Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát
Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trồng Cam tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về hiệu quả kinh tế
- Đánh giá thực trạng hiệu quả kinh tế trồng Cam tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trồng Cam tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
Câu hỏi nghiên cứu đề tài
Nhằm đạt được các mục tiêu nghiên cứu như vừa nêu trên, đề tài tập trung trả lời các câu hỏi nghiên cứu dưới đây:
(1) Các chỉ tiêu kinh tế, xã hội nào ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế trồng Cam?
Hiện nay, hiệu quả kinh tế từ việc trồng và sản xuất cam tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ đang có những kết quả đáng khích lệ, nhưng cũng gặp phải một số hạn chế Những thành tựu nổi bật trong ngành cam bao gồm sự gia tăng sản lượng và chất lượng sản phẩm, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân Tuy nhiên, vẫn tồn tại những khó khăn như thị trường tiêu thụ không ổn định, giá cả bấp bênh và vấn đề kỹ thuật canh tác chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của cây cam trong khu vực.
(3) Cần có những giải pháp thích hợp nào nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trồng Cam tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ?
Phương pháp nghiên cứu
{Luận văn chủ yếu sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính gồm các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau:
Phương pháp thống kê mô tả là kỹ thuật sử dụng số liệu từ các cuộc điều tra và thu thập để tổng hợp, tóm tắt và biểu diễn dữ liệu Qua việc sử dụng bảng biểu, biểu mẫu, đồ họa và đồ thị, phương pháp này giúp thống kê một cách tổng quát và trực quan nhất về thông tin đã thu thập.
- Phương pháp phân tích dữ liệu chuỗi thời gian
Thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích dữ liệu
Trong luận văn, số liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản, chính sách, báo cáo tổng kết của các cấp, ngành, cùng với nguồn số liệu thống kê từ các cơ quan chức năng huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ Bên cạnh đó, tác giả cũng khai thác thông tin từ các bài báo, tạp chí và internet, sau đó tổng hợp và phân tích theo từng mục tiêu, nội dung cụ thể của đề tài.
- Nguồn dữ liệu sơ cấp
Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp các nông hộ tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ, sử dụng bảng câu hỏi đã được thiết kế trước.
Tổng quan nghiên cứu
Nghiên cứu về hiệu quả kinh tế ở Việt Nam
Hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp đã thu hút sự quan tâm của nhiều học giả, với việc áp dụng cả phương pháp phân tích định tính và định lượng để đánh giá Nhiều nghiên cứu tiêu biểu đã được thực hiện nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả này.
Bravo - Ureta [Bravo -Ureta B E, Pinheiro A E, 1993], [Bravo - Ureta B
E, Solis D, Lo'pez V H M, Maripani J F, Thiam A, Rivas T, 2007] đã sử dụng hàm sản xuất tối đa ngẫu nhiên để phân tích hiệu quả nông nghiệp ở các nước đang phát triển Các biến đầu vào được sử dụng trong các mô hình phân tích là giáo dục đào tạo (trình độ, sự hiểu biết của nông dân), kinh nghiệm, khuyến nông, khả năng tiếp cận tín dụng và quy mô nông hộ Các kết quả đánh giá hiệu quả dựa trên phương pháp sử dụng hàm sản xuất tối đa ngẫu nhiên là nhất quán với quan điểm cho rằng nguồn nhân lực đóng vai trò quan trọng trong năng suất nông nghiệp ở các nước đang phát triển Do đó, chính sách đầu tư công để tăng cường nguồn vốn con người có thể tạo ra sản lượng tăng thêm ngay cả trường hợp không có công nghệ mới
Radam [Radam A, Ismail M M,1999], Rosli [Rosli A, Rahim K A, Radam
A, Abdullab A M, 2013],[ Rosli A, Radam A, Rahim K A, 2013] đã nghiên cứu các yếu tố quyết định hiệu quả kỹ thuật của các hộ trồng cam Tác giả điều tra 678 hộ trồng cam, kết quả phân tích cho thấy hiệu quả sản xuất chịu ảnh hưởng của trình độ học vấn, số lần tham gia tập huấn mỗi năm, tham gia hội nông dân và tham quan trình diễn Nhìn chung, hiệu quả kỹ thuật các hộ sản xuất đạt được còn thấp, chưa đạt được hiệu quả trong việc sử dụng đầu vào và tối đa hóa sản lượng Nguyên nhân chủ yếu là do việc quản lý sản xuất của hộ chưa phù hợp, các yếu tố đầu vào sử dụng cao hơn yêu cầu Hiệu quả chi phí chịu ảnh hưởng của điều kiện kinh tế xã hội và đặc điểm của hộ như số lần tập huấn mỗi năm, tham gia các tổ chức của nông dân, thời gian sản xuất, trình độ văn hóa Vì vậy, hộ sản xuất cần nâng cao kỹ năng quản lý thông qua việc tham gia các lớp khuyến nông
Nghiên cứu của Rosli và các cộng sự (2013) đã sử dụng mô hình Tobit để phân tích ảnh hưởng của các yếu tố đến hoạt động trồng cam Kỹ thuật sản xuất như bón phân, tỉa cành, làm cỏ và phòng trừ sâu bệnh được xác định là có tác động lớn đến sự phát triển của vườn cam Kết quả cho thấy, kinh nghiệm và trình độ giáo dục của nông dân có vai trò quan trọng trong việc áp dụng công nghệ trồng cam, bên cạnh các yếu tố như khuyến nông, nhân khẩu học và thu nhập từ hồ tiêu.
Nghiên cứu của Hema và các cộng sự (2007) đã chỉ ra rằng mối quan hệ giữa biến động giá và lợi nhuận trong trồng cam bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố Ngoài các yếu tố đầu vào mà hộ trồng cam đầu tư, các yếu tố bên ngoài như số lượng tiêu thụ, tình hình thị trường và sự biến động giá cam trong nước cũng đóng vai trò quan trọng trong hoạt động trồng cam.
Nghiên cứu về hiệu quả kinh tế ở Việt Nam
Tại Việt Nam, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trong trồng cam Các tác giả như Bùi Nữ Hoàng Anh (2013) và Nguyễn Quang Thụ (2000) đã tổng hợp các lý thuyết về hiệu quả kinh tế, đồng thời đề xuất các quan điểm và chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả trong lĩnh vực nông nghiệp Ngoài ra, Đỗ Văn Xê (2010) và Nguyễn Khắc Quỳnh cũng đóng góp vào việc nghiên cứu này, làm nổi bật tầm quan trọng của hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp.
Năm 2010, các chỉ tiêu hạch toán hàng năm như giá trị sản xuất, giá trị gia tăng, thu nhập hỗn hợp và lợi nhuận đã được sử dụng để phân tích hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp Nhiều tác giả cũng áp dụng các mô hình kinh tế lượng để định lượng hiệu quả kỹ thuật và chi phí, đồng thời đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố đầu vào, tổ chức sản xuất và đặc điểm kinh tế xã hội của hộ đến hiệu quả sản xuất của các ngành hàng trong nông nghiệp.
Nghiên cứu của Nguyễn Văn Ngãi cùng các cộng sự về hiệu quả kinh tế của cây cao su, một loại cây công nghiệp lâu năm như cây hồ tiêu, đã chỉ ra tiềm năng phát triển và lợi nhuận bền vững từ việc trồng cao su Các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất và hiệu quả kinh tế được phân tích kỹ lưỡng, từ đó đề xuất các biện pháp tối ưu hóa quy trình sản xuất để nâng cao giá trị kinh tế cho nông dân Nghiên cứu này không chỉ góp phần vào việc phát triển ngành cao su mà còn thúc đẩy nền kinh tế nông thôn.
Lê Hoa, 2006] sử dụng hệ thống chỉ tiêu giá trị sản xuất, lợi nhuận và phương pháp phân tích lợi ích chi phí để đánh giá hiệu kinh tế
Bùi Dũng Thể (2014) đã áp dụng phương pháp phân tích ngân sách hàng năm và phân tích đầu tư dài hạn để đánh giá hiệu quả kinh tế trong sản xuất cao su tại Bắc Trung Bộ Việt Nam Bên cạnh đó, mô hình hàm sản xuất Cobb-Douglas được sử dụng để phân tích tác động của các yếu tố đầu vào như lượng phân hữu cơ, phân vô cơ, thuốc bảo vệ thực vật, lao động, tuổi vườn cây, số lượng cây trồng và trình độ văn hóa của chủ hộ đối với năng suất cao su.
Nghiên cứu của tác giả Lê Thị Thùy Linh (2010) về kênh phân phối sản phẩm cam sành tại Vĩnh Long và Đồng Tháp sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích thực trạng tiêu thụ Kết quả cho thấy các tác nhân trong kênh phân phối gặp khó khăn, đặc biệt là thiếu vốn sản xuất và thông tin thị trường không kịp thời Phân tích hàm phân biệt cho thấy lợi nhuận của nông hộ phụ thuộc vào năng suất, giá bán, số lao động gia đình, tập huấn, mật độ trồng và chu kỳ sống của cây cam sành Nghiên cứu cũng áp dụng ma trận SWOT để đề xuất các chiến lược thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm cam sành tại hai tỉnh này.
Kết quả tổng quan tình hình nghiên cứu về hiệu quả kinh tế và hiệu quả kinh tế sản xuất nông nghiệp nói chung cho thấy:
Các nghiên cứu đã đóng góp quan trọng cho lý luận và thực tiễn trong việc phân tích hiệu quả kinh tế của sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trong ngành hàng cây ăn trái Tài liệu đã khái quát hệ thống lý luận về hiệu quả kinh tế mà các loại cây ăn trái mang lại cho các nông hộ.
Phân tích hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là cây cam, là một lĩnh vực quan trọng Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra hiệu quả kỹ thuật và tác động của các yếu tố đầu vào đối với hiệu quả kinh tế trong sản xuất cam Tuy nhiên, tại Việt Nam, đặc biệt là huyện Phong Điền, vẫn chưa có nghiên cứu nào tập trung vào hiệu quả kinh tế của việc trồng cam.
Tính đến tháng 6 năm 2018, huyện Phong Điền chưa có nghiên cứu chuyên sâu nào về hiệu quả kinh tế từ việc trồng cây cam đối với các hộ nông dân.
Lĩnh vực nghiên cứu hiệu quả kinh tế trồng cam tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ vẫn còn nhiều khoảng trống tri thức cần được khai thác.
Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
Ý nghĩa lý luận
- Hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về phát triển sản xuất cam và Hiệu quả kinh tế của cây cam
- Phân tích hiệu quả kinh tế tình hình trồng cây Cam của nông hộ tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ
- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế và phát triển cây cam sành cho các nông hộ trồng cam trên địa bàn nghiên cứu.
Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là tài liệu tham khảo quý giá cho Phòng Nông nghiệp huyện Phong Điền, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất cây ăn trái của đơn vị.
Kết cấu luận văn
Ngoài các phần Mở đầu, Kết luận và Kiến nghị nội dung luận văn bao gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về hiệu quả kinh tế
Chương 2: Thực trạng hiệu quả kinh tế trồng Cam của các hộ dân tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ
Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế trồng Cam của các hộ dân tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ
Khái niệm và các quan điểm về hiệu quả kinh tế
1.1.1 Khái niệm hiệu quả kinh tế
Hiệu quả kinh tế là thước đo quan trọng để đánh giá hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế Đây là mục tiêu hàng đầu mà các chủ thể kinh tế hướng tới Nâng cao hiệu quả kinh tế là yêu cầu tất yếu của các tổ chức sản xuất và của nền sản xuất xã hội.
Hiểu đúng bản chất của hiệu quả kinh tế (HQKT) và xác định các chỉ tiêu đo lường, đánh giá HQKT là rất quan trọng trong việc phân tích hiệu quả sản xuất của hoạt động kinh tế.
Theo Nguyễn Đức Dỵ và các tác giả, hiệu quả kinh tế là mối quan hệ giữa các yếu tố đầu vào khan hiếm và đầu ra hàng hóa, dịch vụ Khái niệm này được sử dụng như một tiêu chuẩn để đánh giá cách thức phân phối tài nguyên trên thị trường Hiệu quả kinh tế thể hiện mức độ thành công của các chủ thể sản xuất trong việc phân bổ nguồn lực khan hiếm nhằm tạo ra sản phẩm đáp ứng mục tiêu cụ thể.
Theo Samuelson và Nordhaus (2001), hiệu quả sản xuất xảy ra khi xã hội không thể tăng sản lượng một loại hàng hóa mà không giảm sản lượng của loại hàng hóa khác Quan điểm này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân bổ hiệu quả các nguồn lực trong nền sản xuất xã hội Việc sử dụng và phân bổ nguồn lực một cách hợp lý sẽ nâng cao hiệu quả tổng thể của nền kinh tế.
Theo Phạm Ngọc Kiểm (2009), hiệu quả kinh tế thể hiện khả năng khai thác và tiết kiệm chi phí các nguồn lực để đạt được mục tiêu sản xuất Quan điểm này nhấn mạnh việc đánh giá sâu sắc hiệu quả kinh tế, đặc biệt là hiệu quả từ việc ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật trong quy trình sản xuất.
Theo các tác giả Farrell [Farrell M J, 1957], Coelli [Coelli T, Rao D S P, O'Donnell C J, Battese G E, 2005], Schultz [Schultz.T.W,1964] và Ellis [Ellis F,
1993], Kalirajan [Kalirajan K P, 1990] hiệu quả kinh tế (EE – Economic efficiency) gồm hai bộ phận là hiệu quả kỹ thuật (TE – Technical efficiency) và hiệu quả phân bổ (AE – Allocative efficiency)
Hiệu quả kỹ thuật (TE) là khả năng tạo ra đầu ra tối đa từ đầu vào tối thiểu trong một trình độ công nghệ nhất định Nó được đo bằng số lượng sản phẩm đạt được so với nguồn lực sử dụng trong sản xuất Theo Koopmans, một nhà sản xuất đạt hiệu quả kỹ thuật khi không thể tăng sản lượng mà không giảm sản xuất một loại đầu ra khác hoặc sử dụng nhiều hơn các yếu tố đầu vào Hiệu quả kỹ thuật chỉ liên quan đến khía cạnh vật chất của quá trình sản xuất, phản ánh mối quan hệ giữa yếu tố đầu vào và đầu ra, cũng như giữa các yếu tố đầu vào với nhau Yếu tố này phụ thuộc nhiều vào công nghệ áp dụng và trình độ chuyên môn của người sản xuất.
Hiệu quả phân bổ (AE) đề cập đến khả năng tối ưu hóa việc lựa chọn đầu vào, sao cho giá trị sản phẩm biên của đơn vị đầu vào cuối cùng tương đương với giá của đầu vào đó Đây là thước đo cho sự thành công của nhà sản xuất trong việc chọn lựa tổ hợp đầu vào hiệu quả Bằng cách nắm rõ giá của các yếu tố đầu vào và đầu ra, nhà sản xuất có thể quyết định mức sử dụng các yếu tố đầu vào theo tỷ lệ hợp lý nhằm đạt được lợi nhuận tối đa.
Hiệu quả kinh tế (EE) được xác định bằng tích của hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ, tức là EE = hiệu quả kỹ thuật × hiệu quả phân bổ Sự khác biệt trong hiệu quả kinh tế giữa các doanh nghiệp thường xuất phát từ sự khác nhau trong hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ Colman và Young (1994) nhấn mạnh rằng hiệu quả kỹ thuật liên quan đến các yếu tố vật chất trong quá trình sản xuất, do đó, nó được coi là mục tiêu chung cho tất cả các hệ thống kinh tế Ngược lại, hiệu quả phân bổ và hiệu quả kinh tế phản ánh mục tiêu của doanh nghiệp là tối đa hóa lợi nhuận.
Trong quá trình sản xuất, mục tiêu chính của nhà sản xuất là tối ưu hóa chi phí và doanh thu, đồng thời phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả để tối đa hóa lợi nhuận Quan điểm về hiệu quả kinh tế đánh giá khả năng sử dụng nguồn lực trong các điều kiện thay đổi của hoạt động kinh tế Khái niệm hiệu quả kinh tế (HQKT) thể hiện chất lượng của hoạt động sản xuất và phản ánh mức độ sử dụng nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu cuối cùng là tối đa hóa lợi nhuận.
Để hiểu rõ bản chất của hiệu quả kinh tế, cần phân biệt rõ ràng giữa hai khái niệm kết quả và hiệu quả kinh tế, cũng như phân biệt hiệu quả kinh tế với các chỉ tiêu đo lường hiệu quả kinh tế.
Kết quả và hiệu quả kinh tế (HQKT) là hai khái niệm khác nhau nhưng có mối liên hệ chặt chẽ HQKT thể hiện mối tương quan giữa kết quả đạt được và chi phí đầu tư, trong khi kết quả là sản phẩm cuối cùng của quá trình sản xuất Trong nông nghiệp, kết quả có thể là khối lượng nông sản, giá trị sản xuất và lợi nhuận, nhưng không cho biết cách thức sản xuất và mức độ sử dụng nguồn lực Để đánh giá hiệu quả đầu tư, cần so sánh kết quả sản xuất với chi phí và nguồn lực đã sử dụng Với nguồn lực hạn chế, mục tiêu là tạo ra kết quả sản xuất cao, từ đó phản ánh trình độ sản xuất và hiệu quả kinh tế.
Hiệu quả kinh tế (HQKT) là một khái niệm quan trọng trong sản xuất kinh doanh, phản ánh chất lượng tổng thể của quá trình này thông qua cả hai khía cạnh định tính và định lượng Các chỉ tiêu đo lường HQKT chỉ thể hiện các mối quan hệ định lượng một cách riêng lẻ, không bao quát được toàn diện hiệu quả kinh tế.
HQKT, về mặt định tính, phản ánh trình độ năng lực sản xuất kinh doanh của các tổ chức và nền kinh tế quốc dân, bao gồm các yếu tố như kết quả sản xuất và nguồn lực sản xuất có liên quan đến quan hệ sản xuất trong xã hội Nó chịu ảnh hưởng từ các quan hệ kinh tế, xã hội, pháp lý và các yếu tố hạ tầng Do đó, HQKT thể hiện toàn diện sự phát triển của tổ chức sản xuất và nền sản xuất xã hội, đồng thời phản ánh trình độ sản xuất, quản lý và khả năng sử dụng các yếu tố đầu vào để đạt được kết quả đầu ra cao.
Hiệu quả kinh tế (HQKT) có thể được đo lường định lượng thông qua mối quan hệ giữa kết quả sản xuất và chi phí bỏ ra Các chỉ tiêu thống kê và tài chính sẽ giúp đánh giá HQKT, với mỗi chỉ tiêu phản ánh một khía cạnh riêng biệt Không có chỉ tiêu tổng hợp nào có thể bao quát đầy đủ tất cả các khía cạnh của HQKT Các chỉ tiêu này có mối quan hệ thứ bậc, bắt đầu từ chỉ tiêu tổng hợp và sau đó là các chỉ tiêu phản ánh các yếu tố riêng lẻ trong quá trình sản xuất Việc đo lường HQKT sẽ cho biết mức độ sản xuất đạt được và giúp tìm ra các biện pháp phù hợp để tăng kết quả và giảm chi phí, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế.
Mục đích chính của việc đánh giá hiệu quả kinh tế (HQKT) là nâng cao các chỉ tiêu đo lường hiệu quả, từ đó đạt được các mục tiêu đã đề ra Việc cải thiện HQKT được hiểu là hướng tới những kết quả tích cực trong quá trình đánh giá và thực hiện các chiến lược kinh doanh.
1.1.2 Các quan điểm về hiệu quả kinh tế
Khái niệm và tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh tế trồng Cam
1.2.1 Một số vấn đề cơ bản về cây Cam
Cam (Citrus sinensis Osbeck) thuộc họ Rutaceae, là cây ăn quả có quả nhỏ hơn bưởi, vỏ mỏng và màu vàng cam khi chín, với vị ngọt hoặc hơi chua Cây cam có chiều cao khoảng 10m, cành có gai và lá xanh dài từ 4-10cm Nguồn gốc của cam là từ Đông Nam Á, có thể là Ấn Độ, Việt Nam hoặc miền Nam Trung Quốc Tại Việt Nam, có hơn 80 giống cam được trồng, thường mang tên theo địa phương nơi chúng được trồng, như Cam sông con và Cam Xã Đoài.
1.2.1.2 Ý nghĩa của việc phát triển sản xuất Cam
Cây cam là loại cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao, tuy nhiên đòi hỏi người sản xuất phải đầu tư vốn lớn và có kỹ thuật chăm sóc chuyên sâu hơn so với một số loại cây ăn quả khác Việc phát triển sản xuất cam không chỉ nâng cao giá trị ngành nông nghiệp mà còn thúc đẩy sự phát triển của ngành sản xuất cây có múi, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về trái cây chất lượng cao của người tiêu dùng, từ đó làm tăng tỷ trọng hàng hóa trong thị trường.
Phát triển sản xuất cây ăn quả, đặc biệt là cây Cam, không chỉ thúc đẩy ngành công nghiệp chế biến mà còn tạo thêm việc làm cho lao động nông nghiệp tại khu vực nông thôn, giúp họ chuyển đổi sang làm công nghiệp theo chủ trương của Đảng và Nhà nước Cây Cam cung cấp nguồn quả nhanh, chất lượng với giá thành cạnh tranh, góp phần vào việc tạo ra thực phẩm sạch dồi dào Đối với người dân, cây Cam đã từ lâu trở thành nguồn thu nhập cao và ổn định, cải thiện đời sống văn hóa xã hội và tạo công ăn việc làm cho lao động dư thừa, nhất là ở các vùng nông thôn.
Cây cam từ lâu đã được xác định là loại cây phù hợp với vùng đất trung du miền núi, không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn giúp cải thiện môi trường và phủ xanh các khu vực đất trống Khi được trồng kết hợp với cây băng xanh theo phương thức Nông – Lâm kết hợp, cây cam tạo ra vành đai xanh có khả năng chống xói mòn và rửa trôi, từ đó góp phần bảo vệ nền nông nghiệp bền vững.
1.2.2 Khái niệm hiệu quả kinh tế trồng Cam
Hiệu quả kinh tế là chỉ số quan trọng phản ánh trình độ sử dụng nguồn lực trong sản xuất, đóng vai trò then chốt trong việc đánh giá, phân tích và so sánh các hoạt động kinh tế nhằm tìm ra giải pháp tối ưu Đánh giá hiệu quả kinh tế cần được thực hiện toàn diện, xem xét cả về thời gian và không gian, để hiểu rõ mối quan hệ giữa hiệu quả chung của toàn vùng và từng đơn vị sản xuất Trong từng đơn vị, hiệu quả kinh tế không chỉ đánh giá việc sử dụng từng yếu tố nguồn lực mà còn là sự kết hợp tổng hợp của chúng Việc nâng cao hiệu quả kinh tế đồng nghĩa với việc tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn lực hạn chế để đạt được mục tiêu sản xuất đề ra Trong bối cảnh nguồn lực có hạn, việc nâng cao hiệu quả kinh tế là yêu cầu bắt buộc đối với mọi hoạt động sản xuất và người sản xuất.
Trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trong ngành sản xuất cam, hiệu quả kinh tế là yếu tố quan trọng hàng đầu mà người sản xuất cần quan tâm Việc xác định chính xác hiệu quả kinh tế giúp lựa chọn chiến lược phát triển phù hợp Hiệu quả kinh tế trong sản xuất cam không chỉ phản ánh trình độ sử dụng và khai thác các nguồn lực như đất đai, lao động, vốn và khoa học kỹ thuật, mà còn là cơ sở để đạt được các mục tiêu mà người sản xuất đề ra.
Hiệu quả kinh tế trồng cam được đánh giá từ góc độ người sản xuất, phản ánh khả năng khai thác và quản lý nguồn lực trong quá trình sản xuất Khái niệm này thể hiện sự tối ưu hóa trong việc sử dụng các yếu tố nguồn lực nhằm đạt được kết quả sản xuất cao nhất với chi phí thấp nhất.
Khi đánh giá HQKT trồng cam cần chú ý:
Cam là cây trồng dài ngày với chu kỳ sản xuất gồm hai giai đoạn: thời kỳ kiến thiết cơ bản kéo dài 3 năm và thời kỳ kinh doanh Trong giai đoạn kiến thiết, chi phí đầu tư lớn nhưng chưa có thu hoạch Trong thời kỳ sản xuất, năng suất cam trải qua ba giai đoạn: tăng nhanh theo tuổi cây, đạt cao nhất và sau đó biến động giảm Hiệu quả kinh tế (HQKT) trồng cam không chỉ phụ thuộc vào cách đầu tư và chăm sóc trong năm hiện tại mà còn bị ảnh hưởng bởi các năm trước đó Do đó, việc đánh giá HQKT cần thu thập và phân tích dữ liệu trong toàn bộ chu kỳ sản xuất.
Trồng cam ở Việt Nam chủ yếu diễn ra tại quy mô hộ gia đình, nơi mà hoạt động này liên quan mật thiết đến các hoạt động sản xuất khác, ảnh hưởng đến quy mô và cách sử dụng nguồn lực Việc sản xuất cam cần phải khai thác thế mạnh từng vùng, từ đó tạo ra việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn Do đó, việc xem xét hiệu quả kinh tế trong trồng cam cần đặt trong mối quan hệ với phát triển bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường sinh thái.
1.2.3 Tiêu chuẩn hiệu quả kinh tế trồng cam
Nâng cao hiệu quả kinh tế là mục tiêu chung của các chủ thể sản xuất, tuy nhiên tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả này có sự khác biệt tùy thuộc vào phạm vi Việc xác định tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh tế, cho dù ở cấp độ xã hội hay từng cơ sở sản xuất, là một vấn đề phức tạp với nhiều yếu tố chưa thống nhất Hầu hết các nhà kinh tế đồng thuận rằng tiêu chuẩn cơ bản để đánh giá hiệu quả kinh tế là khả năng đáp ứng nhu cầu xã hội và tối ưu hóa chi phí cùng với việc tiết kiệm tài nguyên.
Trong trồng cam, mục tiêu chính của hộ sản xuất là tối đa hóa năng suất và chất lượng sản phẩm, đồng thời tiết kiệm chi phí sản xuất Họ thường mong muốn gia tăng sản lượng đầu ra trong bối cảnh nguồn lực sản xuất hạn chế, sử dụng các yếu tố nguồn lực một cách hiệu quả nhất Do đó, tiêu chuẩn hiệu quả kinh tế đối với hộ trồng cam là tối đa hóa kết quả và tối thiểu hóa chi phí.
Các tiêu chí ảnh hưởng và nâng cao hiệu quả kinh tế trồng Cam
Sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trồng cây cam, bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố tự nhiên và xã hội Những yếu tố này có tác động đáng kể đến hiệu quả kinh tế trong việc canh tác cam.
1.3.1 Các yếu tố tự nhiên thuộc hệ sinh thái và môi trường
Cây cam đóng vai trò quan trọng trong hệ thống cây trồng của nông nghiệp, có sự tương tác chặt chẽ với môi trường và rất nhạy cảm với các yếu tố sinh thái như khí hậu, đất đai và con người Để phát triển vùng chuyên môn hóa sản xuất cây cam, cần tuân thủ nguyên tắc sinh thái bền vững.
Trong hệ sinh thái nông nghiệp, đất đai là yếu tố quyết định năng suất và chất lượng cây cam, đồng thời ảnh hưởng đến mùi vị đặc trưng của trái Đất cung cấp nước và chất dinh dưỡng cho cây trồng, nhưng các loại đất ở những địa hình khác nhau lại có thành phần cơ giới và tính chất vật lý, hóa học khác nhau Để trồng cam hiệu quả, đất cần có những đặc tính tốt nhất.
- Đất phù sa cổ hoặc đất thịt nhẹ tầng đất dầy ≥ 0,7m, nhiều mùn Đất có tỷ lệ sét ≤15%
- Ph = 5,5 - 6,5 mực nước ngầm thấp
Để khai thác hiệu quả nguồn lực đất đai, cần thiết phải bố trí cơ cấu cây trồng hợp lý, nhằm đạt năng suất cao trong khi vẫn bảo vệ đất khỏi tình trạng thoái hoá.
Để nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất cây cam, cần tập trung vào phát triển bền vững dựa trên hệ sinh thái Điều này bao gồm việc tận dụng tối đa các yếu tố thuận lợi, giảm thiểu tác động tiêu cực từ thời tiết, củng cố độ phì nhiêu của đất, cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và không ngừng cải thiện chất lượng đất.
Phát triển bền vững hệ sinh thái nông nghiệp là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố sinh thái và kinh tế Quá trình này đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy và hành động của con người đối với việc khai thác tài nguyên, quản lý đầu tư, định hướng công nghệ, cũng như đáp ứng nguyện vọng của con người trong hiện tại và tương lai.
1.3.2 Nhóm yếu tố kinh tế - xã hội
Các cơ sở sản xuất kinh doanh cần trả lời ba câu hỏi chính để đạt hiệu quả cao: sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào và sản xuất cho ai Để đạt được kết quả tốt, nhà sản xuất phải nghiên cứu kỹ lưỡng thị trường, nắm vững dung lượng và nhu cầu thị trường cũng như môi trường kinh doanh mà họ tham gia.
Trong nông nghiệp, giá cả sản phẩm là yếu tố quyết định trong việc lựa chọn cơ cấu cây trồng nhằm đạt lợi nhuận và hiệu quả kinh tế cao nhất Nhu cầu về sản phẩm quả thay đổi theo từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế, đặc biệt khi thu nhập tăng cao, nhu cầu về số lượng và chất lượng cũng gia tăng, dẫn đến sự cạnh tranh về giá cả Thị trường xuất khẩu yêu cầu chất lượng sản phẩm ngày càng khắt khe; nếu đáp ứng được các tiêu chuẩn này, nông dân sẽ thu được kết quả và hiệu quả kinh tế rất cao.
Trong kinh tế thị trường, sự biến động giá cả có ảnh hưởng lớn đến kết quả và hiệu quả kinh tế trong sản xuất cây cam Thị trường đầu ra không ổn định khiến cho việc tiêu thụ sản phẩm gặp khó khăn, do sản xuất trong nước chưa đáp ứng đủ nhu cầu Bên cạnh đó, thị trường đầu vào cũng tác động không nhỏ đến hiệu quả sản xuất, với giá cả các yếu tố như giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, vốn sản xuất và lao động đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển sản xuất Những yếu tố này không chỉ hình thành giá cả sản phẩm mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và khối lượng sản phẩm, từ đó tác động lớn đến kết quả và hiệu quả kinh tế.
Trong những năm gần đây, sản phẩm cam đã được đầu tư mạnh mẽ về chất lượng và quảng bá, dẫn đến sự tăng giá bán liên tục Giá của cam phụ thuộc chủ yếu vào chất lượng sản phẩm, vì vậy việc tổ chức khai thác và bảo quản đúng cách rất quan trọng để tránh hư hỏng, từ đó giữ gìn phẩm chất và giá trị bán hàng.
Vốn là yếu tố thiết yếu để phát triển sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trồng cây cam, yêu cầu đầu tư lớn hơn so với các loại cây khác Đầu tư vốn giúp các hộ sản xuất cam thâm canh, tăng năng suất và nâng cao chất lượng sản phẩm, từ đó giảm chi phí sản xuất và cải thiện hiệu quả kinh tế Tại xã Phù Lưu, sản xuất cam chủ yếu diễn ra ở các hộ nông dân có kinh tế khá, do đó cần sự hỗ trợ từ Nhà nước như cho vay lãi suất ưu đãi và trợ giá cây giống, phân bón Ngoài ra, việc phát triển bảo hiểm vật nuôi cũng rất quan trọng để hỗ trợ nông dân khi gặp rủi ro như thiên tai hay dịch bệnh.
Lao động là yếu tố quyết định trong quá trình sản xuất cam, và việc ứng dụng khoa học kỹ thuật là điều kiện cần thiết để nâng cao chất lượng cây trồng Để thực hiện điều này, người lao động cần có kiến thức và kỹ năng về kỹ thuật trồng và chăm sóc cam Các yêu cầu kỹ thuật bao gồm hiểu biết về chế độ chăm sóc, bón phân hợp lý, và phòng chống sâu bệnh hại Cây cam cần đất màu mỡ, thoát nước tốt và điều kiện chăm sóc phù hợp để phát triển bền vững Việc thu hoạch cũng cần được thực hiện cẩn thận để không ảnh hưởng đến sinh lý của cây.
1.2.2.5 Tổ chức sản xuất và chính sách
Cây cam là lựa chọn lý tưởng cho phương thức sản xuất nông lâm kết hợp, mang lại hiệu quả kinh tế cao Việc phát triển mô hình kinh tế vườn đồi, vườn rừng theo hình thức trang trại được xem là phù hợp Diện tích vườn cam, lực lượng lao động và chiến lược kinh doanh có mối liên hệ chặt chẽ với nhau Đối với vườn có diện tích lớn, cần đầu tư nhiều công sức lao động và thực hiện thu hoạch, tiêu thụ theo từng vụ Trong khi đó, vườn có diện tích nhỏ có thể áp dụng chiến lược đặc biệt hóa sản phẩm để tối ưu hóa lợi nhuận.
Quản lý chất lượng từ khâu chọn giống, trồng và chăm sóc là yếu tố then chốt để đạt được sản phẩm cam sạch và chất lượng cao, theo yêu cầu của tổ chức sản xuất Sự can thiệp của nhà nước, thông qua các chính sách ưu đãi như cho vay vốn, hỗ trợ tài chính và chính sách đất đai, là cần thiết để phát triển sản xuất cam Những chính sách này có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm cam trên thị trường Ngược lại, nếu chính sách không phù hợp, sản phẩm sẽ gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với các sản phẩm tương tự.
Việc quy hoạch phát triển theo vùng, bên cạnh các chính sách hỗ trợ, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự ổn định cho sản phẩm Điều này giúp tránh tình trạng sản xuất tự phát, từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm và kiểm soát giá cả hiệu quả hơn.
Kinh nghiệm nâng cao hiệu quả kinh tế trồng Cam tại một số địa phương
Anh Nguyễn Văn Y ở ấp Nhơn An, xã Nhơn, là một tấm gương sáng về tinh thần chăm chỉ làm ăn và ham học hỏi Với sự kết hợp giữa kinh nghiệm thực tiễn và việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, anh đã đạt được những thành công đáng kể trong lĩnh vực của mình.
Thạnh, TP Bến Tre, từ hộ khó khăn đã vươn lên làm giàu với mức thu nhập cao
Năm 1975, sau khi lập gia đình, anh Y sở hữu 2ha đất vườn dừa nhưng thu nhập từ cây dừa không đủ nuôi sống gia đình Để cải thiện tình hình tài chính, anh quyết định chuyển đổi cây trồng, đốn dừa và trồng cam, đồng thời cùng vợ dệt chiếu để tăng thu nhập Sau 3 năm chăm sóc, cây cam đã mang lại nguồn thu nhập cao, giúp gia đình anh Y ổn định cuộc sống.
Sau 30 năm cần cù lao động, anh Y đã thành công trong việc làm giàu, mở rộng quy mô sản xuất với 11ha đất Hiện tại, anh sở hữu 4ha trồng cam cho quả ổn định, 2ha trồng lát làm nguyên liệu dệt chiếu, và 7ha trồng dừa xen ca cao, đang trong giai đoạn ra quả Trong năm 2013, tổng thu nhập của anh đạt trên 220 triệu đồng, sau khi trừ chi phí, anh còn lãi gần 200 triệu đồng.
Cây Cam là loại cây trồng chủ lực mang lại thu nhập cao cho gia đình anh Y, với diện tích 4 ha hiện tại Mỗi năm, anh thu hoạch khoảng 10 tấn quả, đạt thu nhập trên 150 triệu đồng.
Anh Y, một người trồng cam có kinh nghiệm lâu năm, đã áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào việc chăm sóc vườn cam của mình Để đạt năng suất cao và kéo dài thời gian thu hoạch, anh trồng cam với mật độ dày khoảng 500 cây trên 1000m2 Anh đặc biệt chú trọng đến việc cung cấp đủ dưỡng chất cho cây, với việc bón phân cho vườn cam mỗi tháng một lần.
Để trồng cam hiệu quả, cần làm liếp cao để tránh thối rễ Mỗi năm, phải xới và thay lớp đất cũ, bón phân hóa học và hữu cơ, sau đó bồi bùn để tạo lớp đất mới cho rễ cây hấp thu Ngoài ra, vào mùa nắng, cần tưới ướt cho vườn cam 2-3 ngày một lần để cây không bị thiếu nước và phát triển tốt.
1.3.2 Kinh nghiệm nâng cao HQKT sản xuất Cam Bạch Thông Bắc Kạn
Bạch Thông là vựa cam, quýt lớn nhất tỉnh Bắc Kạn với tổng diện tích lên đến 914ha Các xã Quang Thuận, Đôn Phong và Dương Phong là những khu vực chính tập trung trồng cam, quýt trong huyện.
Từ khi chuyển đổi cơ chế thị trường, cam và quýt đã trở thành hàng hóa giá trị cao, giúp người dân xóa đói giảm nghèo và làm giàu Các địa phương đã tổ chức tập huấn kỹ thuật thâm canh và bảo quản cam quýt để đáp ứng nhu cầu thị trường Gần đây, tỉnh đã triển khai nhiều dự án và cơ chế khuyến khích phát triển cây cam quýt, dẫn đến diện tích và năng suất không ngừng tăng Cụ thể, năm 2007, diện tích cam quýt toàn huyện đạt 440ha với giá trị 3,64 tỷ đồng, tăng lên 686ha và 13,7 tỷ đồng vào năm 2009 Mục tiêu đến năm 2015, huyện phấn đấu trồng mới 350ha cam quýt, và năm 2011 đã trồng mới 60ha theo Nghị quyết.
Năm 2012, huyện hoàn thành chỉ tiêu thực hiện 80ha cam, quýt trồng mới Tính đến vụ năm 2012, toàn huyện có khoảng 600ha cho thu hoạch (chủ yếu là quýt)
Nhiều hộ gia đình đã thoát nghèo và ổn định cuộc sống nhờ phát triển cây cam, quýt, trong đó nhiều hộ đạt danh hiệu sản xuất giỏi và tiêu biểu tại huyện.
1.3.3 Kinh nghiệm nâng cao HQKT sản xuất Cam Vĩnh Long
Cam Vĩnh Long là đặc sản nổi tiếng với chất lượng tuyệt hảo Sản phẩm có vỏ sần, da xanh và thịt quả vàng tươi, hấp dẫn Cam không chỉ dùng để ăn tươi mà còn được chế biến thành nước quả thơm ngon, bổ dưỡng.
Vĩnh Long hiện có 7.336ha diện tích trồng cam, trong đó 5.445ha đang cho trái, với sản lượng đạt 57.000 tấn Cây cam có chu kỳ kinh tế kéo dài 10 năm, bao gồm 3 năm kiến thiết cơ bản và 7 năm thu hoạch Vụ chính diễn ra từ tháng 9 đến tháng 12 và vụ nghịch từ tháng 5 đến tháng 7 Năng suất bình quân đạt từ 10 đến 15 tấn/ha.
Vùng chuyên canh Cam Tam Bình, với diện tích khoảng 2.971,6ha, hàng năm cung cấp từ 20.000 đến 30.000 tấn cam chất lượng cao cho thị trường Giá bán cam vào chính vụ khoảng 15.000đ/kg, có thể tăng lên từ 17.000 đến 23.000đ/kg trong mùa trái vụ Cam Vĩnh Long chủ yếu được tiêu thụ tại thị trường nội địa, đặc biệt là ở các tỉnh và thành phố khu vực Đông Nam Bộ.
Hiện nay, tiêu thụ cam đang phát triển mạnh mẽ và mang lại lợi nhuận cao Cam được sử dụng đa dạng, từ nguyên liệu làm mứt đến chế biến nước giải khát, đặc biệt là nước ép cam rất được ưa chuộng Tuy nhiên, sản xuất cam ở Việt Nam, đặc biệt là tại Hàm Yên, vẫn gặp nhiều khó khăn do năng suất và chất lượng chưa đạt yêu cầu, với thị trường tiêu thụ chủ yếu là nội địa Nguyên nhân chính là do bộ giống nghèo nàn, hiện tại vẫn là các giống có năng suất thấp, cộng với việc nông dân sử dụng giống kém chất lượng dẫn đến hiện tượng thoái hóa giống.
Việc phát triển các giống cam có năng suất cao và chất lượng tốt, đồng thời có khả năng chống chịu với điều kiện môi trường khắc nghiệt là rất cần thiết Hiện nay, nhiều nguồn giống cam lai đa dạng đang được trồng, với các giống cam mới được ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường.
Nhằm đa dạng hóa sản phẩm và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng, chúng tôi bổ sung vào nguồn giống cam trên địa bàn những loại có năng suất cao, chất lượng tốt, khả năng chống chịu với điều kiện môi trường khắc nghiệt, từ đó mang lại hiệu quả kinh tế và phục vụ tốt cho nhu cầu ăn tươi cũng như chế biến.
