Xuân, hạ, thu, đông, mùa nào trong năm cũng là mùa trẩy hội của người Việt. Theo thống kê của các nhà nghiên cứu, nước ta có gần 8000 lễ hội lớn nhỏ trải dài khắp đất nước. Lễ hội phát triển mạnh mẽ như vậy vì lễ hội là bảo tàng sống về văn hóa và sinh hoạt cộng đồng, là nơi phản ánh tinh thần, phong tục tập quán của dân gian. Lễ hội là nơi người dân tìm đến thể hiện niềm tâm linh, mong ước về tươi lai tốt đẹp hơn, cầu mong đất nước ấm no, thịnh vượng. Lễ hội tồn tại từ đời này qua đời khác, góp phần tái hiện lại lịch sử, giúp con cháu hậu thế hiểu được phần nào truyền thống dân tộc. Tiêu biểu trong số đó không thể không kể đến lễ hội Nghinh Ông của cư dân miền biển. Từ lâu lễ hội Nghinh Ông là cái gì đó vừa gần mà vừa xa đem đến cho bản thân tôi một cảm xúc dạt dào. Trong khi đó bản thân của tôi lại là người con của vùng sông nước, nhà gần kế bên biển nên thường xuyên được tận mắt chứng kiến lễ hội Nghinh Ông, tận mắt chứng kiến các nghi thức, cũng như nghi lễ của lễ hội, nó vô cùng hấp dẫn và đặc sắc với nhiều ý nghĩa thiết thực. Nó thể hiện được đời sống văn hóa tin thần của ngư dân miền biển chúng tôi. Từ thuở nhỏ chúng tôi đã cùng nhau chạy theo những đoàn múa lân trên đường Nghinh Ông, nô nức đón những đoàn thuyền rước Ông từ ngoài khơi về bên cạnh đó tôi cũng đã từng tận mắt chứng kiến cảnh Ông Lụy và cũng tận mắt chứng kiến cảnh mọi người chôn cất Ông, để tang Ông và lập miếu thờ với thái độ vô cùng thành kính. Do đó bản thân tôi vô cùng hứng thú với lễ hội này. Bên cạnh đó đề tài về lễ hội Nghinh Ông là một vấn đề hay và vô cùng có ý nghĩa thể hiện được đặc điểm tính cách, tín ngưỡng của cư dân miền biển mà hiện nay cũng chưa thật sự có nhiều người nghiên cứu đến, đặc biệt là tục thờ cá Ông của ngư dân ở xã Bình Thắng, huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre quê tôi. Tiếp đến, việc tìm hiểu đề tài này giúp ích rất nhiều cho bản thân tôi: thứ nhất, tôi được bổ sung kiến thức để đáp ứng cho lòng cầu thị về vấn đề mà mình đã quan tâm; đồng thời là sinh viên chuyên ngành Văn hóa học, đề tài “Lễ hội Nghinh Ông ở Bình Thắng, Bình Đại – Nét đẹp trong văn hóa của ngư dân vùng biển Bến Tre” giúp tôi hiểu sâu hơn về lễ hội dân gian của mảnh đất quê hương. Thực hiện đề tài này tôi hi vọng góp phần nhỏ bé vào việc giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống, tinh hoa văn hóa tốt đẹp của mảnh đất miền Tây sông nước quê tôi.
Mục đích nghiên cứu đề tài
Lễ hội Nghinh Ông tại Bình Thắng, Bình Đại, Bến Tre là một sự kiện văn hóa đặc sắc, mang đậm giá trị dân gian Nghiên cứu lễ hội này không chỉ giúp khám phá những nét độc đáo trong truyền thống văn hóa địa phương mà còn góp phần giới thiệu và quảng bá hình ảnh của lễ hội cũng như các giá trị văn hóa phong phú mà nó mang lại.
Lễ hội Nghinh Ông tại Bình Đại, Bến Tre đang được lưu truyền và phát huy Tôi hy vọng rằng thông qua đề tài này, sẽ góp phần nâng cao ý thức của người dân địa phương trong việc bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa độc đáo của lễ hội này.
3 Đối tượng, phạm vi nghiên cứu:
Tục thờ cá Ông là một phong tục văn hóa đặc sắc ở Nam Bộ, nổi bật qua Lễ hội Nghinh Ông xã Bình Thắng, huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre Lễ hội này không chỉ thể hiện lòng tôn kính đối với cá Ông mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, gìn giữ bản sắc văn hóa địa phương Những hoạt động trong lễ hội như rước kiệu, thả đèn và các nghi thức cầu nguyện mang ý nghĩa sâu sắc, phản ánh sự kính trọng của người dân đối với biển cả và những giá trị tâm linh.
- Phạm vi: xã Bình Thắng, huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre
Phương pháp thu thập và xử lý thông tin cho lễ hội Nghinh Ông ở Bình Thắng, Bình Đại – Bến Tre được thực hiện thông qua việc khai thác tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau như sách, báo, đài, tivi, tạp chí và internet Qua quá trình này, thông tin được chọn lọc nhằm tạo ra cái nhìn tổng quát cùng những nhận xét và đánh giá ban đầu về sự kiện nghiên cứu.
Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu liên quan đến lễ hội Nghinh Ông ở Bình Thắng sẽ giúp xác định định hướng và giải pháp phát triển các giá trị văn hóa truyền thống Việc này không chỉ bảo tồn di sản văn hóa mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về ý nghĩa của lễ hội.
5 Dự kiến những kết quả sau khi nghiên cứu:
Lễ hội Nghinh Ông ở Bình Thắng, Bình Đại, Bến Tre là một sự kiện văn hóa quan trọng, phản ánh nét đẹp truyền thống của ngư dân vùng biển Nam Bộ Để phát triển lễ hội này, cần đánh giá thực trạng các điều kiện hiện có và đề xuất giải pháp khai thác hiệu quả hơn, từ đó góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của địa phương Qua nghiên cứu, tôi đã thu thập được nhiều kiến thức bổ ích, có thể áp dụng vào cuộc sống và công việc trong tương lai.
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
Văn hóa được định nghĩa bởi UNESCO là tổng thể sống động của các hoạt động và sáng tạo từ quá khứ đến hiện tại, hình thành nên hệ thống giá trị, truyền thống và thị hiếu đặc trưng cho mỗi dân tộc Định nghĩa này nhấn mạnh vai trò của hoạt động sáng tạo trong cộng đồng, liên quan đến tiến trình phát triển lịch sử, tạo ra những giá trị nhân văn phổ quát và bản sắc riêng biệt cho từng dân tộc.
Theo Hồ Chí Minh, sự tồn tại và mục đích sống đã thúc đẩy con người sáng tạo ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật cùng với các công cụ phục vụ cho đời sống hàng ngày như ăn, mặc và ở.
Văn hóa, theo định nghĩa của Bác Hồ Chí Minh, bao gồm toàn bộ những sáng tạo và phát minh của con người, phản ánh các hoạt động sống thiết yếu cho sự sinh tồn và mục đích cuộc sống Những hoạt động này, qua thời gian, trở thành thói quen và tập quán, hình thành nên các chuẩn mực và giá trị vật chất, tinh thần được lưu truyền qua các thế hệ, tạo thành di sản văn hóa quý giá của nhân loại Văn hóa cũng được xem như một hệ thống giá trị do con người sáng tạo và tích lũy thông qua tương tác với tự nhiên, xã hội và bản thân Nó không chỉ phục vụ đời sống con người mà còn được gìn giữ và truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Lễ hội là sự kiện văn hóa cộng đồng, thể hiện lòng tôn kính của con người đối với thần linh qua các hành vi và động tác Từ đó, lễ hội phản ánh những ước mơ và khát vọng của con người về cuộc sống mà họ chưa thể đạt được Đồng thời, "hội" là hoạt động văn hóa, tôn giáo và nghệ thuật, xuất phát từ nhu cầu thiết yếu trong đời sống cộng đồng.
Lễ hội là hoạt động tập thể gắn liền với tín ngưỡng và tôn giáo, phản ánh niềm tin của con người xưa vào trời đất và thần linh Tôn giáo có ảnh hưởng lớn đến lễ hội, giúp phô trương thanh thế và thần linh hóa những giá trị trần tục Tuy nhiên, theo thời gian, nhiều lễ hội đã giảm bớt tính tôn giáo và trở thành những sự kiện văn hóa đậm nét hơn.
Theo Ngô Đức Thịnh, lễ hội được coi là một thể loại văn học dân gian tổng thể, hình thành từ các nghi lễ và tín ngưỡng cụ thể Những lễ hội này diễn ra định kỳ, mang tính cộng đồng, thường gắn liền với đời sống của các làng quê.
Lễ hội truyền thống của các dân tộc Việt Nam khu vực phía Bắc được định nghĩa là hoạt động văn hóa, tôn giáo và nghệ thuật mang tính cộng đồng.
Trong cuốn “Hội hè Việt Nam”, tác giả định nghĩa lễ hội là một sinh hoạt văn hóa lâu đời của dân tộc Việt Nam, có sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với mọi tầng lớp xã hội Lễ hội không chỉ đáp ứng nhu cầu văn hóa mà còn thể hiện khát vọng của người dân qua nhiều thế kỷ.
Trong cuốn “Lễ hội cổ truyền”, Phan Đăng Nhật nhận định rằng lễ hội chính là một kho tàng lịch sử khổng lồ, nơi lưu giữ và phản ánh nhiều lớp phong tục, tín ngưỡng, văn hóa và nghệ thuật của cộng đồng.