Nghiên cứu kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến gỗ khu vực Nam Trung BộNghiên cứu kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến gỗ khu vực Nam Trung BộNghiên cứu kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến gỗ khu vực Nam Trung BộNghiên cứu kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến gỗ khu vực Nam Trung BộNghiên cứu kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến gỗ khu vực Nam Trung Bộ
Lý do lựa chọn đề tài
Việt Nam đang tích cực hội nhập kinh tế toàn cầu thông qua nhiều hiệp định thương mại, đặc biệt là Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương, mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế Ngành sản xuất và chế biến gỗ, với sản phẩm chủ yếu là đồ gỗ xuất khẩu, có tiềm năng tăng trưởng vượt bậc nếu biết tận dụng cơ hội này Các sản phẩm đồ gỗ của doanh nghiệp Việt Nam, bao gồm đồ gỗ ngoài trời và nội thất, nổi bật với mẫu mã đa dạng, chất lượng cao và giá cả hợp lý, đã được thị trường quốc tế ưa chuộng và xuất khẩu đến hơn 100 quốc gia.
Ngành sản xuất và chế biến gỗ tại Việt Nam đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội, với giá trị kim ngạch xuất khẩu đứng thứ sáu toàn quốc, chiếm 6% thị phần thế giới và dẫn đầu trong khối ASEAN Theo Hiệp hội gỗ và Lâm sản Việt Nam, năm 2020, giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đạt 12,9 tỷ USD, tăng 14% so với năm 2019, trong đó sản phẩm từ gỗ chiếm 76,12% tổng kim ngạch, đạt 7,46 tỷ USD, tăng 20,6% so với năm trước Ngành này không chỉ mang lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể mà còn tạo ra nhiều công ăn việc làm cho lao động.
Dự báo đến năm 2021, giá trị kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam sẽ đạt 14,5 tỷ USD, tăng 12% so với năm 2020 Các doanh nghiệp chế biến gỗ tại Việt Nam chủ yếu tập trung ở ba khu vực chính, trong đó có Nam Trung.
Khu vực Nam Trung Bộ được xem là trung tâm chế biến xuất khẩu đồ gỗ với nhiều lợi thế như lực lượng lao động dồi dào và hệ thống hạ tầng giao thông phát triển Tuy nhiên, hiệu quả sản xuất kinh doanh và năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp chế biến gỗ (DNCBG) tại đây còn thấp so với các khu vực khác Phần lớn các DNCBG ở Nam Trung Bộ có quy mô vừa và nhỏ, dẫn đến hạn chế trong tổ chức sản xuất và quản lý, cùng với năng suất lao động chưa cao Sự thiếu kết nối và hợp tác giữa các DNCBG khiến cho chi phí sản xuất tăng cao và hiệu quả kinh doanh giảm Ngoài ra, các DNCBG còn gặp khó khăn trong việc thu mua nguyên liệu gỗ, cạnh tranh với thương nhân nước ngoài và chất lượng gỗ trong nước Việc phụ thuộc vào nhập khẩu gỗ nguyên liệu với giá cao đã làm tăng giá thành sản phẩm, trong khi giá bán không thể điều chỉnh do cạnh tranh mạnh mẽ, dẫn đến lợi nhuận sụt giảm đáng kể.
Để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh khốc liệt, các nhà quản trị DNCBG khu vực Nam Trung Bộ cần nhanh chóng đổi mới phương thức quản trị và áp dụng các công cụ quản trị chi phí hiệu quả Việc này sẽ giúp kiểm soát chặt chẽ các chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh, từ đó giúp doanh nghiệp thích ứng tốt với sự biến đổi liên tục của môi trường Công cụ KTQTCP là giải pháp hữu hiệu cho việc hoạch định, kiểm soát và ra quyết định sử dụng nguồn lực hiệu quả, giúp giảm chi phí Hơn nữa, các DNCBG cần chú trọng đổi mới công nghệ sản xuất, nâng cao năng suất lao động, cải tiến chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm để đáp ứng kịp thời nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.
Theo khảo sát sơ bộ, một số DNCBG tại khu vực Nam Trung Bộ đã bắt đầu áp dụng kỹ thuật quản trị chi phí (KTQTCP) trong quản lý doanh nghiệp, nhưng tỷ lệ áp dụng còn thấp, chủ yếu ở các DNCBG lớn Các nội dung và kỹ thuật KTQTCP chủ yếu là truyền thống, chưa cập nhật các phương pháp hiện đại, dẫn đến thông tin chi phí cung cấp không đáp ứng kịp thời nhu cầu của nhà quản trị trong việc hoạch định và ra quyết định kinh doanh Hơn nữa, nhiều nhà quản trị chưa nhận diện được các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng KTQTCP, gây khó khăn trong quá trình triển khai và giảm hiệu quả Do đó, việc nghiên cứu thực trạng KTQTCP và xác định các yếu tố tác động là cần thiết để tìm ra giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng KTQTCP trong quản trị chi phí tại các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ.
Dựa trên các phân tích đã thực hiện, tác giả quyết định chọn đề tài “Nghiên cứu kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến gỗ khu vực Nam Trung Bộ” cho luận án của mình.
Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu nhằm mục tiêu tổng quát là phân tích kinh tế - xã hội của các doanh nghiệp nhà nước (DNCBG) tại khu vực Nam Trung Bộ Để đạt được mục tiêu này, tác giả đã xác định các mục tiêu nghiên cứu cụ thể.
- Nghiên cứu và đánh giá thực trạng KTQTCP tại các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ
- Nhận diện và xác định mức độ tác động của các nhân tố đến việc vận dụng KTQTCP tại các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ
- Đề xuất giải pháp hoàn thiện KTQTCP tại các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ
Để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp nhà nước trong khu vực Nam Trung Bộ trong bối cảnh hội nhập quốc tế, cần đề xuất các khuyến nghị nhằm tăng cường vận dụng kinh tế quản trị công trong các DNCBG Những biện pháp này sẽ giúp cải thiện hiệu quả hoạt động và tối ưu hóa nguồn lực, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.
Câu hỏi nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, luận án cần trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau:
- Thực trạng KTQTCP tại các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ ra sao?
- Những nhân tố nào tác động đến việc vận dụng KTQTCP tại các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ?
- Mức độ tác động cụ thể của từng nhân tố đến việc vận dụng KTQTCP tại các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ?
- Những giải pháp nào cần thực hiện nhằm hoàn thiện KTQTCP tại các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ?
- Các khuyến nghị nào nhằm tăng cường vận dụng KTQTCP trong các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ?
Những đóng góp mới của đề tài
Luận án đã đóng góp quan trọng vào lý thuyết về Kinh tế quản trị chi phí sản xuất (KTQTCP) trong doanh nghiệp sản xuất (DNSX) thông qua việc làm rõ khái niệm, chức năng và nội dung của KTQTCP Ngoài ra, luận án còn tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng KTQTCP trong DNSX, điều mà các nghiên cứu trước đây chưa đề cập đầy đủ Đặc biệt, luận án đã giới thiệu một lý thuyết nền để xác định các yếu tố tác động đến việc vận dụng KTQTCP.
KTQTCP trong các DNSX là lý thuyết phổ biến công nghệ, các nghiên cứu trước chưa đề cập đến lý thuyết này
Luận án đã phân tích thực trạng kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) tại các doanh nghiệp nhà nước và công ty cổ phần (DNCBG) khu vực Nam Trung Bộ, đồng thời đưa ra giải pháp hoàn thiện KTQTCP Nghiên cứu cũng đã nhận diện và đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng KTQTCP, bao gồm chiến lược kinh doanh, trình độ nhân viên kế toán, công nghệ sản xuất, ứng dụng công nghệ thông tin, nhận thức của nhà quản trị về KTQTCP, và mối quan hệ chi phí - lợi ích Dựa trên kết quả này, luận án đề xuất các khuyến nghị cho nhà quản trị DNCBG và các cơ quan nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả KTQTCP trong khu vực.
Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam trong việc hỗ trợ các DNCBG khu vực Nam Trung
Bộ triển khai thực hiện KTQTCP giúp nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp tại khu vực Nam Trung Bộ Kiến thức từ nghiên cứu này hỗ trợ nhà quản trị trong việc hoạch định, kiểm soát, và quản lý chi phí, đồng thời sử dụng hiệu quả các nguồn lực Điều này góp phần cải thiện năng lực cạnh tranh, đảm bảo sự tồn tại và phát triển bền vững của các doanh nghiệp trong môi trường kinh doanh đầy biến động và cạnh tranh khốc liệt hiện nay.
Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu và kết luận chung, luận án còn bao gồm các danh mục như chữ viết tắt, hình vẽ, bảng biểu, tài liệu tham khảo và phụ lục, tạo nên một cấu trúc hoàn chỉnh và rõ ràng.
Chương 1: Tổng quan công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
Chương 2: Cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Chương 5: Giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ.
TỔNG QUAN CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
Nghiên cứu KTQTCP trong các loại hình doanh nghiệp
Nghiên cứu về KTQTCP đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, với việc khảo sát nội dung KTQTCP trong các doanh nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau Qua đó, các tác giả phân tích và đánh giá ưu nhược điểm, đồng thời đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện KTQTCP phù hợp với đặc thù hoạt động sản xuất kinh doanh và yêu cầu quản lý của từng loại hình doanh nghiệp.
Nghiên cứu của Trần Văn Dung (2002) là một trong những nghiên cứu đầu tiên về KTQTCP, tập trung vào mối quan hệ giữa KTQTCP và kế toán tính giá thành trong các doanh nghiệp sản xuất Mục tiêu của nghiên cứu là tìm ra liên hệ giữa KTQTCP và công tác tính giá thành sản phẩm, hỗ trợ quyết định kinh doanh Tác giả đã phân tích thực trạng KTQTCP và tính giá thành sản phẩm, chỉ ra hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác KTQTCP và tính giá thành Tuy nhiên, các giải pháp này chỉ mang tính định hướng chung, chưa cụ thể cho từng ngành sản xuất, gây khó khăn cho nhà quản trị trong việc áp dụng KTQTCP.
Các tác giả đã tiến hành các nghiên cứu tiếp theo về KTQTCP trong từng ngành nghề kinh doanh cụ thể, nhằm đề xuất những giải pháp phù hợp hơn cho từng lĩnh vực.
Nghiên cứu của Phạm Thị Thủy (2007) tập trung vào ngành sản xuất dược phẩm, trong khi Nguyễn Quốc Thắng (2010) nghiên cứu ngành giống cây trồng Bên cạnh đó, Nguyễn Hoản (2011) đã phân tích ngành sản xuất bánh kẹo, và Nguyễn Thị Ngọc Lan (2012) nghiên cứu lĩnh vực vận tải đường bộ.
Hồ Mỹ Hạnh (2013) nghiên cứu ngành may, Nguyễn Thị Mai Anh (2014) tập trung vào ngành nhựa, Đào Thúy Hà (2015) với ngành thép, và Nguyễn Thị Bình (2018) trong lĩnh vực dược phẩm Phạm Quang Thịnh (2018) chuyên về ngành xi măng, Đặng Nguyên Mạnh (2019) nghiên cứu sản xuất gốm, sứ xây dựng, Tô Minh Thu (2019) trong ngành sản xuất giấy, và Nguyễn Văn Hải (2020) với ngành da giày.
Phạm Thị Thủy (2007) đã nghiên cứu kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong các doanh nghiệp sản xuất dược phẩm Việt Nam, phân tích các đặc trưng của ngành và đánh giá thực trạng kế toán chi phí hiện tại Kết quả cho thấy kế toán chi phí chưa đáp ứng nhu cầu thông tin cho quản trị, dẫn đến khó khăn trong việc ra quyết định kinh doanh Tác giả đề xuất xây dựng mô hình KTQTCP mới, bao gồm lập dự toán ngân sách và phân loại chi phí theo cách ứng xử Đặc biệt, tác giả nhấn mạnh việc áp dụng phương pháp ABC để xác định và phân bổ chi phí, thay thế cho phương pháp truyền thống Tuy nhiên, nghiên cứu vẫn còn thiếu sót khi chưa làm rõ lợi ích và trình tự thực hiện phương pháp ABC trong các doanh nghiệp sản xuất dược phẩm.
Nguyễn Quốc Thắng (2010) đã tiến hành nghiên cứu về kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong các doanh nghiệp sản xuất giống cây trồng tại Việt Nam, phân tích thực trạng và tính giá thành sản phẩm Tác giả chỉ ra những tồn tại trong công tác KTQTCP và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công việc này Kết quả nghiên cứu cho thấy việc tổ chức KTQTCP và tính giá thành sản phẩm theo phương pháp hiện đại kết hợp với phương pháp truyền thống sẽ cải thiện khả năng cung cấp thông tin cho nhà quản trị trong quyết định kinh doanh Tác giả khẳng định rằng mô hình kết hợp này sẽ nâng cao hiệu quả quản trị chi phí trong các doanh nghiệp giống cây trồng Việt Nam Tuy nhiên, tác giả chưa đưa ra giải pháp cụ thể để hướng dẫn các doanh nghiệp triển khai mô hình này.
Nguyễn Hoản (2011) đã tiến hành nghiên cứu về kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong các doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo tại Việt Nam Tác giả phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức KTQTCP tại một số doanh nghiệp này, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức KTQTCP Các giải pháp được đưa ra tập trung vào việc tổ chức bộ máy KTQTCP theo mô hình kết hợp, phân loại chi phí theo mức độ hoạt động, và áp dụng hệ thống dự toán linh hoạt để đo lường và kiểm soát chi phí tại nhiều mức độ hoạt động khác nhau của doanh nghiệp.
Trong bài viết, tác giả phân tích quá trình ra quyết định trong các doanh nghiệp bánh kẹo, bao gồm việc lựa chọn tự sản xuất hay mua nguyên liệu, cũng như quyết định chế biến tiếp hay bán ngay sản phẩm Điều này phù hợp với quy trình sản xuất nhiều công đoạn, nơi đầu ra của mỗi giai đoạn là đầu vào cho giai đoạn tiếp theo Mặc dù tác giả đã đưa ra nhiều giải pháp mới để hoàn thiện tổ chức kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong các doanh nghiệp này, bao gồm mô hình kết hợp giữa KTQT và kế toán tài chính, nhưng vẫn chưa làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn mô hình tổ chức KTQTCP và mối quan hệ giữa KTQT và kế toán tài chính trong mô hình này.
Trần Thế Nữ (2011) đã nghiên cứu về mô hình kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) cho các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam, chỉ ra rằng tình hình KTQTCP hiện tại còn sơ khai và hạn chế Để cung cấp thông tin tin cậy cho nhà quản trị, việc thiết lập mô hình KTQTCP là cần thiết Mô hình này bao gồm phân loại chi phí, lập dự toán, kế toán chi phí thực hiện, lập báo cáo KTQTCP và phân tích chi phí để kiểm soát và ra quyết định kinh doanh Mặc dù nội dung được trình bày khá đầy đủ, nhưng vẫn mang tính lý thuyết và chưa gắn với thực tiễn của doanh nghiệp thương mại Để áp dụng mô hình này, cần có sự hỗ trợ từ các cơ quan Nhà nước, đơn vị đào tạo và nhận thức từ các doanh nghiệp, đồng thời cần có văn bản pháp quy điều chỉnh hoạt động Do đó, tính khả thi của mô hình đối mặt với nhiều thách thức.
Năm 2012, Nguyễn Thị Ngọc Lan đã nghiên cứu về tổ chức kế toán quản trị chi phí vận tải hàng hóa trong các công ty vận chuyển đường bộ Việt Nam, xây dựng mô hình KTQTCP dựa trên sự hình thành và phát triển của hệ thống này trên thế giới Nghiên cứu cũng xem xét kinh nghiệm và kỹ thuật KTQTCP ở các nền kinh tế tương đồng với Việt Nam, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác KTQTCP để cung cấp thông tin hữu ích cho nhà quản trị trong quyết định kinh doanh Tuy nhiên, các giải pháp này chủ yếu dựa trên quan điểm cá nhân, dẫn đến khả năng triển khai thực tiễn còn hạn chế.
Hồ Mỹ Hạnh (2013) đã nghiên cứu hệ thống kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong các doanh nghiệp may Việt Nam, tập trung vào các yếu tố của hệ thống thông tin kế toán như tổ chức thông tin dự toán chi phí, thực hiện chi phí, kiểm soát chi phí và ra quyết định kinh doanh Luận án cũng đề xuất các điều kiện cần thiết từ phía Nhà nước và doanh nghiệp để đảm bảo hệ thống thông tin KTQTCP hoạt động hiệu quả Tác giả nhấn mạnh rằng mục tiêu và chiến lược của doanh nghiệp cùng nhu cầu thông tin KTQTCP từ quản trị là hai yếu tố quan trọng nhất trong việc thiết lập hệ thống này Hướng nghiên cứu mở rộng sẽ tiếp tục phát triển KTQTCP dựa trên kiểm soát chi phí thông qua hệ thống thông tin, nhằm xây dựng chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm của các cá nhân và bộ phận liên quan đến chi phí trong doanh nghiệp may.
Sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng giúp đo lường và đánh giá thành quả cũng như trách nhiệm của từng cá nhân và bộ phận trong doanh nghiệp Qua đó, có thể đề xuất các giải pháp nhằm gắn kết trách nhiệm với lợi ích của từng cá nhân và bộ phận, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động trong tổ chức.
Nguyễn Thị Mai Anh (2014) đã tiến hành nghiên cứu về kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong các công ty cổ phần Nhựa niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam Nghiên cứu này khảo sát thực trạng KTQTCP tại 14 công ty, nhằm phân tích, đánh giá và đề xuất các giải pháp hoàn thiện phù hợp với đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh Đồng thời, tác giả cũng làm rõ bản chất và vai trò của KTQTCP trong doanh nghiệp sản xuất, hệ thống hóa các nội dung cơ bản của KTQTCP, từ đó đáp ứng nhu cầu thông tin chi phí cho nhà quản trị.
DNSX đóng vai trò quan trọng trong việc ghi nhận, xử lý và cung cấp thông tin chi phí, hỗ trợ nhà quản trị trong việc kiểm soát chi phí và ra quyết định kinh doanh Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ tập trung vào 14 công ty cổ phần Nhựa niêm yết trên thị trường chứng khoán, do đó kết quả chưa phản ánh đầy đủ thực trạng ngành.
KTQTCP tại các DN ngành Nhựa do vậy cần mở rộng phạm vi nghiên cứu ở các nghiên cứu tiếp theo
Nghiên cứu tình hình vận dụng các kỹ thuật KTQTCP trong doanh nghiệp
Nhiều tác giả đã nghiên cứu tình hình áp dụng các kỹ thuật kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong doanh nghiệp (DN) nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán và quản trị Các nghiên cứu này đã được thực hiện ở nhiều lĩnh vực và quốc gia khác nhau, bắt đầu từ các nước phát triển Cụ thể, Drury và cộng sự (1993) đã chỉ ra rằng các kỹ thuật xác định chi phí dựa trên nhân công được sử dụng phổ biến trong các doanh nghiệp sản xuất (DNSX) tại Anh, nhờ vào tính đơn giản và dễ áp dụng Tương tự, nghiên cứu của Wijewardena và Zoysa (1999) cho thấy các DNSX tại Úc cũng chú trọng đến các công cụ kiểm soát chi phí như lập dự toán, xây dựng định mức chi phí và phân tích biến động chi phí giữa thực tế và dự toán.
Năm 2000, Adler, Everett và Waldron đã khảo sát các nhà KTQT trong các doanh nghiệp sản xuất tại New Zealand và phát hiện rằng các kỹ thuật KTQTCP truyền thống như xây dựng chi phí toàn bộ, chi phí trực tiếp và chi phí định mức được sử dụng phổ biến hơn các kỹ thuật hiện đại như KTQTCP chiến lược Yazdifar (2005) cũng xác định trong nghiên cứu về các doanh nghiệp ngành bưu chính Anh rằng năm kỹ thuật KTQTCP phổ biến bao gồm lập dự toán, phân tích sự biến đổi, đánh giá hiệu quả kinh doanh, dự báo động và KTQTCP chiến lược Mặc dù các doanh nghiệp đã bắt đầu quan tâm đến các kỹ thuật hiện đại như phương pháp ABC, nhưng mức độ áp dụng vẫn còn thấp do nhiều doanh nghiệp cho rằng lợi ích mang lại chưa đủ thuyết phục để chuyển từ các kỹ thuật truyền thống sang phương pháp ABC (Yazdifar và Askarany, 1997).
Gần đây, nghiên cứu về kỹ thuật kiểm soát chi phí tại các quốc gia đang phát triển đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học Nghiên cứu của Chung và Toeh (1997) tại Singapore cho thấy lập dự toán chi phí là kỹ thuật phổ biến nhất trong các doanh nghiệp sản xuất Kết quả này tương đồng với nghiên cứu của Isa và Thye (2006), Mclellan và Moustafa (2010) tại Malaysia và các quốc gia vùng Vịnh, nơi các doanh nghiệp cũng ưu tiên sử dụng các kỹ thuật kiểm soát chi phí truyền thống như lập dự toán và phân tích biến đổi chi phí Tuy nhiên, các kỹ thuật hiện đại như phương pháp ABC và xác định chi phí mục tiêu vẫn chưa được áp dụng rộng rãi Tương tự, nghiên cứu của Yalcin (2012) tại Thổ Nhĩ Kỳ cũng cho thấy các doanh nghiệp ở đây chủ yếu sử dụng các kỹ thuật kiểm soát chi phí truyền thống hơn là các phương pháp hiện đại.
Các nghiên cứu cho thấy rằng các kỹ thuật kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) truyền thống được sử dụng phổ biến bởi các doanh nghiệp sản xuất (DNSX) ở cả các quốc gia phát triển và đang phát triển Trong khi đó, các kỹ thuật KTQTCP hiện đại như chi phí mục tiêu, chi phí Kaizen, và phương pháp xác định chi phí theo hoạt động, mặc dù được đánh giá cao, vẫn chưa được áp dụng rộng rãi trong hệ thống KTQTCP.
Nghiên cứu các nhân tố tác động đến việc vận dụng KTQTCP trong doanh nghiệp
Nhiều tác giả đã nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong doanh nghiệp, nhằm phân tích và đánh giá tác động của các yếu tố này Nghiên cứu này cung cấp cơ sở cho các nhà quản trị trong việc triển khai KTQTCP hiệu quả trong công tác quản lý doanh nghiệp Các nghiên cứu nổi bật trong lĩnh vực này bao gồm các tác phẩm của Shields (1997), Latinen (2003), McChlery và cộng sự (2004), Hutaibat (2005), Ismail và King (2007), Abdel-Kader và Luther (2008), Tuan (2010), cùng với Nguyễn Hoản.
Nhiều tác giả như Eresim (2012), Ahmad (2012), và Đặng Nguyên Mạnh (2019) đã nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong doanh nghiệp, nhấn mạnh rằng bối cảnh nghiên cứu sẽ quyết định các yếu tố được đề cập Chiến lược kinh doanh là một nhân tố quan trọng được nhiều tác giả, bao gồm Shields (1997), Latinen (2003) và Herath (2007), xem xét trong mô hình nghiên cứu Họ cho rằng chiến lược kinh doanh không chỉ ảnh hưởng đến việc triển khai KTQTCP mà còn thúc đẩy quá trình áp dụng nó trong công tác quản trị doanh nghiệp.
Các tác giả trước đây chỉ giải thích sự tác động của các nhân tố đến việc vận dụng KTQTCP mà chưa đo lường mức độ tác động cụ thể Tuy nhiên, Tuan Zainun Tuan Mat (2010) đã tiến hành nghiên cứu và đo lường mức độ ảnh hưởng của chiến lược kinh doanh đến việc áp dụng KTQTCP trong các doanh nghiệp sản xuất (DNSX) tại Malaysia Kết quả cho thấy chiến lược kinh doanh có tác động tích cực đến việc vận dụng KTQTCP Đặc biệt, các DNSX theo đuổi chiến lược dẫn đầu về chi phí có xu hướng áp dụng KTQTCP nhiều hơn nhằm kiểm soát chặt chẽ chi phí và tài nguyên, từ đó giảm giá thành sản phẩm.
Nghiên cứu của Wu và cộng sự (2010) chỉ ra rằng kiến thức và sự hiểu biết của nhà quản trị đóng vai trò quan trọng trong việc áp dụng kiểm toán tài chính công (KTQTCP) tại các doanh nghiệp liên doanh ở Trung Quốc Những yếu tố này ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả triển khai KTQTCP trong môi trường doanh nghiệp.
Theo Wu, khi nhà quản trị có kiến thức và nhận thức rõ về lợi ích của Kế toán Quản trị Chi phí (KTQTCP), việc áp dụng công cụ này trong quản trị doanh nghiệp sẽ được thúc đẩy Ngược lại, sự thiếu hiểu biết về KTQTCP sẽ cản trở việc vận dụng nó trong doanh nghiệp (Subasinghe và Fonseka, 2009) Nghiên cứu của Sulaiman và cộng sự (2003), Abdel-Kader và Luther (2008), Pollanen và Abdel-Maksoud (2010), Nguyễn Hoản (2010), Lucas, Prowle và Lowth (2013), cùng Halbouni và cộng sự (2014) cũng khẳng định mối quan hệ tích cực giữa nhận thức của nhà quản trị về KTQTCP và việc áp dụng nó trong doanh nghiệp Các nghiên cứu này đều chỉ ra rằng sự hiểu biết của nhà quản trị có ảnh hưởng tích cực đến việc triển khai KTQTCP.
Nghiên cứu của Albu (2012) chỉ ra rằng trình độ và năng lực của nhân viên kế toán, đặc biệt là nhân viên kế toán quản trị, có ảnh hưởng quan trọng đến việc áp dụng kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong các doanh nghiệp tại Romania Kết quả này cũng tương đồng với nghiên cứu của Haldma và Laats.
(2002), Chenhall (2004), Ismail và King (2007), Mc Chlery (2004), Nguyễn Hoản
Nhiều nghiên cứu như của Trần Ngọc Hùng (2016), Tô Minh Thu (2019), Đặng Nguyên Mạnh (2019) và Nguyễn Thị Đức Loan (2019) đã chỉ ra rằng năng lực nhân viên kế toán có ảnh hưởng tích cực đến việc vận dụng kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong doanh nghiệp Ngược lại, một số nghiên cứu trước đó như của Ismail và King (2007), Mc Chlery (2004), và Nguyễn Hoản (2011) chỉ dừng lại ở việc nhận diện và giải thích tác động của yếu tố này mà chưa thực hiện đo lường mức độ ảnh hưởng đến việc áp dụng KTQTCP.
Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất đã chỉ ra vai trò quan trọng của công nghệ sản xuất Các tác giả như Halma và Laats (2002), Baines và Langfield – Smith (2003), Tuan (2010), Ahmad (2012), cùng với Leite và cộng sự đã xác nhận sự tác động này, nhấn mạnh rằng công nghệ sản xuất là một yếu tố quyết định trong việc vận dụng hiệu quả kế toán quản trị chi phí.
Nghiên cứu năm 2015 cho thấy công nghệ sản xuất có ảnh hưởng tích cực đến việc áp dụng kỹ thuật quản trị chi phí sản xuất (KTQTCP) trong các doanh nghiệp sản xuất (DNSX), khuyến khích sự thay đổi hệ thống KTQTCP Các doanh nghiệp sở hữu công nghệ sản xuất tiên tiến thường lựa chọn áp dụng các kỹ thuật KTQTCP hiện đại hơn so với các kỹ thuật truyền thống Kết quả này tương đồng với nghiên cứu của Abdel – Kader và Luther (2008) về việc vận dụng KTQTCP trong 658 doanh nghiệp ngành thực phẩm và nước giải khát tại Anh Tại Việt Nam, nghiên cứu của Tô Minh Thu (2019) cũng chỉ ra rằng công nghệ sản xuất có tác động tích cực đến việc vận dụng KTQTCP trong các doanh nghiệp sản xuất giấy.
Nghiên cứu của Hutaibat (2005) cho thấy mối quan hệ lợi ích – chi phí có ảnh hưởng đáng kể đến việc áp dụng Kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) tại các doanh nghiệp sản xuất (DNSX) ở Jordan Tiếp theo, Trần Ngọc Hùng (2016) cũng đã khảo sát các nhân tố tác động đến việc vận dụng KTQT trong các doanh nghiệp này.
Doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam đang nhận thức rõ ràng về mối quan hệ giữa chi phí và lợi ích khi áp dụng Kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) Theo nghiên cứu của Đặng Nguyên Mạnh (2019), việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) có ảnh hưởng tích cực đến việc triển khai KTQTCP trong các doanh nghiệp sản xuất gốm, sứ Các doanh nghiệp này cho thấy rằng, khi đã áp dụng CNTT, việc vận dụng KTQTCP diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn Tương tự, Tô Minh Thu (2019) cũng nhận định rằng ứng dụng CNTT có tác động tích cực đến việc áp dụng KTQTCP trong các doanh nghiệp sản xuất giấy tại Việt Nam.
Nhu cầu thông tin của nhà quản trị là một yếu tố quan trọng trong nghiên cứu về KTQTCP Theo Diefenbach và Wald (2018), nhu cầu thông tin, đặc biệt là thông tin chi phí, là động lực chính thúc đẩy các doanh nghiệp xem xét triển khai KTQTCP trong quản trị Kết quả này cũng được hỗ trợ bởi nghiên cứu của Cooper và Kaplan (1998) cũng như Zimmerman (2016).
Quy mô DN cũng là một nhân tố có tác động đến việc vận dụng KTQTCP trong
Theo Hoque (2000), các doanh nghiệp quy mô lớn thường có nhu cầu cao về thông tin chi phí để quản trị và điều hành hiệu quả Do đó, việc áp dụng kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong các doanh nghiệp này sẽ diễn ra nhiều hơn so với các doanh nghiệp nhỏ.
Nghiên cứu chỉ ra rằng các doanh nghiệp (DN) quy mô lớn với tiềm lực tài chính mạnh mẽ có xu hướng áp dụng Kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) nhiều hơn so với các DN quy mô nhỏ Cụ thể, nghiên cứu của Pierce (1998) và Abdel – Kader cùng Luther (2008) cho thấy DN lớn trong ngành công nghiệp thực phẩm và nước giải khát tại Anh dễ dàng tiếp cận và triển khai KTQTCP hơn, đồng thời áp dụng ở mức độ phức tạp hơn Mặc dù vậy, một số nghiên cứu như của Van Triest (2007) và Pollanen (2010) không tìm thấy mối liên hệ giữa quy mô DN và việc áp dụng KTQTCP, cho thấy rằng vấn đề này vẫn còn nhiều tranh cãi trong lĩnh vực nghiên cứu.
(2010) đã kiểm định và xác nhận quy mô DN không tác động đến việc áp dụng KTQTCP trong các DNSX tại Canada
Nghiên cứu của Shields (1997), Sulaiman (2004), Ahmad (2012), Eresim
Cạnh tranh trên thị trường ngày càng gia tăng, yêu cầu các doanh nghiệp phải kiểm soát chi phí và nguồn lực trong sản xuất kinh doanh một cách chặt chẽ Do đó, nhà quản trị cần có nhiều thông tin về chi phí để quản lý và kiểm soát hiệu quả hơn Điều này khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) một cách mạnh mẽ hơn.
Xác định khoảng trống nghiên cứu và định hướng nghiên cứu của luận án
Tổng quan các công trình nghiên cứu về KTQTCP cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ từ nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước Các nghiên cứu này được phân chia thành ba hướng chính, phản ánh sự đa dạng trong cách tiếp cận và phân tích vấn đề.
Nghiên cứu về Kế toán Quản trị Chi phí (KTQTCP) trong các loại hình doanh nghiệp (DN) tập trung vào việc vận dụng các kỹ thuật KTQTCP, bao gồm phân loại chi phí, xây dựng định mức chi phí, lập dự toán chi phí, xác định chi phí cho các đối tượng chịu phí, và phân tích biến đổi chi phí để kiểm soát chi phí và ra quyết định Các phương pháp xác định chi phí chủ yếu là các phương pháp truyền thống, trong khi một số ít nghiên cứu đề cập đến các kỹ thuật hiện đại như phương pháp ABC Mặc dù có nhiều nghiên cứu về KTQTCP trong các doanh nghiệp sản xuất thuộc nhiều ngành nghề khác nhau, nhưng vẫn chưa có nghiên cứu nào về KTQTCP trong ngành chế biến gỗ Các nghiên cứu về các nhân tố tác động đến việc vận dụng KTQTCP thường sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng, với dữ liệu thu thập từ bảng hỏi, nhưng kết quả có sự khác biệt do đối tượng khảo sát đa dạng Tại Việt Nam, các nghiên cứu về nhân tố tác động đến KTQTCP chủ yếu tập trung vào ngành thép, sản xuất giấy và gốm sứ, nhưng chưa có nghiên cứu nào về ngành gỗ, đặc biệt là trong khu vực Nam Trung Bộ Đây là khoảng trống nghiên cứu mà tác giả sẽ lựa chọn cho luận án của mình.
1.4.2 Định hướng nghiên cứu của luận án
Luận án này sẽ nghiên cứu thực trạng kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) tại các doanh nghiệp cổ phần (DNCBG) khu vực Nam Trung Bộ, dựa trên việc xác định khoảng trống nghiên cứu và phát triển hướng nghiên cứu hiện có Phương pháp nghiên cứu được áp dụng là định tính, tập trung vào năm vấn đề chính của KTQTCP: nhận diện và phân loại chi phí, định mức chi phí và lập dự toán, xác định chi phí cho các đối tượng chịu phí, phân tích thông tin chi phí để kiểm soát chi phí, và phân tích thông tin chi phí để hỗ trợ quyết định, phù hợp với đặc thù của các DNCBG trong khu vực này.
Tác giả sẽ áp dụng phương pháp định lượng để nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong các doanh nghiệp nhà nước (DNCBG) khu vực Nam Trung Bộ Nghiên cứu sẽ xây dựng mô hình, thu thập và xử lý dữ liệu bằng phần mềm SPSS nhằm kiểm định và đo lường mức độ tác động của các yếu tố này Kết quả nghiên cứu không chỉ bổ sung lý luận và thực tiễn về KTQTCP trong doanh nghiệp sản xuất (DNSX), mà còn cung cấp cơ sở để phân tích, đánh giá và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao việc áp dụng KTQTCP Qua đó, nghiên cứu hướng tới việc tăng cường năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của các DNCBG khu vực Nam Trung Bộ trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay.
Trong chương này, tác giả tổng quan các nghiên cứu liên quan đến kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) trong doanh nghiệp (DN), phân chia thành ba hướng chính: nghiên cứu KTQTCP theo loại hình DN, tình hình áp dụng kỹ thuật KTQTCP, và các yếu tố ảnh hưởng đến việc vận dụng KTQTCP Qua việc tổng hợp các công trình nghiên cứu trước, tác giả xác định các nội dung và kỹ thuật của KTQTCP, cũng như nhận diện các yếu tố tác động đến việc áp dụng trong doanh nghiệp sản xuất (DNSX) Đồng thời, việc tổng quan này giúp tác giả phân tích và đánh giá mức độ đóng góp cũng như hạn chế của các nghiên cứu đã công bố, từ đó tìm ra khoảng trống nghiên cứu và định hướng cho luận án của mình.
