vào đó là danh nghĩa của người được đại diện Các giao dịch này có thể dẫn đến việc phát sinh, chấm dứt hoặc thay đổi quyền và nghĩa vụ của người được đại diện Điều này nhấn mạnh sự độc lập giữa người đại diện và người được đại diện, mỗi bên đều sở hữu tài sản và lợi ích riêng, nhằm ngăn ngừa việc người đại diện gây thiệt hại cho người được đại diện vì lợi ích cá nhân.
1.3 Ý nghĩa của việc quy định đại diện trong quan hệ pháp luật dân sự:
Trong đời sống dân sự, các chủ thể thường tự xác lập giao dịch, nhưng nhiều khi họ cần sự hỗ trợ từ người khác do lý do như ốm đau hay công việc bận rộn Đối với doanh nghiệp và tổ chức, chế định đại diện trong bộ luật dân sự rất quan trọng để bảo vệ quyền lợi các bên liên quan và tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch Chế định này cũng giúp tổ chức hoạt động hiệu quả thông qua người quản lý Trong xã hội hiện đại, vai trò của tư vấn pháp luật ngày càng được coi trọng để giải quyết các vấn đề pháp lý phức tạp Nếu không có chế định đại diện, những người không có năng lực hành vi dân sự sẽ không có cơ hội tham gia vào đời sống giao lưu Vì vậy, ý nghĩa xã hội pháp lý của chế định đại diện là giúp một số người tận dụng trí thức và kinh nghiệm của người đại diện, từ đó nhận được kết quả từ hành vi pháp lý của họ Đại diện không chỉ là một chế định pháp lý mà còn thể hiện tính nhân văn và nhân đạo trong xã hội.
1.4 Quy định của pháp luật về đại diện:
Chế định đại diện được quy định từ Bộ luật Dân sự đầu tiên của nước ta –
Bộ luật Dân sự 1995, chế định này được quy định trong chương VI, phần thứ nhất của bộ luật bao gồm 10 điều từ Điều 148 đến Điều 157.