Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài
Hoạt động tín dụng là một trong những cốt lõi của Ngân hàng thương mại (NHTM), đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của ngành Tỷ lệ tăng trưởng tín dụng ấn tượng đã mang lại lợi nhuận lớn nhưng cũng kéo theo nhiều rủi ro Theo Uỷ ban Giám sát Tài chính quốc gia, tỷ lệ nợ xấu năm 2017 là 9.5%, và đến tháng 9/2018, vẫn còn hơn 566,000 tỷ đồng nợ xấu chưa được xử lý Một số NHTM đã bị sáp nhập hoặc mua lại với giá 0 đồng do quản trị rủi ro kém Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này bao gồm cả khách hàng lừa đảo và các yếu tố quản lý, vĩ mô trong môi trường kinh doanh Do đó, nâng cao quản trị rủi ro, đặc biệt là rủi ro tín dụng, là vấn đề cấp bách đối với các NHTM tại Việt Nam.
Ngân hàng Thương mại cổ phần công thương Việt Nam (VietinBank) là một trong những ngân hàng lâu đời và có thương hiệu lớn tại Việt Nam Tín dụng đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh của VietinBank, với dư nợ tín dụng chiếm hơn 76% tổng tài sản và thu nhập từ tín dụng thường chiếm từ 80% - 85% tổng thu nhập của ngân hàng Do đó, rủi ro trong hoạt động tín dụng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ đến VietinBank mà còn đến toàn bộ nền kinh tế.
Ngân hàng thương mại cổ phần công thương Việt Nam – Chi nhánh Bạc Liêu (VietinBank Bạc Liêu) được thành lập vào năm 1997, sau khi tỉnh Bạc Liêu được tái lập từ tỉnh Minh Hải Là một chi nhánh nhỏ và còn non trẻ, VietinBank Bạc Liêu đang nỗ lực phát triển nhanh chóng để nâng cao vị thế của mình trong ngành ngân hàng, mặc dù vẫn phải đối mặt với những rủi ro trong tín dụng.
Để đáp ứng yêu cầu cấp bách về tăng trưởng dư nợ tín dụng tại VietinBank Bạc Liêu, việc nâng cao chất lượng cho vay trong khi vẫn duy trì sự tăng trưởng quy mô tín dụng là một vấn đề quan trọng mà các nhà quản lý đang đặc biệt quan tâm.
Nhân viên tín dụng tại VietinBank Bạc Liêu đã nhận thấy những bất cập trong quản lý rủi ro tín dụng ảnh hưởng đến chất lượng nợ của chi nhánh Mặc dù có nhiều nghiên cứu về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng, chưa có đề tài nào tập trung vào thực trạng tại VietinBank Bạc Liêu Để hiểu rõ hơn về công tác quản trị rủi ro tín dụng và rút ra bài học kinh nghiệm, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ RỦI RO” nhằm đề xuất kiến nghị cho lãnh đạo chi nhánh, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng trong tương lai.
TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MAI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẠC LIÊU” làm đề tài nghiên cứu của mình.
Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Các nghiên cứu ở nước ngoài liên quan đến đề tài đã tham khảo
Trong thời gian qua, nhiều nghiên cứu đã được công bố ở các cấp độ khác nhau, từ sách vở đến báo cáo và các nghiên cứu chuyên sâu, tập trung vào hoạt động tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng Tác giả đã tham khảo một số công trình liên quan đến đề tài này.
Cuốn sách "Risk Management in Banking" của Joel Bessis, được tái bản lần thứ 3 vào năm 2012, là một cẩm nang hữu ích về khái niệm và công cụ nhằm ngăn chặn khủng hoảng tài chính Để đảm bảo sự ổn định tài chính, tác giả đã đề xuất ba nhóm ưu tiên trong việc thực thi chính sách, bao gồm quy định về vốn và chính sách trích lập dự phòng.
Nghiên cứu về 3 ngân hàng và mối tương tác giữa giá trị và đòn bẩy cung cấp cái nhìn toàn diện về quản trị rủi ro mở rộng và sự tiến hóa trong nghệ thuật quản trị rủi ro, đồng thời là cẩm nang hữu ích cho các nhà quản trị rủi ro Tuy nhiên, cuốn sách vẫn chưa đi sâu vào điều kiện của nền tài chính không phải G10, đặc biệt là các thị trường kinh tế đang phát triển như Việt Nam.
Cuốn sách "Risk Management in Credit Portfolios: Concentration Risk and Basel II" do Hibbeln phát hành năm 2010 bởi nhà xuất bản John Wiley & Sons, cung cấp cái nhìn toàn diện về quản trị danh mục ngân hàng Nội dung sách bao gồm quy trình quản trị danh mục, các mô hình đo lường và quản trị, cùng với các công cụ kỹ thuật áp dụng trong việc điều chỉnh danh mục Tuy nhiên, do được viết chủ yếu trong bối cảnh hệ thống tài chính Mỹ, phạm vi thảo luận của cuốn sách ít liên quan đến các hệ thống tài chính của các quốc gia khác.
Hệ thống cơ sở lý luận trong các nghiên cứu cung cấp căn cứ khoa học quan trọng cho việc xây dựng quản trị rủi ro theo danh mục tín dụng, đặc biệt là cho các ngân hàng thương mại tiên tiến tại Mỹ.
Các nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (2006), Glen Bullivant (2010), Dermirgue-Kunt (1998) và Siems (1994) đều chỉ ra rằng hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và chất lượng tín dụng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phá sản của ngân hàng, bắt nguồn từ nợ xấu gia tăng và chất lượng tài sản kém Những nghiên cứu này đã khai thác nhiều khía cạnh về quản trị rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại toàn cầu trước và sau khủng hoảng tài chính, mang lại nhiều vấn đề thực tiễn Tuy nhiên, một điểm đáng chú ý là các tài liệu này chủ yếu xuất phát từ các nước phát triển như Mỹ, Anh, Úc và Đức, chưa phản ánh thực tiễn của các ngân hàng thương mại Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh cụ thể tại VietinBank Bạc Liêu.
Các nghiên cứu trong nước liên quan đến đề tài đã tham khảo
Trong bối cảnh đề án tái cấu trúc nền ngân hàng, nhiều vụ mua bán và sáp nhập ngân hàng yếu kém đã diễn ra trong những năm gần đây Điều này đã dẫn đến sự gia tăng nghiên cứu về rủi ro trong hoạt động tín dụng tại Việt Nam, với nhiều công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài này đã được tác giả tham khảo.
Luận án tiến sĩ của Nguyễn Quốc Anh (2016) về "Tác động của rủi ro tín dụng đến hiệu quả kinh doanh của các Ngân hàng thương mại Việt Nam" đã hệ thống hóa và đánh giá quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của các NHTMVN Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn thực tiễn về quản trị rủi ro tín dụng và ảnh hưởng của nó đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng Tuy nhiên, nghiên cứu vẫn còn hạn chế khi chưa thu thập đầy đủ số liệu và mô hình hóa để chỉ ra các yếu tố quản trị rủi ro nhằm tối đa hóa lợi nhuận trong mức độ rủi ro chấp nhận được, đồng thời chưa đánh giá toàn diện các rủi ro không đo lường được trong hoạt động tín dụng chung của NHTM.
Các hội thảo khoa học đã trình bày nhiều nghiên cứu về quản trị rủi ro, đặc biệt là QTRRTD tại các ngân hàng thương mại Việt Nam Nổi bật trong số đó là nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Mùi (2015) với tiêu đề "Hệ thống ngân hàng Việt Nam hiện nay: Những vấn đề đặt ra và một số khuyến nghị chính sách", cùng với nghiên cứu của tác giả Lê Thị Kim Nga (2015).
Hệ thống quản trị rủi ro tại các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay đang được nghiên cứu kỹ lưỡng, bao gồm tổng quan về các ngân hàng thương mại, thực trạng quản trị rủi ro tín dụng và tình hình tái cơ cấu hệ thống Bài viết cũng chỉ ra những ưu điểm và nhược điểm trong công tác này, đồng thời đưa ra các khuyến nghị về chính sách quản trị rủi ro tín dụng nhằm hỗ trợ các ngân hàng thương mại trong quá trình hội nhập quốc tế của nền kinh tế Việt Nam.
Các đóng góp của mới của nghiên cứu của tác giả
Đến nay, hàng nghìn luận văn thạc sỹ và hàng trăm luận án tiến sỹ đã được bảo vệ, tập trung nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng tại các chi nhánh ngân hàng thương mại và hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam Mặc dù các đề tài nghiên cứu đã đạt được nhiều thành tựu, nhưng vẫn còn tồn tại những vấn đề cần được giải quyết.
Mặc dù có những tồn tại và hạn chế về phạm vi và quy mô nghiên cứu theo mục tiêu của đề tài, tác giả nhận thấy rằng các công trình nghiên cứu trước đây vẫn còn bỏ ngỏ nhiều vấn đề quan trọng.
Lĩnh vực ngân hàng không ngừng phát triển với sự ra đời của nhiều sản phẩm và dịch vụ mới, tuy nhiên, các nghiên cứu hiện tại vẫn còn nhiều điểm chưa phù hợp với xu hướng phát triển của ngành ngân hàng hiện đại.
Các nghiên cứu này chỉ áp dụng trong bối cảnh và đối tượng cụ thể mà tác giả đã khảo sát, do đó không thể áp dụng trực tiếp vào tình hình thực tế của VietinBank Bạc Liêu hiện tại.
Mặc dù đã có nhiều tài liệu tham khảo, nhưng chưa có nghiên cứu cụ thể nào về thực trạng quản trị rủi ro tín dụng (RRTD) tại VietinBank Bạc Liêu Do đó, đề tài “Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần công thương Việt Nam – Chi nhánh Bạc Liêu” là cần thiết và mới mẻ Đề tài này không chỉ đóng góp vào lý thuyết về rủi ro tín dụng mà còn cung cấp giải pháp thực tiễn cho các cấp quản lý tại VietinBank Bạc Liêu, nhằm nâng cao hiệu quả công việc và quản lý trong tương lai.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chung
Bài viết này phân tích các nguyên nhân nội tại và các yếu tố quản lý, môi trường kinh doanh vĩ mô ảnh hưởng đến tình hình quản trị rủi ro tín dụng tại VietinBank Bạc Liêu Dựa trên những phân tích đó, nghiên cứu sẽ đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng này trong thời gian tới.
Mục tiêu cụ thể
Các mục tiêu cụ thể của đề tài nghiên cứu cần đạt được:
- Tổng hợp, phân tích thực trạng công tác quản trị RRTD tại VietinBank Bạc Liêu dựa trên hệ thống cơ sở lý luận đưa ra
Đánh giá các yếu tố tác động đến hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại VietinBank Bạc Liêu bao gồm ảnh hưởng của công tác quản lý kinh tế và các yếu tố vĩ mô trong môi trường kinh doanh Những yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong việc xác định khả năng kiểm soát và giảm thiểu rủi ro tín dụng, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng Việc phân tích các yếu tố này giúp VietinBank Bạc Liêu tối ưu hóa chiến lược quản lý rủi ro và cải thiện kết quả kinh doanh.
Đánh giá xu hướng phát triển và đề xuất các biện pháp cải thiện hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại VietinBank Bạc Liêu là cần thiết, dựa trên việc phân tích các hạn chế và yếu kém hiện tại Việc này không chỉ giúp nâng cao khả năng quản lý rủi ro mà còn tối ưu hóa hoạt động kinh doanh của ngân hàng trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh.
Câu hỏi nghiên cứu
Các câu hỏi nghiên cứu tác giả đặt ra:
- Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại VietinBank Bạc Liêu hiện nay như thế nào?
- Các nguyên nhân nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại VietinBank Bạc Liêu?
Các yếu tố vĩ mô trong môi trường kinh doanh, cùng với công tác quản lý kinh tế của Nhà nước, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại VietinBank Bạc Liêu Những chính sách kinh tế vĩ mô và quy định từ phía Nhà nước sẽ tác động trực tiếp đến khả năng kiểm soát và giảm thiểu rủi ro tín dụng, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng Việc theo dõi và điều chỉnh các yếu tố này là cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững cho VietinBank Bạc Liêu trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gia tăng.
- Giải pháp nào để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại VietinBank Bạc Liêu?
5 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hiệu quả hoạt động quản trị rủi ro tín dụng (RRTD) tại VietinBank Bạc Liêu Nghiên cứu sẽ đánh giá các yếu tố tác động, bao gồm nguyên nhân nội tại của VietinBank Bạc Liêu, các yếu tố vĩ mô trong môi trường kinh doanh, cùng với các chính sách quản lý kinh tế của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước.
Nội dung nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản trị rủi ro tín dụng (RRTD) tại VietinBank Bạc Liêu, đồng thời phân tích các yếu tố vĩ mô của môi trường kinh doanh và ảnh hưởng của chính sách đến hoạt động này.
7 sách quản lý của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước tác động đến hiệu quả quản trị RRTD
- Phạm vi về thời gian: Đề tài phân tích dựa trên dữ liệu thứ cấp của
VietinBank Bạc Liêu trong giai đoạn 2015-2017
Thu thập dữ liệu thứ cấp của VietinBank Bạc Liêu trong giai đoạn 2015-
Năm 2017, nghiên cứu đã sử dụng phương pháp diễn dịch quy nạp và thống kê mô tả để tổng hợp, so sánh và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng (RRTD) tại các ngân hàng thương mại Mục tiêu là đánh giá thực trạng RRTD và hoạt động quản trị RRTD tại VietinBank Bạc Liêu.
Tổng hợp cơ sở lý luận, các lý thuyết và nghiên cứu liên quan đến hiệu quả
Năm 2017, Vietinbank Bạc Liêu tiến hành đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng (RRTD) nhằm tính toán chỉ số RRTD Bài viết phân tích các nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị RRTD tại Vietinbank Bạc Liêu và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản trị RRTD trong thời gian tới.
PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT LIÊN QUAN
1.1 Khái niệm Ngân hàng thương mại (NHTM), hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại
Ngân hàng thương mại được định nghĩa thông qua các chức năng, dịch vụ và vai trò mà ngân hàng cung cấp Khái niệm ngân hàng thương mại bao gồm các hoạt động chính như nhận tiền gửi, cho vay, và cung cấp các dịch vụ tài chính khác nhằm phục vụ nhu cầu của cá nhân và doanh nghiệp.
Đạo luật ngân hàng của Pháp (1941) định nghĩa ngân hàng thương mại là những xí nghiệp hoặc cơ sở chuyên nhận tiền từ công chúng qua hình thức ký thác hoặc các hình thức khác, và sử dụng nguồn vốn này cho các hoạt động chiết khấu, tín dụng và tài chính.
- Theo Quốc Hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2012),
Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng thực hiện toàn bộ các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của pháp luật, với mục tiêu chính là lợi nhuận Theo đó, ngân hàng được xem như một doanh nghiệp có thể thực hiện một hoặc nhiều hoạt động ngân hàng theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng.
Ngân hàng thương mại, bất kể ở quốc gia nào, đóng vai trò là trung gian tài chính quan trọng nhất và là tổ chức mà các chủ thể kinh tế thường xuyên giao dịch Ngoài ra, ngân hàng còn sở hữu những chức năng đặc thù mà không tổ chức tín dụng nào khác có thể thực hiện, bao gồm chức năng tạo tiền, chức năng trung gian tài chính và chức năng trung gian thanh toán.
1.1.2 Hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại:
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế xã hội, tín dụng ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp, dẫn đến việc các nhà kinh tế có nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm tín dụng.
Theo H Greuning và S Brantanovic (2003), tín dụng biểu thị sự tin tưởng lẫn nhau, trong đó tín dụng ngân hàng là mối quan hệ tín dụng giữa ngân hàng và các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trong nền kinh tế Tín dụng ngân hàng mang bản chất của quan hệ vay mượn, yêu cầu hoàn trả cả gốc và lãi sau một khoảng thời gian nhất định Với sự phát triển của công nghệ ngân hàng, tín dụng ngân hàng ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế quốc gia và kinh tế toàn cầu.
- Theo Luật các tổ chức tín dụng năm 2010, tín dụng được định nghĩa là
Việc thỏa thuận cho phép tổ chức hoặc cá nhân sử dụng một khoản tiền trong một khoảng thời gian nhất định, dựa trên nguyên tắc hoàn trả, thông qua các hình thức như tín dụng, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác.
Tín dụng được định nghĩa là mối quan hệ vay mượn, trong đó bên vay cam kết hoàn trả cả gốc và lãi sau một khoảng thời gian nhất định.
Tín dụng ngân hàng bao gồm nhiều hình thức như cho vay, chiết khấu, bảo lãnh và cho thuê tài chính Trong đó, cho vay là nghiệp vụ quan trọng nhất và chiếm tỷ trọng lớn tại các ngân hàng thương mại (NHTM) Do đó, tín dụng và cho vay thường được sử dụng thay thế cho nhau trong ngữ cảnh tài chính.
1.2 Rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại
1.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng là loại rủi ro phức tạp và khó quản lý nhất, đòi hỏi ngân hàng phải áp dụng các giải pháp đồng bộ và hiệu quả để ngăn ngừa, hạn chế và giảm thiểu thiệt hại Do đó, khái niệm rủi ro tín dụng đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học, dẫn đến nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này.
- Theo Joel Bessis (2015) đƣa ra khái niệm về rủi ro tín dụng nhƣ sau: “Rủi
