i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi, kết nghiên cứu trình bày luận văn trung thực, khách quan chưa dùng để bảo vệ lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cảm ơn, thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Thái Nguyên, ngày … tháng… năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Nam ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn, nhận hướng dẫn, bảo tận tình thầy giáo, giúp đỡ, động viên bạn bè, đồng nghiệp gia đình Nhân dịp hồn thành luận văn, cho phép tơi bày tỏ lịng kính trọng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Trần Văn Điền tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian tạo điều kiện cho tơi suốt q trình học tập thực đề tài Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới Khoa Quản lý Tài nguyên, Phòng Đào tạo, Ban Giám hiệu Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên tạo điều kiện giúp trình học tập, thực đề tài hồn thành luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán cơng chức, viên chức phịng, ban Ủy ban nhân dân huyện Nam Trực; phòng Tài nguyên Môi trường huyện Nam Trực giúp đỡ tạo điều kiện cho suốt trình thực đề tài Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ mặt, động viên khuyến khích tơi hồn thành luận văn./ Thái Nguyên, ngày … tháng… năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Nam MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Đất đai tài nguyên vô quý giá, tư liệu sản xuất đặc biệt, thành phần quan trọng hàng đầu môi trường sống, địa bàn phân bố khu dân cư, xây dựng sở kinh tế, văn hố xã hội, an ninh quốc phịng Trong sản xuất nông nghiệp, đất đai không đối tượng lao động mà cịn tư liệu sản xuất khơng thể thay Việc sử dụng đất sản xuất nông nghiệp khơng cịn đơn ngành kinh tế sinh học, tạo lương thực, thực phẩm mà ngày coi kinh tế sinh thái, gắn liền phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường Mặt khác, để đáp ứng nhu cầu cho tất ngành sản xuất xã hội phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế diện tích đất nơng nghiệp ngày bị thu hẹp Trong q trình sử dụng, đất đai chịu tác động nhiều yếu tố kinh tế, tự nhiên người, yếu tố người quan trọng Do sức ép gia tăng dân số nhu cầu phát triển xã hội, đất nông nghiệp đứng trước nguy bị giảm mạnh số lượng chất lượng Con người khai thác mức mà chưa có nhiều biện pháp để bảo vệ đất đai Hiện nay, việc sử dụng đất đai cách hiệu quả, bền vững vấn đề mang tính tồn cầu Do để định hướng cho người dân huyện khai thác sử dụng hợp lý, ổn định có hiệu sản xuất nơng nghiệp vấn đề cần thiết Để giải vấn đề việc đánh giá hiệu sử dụng đất sản xuất nông nghiệp nhằm đề xuất hướng sử dụng đất loại hình sử dụng đất thích hợp việc quan trọng Nền sản xuất nông nghiệp nước ta với đặc trưng như: Sản xuất cịn manh mún, cơng nghệ lạc hậu, suất chất lượng chưa cao, khả hợp tác, liên kết cạnh tranh thị trường chuyển dịch cấu sản xuất hàng hóa cịn yếu Diện tích đất nơng nghiệp ngày bị thu hẹp sức ép q trình thị hóa, cơng nghiệp hóa gia tăng dân số mục tiêu nâng cao hiệu sử dụng đất nơng nghiệp theo hướng sản xuất hàng hố hướng cần thiết nhằm tạo hiệu cao kinh tế đồng thời tạo tính đột phá cho phát triển nông nghiệp địa phương nước Thực tế, năm qua có nhiều biện pháp nhằm nâng cao hiệu sử dụng đất như: tiến hành giao quyền sử dụng đất lâu dài, ổn định cho người sử dụng đất; hoàn thiện hệ thống thuỷ lợi; chuyển đổi cấu trồng; áp dụng tiến khoa học vào sản xuất nhờ tăng hiệu sử dụng đất sản xuất nông nghiệp Đánh giá hiệu kinh tế, xã hội mơi trường loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp không dựa vào suất trồng, mà vốn đầu tư, giá trị gia tăng, hiệu đồng vốn, mức thu hút lao động, Huyện Nam Trực trung tâm kinh tế, trị, văn hố, giáo dục tỉnh Nam Định, có hệ thống giao thơng đường bộ, đường thuỷ thuận lợi Cùng với nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội, năm tới, quỹ đất huyện có chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng phận diện tích đất nơng nghiệp chuyển cho nhu cầu phát triển công nghiệp, dịch vụ, giao thông, mạng lưới sở hạ tầng cấp đất cho người dân Việc thu hồi đất sản xuất nông nghiệp để chuyển sang đất làm công nghiệp khiến diện tích đất nơng nghiệp huyện bị thu hẹp nhanh chóng Chính cần tìm hạn chế sử dụng đất sản xuất nơng nghiệp Nam Trực để có giải pháp sử dụng đất có hiệu kinh tế cao, bền vững yêu cầu cấp thiết thực tế sản xuất Được trí, đồng ý Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên tiến hành nghiên cứu đề tài: "Đánh giá hiệu số loại hình sử dụng đất sản xuất nơng nghiệp địa bàn huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định" - Mục tiêu nghiên cứu Đánh giá hiệu số loại sử dụng đất sản xuất nông nghiệp địa bàn huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất sản xuất nông nghiệp Ý nghĩa đề tài nghiên cứu 3.1 Ý nghĩa khoa học Cung cấp sở khoa học cho việc xác định loại sử dụng đất có hiệu kinh tế cao cho tỉnh Nam Định Kết nghiên cứu sở khoa học cho nghiên cứu hiệu sử dụng đất nông nghiệp 3.2 Ý nghĩa thực tiến Kết nghiên cứu giúp cho cộng đồng người dân biết số loại sử dụng đất có hiệu cao chưa cao, từ đề xuất giải pháp sử dụng đất mang lại hiệu cao phù hợp với điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 1.1 Đất vai trò đất sản xuất nơng nghiệp 1.1.1 Khái niệm đất Đã có nhiều cơng trình nghiên cứu liên quan đến khái niệm, định nghĩa đất Có quan điểm cho rằng: “Đất vật thể thiên nhiên cấu tạo độc lập lâu đời kết trình hoạt động tổng hợp yếu tớ hình thành đất là: sinh vật, đá mẹ, khí hậu, địa hình thời gian” (Đỗ Nguyên Hải, 2000) Tuy vậy, khái niệm chưa đề cập đến khả sử dụng tác động yếu tố khác tồn môi trường xung quanh Do đó, sau số học giả khác bổ sung yếu tố: nước đất, nước ngầm đặc biệt vai trò người để hoàn chỉnh khái niệm đất nêu Như vậy, đất đai khoảng không gian có giới hạn gồm: khí hậu, lớp đất bề mặt, thảm thực vật, động vật, diện tích mặt nước, nước ngầm khống sản lịng đất Trên bề mặt đất đai kết hợp yếu tố thổ nhưỡng, địa hình, thủy văn, thảm thực vật thành phần khác có vai trị quan trọng có ý nghĩa to lớn hoạt động sản xuất sống xã hội loại người 1.1.1 Vai trị đất nơng nghiệp Đất đai đóng vai trò định đến tồn phát triển xã hội loài người, sở tự nhiên, tiền đề cho trình sản xuất Theo luật đất đai 2013, đất nông nghiệp chia thành nhóm đất sau: Đất trồng hàng năm gồm đất trồng lúa đất trồng hàng năm khác; đất trồng lâu năm; đất rừng sản xuất; đất rừng phòng hộ; đất rừng đặc dụng; đất nuôi trồng thủy sản; đất làm muối đất nông nghiệp khác (Luật đất đai, 2013) Đất đai vừa đối tượng lao động vừa tư liệu lao động trình sản xuất Đất đai đối tượng lao động lẽ nơi để người thực hoạt động tác động vào trồng, vật nuôi để tạo sẳn phẩm Bên cạnh đó, đất đai cịn tư liệu lao động q trình sản xuất thơng qua việc cong người biết lợi dụng cách ý thực đặc tính tự nhiên đất lý học, hóa học, sinh vật học tính chất khác để tác động giúp trồng tạo nên sản phẩm Theo Nguyễn Đình Bồng (2002), đất sản xuất nơng nghiệp chiếm 28,38% gần tương đương với diện tích đất diện tích đất chưa sử dụng Đây tỉ lệ cho thấy cần có nhiều biện pháp thiết thực để khai thác diện tích đất nói phục vụ cho mục đích khác So với số nước giới, nước ta có tỉ lệ đất dùng vào mục đích nơng nghiệp thấp Là nước có đa phần dân số làm nghề nơng bình qn diện tích đất canh tác đầu người nông dân thấp manh mún trở ngại to lớn Để phát triển nông nghiệp đủ sức cung cấp lương thực, thực phẩm cho toàn dân cung cấp xuất cần biết cách khai thác hợp lý đất đai, cần triệt để tiết kiệm đất, sử dụng đất có hiệu cao sở phát triển nông nghiệp bền vững 1.2 Hiệu sử dụng đất nông nghiệp phân lại hiệu sử dụng đất 1.2.1 Khái niệm hiệu sử dụng đất Sử dụng nguồn tài nguyên có hiệu cao sản xuất để đảm bảo phát triển nông nghiệp bền vững xu tất yếu nước giới Sử dụng đất sản xuất nơng nghiệp có hiệu cao thơng qua việc bố trí cấu trồng, vật nuôi vấn đề ý hầu giới Nó khơng thu hút quan tâm nhà khoa học, nhà hoạch định sách, nhà kinh doanh nơng nghiệp mà cịn mong muốn nông dân, người trực tiếp tham gia vào q trình sản xuất nơng nghiệp Sử dụng đất đai có hiệu hệ thống biện pháp nhằm điều hòa mối quan hệ người – đất tổ hợp nguồn tài nguyên khác môi trường Căn vào nhu cầu thị trường, thực đa dạng hóa trồng, vật ni sở lựa chọn sản phẩm có ưu địa phương, từ nghiên cứu áp dụng cơng nghệ nhằm làm cho sản phẩm có tính cạnh tranh cao, đảm bảo thống ngành, điều kiện tiên để phát triển nơng nghiệp hướng xuất có tính ổn định bền vững, đồng thời phát huy tối đa công dụng đất nhằm đạt tới hiệu kinh tế, xã hội môi trường cao Các nội dung sử dụng đất có hiệu thể mặt sau: - Sử dụng hợp lý khơng gian để hình thành hiệu kinh tế không gian sử dụng đất - Phân phối hợp lý cấu đất đai diện tích đất sử dụng, hình thành cấu kinh tế sử dụng đất - Quy mơ sử dụng đất cần có tập trung thích hợp hình thành quy mơ kinh tế sử dụng đất - Giữ mật độ sử dụng đất thích hợp hình thành việc sử dụng đất cách kinh tế, tập trung thâm canh Việc sử dụng đất phụ thuộc nhiều vào yếu tố liên quan Vì vậy, việc xác định chất khái niệm hiệu sử dụng đất phải xuất phát từ luận điểm triết học Mác nhận thức lý luận lý thuyết hệ thống nghĩa hiệu phải xem xét mặt: Hiệu kinh tế, hiệu xã hội, hiệu môi trường (Nguyễn Thị Vòng cs, 2001) - Phải xem xét đến lợi ích trước mắt lâu dài Phải xem xét lợi ích riêng người sử dụng đất lợi ích cộng đồng - Phải xem xét hiệu sử dụng đất hiệu sử dụng nguồn lực khác - Đảm bảo phát triển thống ngành 1.2.2 Phân loại hiệu sử dụng đất nông nghiệp Khi đánh giá hiệu sử dụng đất người ta thường đánh giá khía cạnh: Hiệu kinh tế, hiệu xã hội, hiệu mơi trường Trong đó, hiệu kinh tế trọng tâm, khơng có hiệu kinh tế khơng có điều kiện nguồn lực để thực thi hiệu xã hội mơi trường, ngược lại, khơng có hiệu xã hội mơi trường hiệu kinh tế không vững 1.2.2.1 Hiệu kinh tế Hiệu kinh tế khâu trung tâm tất loại hiệu có vai trị định loại hiệu khác Hiệu kinh tế loại hiệu có khả lượng hóa, tính tốn tương đối xác biểu thông qua tiêu Hiệu kinh tế phạm trù chung nhất, liên quan trực tiếp tới sản xuất hàng hoá với tất phạm trù quy luật kinh tế khác Vì hiệu kinh tế phải đáp ứng vấn đề: - Một hoạt động người phải quan tâm tuân theo quy luật “tiết kiệm thời gian”; -Hai hiệu kinh tế phải xem xét quan điểm lý thuyết hệ thống; - Ba hiệu kinh tế phạm trù phản ánh mặt chất lượng hoạt động kinh tế trình tăng cường nguồn lực sẵn có phục vụ lợi ích người 1.2.2.2 Hiệu xã hội Hiệu xã hội mối tương quan so sánh kết xét mặt xã hội tổng chi phí bỏ Hiệu kinh tế hiệu xã hội có mối quan hệ mật thiết với phạm trù thống (Nguyễn Thị Vịng cs, 2001) Nó thể mục tiêu hoạt động kinh tế người, việc lượng hóa tiêu biểu hiệu xã hội gặp nhiều khó khăn mà chủ yếu phản ánh tiêu mang tính định tính tạo cơng ăn việc làm cho lao động, xóa đói giảm nghèo, định canh định cư, công xã hội, nâng cao mức sống toàn dân Hiệu xã hội phải thu hút nhiều lao động, đảm bảo đời sống nhân dân, góp phần thúc đẩy xã hội phát triển, nội lực nguồn lực địa phương phát huy, đáp ứng nhu cầu hộ nông dân việc ăn mặc nhu cầu sống khác Sử dụng đất phải phù hợp với tập quán, văn hoá địa phương việc sử dụng đất bền vững Theo Nguyễn Duy Tính (1995), hiệu mặt xã hội sử dụng đất nông nghiệp chủ yếu xác định khả tạo việc làm đơn vị diện tích đất nơng nghiệp Hiện nay, việc đánh giá hiệu xã hội loại sử dụng đất nông nghiệp vấn đề nhiều nhà khoa học quan tâm 1.2.2.3.Hiệu môi trường Hiệu mơi trường vấn đề mang tính toàn cầu, ngày trọng quan tâm bỏ qua đánh giá hiệu Điều có ý nghĩa hoạt động sản xuất, biện pháp khoa học kỹ thuật, giải pháp quản lý coi có hiệu chúng khơng gây tổn hại hay có tác động xấu đến môi trường đất, môi trường nước mơi trường khơng khí khơng làm ảnh hưởng xấu đến môi sinh đa dạng sinh học Có điều đảm bảo cho phát triển bền vững cho vùng lãnh thổ, quốc gia cộng động quốc tế Hiệu môi trường thể chỗ: Loại sử dụng đất phải bảo vệ độ màu mỡ đất đai, ngăn chặn thoái hoá đất bảo vệ môi trường sinh thái Độ che phủ tối thiểu phải đạt ngưỡng an toàn sinh thái (>35%) đa dạng sinh học biểu qua thành phần loài (Hội khoa học Đất, 2000) Trong sản xuất nông nghiệp, hiệu mơi trường hiệu mang tính lâu dài, vừa đảm bảo lợi ích mà khơng làm ảnh hưởng xấu đến tương lai, gắn chặt với trình khai thác, sử dụng bảo vệ tài nguyên đất môi trường sinh thái Trong thực tế, tác động môi trường sinh thái diễn phức tạp theo chiều hướng khác Cây trồng phát triển tốt phát triển phù hợp với đặc tính, tính chất đất Tuy nhiên, trình sản xuất tác động hoạt động sản xuất, quản lý người hệ thống trồng tạo nên ảnh hưởng khác đến môi trường Hiệu môi trường phân theo nguyên nhân gây nên, gồm: Hiệu hoá học môi trường, hiệu vật lý môi trường hiệu sinh học môi trường (Đỗ Nguyên Hải, 2000) Trong trình sản xuất xã hội, việc nâng cao hiệu mục tiêu chung, chủ yếu, xun suốt tùy theo mơ hình xã hội điều kiện cụ thể mà có tiêu chuẩn đánh giá hiệu khác Tiêu chuẩn để đánh giá hiệu vấn đề phức tạp có nhiều ý kiến khác Tuy nhiên đa số nhà kinh tế cho tiêu chuẩn tổng quát đánh giá hiệu mức độ đáp ứng nhu cầu xã hội tiết kiệm lớn chi phí tiêu hao nguồn tài nguyên, ổn định lâu dài hiệu Trên sở đó, tiêu chuẩn đánh giá hiệu sử dụng đất nơng nghiệp xem xét mặt sau: - Tiêu chuẩn đánh giá hiệu toàn xã hội khả thỏa mãn nhu cầu sản xuất tiêu dùng cho xã hội cải vật chất sản xuất Đối với nông nghiệp, tiêu chuẩn để đánh giá hiệu mức đạt mục tiêu kinh tế, 69 LUT (2 lúa + màu): Hiện thực tế LUT áp dụng phổ biến có hiệu quả, phù hợp với điều kiện đất đai, gia tăng sản phẩm, khai thác tiềm lao động, phù hợp với định hướng phát triển ngành nông nghiệp huyện Tuy nhiên, việc lựa chọn trồng giống trồng có suất cao, chất lượng tốt phù hợp với khu vực, thị trường chấp nhận vấn đề cần quan tâm LUT (lúa + rau màu): Ở diện tích thuộc địa hình vàn cao, khả tưới khơng chủ động LUT người dân chấp nhận, yêu cầu đầu tư lao động không cao, khai thác tiềm lao động, bảo vệ đất Tuy nhiên, tương lai cần có biện pháp kiến thiết đồng ruộng xây dựng cơng trình thuỷ lợi, nhằm chuyển đổi sang LUT (2 lúa + màu), LUT (chuyên rau màu CCNNN) phù hợp với định hướng Quy hoạch sử dụng dụng đất, quy hoạch nông thôn huyện LUT (chuyên rau-màu - CCNNN): LUT đem lại hiệu kinh tế cao cho người nông dân, phù hợp với điều kiện đất đai, gia tăng sản phẩm, khai thác tiềm lao động, phù hợp với định hướng phát triển ngành nơng nghiệp huyện LUT (chun mía): LUT người dân chấp nhận, nhiên không nhân rộng đầu sản phẩm chưa tốt LUT (chuyên hoa cảnh): Là LUT đem lại hiệu kinh tế cao cho người nông dân địa bàn huyện Tuy nhiên để người dân sống phát triển với LUT vấn đề cần quan tâm cấp, ngành địa phương LUT (lúa - cá): Ở vùng đất trũng, hàng năm cấy vụ lúa cải ạo đắp bờ bao sung quanh để thả cá mùa ngập, loại hình sử dụng tận dụng nguồn thức ăn có sẵn tự nhiên đem lại hiệu kinh tế cao LUT (chuyên cá): Các hồ chứa nước lớn huyện vùng đất trũng, ngập nước thường xuyên cải tạo để thả cá, loại hình sử dụng đất vừa mang lại hiệu kinh tế cao vừa điều tiết nguồn nước mặt điều hịa mơi trường sinh thái 70 3.3 Đề xuất số giải pháp chủ yếu 3.3.1 Giải pháp sách sử dụng đất Thực chất công tác dồn ghép ruộng đất địa bàn huyện triển khai từ nhiều năm khơng có hiệu quả, ngun nhân do: chưa tìm hệ số chuyển đổi thích hợp loại đất có điều kiện canh tác khác nhau, ruộng đất phân tán nên vài hộ thực tự chuyển đổi với mà phải nhiều hộ, điều dẫn đến khó thoả thuận hộ… Cần phải thúc đẩy q trình tích luỹ ruộng đất, đẩy mạnh công tác dồn điền đổi tập trung đất đai, tiến tới xây dựng mơ hình sản xuất quy mơ lớn phù hợp với sản xuất hàng hoá, tạo điều kiện thâm canh cao áp dụng tiến kỹ thuật Đây hướng để nâng cao chất lượng quy mô sản xuất nông nghiệp điều kiện đất đai manh mún, phân tán Hỗ trợ tạo điều kiện mặt pháp lý cho nông dân thực quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, thuê cho th đất nơng nghiệp Ngồi cần giải tốt vấn đề quy hoạch vùng sản xuất, quy hoạch hệ thống thuỷ lợi, hệ thống phụ trợ sản xuất nông nghiệp 3.3.2 Giải pháp thị trường Trong ngành nghề hay lĩnh vực kinh doanh thị trường tiêu thụ ln mối quan tâm hàng đầu nhà sản xuất Do vậy, việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ nông sản khâu quan trọng, định nhiều đến hiệu sản xuất ngành nơng nghiệp nói chung nơng nghiệp theo hướng hàng hố nói riêng Qua tìm hiểu thực tế địa phương, thấy thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp huyện rộng lớn với điều kiện tự nhiên huyện có nhiều lợi Để mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm nơng nghiệp, huyện có chủ trương mở rộng lưu thơng hàng hố cách xác lập mối quan hệ người sản xuất, người lưu thông người tiêu thụ Hình thành tổ chức hợp tác tiêu thụ sản phẩm nông thôn theo nguyên tắc tự nguyện, hình thành trung tâm thương mại khu vực trung tâm thị trấn, thị tứ, để từ tạo mơi trường cho lưu thơng hàng hố Mặt khác cung cấp thông tin thị trường 71 nông sản tại, phải có dự báo trước cho tương lai để người dân mạnh dạn đầu tư sản xuất nơng nghiệp có hiệu kinh tế cao Đa dạng hoá sản xuất, sản xuất theo định hướng thị trường địi hỏi thơng tin thị trường quan trọng, thông tin nhạy cảm biến động liên tục Điều cho thấy tổ chức sản xuất theo hình thức nhà: nhà nước, nhà nông, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp đáp ứng thông tin thị trường mà đảm bảo mặt quản lý yêu cầu kỹ thuật 3.3.3 Giải pháp công tác khuyến nông Áp dụng phổ cập, chuyển giao chương trình tiến khoa học kỹ thuật, công nghệ đến hộ sản xuất Bồi dưỡng kiến thức qua trung tâm học tập cộng đồng thơn, mơ hình trình diễn chương trình khuyến nơng Hướng dẫn hộ gia đình sản xuất theo hướng canh tác bền vững, tiết kiệm hiệu quả, chuyển đổi cấu trồng, vật nuôi phù hợp Chuyển đổi thời vụ gieo trồng thích hợp, tránh sâu bệnh, tiếp thu giống có chất lượng, giá trị kinh tế cao Phát triển đa dạng mô hình trình diễn trồng vật ni giống cho hiệu cao, đa dạng hố mơ hình sản xuất, nông lâm kết hợp, vườn ao chuồng, luân canh, xen canh giúp cho nông dân lựa chọn mô hình thích hợp với điều kiện đất đai, kỹ thuật, vốn riêng mình, khuyến khích kinh tế hộ nơng dân phát triển Nông dân thực quyền tự chủ sản xuất 3.3.4 Giải pháp vốn Vốn điều kiện quan trọng cho trình phát triển sản xuất, người nơng dân ln nằm tình trạng thiếu vốn đầu tư Vì sản xuất nơng nghiệp mang tính thời vụ, trồng đầu tư mức kịp thời sản xuất đem lại hiệu kinh tế cao Vì cần có giải pháp giúp người dân có vốn sản xuất kịp thời - Cần đơn giản hoá thủ tục cho vay vốn hộ đầu tư sản xuất nông nghiệp - Tận dụng tối đa có hiệu hiệp hội đoàn thể địa phương, tránh sử dụng vốn cách lãng phí 72 - Cần hỗ trợ hộ nông dân vay vốn với lãi xuất thấp tăng thời hạn trả lãi suất, điều giúp cho người dân yên tâm sản xuất 3.3.5 Giải pháp khoa học kỹ thuật nông nghiệp Nâng cao độ phì đất sử dụng nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm luân canh, gieo trồng che phủ, phủ bồi thảm mục, sử dụng phân xanh phân chuồng ủ ngấu Dựa vào kỹ thuật canh tác đất dốc cải tạo đất: - Tái sinh loại đất bị thối hố khơng canh tác hoang dại, ngắn ngày, chống chịu tốt, cải tạo đất làm thức ăn chăn nuôi; - Dùng tàn dư thực vật che phủ bề mặt; Tạo lớp che phủ đất lớp thực vật sống; - Kiến thiết tiểu bậc thang kết hợp che phủ đất làm đất tối thiểu; - Trồng xen họ đậu vào nương sắn; - Xen canh luân canh; - Trồng cỏ hàng đồng mức Theo dõi hiểu rõ chu kỳ sinh trưởng phát triển loại sâu bệnh, sử dụng tối thiểu hiệu thuốc BVTV Thay đổi lịch gieo trồng khống chế sử phát triển sâu bệnh 3.3.6 Phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội nông thôn Tiếp tục tăng cường hệ thống hạ tầng kỹ thuật nông thôn, cải thiện mở rộng hệ thống kênh mương tăng cường khả cung cấp nước tưới cho đất đai, mở rộng vùng tưới lên chân đất cao, kiên cố hóa kênh mương, giao thơng nơng thơn, hạ tầng nuôi trồng thuỷ sản Phát triển giao thông nông thôn điều kiện thúc đẩy giao lưu kinh tế, phát triển cơng nghiệp hóa đại hố nơng nghiệp nơng thôn đẩy mạnh tiêu thụ nông sản 3.3.7 Giải pháp mơi trường Cần có chế quản lý sử dụng thuốc BVTV, phân bón hố học, đưa chương trình IPM vào sản xuất nơng nghiệp người dân, nhằm giảm dư lượng thuốc BVTV để đảm bảo mơi trường đất, nước, khơng khí Tóm lại, để thực tốt giải pháp cần xây dựng tốt mối quan hệ nhà: Nhà nước - Nhà khoa học - Nhà doanh nghiệp - Nhà nông 73 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1 Kết luận Nam Trực cửa ngõ phía Nam thành phố Nam Định, có tổng diện tích tự nhiên 16.388,97 ha, diện tích đất nơng nghiệp 11.582,24 chiếm 70,67% tổng diện tích tự nhiên Tồn huyện có loại hình sử dụng đất, với 30 kiểu sử dụng đất Đánh giá hiệu sử dụng đất LUT yếu tố: Kinh tế, xã hội mơi trường * Hiệu kinh tế: Loại hình sử dụng đất có giá trị cao hoa cảnh vùng với GTGT 295.844,33 nghìn đồng, hiệu đồng vốn 3,38 lần * Hiệu xã hội: Các loại hình sử dụng đất có ý nghĩa lớn đời sống xã hội người sản xuất tồn huyện Những LUT khơng đảm bảo lương thực cho huyện mà gia tăng lợi ích cho người nơng dân, góp phần xóa đói giảm nghèo * Về hiệu môi trường: Tất loại hình sử dụng đất đề có ảnh hưởng đến mơi trường Trong LUT (chun hoa cảnh) đem lại hiệu môi trường cao nhất, thấp LUT (chuyên rau màu - CCNNN) Đề xuất sử dụng đất thời gian tới: Vùng 1: Cần ưu tiên phát triển LUT (chuyên màu) , LUT (chuyên rau - màu - CCNNN) trì LUT (chuyên cá) Vùng 2: Cần ưu tiên phát triển LUT (chuyên lúa), LUT (chuyên rau màu - CCNNN) trì LUT (Lúa – cá) Vùng 3: Cần ưu tiên phát triển LUT (2 lúa – màu), LUT (Chuyên hoa cảnh) LUT (chuyên cá) Giải pháp thực cho đề xuất: - Về sách, giao đất ổn định để người dân yên tâm đầu tư sản xuất, hỗ trợ phát triển thị trường khuyến nông - Về đầu tư, tăng cường đầu tư giao thông hệ thống thuỷ lợi, sở sơ chế bảo quản nông sản Hệ thống sản xuất cung ứng số loài trồng cần quan tâm 74 - Về khoa học, tăng cường sử dụng giống kỹ thuật mới, biện pháp canh tác bền vững, ổn định nâng cao hiệu sử dụng đất Kiến nghị Huyện cần tập trung đầu tư vốn, kỹ thuật để nâng cao hiệu loại hình sử dụng đất, có quan tâm mở rộng thị trường tiêu thụ, bồi dưỡng nâng cao kiến thức cho người dân Cần có sách hỗ trợ, ưu đãi cho phát triển nơng nghiệp như: miễn giảm khoản đóng góp cho nơng nghiệp, cho vay vốn ưu đãi, hỗ trợ tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm Cần tăng cường đầu tư xây dựng mơ hình sản xuất hàng hố đem lại hiệu cao từ nhân rộng mơ hình khác 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Đình Bồng (2002), "Quỹ đất quốc gia- Hiện trạng dự báo sử dụng đất", Tạp Chí khoa học đất, 16/2002 Vũ Năng Dũng (1997), Đánh giá hiệu số mơ hình đa dạng hóa trồng vùng đồng sơng Hồng, Luận văn thạc sỹ khoa Quản lý đất đai, ĐH Nông lầm Thái Nguyên Phạm Văn Dư (2009), Giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp vùng đồng sông Hồng, Luận văn thạc sỹ khoa Quản lý đất đai, ĐH Nông lầm Thái Nguyên Đỗ Nguyên Hải (2000), Đánh giá đất hướng sử dụng đất bền vững sản xuất nông nghiệp huyện Tiên Sơn - tỉnh Bắc Ninh, Luận án tiến sĩ khoa học nông nghiệp - Hà Nội 2000 Lục Thị Minh Huệ (2014), Nghiên cứu lựa chọn loại sử dụng đất hiệu bền vững đất sản xuất nông nghiệp huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn Luận văn Thạc sĩ Quản lý đất đai, Đại học Nông Lâm Thái Ngun Đinh Duy Khánh, Đồn Cơng Quỳ (2006), phương án tổ chức sản xuất đất canh tác cho huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình Nguyễn Khang Phạm Dương Ưng (1995), Nghiên cứu đánh giá tài nguyên đất Đỗ Thị Lan, Đỗ Anh Tài (2007), Giáo trình Kinh tế Tài ngun đất, NXB Nơng Nghiệp, Hà Nội Trần An Phong, 1995, Đánh giá trạng sử dụng đất theo quan điểm sinh thái phát triển lâu bền, Viện quy hoạch thiết kế nông nghiệp 10 Đỗ Thị Tám, Nguyễn Thị Hải (2013), Đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp địa bàn xã Nghi Trường, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, Luận văn thạc sỹ khoa Quản lý đất đai, ĐH Nông lầm Thái Nguyên 11 Tạ Tuyết Thái, Nguyễn Xuân Thành Nguyễn Đình Bồng (2014), Thực trạng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp hiệu sử dụng đất nông nghiệp sau chuyển đổi huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên 12 Nguyễn Văn Toàn, Nguyễn Ngọc Châu (2008), Đánh giá hiệu sử dụng đất 98 nông nghiệp huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005 – 2007 13 Trương Văn Tuấn (2007), Đánh giá hiệu số biện pháp canh tác đất dốc cộng đồng địa bàn huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk 14 Phạm Văn Vân, Nguyễn Thanh Trà (2010), Đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp huyện Chương Mỹ (Hà Nội) 15 Nguyễn Thị Vòng cộng (2001), "Nghiên cứu xây dựng quy trình cơng nghệ đánh giá hiệu sử dụng đất thông qua chuyển đổi cấu trồng" Đề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành, Hà Nội 16 Viện quy hoạch thiết kế nông nghiệp (1995), Đánh giá trạng đất theo quan điểm sinh thái phát triển lâu bền, NXB Nông nghiệp, Hà Nội 17 Đặng Kim Yến, Đỗ Nguyên Hải (2015), Nghiên cứu loại sử dụng đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên 18 Phòng thống kê , phòng nông nghiệp ,UBND huyện Nam Trực: 19 Văn kiện đại hội biểu đại toàn quốc lần thứ VIII – NXBCTQG - 1996 20 Chính phủ (2014), Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 thi hành Luật Đất đai, Hà Nội 21 Quốc hội (1993), Luật Đất đai, Hà Nội 22 Quốc hội (2003), Luật Đất đai, Hà Nội 23 Quốc hội (2013), Luật Đất đai, Hà Nội 24 Phòng Tài nguyên Môi trường huyện Nam Trực (2015), Kiểm kê đất đai năm 2015, Nam Trực – Nam Định 25 Phịng Tài ngun Mơi trường huyện Nam Trực (2016, 2017, 2019, 2019), Thống kê đất đai năm 2016, 2017, 2019, 2019, Nam Trực – Nam Định 26 Phòng Thống kê huyện Nam Trực (2015, 2016, 2017, 2019, 2019), Niên giám thống kê năm 2015, 2016, 2017, 2019, 2019, Nam Trực – Nam Định Huyện: Nam Trực Xã/ Thị trấn: Thôn/ Khu: Ngày vấn: PHIẾU ĐIỀU TRA NÔNG HỘ Họ tên chủ hộ: …… …… Tuổi: …… … Trình độ văn hóa: PHẦN I: TÌNH HÌNH CHUNG CỦA HỘ 1.1 Đã đào tạo chuyên môn nghiệp vụ: Không: 1.2 Nhân khẩu: - Số lao động có kỹ thuật: - Loại hộ: 1.3 Cây trồng nay: Trồng từ nào: - Ngành nông nghiệp 1.4 Ngành sản xuất hộ: - Ngành khác PHẦN II: ĐẤT ĐAI VÀ TÌNH HÌNH SỬ DỤNG ĐẤT NƠNG NGHIỆP CỦA HỘ 2.1 Tình hình sử dụng đất nơng nghiệp hộ Tổng diện tích đất nơng nghiệp hộ: m2, bao gồm mảnh: TT mảnh Mảnh Mảnh Mảnh Mảnh … (a): = Đất giao; (ghi rõ) (b):1 = Cao, vàn cao; (c): = Lúa xuân - Lúa mùa; = vụ lúa; = Lúa - cá; = Chuyên canh rau, màu;(ghi rõ loại trồng); = lúa - màu; quả; = NTTS; = Khác (ghi rõ) (d): = Chuyển sang trồng rau; = Chuyển sang NTTS; = Khác (ghi rõ) 2.2 Hiệu kinh tế sử dụng đất 2.2.1 Cây trồng Kết sản xuất Hạng mục - Tên giống - Diện tích - Năng suất - Sản phẩm khác (tên sản phẩm, số lượng) Chi phí (tính bình qn sào) Hạng mục I Chi phí vật chất Giống trồng - Mua - Tự sản xuất Phân bón - Phân hữu - Phân vơ + Đạm + Lân + Kali + NPK + Phân tổng hợp khác + Vôi Thuốc BVTV - Thuốc trừ sâu Thuốc diệt cỏ - Thuốc kích thích tăng trưởng: - Các loại khác (nếu có) II Chi phí lao động Lao động th ngồi - Cày, bừa, làm đất - Gieo cấy Chăm sóc - kg kg 10 kg kg 20 kg kg 1000đ 1000đ Bón phân Phun thuốc - Thu hoạch, vận chuyển - Tuốt - Phơi sấy 1000đ - Chi phí thuê khác Lao động tự làm - Cày, bừa, làm đất - Gieo cấy 100 - Chăm sóc - 200 Bón phân - 50 Phun thuốc Cơng Thu hoạc h, vận chu yển T u ố t P h i s ấ y - Công việc hộ tự làm khác III Chi phí khác - Dịch vụ BVTV 1000đ 2 1 1 1 15 15 15 15 Tiêu thụ Hạng mục Gia đình sử dụng Lượng bán - Số lượng - Giá bán/Tạ - Nơi bán - Bán cho đối tượng - Nơi bán: (Tại nhà, ruộng = 1; Cơ sở người mua = 2; Chợ xã = 3; Chợ xã = 4; Nơi khác = 5) - Bán cho đối tượng: (Các tố chức = 1; Tư thương = 2; Đối tượng khác = 3) PHẦN III DỰ ĐỊNH VỀ SẢN XUẤT TRONG THỜI GIAN TỚI 3.1 Ý định chuyển đổi trồng: a) lúa chuyển sang: Tại sao: b) lúa chuyển sang: Tại sao: c) lúa + màu chuyển sang: Tại sao: Chọn d) lúa + màu chuyển sang: Tại sao: e) màu + lúa chuyển sang……………………………………… Tại sao…………………………… g) Chuyên rau màu CNNN chuyển sang: Tại sao: ……………………………………… h) Chuyên ăn chuyển sang: Tại sao: i) Nuôi trồng thủy sản chuyển sang ……………………………… Tại sao………………………………………………………………… l) Khác……………………………………………………………… 3.2 Theo ông (bà) loại sử dụng đất ông bà tăng cường áp dụng tương lai? a) lúa: Áp dụng  Không Tại sao…………………………………………………………… b) lúa: Áp dụng  Không Tại sao…………………………………………………………… c) lúa + màu: Áp dụng  Không Tại sao…………………………………………………………… d) lúa chuyển: Áp dụng  Không Tại sao…………………………… e) lúa + màu: Áp dụng  Không Tại sao…………………………… g) màu + lúa: Áp dụng  Không Tại sao…………………………… h) Chuyên rau màu CNNN: Áp dụng KhôngTại sao…………………………………………………………… i) Nuôi trồng thủy sản: Áp dụng KhơngTại sao…………………………………………………………… PHẦN IV: VẤN ĐỀ MƠI TRƯỜNG 4.1 Theo ông (bà) việc sử dụng trồng có phù hợp với đất không? - Rất phù hợp - Phù hợp - Khơng ý kiến - Ít phù hợp - Khơng phù hợp 4.2 Việc bón phân có ảnh hưởng tới đất khơng? - Khơng ảnh hưởng - Có ảnh hưởng + Nếu ảnh hưởng theo chiều hướng nào? - Tốt lên nhiều - Tốt lên - Không thay đổi - Xấu - Xấu nhiều 4.3 Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có ảnh hưởng tới đất khơng? - Khơng ảnh hưởng - Có ảnh hưởng + Nếu ảnh hưởng theo chiều hướng nào? - Tốt lên nhiều - Tốt lên - Không thay đổi - Xấu - Xấu nhiều 4.4 Hoạt động nhà máy, xí nghiệp địa phương có gây tác động đến sản xuất nơng nghiệp gia đình hay khơng? - Khơng ảnh hưởng + Nếu ảnh hưởng theo chiều hướng nào? - Tốt lên - Xấu Xin chân thành cảm ơn gia đình hợp tác./ Điều tra viên Chủ hộ (ký, ghi rõ họ tên) (Ký, ghi rõ họ tên) Nguyễn Văn Nam ... Nam Tôi nhận thấy việc nghiên cứu Đánh giá hiệu số loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp địa bàn huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định cần thiết góp phần nâng cao hiệu số loại hình sử dụng đất sản. .. loại hình sử dụng đất có hiệu kinh tế cao 3.2 Đánh giá hiệu sử dụng đất sản xuất nơng nghiệp 3.2.1 Các loại hình sử dụng đất huyện Nam Trực * Các loại hình sử dụng đất nơng nghiệp huyện Các loại. .. Mục tiêu nghiên cứu Đánh giá hiệu số loại sử dụng đất sản xuất nông nghiệp địa bàn huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất sản xuất nông nghiệp Ý nghĩa đề tài