HỢP TÁC TỰ NGUYỆN VÀ LỢI ÍCH CÁ NHÂN
Phỏng vấn một doanh nhân
Do Tom G Palmer thực hiện
Trong cuộc phỏng vấn, John Mackey, đồng sáng lập và CEO của Whole Foods Market, trình bày triết lý “chủ nghĩa tư bản tự giác”, cùng những quan điểm về bản chất và động cơ con người, bản chất kinh doanh, và sự khác biệt giữa chủ nghĩa tư bản thị trường tự do và “chủ nghĩa tư bản ô dù”.
John Mackey, cùng với một đối tác, đã thành lập công ty Whole Foods Market vào năm 1980 Ông là người tiên phong trong việc thúc đẩy lối sống ăn uống lành mạnh, bảo vệ động vật và xây dựng mối quan hệ chặt chẽ giữa doanh nghiệp và cộng đồng Hiện tại, ông còn giữ vai trò ủy viên lãnh đạo tại Viện Nghiên cứu Vốn Tâm thức (Conscious Capitalism Institute).
Palmer: John, anh là một doanh nhân hiếm hoi trong thế giới kinh doanh, không ngần ngại bảo vệ những giá trị đạo đức của chủ nghĩa tư bản Anh còn nổi tiếng với quan điểm rằng tư lợi không phải là điều kiện đủ cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản Điều này có nghĩa là anh tin rằng việc theo đuổi lợi nhuận cần phải đi đôi với trách nhiệm xã hội và đạo đức.
Mackey cho rằng việc coi mọi hành động của con người chỉ xuất phát từ tư lợi là một lý thuyết thiếu sót về bản chất con người Ông nhớ lại những cuộc tranh luận ở trường đại học với những người cho rằng mọi hành động đều mang động cơ tư lợi; nếu không, chúng ta sẽ không thực hiện Quan điểm này, mặc dù có sức thuyết phục, cuối cùng lại trở nên vô nghĩa, vì ngay cả khi chúng ta thực hiện những việc không liên quan đến lợi ích cá nhân, họ vẫn khẳng định đó là lợi ích của chúng ta Điều này thể hiện một lập luận không thuyết phục.
Palmer: Anh nghĩ thế nào mà lại cho rằng những động cơ bên ngoài tư lợi lại là những động cơ quan trọng đối với chủ nghĩa tư bản?
Mackey cho rằng tư lợi có nhiều định nghĩa khác nhau và không nên xem đó là động cơ duy nhất thúc đẩy con người Ông nhấn mạnh rằng con người rất phức tạp, với nhiều động cơ khác nhau, trong đó tư lợi chỉ là một phần Ông lo ngại rằng phong trào tự do, chịu ảnh hưởng từ Ayn Rand và các nhà kinh tế học khác, có thể dẫn đến sự cáo chung của một số quan điểm về kinh doanh và chủ nghĩa tư bản, điều này không công bằng với bản chất con người.
Khi còn trẻ, chúng ta thường có xu hướng tự tư tự lợi, thể hiện rõ ràng qua sự thiếu chín chắn trong tình cảm Đa số trẻ em và thanh thiếu niên thường không muốn dính líu đến người khác, hoặc quá chú trọng vào bản thân mình.
Chúng ta hành động vì lợi ích cá nhân, nhưng điều này không đồng nghĩa với việc thiếu lòng trắc ẩn và yêu thương Khi trưởng thành, chúng ta phát triển khả năng cảm thông và quan tâm đến hạnh phúc của gia đình, cộng đồng và môi trường xung quanh Việc phân tách tư lợi và tinh thần vị tha là một sai lầm, bởi chúng ta vừa có thể chăm sóc cho bản thân vừa quan tâm đến người khác Những lý tưởng của chúng ta thúc đẩy việc làm cho thế giới tốt đẹp hơn, cho thấy rằng tư lợi và lòng vị tha có thể tồn tại song song trong cuộc sống của mỗi người.
Tôi cho rằng tư lợi không phải là yếu tố duy nhất định hình hành động con người Chủ nghĩa tư bản và kinh doanh cần phản ánh sự phức tạp của bản chất con người, thay vì chỉ coi mọi hành động là ích kỷ Lý thuyết này có thể gây hại cho hình ảnh của kinh doanh và chủ nghĩa tư bản, khi nó cho phép những kẻ chỉ trích mô tả chúng là tham lam và bóc lột Điều này khiến tôi lo ngại, bởi chủ nghĩa tư bản và kinh doanh đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy những điều tốt đẹp trong xã hội, đặc biệt là trong ba trăm năm qua, mặc dù vẫn có người hoài nghi về giá trị mà chúng mang lại.
Palmer: Ngòai việc theo đuổi tư lợi hay lợi nhuận, kinh doanh còn làm được gì nữa?
Mackey nhấn mạnh rằng doanh nghiệp thành công tạo ra giá trị thông qua việc trao đổi tự nguyện, mang lại lợi ích cho cả hai bên Tại Whole Foods Market, công ty cung cấp hàng hóa và dịch vụ mà khách hàng lựa chọn mua vì họ tin rằng sẽ được lợi Nhân viên làm việc tại đây cũng tự nguyện tham gia vì họ yêu thích công việc và nhận được lương cùng lợi ích hợp lý Hơn nữa, công ty đã tạo ra giá trị cho các nhà đầu tư với thị phần vượt 10 tỷ đô la sau hơn ba mươi năm hoạt động Các nhà cung cấp cũng được hưởng lợi từ mối quan hệ này, khi họ thấy doanh nghiệp của mình phát triển nhờ sự hợp tác với Whole Foods.
Palmer: Anh gọi triết lí của mình là “chủ nghĩa tư bản tự giác” Anh định nói gì với cái tên đó?
Mackey cho biết họ sử dụng thuật ngữ này để phân biệt với những nhãn hiệu đã gây ra nhiều sự rối rắm, khi chúng bị trộn lẫn vào nhau.
Trách nhiệm xã hội của công ty, hay còn gọi là chủ nghĩa tư bản sáng tạo, được định nghĩa dựa trên bốn nguyên lý Nguyên lý đầu tiên khẳng định rằng doanh nghiệp không chỉ có mục tiêu kiếm tiền mà còn có thể hướng tới những mục tiêu cao cả hơn Các nghề nghiệp trong xã hội đều được thúc đẩy bởi động cơ vượt ra ngoài việc tối đa hóa lợi nhuận Ví dụ, bác sỹ không chỉ kiếm tiền mà còn có mục tiêu chữa bệnh và cứu người, thể hiện đạo đức nghề nghiệp Tương tự, thầy giáo, kiến trúc sư và luật sư cũng đều có những mục tiêu xã hội quan trọng Tại Whole Foods, chúng tôi cam kết cung cấp thực phẩm tự nhiên và hữu cơ chất lượng cao, góp phần giúp người dân sống khỏe mạnh và lâu dài.
Palmer: Thế còn nguyên lí thứ hai?
Nguyên lý thứ hai của chủ nghĩa tư bản tự giác, theo Mackey, nhấn mạnh việc tạo ra giá trị cho các bên liên quan Doanh nghiệp cần xem xét và đáp ứng nhu cầu của những người có liên quan như người tiêu dùng, người lao động, nhà cung cấp, nhà đầu tư và cộng đồng Sự phức tạp trong việc tạo giá trị cho tất cả các bên này là điều quan trọng, vì họ không chỉ nhận giá trị mà còn ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.
Nguyên lý thứ ba nhấn mạnh rằng doanh nghiệp cần có những nhà lãnh đạo có đạo đức, những người đặt mục đích của doanh nghiệp lên hàng đầu.
Họ sẽ nỗ lực đạt được mục tiêu này và tuân thủ nguyên tắc tạo giá trị cho các bên liên quan, đồng thời khuyến khích các cuộc thảo luận về kinh doanh.
Nguyên lý thứ tư yêu cầu bạn xây dựng một nền văn hóa hỗ trợ mục tiêu, tạo sự hòa hợp giữa các bên liên quan và ban lãnh đạo.