CƠ SỞ LÍ LU Ậ N VÀ TH Ự C TI Ễ N V Ề PHÁT TRI Ể N DU
Cơ sở lí luận
1.1.1 Tổng quan về du lịch, du lịch nông nghiệp
Trải qua nhiều thập kỷ, du lịch đã phát triển thành một hoạt động giải trí phổ biến toàn cầu Khái niệm về du lịch không chỉ đơn thuần là việc di chuyển mà còn là trải nghiệm văn hóa, khám phá và kết nối con người trên khắp thế giới.
“du lịch” luôn gây ra tranh luận và thường có nhiều ý kiến khác nhau
Theo Robert Langquar, từ "tourism" lần đầu xuất hiện trong tiếng Anh vào khoảng năm 1800 và đã được quốc tế hóa, được nhiều quốc gia sử dụng mà không cần dịch nghĩa Từ này được ghi nhận lần đầu tiên trong một bài báo của Tạp chí thể thao Anh (Theobald, 1998).
Vào năm 1811, du lịch tại Anh được hiểu một cách đơn giản là sự kết hợp hài hòa giữa lý thuyết và thực hành trong các chuyến đi với mục đích giải trí.
Năm 1942, hai học giả Thụy Sĩ Hunziker và Krapf từ Đại học Beme đã phát triển lý thuyết cung – cầu và định nghĩa du lịch là tập hợp các mối quan hệ cùng hiện tượng xảy ra trong các cuộc hành trình và lưu trú của những người không phải cư dân địa phương, miễn là việc lưu trú đó không mang tính thường xuyên và không nhằm mục đích kiếm lợi.
Theo đánh giá của các nhà du lịch Trung Quốc, hoạt động du lịch được coi là sự tổng hợp của nhiều mối quan hệ và hiện tượng, trong đó sự tồn tại và phát triển kinh tế, xã hội là nền tảng Các yếu tố chủ thể du lịch, khách thể du lịch và trung gian du lịch đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển ngành du lịch.
Theo Leiper (1979), thuật ngữ du lịch bao gồm tất cả các doanh nghiệp, tổ chức và cơ sở hạ tầng nhằm phục vụ và đáp ứng nhu cầu của khách du lịch.
Năm 1982, Mathieson và Wall định nghĩa du lịch là sự di chuyển tạm thời của con người đến những địa điểm ngoài nơi làm việc và cư trú quen thuộc Hoạt động du lịch bao gồm các sự kiện được tổ chức trong thời gian lưu trú tại các điểm đến, cùng với các cơ sở được thiết lập để đáp ứng nhu cầu của du khách.
Năm 1986, Macintosh và Geoldner đã định nghĩa du lịch là tổng thể các hiện tượng và mối quan hệ phát sinh từ sự tương tác giữa khách du lịch, nhà cung cấp dịch vụ, chính phủ địa phương và cộng đồng chủ nhà trong quá trình thu hút và tiếp đón du khách.
Tác giả A.K Bhatia cho rằng du lịch không phải là một ngành dịch vụ độc lập mà bao gồm nhiều thành phần quan trọng Trong đó, ba thành phần cơ bản của du lịch bao gồm: vận tải, địa điểm tham quan và cơ sở lưu trú.
Theo Luật Du lịch Việt Nam (2005), du lịch được định nghĩa là các hoạt động liên quan đến việc di chuyển của con người ra ngoài nơi cư trú thường xuyên để đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí và nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định.
Các khái niệm về du lịch được hình thành dựa trên chính sách quốc gia, hoạt động tổ chức du lịch, nơi lưu trú, loại hình du lịch và lượng du khách Mặc dù có sự tương đồng trong các định nghĩa liên quan đến du lịch từ các học giả, tổ chức và quốc gia khác nhau, vẫn tồn tại những khác biệt nhất định Theo thời gian, định nghĩa về du lịch đã trở nên hoàn thiện hơn, không chỉ dừng lại ở hoạt động giải trí, thư giãn mà còn tập trung vào chi tiêu của du khách tại các điểm đến tham quan.
Du lịch đóng vai trò quan trọng và có ý nghĩa khác biệt đối với các quốc gia phát triển và đang phát triển Đặc biệt, những quốc gia có diện tích nhỏ hoặc thiếu nguồn tài nguyên thiên nhiên để phát triển nông nghiệp và công nghiệp, du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần gia tăng thu nhập quốc gia.
Hội nghị của Tổ chức Du lịch Thế giới vào năm 1980 tại Manila, Philippines, đã công nhận du lịch là một nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống Du lịch không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến các lĩnh vực kinh tế - xã hội, văn hóa và giáo dục, mà còn trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần thúc đẩy mối quan hệ hợp tác quốc tế giữa các quốc gia.
Theo Picara-Edmod, du lịch được định nghĩa từ góc nhìn kinh tế học là sự tổng hòa của tổ chức và chức năng, không chỉ liên quan đến khách vãng lai mà còn về giá trị mà họ mang lại Khách du lịch chi tiêu tiền của mình, trực tiếp hoặc gián tiếp, để thỏa mãn nhu cầu hiểu biết và giải trí.
Ngu ồ n g ố c thu ậ t ng ữ “tourism” (du l ị ch)
Theo quan điểm từ nguyên học, "du lịch" xuất phát từ từ "tour" và "ism", trong khi "khách du lịch" được hình thành từ "tour" và "ist" (William Theobald, 1998) Từ "tour" trong tiếng Pháp có nghĩa là đi vòng quanh hoặc cuộc dạo chơi, mô tả "du lịch" như một hành trình tạm thời, nơi người ta rời khỏi điểm xuất phát và sau đó quay trở lại.
Kinh nghiệm về phát triển DLNN
Vào những năm đầu của thập niên 90, du lịch nông nghiệp (DLNN) đã được công nhận như một loại hình du lịch độc đáo tại một số nước Châu Âu như Anh, Pháp, Ý, Thụy Điển, Áo và Hà Lan Hiện nay, DLNN tiếp tục phát triển với sự đa dạng trong sản phẩm du lịch Ban đầu, DLNN có quan điểm tương đồng với các loại hình như du lịch nông trại, du lịch xanh và du lịch di sản Tuy nhiên, DLNN đã mở rộng ra ngoài lãnh thổ Châu Âu và phát triển mạnh mẽ tại các nước Châu Mỹ và Châu Á, tiêu biểu như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Hàn Quốc và Trung Quốc.
Du lịch nông nghiệp (DLNN) không chỉ khác biệt về thời gian phát triển mà còn đảm nhận những vai trò khác nhau ở các quốc gia Tại các nước phát triển, DLNN được quy hoạch phát triển theo chiều sâu nhằm tối đa hóa lợi nhuận từ đất đai, trong bối cảnh khu vực nông thôn ngày càng thu hẹp Nông dân cần chủ động tìm kiếm thị trường cho sản phẩm của mình bằng cách thu hút du khách đến trải nghiệm cuộc sống tại các trang trại DLNN trở thành công cụ quan trọng trong việc đa dạng hóa thu nhập nông nghiệp, giảm nghèo ở nông thôn và phát huy sức mạnh cộng đồng địa phương, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống Ngược lại, ở các nước đang phát triển, DLNN thường được khai thác theo chiều rộng.
Du lịch nông thôn (DLNN) có nhiều tên gọi khác nhau tùy theo quốc gia, như "Rural-tourism" ở Anh, "Homestead" tại Hoa Kỳ, "Green-tourism" ở Nhật Bản, và "Tourism de verdue" ở Pháp Tại một số quốc gia châu Âu như Ireland và Luxembourg, thuật ngữ "Agritourism" được sử dụng, trong khi Ấn Độ gọi là "Agro Tourism" Những thuật ngữ này phản ánh sự đa dạng trong cách hiểu và phát triển loại hình du lịch này trên toàn cầu.
Agritourism, hay còn gọi là du lịch nông trại, là một hình thức kết hợp giữa nông nghiệp và kinh doanh du lịch Dù có nhiều tên gọi khác nhau như "Agricultural tourism" hay "Agrotourism", bản chất của loại hình này vẫn là mang đến trải nghiệm du lịch gắn liền với sản phẩm nông nghiệp và hoạt động canh tác cho du khách.
Nhờ khai thác và phát triển du lịch nông thôn (DLNN), Hàn Quốc đã đạt được những lợi ích kinh tế đáng kể, với doanh thu từ hoạt động này tăng gấp đôi trong giai đoạn 1985 – 1990 Sự phát triển này không chỉ cải thiện đời sống người dân ở các khu vực nông thôn mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương Chính quyền quản lý đã đầu tư và hỗ trợ cộng đồng địa phương trong việc trở thành điểm đến DLNN, nhằm thu hút người dân đô thị đến khám phá cuộc sống vùng nông thôn.
Các ngôi làng truyền thống của Hàn Quốc thường có quy mô nhỏ, với khoảng 30 đến 50 hộ dân và tổng dân số từ 100 đến 150 người Trong dự án DLNN, mỗi làng nhận khoản đầu tư 200.000 USD, được sử dụng cho quảng bá và tiếp thị sản phẩm cũng như quản lý dự án tại cơ sở.
Các ngôi làng du lịch nông nghiệp (DLNN) được yêu cầu duy trì lối sống nông thôn, giảm thiểu ảnh hưởng của sinh hoạt thành thị Năm 2002, chính phủ địa phương đã quyết định đẩy mạnh phát triển DLNN với mục tiêu thu hẹp khoảng cách giữa thành phố và nông thôn, đồng thời thúc đẩy sự phát triển nông nghiệp Mô hình DLNN của Hàn Quốc thành công nhờ vào việc khai thác giá trị văn hóa và nghề truyền thống của cộng đồng địa phương phục vụ du khách.
Trung Quốc, nằm ở khu vực Đông Á, có một lịch sử phát triển lâu dài và sở hữu nhiều giá trị văn hóa độc đáo, đặc trưng cho bản sắc dân tộc Với dân số hơn 1,4 tỷ người, Trung Quốc không chỉ đứng đầu thế giới về số lượng dân cư mà còn là lãnh thổ có quy mô phát triển du lịch nước ngoài lớn nhất toàn cầu.
Năm 2006, chính phủ đã xây dựng 15 tuyến DLNN độc đáo với khẩu hiệu:
Chống đói nghèo thông qua phát triển du lịch nông nghiệp là một mục tiêu quan trọng tại tỉnh Quảng Tây Tỉnh này đã được lựa chọn làm điểm đến trong chiến lược khai thác và tổ chức hoạt động du lịch nông nghiệp, nhằm tạo ra nhiều việc làm và tăng thu nhập cho cộng đồng cư dân Đồng thời, việc thu hút khách du lịch trải nghiệm sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp địa phương.
Năm 2007, một ngôi làng ở phía đông tỉnh Giang Tây đã trở thành điểm đến yêu thích của du khách, thể hiện sự phát triển mạnh mẽ của du lịch nông thôn tại Trung Quốc Nơi đây được đầu tư để thúc đẩy du lịch nông thôn, góp phần cải thiện cuộc sống của cộng đồng địa phương Điểm đặc biệt của ngôi làng là các bức tường được trang trí bằng những bức tranh vẽ nhân vật hoạt hình quen thuộc như Doraemon, Pikachu và Bạch Tuyết, mang lại cảm giác hoài niệm về tuổi thơ và không gian yên bình của nông thôn Du khách thường gọi nơi này là “Ngôi làng hoạt hình” hoặc “Ngôi làng tuổi thơ”, mặc dù tên thật của nó ít được biết đến.
Từ năm 2010, tỉnh Hải Nam đã phát triển 133 khu vườn du lịch nông nghiệp, không chỉ thu hút du khách mà còn tạo ra việc làm cho khoảng 14,5 nghìn người, mang lại lợi nhuận hàng năm đáng kể.
Mô hình du lịch nông nghiệp (DLNN) tại Trung Quốc hiện nay đang được quy hoạch theo hướng mở rộng và ứng dụng công nghệ cao, nhằm tạo ra sản phẩm DLNN đặc thù với trải nghiệm độc đáo Trung Quốc đã lựa chọn các địa phương có sản xuất nông nghiệp lớn để phát triển thành những điểm đến DLNN lý tưởng, thu hút du khách cả trong và ngoài nước.
Ngành du lịch Thái Lan, thuộc khu vực Đông Nam Á, đã phát triển nhanh chóng từ những năm 1980, đón hơn 15 triệu du khách quốc tế hàng năm Nền nông nghiệp lâu đời của Thái Lan, với nhiều tiềm năng tài nguyên, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển du lịch nông nghiệp Sự phong phú và đa dạng của sản phẩm nông nghiệp cùng với các giá trị văn hóa bản địa đã tạo ra cơ hội lớn cho loại hình du lịch này Nhờ vào việc xác định các yếu tố thế mạnh, du lịch nông nghiệp đã thu hút sự quan tâm của Cơ quan du lịch quốc gia Thái Lan và Trung tâm Phát triển Nông nghiệp Quốc gia Thái Lan.
Vào năm 2000, du lịch nông thôn (DLNN) được đánh giá là một loại hình du lịch mới với nhiều tiềm năng, mở ra cơ hội cho sự phát triển mạnh mẽ trong tương lai Quan điểm phát triển DLNN nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp giữa bảo tồn văn hóa địa phương và phát triển kinh tế bền vững, nhằm mang lại lợi ích cho cả cộng đồng và du khách.
Thái Lan gần giống với quan điểm của nước Ý, đó là sự gắn liền giữa hoạt động du lịch và sản xuất nông nghiệp với tên gọi “Agrotourism”
Theo Nichakan và Yamada (2003), phát triển du lịch nông nghiệp tại Thái Lan bao gồm ba chủ thể chính: các cơ sở trang trại của hộ kinh doanh nông nghiệp và nông trại cá nhân, khu vực nông nghiệp rộng lớn, và các cơ sở nông nghiệp thuộc nhà nước.
