Đặc điểm về tâm lý
Theo Nguyễn Hiệp và Đặng Đức Xuyên (2015) [19] sự phát triển tính chất trí tuệ của thanh niên mang tính chất nhạy bén và phát triển đến trình độ cao
Ở độ tuổi này, tri giác của trẻ đạt trình độ cao, với sự phát triển mạnh mẽ của tri giác chủ định và khả năng phân tích Trẻ có khả năng phân tích cảm tính ở mức độ tối ưu, cho phép chúng hiểu và đánh giá môi trường xung quanh một cách sâu sắc hơn.
HL cần định hướng cho các VĐV bằng cách nhận diện các dấu hiệu đánh giá, nhằm phát triển khả năng phân tích tổng hợp của họ Đồng thời, cần cung cấp những phương pháp hỗ trợ, động tác hiệu quả, thú vị và dễ thực hiện để nâng cao kỹ năng của VĐV.
Khả năng tập trung chú ý ở lứa tuổi này rất mạnh mẽ, với sự chiếm ưu thế và linh hoạt trong việc duy trì sự chú ý Trẻ em có khối lượng chú ý lớn hơn và khả năng phân phối ý thức một cách hợp lý, cho phép chúng tập trung vào nhiều nhiệm vụ khác nhau một cách hiệu quả.
Ở độ tuổi này, trí nhớ của trẻ phát triển mạnh mẽ, cho phép các em chủ động hơn trong việc học tập Trẻ có khả năng tiếp thu động tác một cách có phê phán và biết tự so sánh các động tác tương tự, từ đó nâng cao khả năng ghi nhớ và hiểu biết.
Tư duy trừu tượng đóng vai trò quan trọng trong việc học tập, do đó khi hướng dẫn động tác, cần sử dụng ngôn ngữ sinh động và hình ảnh mô tả rõ ràng Việc phân tích ngắn gọn, chính xác sẽ giúp người học dễ dàng tiếp thu và áp dụng các động tác một cách hiệu quả.
VĐV mới tiếp thu kỹ thuật động tác nhanh hơn.
- Tưởng tượng: Quá trình tưởng tượng sinh động (phản ánh cả khách quan, chủ quan) Trong quá trình tập luyện, vui chơi, trí tưởng tượng ngày càng phát triển.
Lứa tuổi thanh niên có cảm xúc phong phú và sâu sắc hơn so với tuổi thiếu niên, thường gặp phải những mâu thuẫn trong tình cảm Do đó, huấn luyện viên cần hỗ trợ và chia sẻ với vận động viên, đồng thời đưa ra những lời khuyên đúng đắn để giúp họ tự ý thức, tu dưỡng đạo đức và hình thành lối sống lành mạnh.
Ở lứa tuổi này, đời sống tình cảm trở nên phong phú và sâu sắc hơn so với trước Tình bạn, tình anh em và tình yêu là những vấn đề nổi bật trong giai đoạn này, thể hiện sự phát triển và trưởng thành trong mối quan hệ giữa con người.
Ý thức nhân cách ở lứa tuổi này thể hiện qua sự tự ý thức, khiến vận động viên quan tâm đến phẩm chất và năng lực của bản thân Trong quá trình tập luyện, việc xây dựng một hình ảnh khách quan và đúng đắn về chính mình là rất quan trọng, đồng thời cần thể hiện sự tôn trọng đối với nhân cách của vận động viên.
Đặc điểm sinh lý
Theo nghiên cứu của Nguyễn Hiệp và Đặng Đức Xuyên (2015), ở lứa tuổi này, cơ thể đang trong quá trình trưởng thành, nhưng không thể coi đây là một phiên bản thu nhỏ của người lớn Sự khác biệt rõ rệt không chỉ ở chiều cao mà còn ở khối lượng riêng, thể hiện qua sự chênh lệch đáng kể về tỷ lệ các bộ phận cơ thể.
Hệ thần kinh của con người đã phát triển hoàn thiện về thể hình, với kích thước não và hành tủy đạt mức độ người trưởng thành Hoạt động phân tích ở vỏ não gia tăng, cho thấy khả năng tư duy trừu tượng đã được hoàn thiện tốt hơn.
Hệ cơ xương ở lứa tuổi này phát triển mạnh mẽ, với chiều cao tăng chậm lại sau khi kết thúc thời kỳ tăng trưởng Độ dày cơ bắp gia tăng nhanh chóng, các sợi cơ dài trở nên rõ rệt, dẫn đến trọng lượng cơ thể tăng lên Sức mạnh cơ bắp phát triển đáng kể, với sức mạnh tối đa của các nhóm cơ khác tăng từ 9-14 lần.
Trao đổi chất và năng lượng ở thanh niên chủ yếu tập trung vào quá trình đồng hóa, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển và hình thành cơ thể Trong giai đoạn này, khoảng 7.7g đường mỗi ngày được sử dụng, trong khi nước và khoáng chất chiếm 68-70% tổng lượng tiêu thụ Ngoài ra, sự tiêu hao năng lượng còn phụ thuộc vào mức độ hoạt động thể lực của từng cá nhân.
Hệ máu ở lứa tuổi thanh niên có những thay đổi đáng kể do hoạt động thể chất, nhưng sẽ nhanh chóng phục hồi sau khi được nghỉ ngơi.
Hệ tuần hoàn của cơ thể phát triển với nhiệt độ tim cao hơn nhiệt độ toàn thân, và trọng lượng tim tăng theo độ tuổi, đạt khoảng 200g ở giai đoạn này Tim của trẻ em ở độ tuổi này đã phát triển gần giống như người lớn, với tần số co bóp tăng gấp đôi so với trước đó, trong khi trọng lượng cơ thể chỉ tăng 1.5 lần Tần số co bóp của tim dao động từ 70 đến 76 lần mỗi phút.
Hệ tim mạch của các vận động viên ở lứa tuổi này có khả năng thích nghi với mức công suất hoạt động tương đương với người lớn Khi tăng công suất hoạt động lên 1 kg/giây, nhịp tim của các vận động viên sẽ tăng từ 3 đến 5 lần mỗi phút.
Sự hồi phục tim mạch sau khi tập luyện thể lực phụ thuộc vào mức độ hoạt động Trẻ em thường hồi phục nhanh hơn người lớn sau những hoạt động thể lực nhỏ, nhưng lại chậm hơn khi đối mặt với những hoạt động lớn.
Thể tích phút dòng máu trên mỗi kilogram cơ thể giảm dần theo độ tuổi, với chỉ số khoảng 60-70 ml ở độ tuổi trẻ Lứa tuổi ảnh hưởng đến thể tích tâm thu và lưu lượng phút tối đa; khi lớn tuổi, lưu lượng phút và thể tích tâm thu tăng lên Ở độ tuổi 18, thể tích tâm thu tối đa đạt 120-140 ml, và trong các hoạt động căng thẳng, thể tích tâm thu có thể đạt tới 24-28 lít/phút.
- Huyết áp tăng dần theo lứa tuổi, trong độ tuổi này huyết áp lên 110-120mmHg là huyết áp tối đa, huyết áp tối thiểu từ 80-90 mmHg.
Hệ hô hấp của các vận động viên (VĐV) đã phát triển hoàn chỉnh, với dung lượng khí thở ra lớn và cơ quan phát triển mạnh mẽ Tuy nhiên, sự điều tiết của hệ thần kinh trung ương trong việc thở ra vẫn chưa ổn định, khiến nhịp thở không tự nhiên và dễ dẫn đến mệt mỏi Ở độ tuổi này, các VĐV đã chuyển từ kiểu thở bụng sang thở ngực, với tần số hô hấp đạt 12-18 lần/phút Độ sâu hô hấp tăng gấp đôi so với trẻ em 7-8 tuổi, từ 400-500 ml, nhưng khả năng hấp thụ oxy ở trạng thái yên tĩnh vẫn thấp hơn so với người lớn, khiến cơ thể các VĐV chịu đựng thiếu oxy kém hơn.
Đội bóng chuyền nam Sanest Khánh Hòa có các vận động viên ở độ tuổi trưởng thành, với sự phát triển hoàn thiện về mặt sinh lý và cấu trúc cơ thể Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc huấn luyện các tố chất thể lực và thi đấu hiệu quả.
1.8 Đôi nét về giải vô địch bóng chuyền Việt Nam
Giải vô địch bóng chuyền Việt Nam, hay còn gọi là Giải vô địch bóng chuyền các đội mạnh toàn quốc, là giải đấu bóng chuyền cao nhất tại Việt Nam, được tổ chức bởi Liên đoàn bóng chuyền Việt Nam từ năm 2004 Đến mùa giải 2011, giải đã diễn ra 8 lần Kể từ mùa giải 2008, giải đã chuyển sang cơ chế chuyên nghiệp, cho phép các cầu thủ nước ngoài nhập tịch và tham gia thi đấu.
Kể từ năm 2004, mỗi mùa giải bóng chuyền sẽ có sự tham gia của 12 câu lạc bộ nam và 12 câu lạc bộ nữ Các đội sẽ được chia thành 2 bảng dựa trên kết quả bốc thăm, và kết quả này sẽ được giữ nguyên trong cả hai giai đoạn thi đấu.
Trong mỗi bảng, các đội sẽ thi đấu theo hình thức vòng tròn một lượt để tích lũy điểm số Những đội có thành tích tốt nhất sẽ tiến vào vòng chung kết nhằm tranh chức vô địch lượt đi, trong khi kết quả của vòng chung kết sẽ không được tính cho giai đoạn tiếp theo.
Vòng thi đấu lượt về diễn ra theo hình thức vòng tròn một lượt, với cách tính điểm gộp chung với lượt đi Các đội có thành tích tốt sẽ tiến vào vòng tranh cúp vô địch, trong khi các đội ở tốp cuối mỗi bảng sẽ tham gia vòng chung kết ngược để xác định hai đội xuống hạng Chung kết ngược dành cho cả nam và nữ đều có sự tham gia của 4 đội, trong đó 2 đội sẽ phải xuống hạng.
Phương pháp kiểm tra hình thái (Phụ lục 14)
Trong huấn luyện bóng chuyền, các chỉ số hình thái đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá và cải thiện hiệu suất của vận động viên Nghiên cứu này sử dụng các thiết bị hiện đại như Antropmetr, Kaliper và Press, cũng như đo Vital Capacity (VC) để kiểm tra và phân tích một số chỉ số hình thái cần thiết.
Mục đích: Là chỉ số được dùng để đánh giá sự phát triển thể lực và tình trạng sức khỏe của người tập.
Dụng cụ đo: Cân y học có độ chính xác đến 100g.
Mục đích: Là khoảng cách theo phương thẳng đứng từ đỉnh đầu đến mặt sàn đứng, là một trong những chỉ số đặc trưng về hình thái.
Dụng cụ đo: Thước đo nhân trắc kiểu Martin, có độ dài 2m, được chia chính xác đến từng milimet.
Mục đích: Là khoảng cách thẳng đứng từ đỉnh đầu đến mặt ghế khi người đo ở tư thế ngồi.
Dụng cụ đo: Thước đo nhân trắc kiểu Martin, có độ dài 2m, được chia chính xác đến từng milimet.
Mục đích của việc đo khoảng cách từ mặt đất đến điểm chạm tối đa của ngón tay giữa là để xác định tầm cao nhất mà cơ thể có thể đạt được Người có chiều cao tốt thường có lợi thế trong các động tác trên không, giúp cải thiện hiệu suất trong nhiều hoạt động thể thao.
Dụng cụ đo: Thước đo nhân trắc kiểu Martin, có độ dài 2m, được chia chính xác đến từng milimet.
5 Chiều dài sải tay (cm):
Mục đích của việc đo khoảng cách giữa hai đầu ngón tay giữa (tay trái và tay phải) khi người được đo đưa hai tay dang ngang song song với mặt đất là để đánh giá ảnh hưởng trực tiếp đến kỹ thuật động tác và thành tích thể thao Khoảng cách này đóng vai trò quan trọng trong việc tạo lợi thế cho các vận động viên bóng chuyền trong các hoạt động tấn công và phòng thủ.
Dụng cụ đo: Thước đo bằng kim loại hay bằng vải nhựa có độ dài trên 2m, được chia chính xác đến từng milimet.
Mục đích của nghiên cứu này là đánh giá mối tương quan giữa độ dài thân và chiều cao đứng của cơ thể Chỉ số này giúp xác định trọng lực của cơ thể, cho thấy rằng những người có chân dài hơn thường có trọng lực cao hơn, điều này mang lại lợi thế trong khả năng bật nhảy.
Mục đích của việc xác định chỉ số khối cơ thể (BMI) là để đánh giá độ dinh dưỡng của con người, được tính bằng tỉ lệ phần trăm giữa trọng lượng cơ thể (W) tính bằng kg và bình phương chiều cao (H) tính bằng mét Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ số BMI bình thường cho người trưởng thành dao động từ 18.5 đến 24.9 kg/m².
8 Chỉ số chiều cao với (cm):
Mục đích của nghiên cứu này là đánh giá tỷ lệ chiều dài tay so với chiều cao đứng, được xác định bằng hiệu số giữa chiều cao và chiều cao đứng Chỉ số này càng cao cho thấy tay dài, từ đó mang lại lợi thế trong việc khống chế tầm cao.
9 Chỉ số sải tay (cm):
Mục đích của nghiên cứu này là đánh giá mối quan hệ giữa chiều dài sải tay và chiều cao đứng Chỉ số được xác định bằng hiệu số giữa chiều dài sải tay và chiều cao đứng; chỉ số này càng lớn cho thấy chiều dài tay càng dài, điều này có lợi trong các động tác vươn cao hoặc vươn xa.
Mục đích của việc đo độ dày bốn nếp mỡ dưới da theo công thức của Durnin và Womersley là để xác định lượng mỡ cơ thể Các vị trí đo bao gồm cơ nhị đầu cánh tay, cơ tam đầu cánh tay, nếp bả vai và nếp hông trên đỉnh xương chậu Theo Wilmore và Costill, lượng mỡ cơ thể trung bình của VĐV BC nam nên duy trì trong khoảng từ 7 – 15% trọng lượng cơ thể.
11 Trọng lượng cơ thể không mỡ (kg):
Chỉ số được tính theo công thức của Durnin và Womersley có vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến các động tác sử dụng lực trong các hoạt động kỹ thuật.
2.4.4 Phương pháp kiểm tra y sinh (Phụ lục 14)
Năng lực yếm khí (watt/kg) được đánh giá thông qua bài kiểm tra bật nhảy liên tục trong 30 giây từ tư thế gánh tạ, gọi là 30 sec Ergo Jump Bài kiểm tra này được nghiên cứu bởi Carmelo Bosco và nằm trong hệ thống test Bosco Ergo Jump Protocol.
Mục đích của nghiên cứu này là ghi nhận các thông số quan trọng trong quá trình nhảy, bao gồm thời gian bay trên không, lực bật nhảy, số lần giậm nhảy, thời gian tiếp xúc với thảm, số lần bật nhảy tối đa và độ cao tối đa đạt được trong mỗi lần bật.
Dụng cụ đo: Bộ thiết bị Smart Jump bao gồm: PDA, thảm giậm nhảy được kết nối với cổng SmartSpeed
Công năng tim là chỉ số quan trọng phản ánh chức năng của hệ thống tim mạch; chỉ số này càng thấp càng tốt Chức năng tim và mạch máu tốt có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chịu đựng trong quá trình tập luyện, thi đấu và hồi phục của cơ thể.
Sau khi thực hiện một LVĐ định lượng, vận động viên có trình độ tập luyện tốt hơn sẽ có nhịp tim tăng chậm hơn và khả năng hồi phục nhanh hơn Chỉ sau 1 đến 2 phút, nhịp tim của họ sẽ nhanh chóng trở về gần mức nhịp tim lúc nghỉ.
Dung tích sống (VC - Vital Capacity) là chỉ số quan trọng để đánh giá khả năng cung cấp oxy của hệ hô hấp Chỉ số này phụ thuộc vào dung tích phổi, khả năng giãn nở của phổi khi hít vào và thở ra, cũng như sức mạnh của các cơ hô hấp Ngoài ra, dung tích sống còn liên quan đến các yếu tố thể hình như chiều cao, cân nặng và diện tích da của mỗi người.
Mục đích: Đánh giá khả năng cung cấp oxy của bộ máy hô hấp.
Dụng cụ: Máy phế dung kế, bút, sổ ghi chép.
Mục đích của việc đánh giá VO2max là xác định khả năng hấp thụ oxy tối đa của cơ thể trong một phút, khi hệ tuần hoàn và hô hấp hoạt động ở mức hiệu suất cao nhất Đây là chỉ số quan trọng phản ánh ngưỡng tối đa mà cơ thể có thể hấp thụ oxy, đồng thời là thước đo độ tin cậy cao trong việc đánh giá năng lực ưa khí và khả năng hoạt động thể lực tối đa của vận động viên, cũng như mức độ tập luyện của họ.