TỔ NG QUAN V Ề NHI Ễ M KHU Ẩ N B Ệ NH VI Ệ N
Phân lo ạ i nhi ễ m khu ẩ n b ệ nh vi ệ n
Để đảm bảo hiểu sâu về nhiễm khuẩn bệnh viện, dưới đây là một số cách phân loại nhiễm khuẩn bệnh viện mà cụ thể nó gồm:
Viêm phổi bệnh viện (VPBV) chiếm 15% tổng số các loại nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) và lên tới 27% trong các NKBV ở khoa hồi sức tích cực (HSTC) theo CDC 2003 Nhiễm khuẩn liên quan đến thở máy thường xuất hiện sau khi bệnh nhân được thở máy.
- Nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) o Tại Việt Nam, NKVM xảy ra ở 5% – 10% trong số khoảng 2 triệu người bệnh được phẫu thuật hàng năm NKVM là loại nhiễm
Trong môi trường bệnh viện, có 8 loại vi khuẩn phổ biến nhất gây nhiễm khuẩn, với hơn 90% thuộc loại nông và sâu Nhiễm khuẩn vết mổ là một trong những vấn đề nghiêm trọng, dẫn đến hậu quả nặng nề cho bệnh nhân, bao gồm kéo dài thời gian nằm viện, tăng tỷ lệ tử vong và gia tăng chi phí điều trị.
Nhiễm khuẩn đường tiết niệu là một trong những loại nhiễm khuẩn bệnh viện phổ biến, đứng thứ hai hoặc ba tùy theo nghiên cứu, với tỷ lệ mắc cao ở người già và những người có đặt thông tiểu Đặc biệt, 80% trường hợp nhiễm khuẩn đường tiết niệu liên quan đến việc đặt dẫn lưu bàng quang, và tỷ lệ nhiễm khuẩn nặng rất cao ở những bệnh nhân thay thận, nữ giới, người mắc bệnh đái tháo đường và suy thận Nhiễm khuẩn tiết niệu bệnh viện thường do các trực khuẩn Gram âm gây ra, trong đó Escherichia coli, Proteus mirabilis, Klebsiella spp và Pseudomonas aeruginosa là những tác nhân thường gặp.
Enterococci và Enterobacter spp Nấm Candidas cũng được xem là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm khuẩn tiết tiệu ở khoa HSTC
Nhiễm khuẩn huyết (NKH) là một trong những vấn đề nghiêm trọng trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, đứng thứ ba trong các nhiễm khuẩn bệnh viện Nghiên cứu tại các khoa HSTC ở Mỹ cho thấy tần suất NKH là 5,5 ca/1000 ngày điều trị ở người lớn và 7,7/1000 ngày ở bệnh nhân có đặt catheter Tại Việt Nam, nghiên cứu ở khoa HSTC sơ sinh cho thấy tần suất NKH là 7,5 ca/1000 ngày điều trị Trẻ em mắc NKH có chi phí điều trị cao hơn nhiều so với trẻ không mắc, với thời gian điều trị kéo dài thêm 8 ngày Tần suất NKH tại khoa HSTC nhi chung là 9,6/1000 trẻ nhập viện.
Nhiễm khuẩn vết bỏng là vấn đề nghiêm trọng ở người bệnh bỏng, khi bề mặt da bị tổn thương Tình trạng bệnh kết hợp với việc sử dụng dụng cụ xâm lấn trong quá trình điều trị có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Có 9 điều kiện thuận lợi cho nhiễm khuẩn do tụ cầu vàng và Pseudomonas, hai loại vi khuẩn kháng thuốc thường gặp trong các tổn thương nhiễm trùng bỏng Vết bỏng sâu và có hoại tử có thể tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của những vi khuẩn này, dẫn đến nguy cơ nhiễm khuẩn huyết.
- Các loại nhiễm khuẩn khác o Nhiễm khuẩn da và mô mềm, nhiễm khuẩn dạ dày - ruột, viêm xoang, nhiễm khuẩn mắt và kết mạc, viêm nội mạc tử cung …
1.1.1 Tác nhân gây nhiễm khuẩn
Các tác nhân gây nhiễm khuẩn có thể liệt kê cụ thể từ các nguồn khác nhau như:
- Từ các loại ký sinh trùng nấm
Nhi ễm khuẩn từ vi khuẩn
Vi khuẩn gây nhiễm khuẩn bệnh viện có thể từ hai nguồn gốc khác nhau mà cụ thể là:
- Vi khuẩn nội sinh, thường cư trú ở lông, tuyến mồ hôi, tuyến chất nhờn
Trên da con người có khoảng 13 loại vi khuẩn ái khí, phân bố khắp cơ thể, giúp ngăn chặn sự xâm nhập của vi sinh vật gây bệnh.
Vi khuẩn ngoại sinh là những vi khuẩn có nguồn gốc từ bên ngoài, có thể xâm nhập vào cơ thể qua dụng cụ y tế, từ nhân viên y tế, không khí, nước hoặc do lây nhiễm chéo giữa các bệnh nhân.
Vi khuẩn được phân loại thành hai nhóm chính dựa trên phương pháp truyền thống, dựa vào cấu trúc thành tế bào của chúng: vi khuẩn gram dương và vi khuẩn gram âm Phương pháp này sử dụng thuốc nhuộm màu tím pha lê để nhuộm vi khuẩn, sau đó áp dụng dung dịch khử màu Nếu vi khuẩn giữ được màu sắc của thuốc nhuộm, chúng được xác định là gram dương, ngược lại, nếu không giữ màu, chúng thuộc nhóm gram âm.
10 nếu vi khuẩn không giữ được màu thuốc nhuộm thì sẽ là kết quả âm tính, đó là vi khuẩn gram âm
Vi khuẩn gram dương có lớp peptidoglycan dày trong thành tế bào, giúp giữ lại màu nhuộm ngay cả sau khi rửa sạch Điều này dẫn đến việc vi khuẩn gram dương hiển thị màu tím khi quan sát qua kính hiển vi.
Vi khuẩn gram âm có lớp peptidoglycan mỏng hơn, nằm giữa màng tế bào trong và màng ngoài Khi tiến hành khử màu bằng cồn, lớp màng ngoài của vi khuẩn gram âm bị phân hủy, làm cho thành tế bào trở nên xốp hơn và không giữ được màu tím tinh thể.
Khi quan sát qua kính hiển vi, chúng ta sẽ thấy chúng có màu đỏ hoặc màu hồng
Vi khuẩn Gram dương: chủ yếu là cầu khuẩn
Tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) là tác nhân chính gây nhiễm khuẩn bệnh viện, xuất phát từ cả nguồn nội sinh và ngoại sinh Vi khuẩn này có khả năng gây nhiễm trùng ở nhiều bộ phận như phổi, xương, tim và có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết Tụ cầu vàng đặc biệt nguy hiểm trong môi trường bệnh viện do liên quan đến các quy trình như truyền dịch, sử dụng ống thở chung, nhiễm khuẩn vết bỏng và nhiễm khuẩn vết mổ.
Vi khuẩn Staphylococcus saprophyticus là nguyên nhân chính gây nhiễm khuẩn tiết niệu tiên phát và đứng thứ hai sau tụ cầu vàng trong việc gây nhiễm khuẩn ở bệnh nhân bị nhiễm khuẩn vết bỏng.
- Liên cầu beta tán huyết (beta- hemolytic) đóng vai trò quan trọng trong các biến chứng viêm màng cơ tim và khớp
Vi khuẩn Gram âm, đặc biệt là các trực khuẩn Gram (-), thường liên quan đến nhiễm khuẩn bệnh viện và phổ biến ở bệnh nhân nhiễm khuẩn phổi trong khoa điều trị tích cực.
- Họ vi khuẩn đường ruột (Enterobacteriaceae) thường cư trú trên đường tiêu hoá của người và động vật, đang là mối quan tâm lớn trong nhiễm
11 khuẩn bệnh viện do có khả năng kháng cao với các nhóm kháng sinh amiglycoside, β-lactamase và có khả năng truyền tính kháng qua plasmid
A.baumannii là loại vi khuẩn thường xuất hiện trong môi trường bệnh viện, bao gồm không khí, nước máy, ống thông niệu đạo và máy trợ hô hấp Vi khuẩn này cũng có thể được tìm thấy trong các mẫu như đờm, nước tiểu, phân và dịch nhầy âm đạo.
- Klebsiella pneumoniae, thường có vai trò quan trọng trong nhiễm khuẩn tiết niệu, phổi, nhiễm khuẩn huyết và mô mềm
- Vi khuẩn Escherichia coli gây nhiễm khuẩn chủ yếu trên đường tiết niệu, sinh dục của phụ nữ và nhiễm khuẩn vết mổ
Phòng ch ố ng nhi ễ m khu ẩ n b ệ nh vi ệ n
1.2.1 Chương trình theo dõi nhiễm khuẩn bệnh viện
Chương trình nhằm theo dõi thường xuyên và hệ thống sự xuất hiện cũng như phân bố nhiễm khuẩn bệnh viện trong các đơn vị dân số như khoa, bệnh viện, thành phố hoặc quốc gia Mục tiêu là xác định các biến cố và điều kiện có thể làm tăng hoặc giảm nguy cơ nhiễm khuẩn bệnh viện Ứng dụng của chương trình rất quan trọng trong việc cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
- Có cơ chếđể thu thập, phân tích các thông tin về nhiễm khuẩn bệnh viện: tần suất và loại nhiễm khuẩn mắc phải trong bệnh viện
Nhận diện các vấn đề khó khăn trong việc thực hiện các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn là rất quan trọng để giảm thiểu sự lây lan nhiễm khuẩn cho bệnh nhân và nhân viên bệnh viện Việc áp dụng các biện pháp phù hợp sẽ góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.
- Thúc đẩy thực hiện các biện pháp phòng ngừa, đánh giá hiệu quả của các sách lược kiểm soát nhiễm khuẩn
Các dữ liệu này phải được phân phát cho tất cả những ai muốn biết và phải tiến hành các biện pháp can thiệp thích hợp khi cần thiết
Dữ liệu giám sát đóng vai trò như một nhắc nhở liên tục cho bác sĩ và điều dưỡng về việc tuân thủ nghiêm ngặt các phương pháp kiểm soát nhiễm khuẩn hiệu quả.
Việc lấy mẫu không khí và bề mặt trong bệnh viện để xét nghiệm vi khuẩn thường xuyên là không cần thiết và tốn kém, chỉ nên thực hiện khi có mục đích cụ thể Sàng lọc định kỳ cho bệnh nhân và nhân viên y tế cũng không cần thiết, trừ khi có vấn đề đặc biệt như bùng phát nhiễm khuẩn Tuy nhiên, cần thực hiện phết mẫu cấy đối với các trường hợp nhiễm trùng da hoặc vết thương, và đờm của bệnh nhân phổi cùng nước tiểu của bệnh nhân đặt ống thông tiểu cũng cần được cấy.
1.2.2 Các nguyên tắc phòng ngừa nhiễm khuẩn bệnh viện
Việc phòng ngừa nhiễm khuẩn bệnh viện nhằm đạt được mục tiêu:
- Giảm thiểu tối đa nguồn và ổ nhiễm khuẩn tiềm tàng
- Chống lây lan chéo giữa các bệnh nhân và bệnh nhân - nhân viên Để làm được việc này, cần thiết phải thực hiện các vấn đề sau:
- Thiết kế, sắp xếp đồ dùng trong bệnh viện
- Đảm bảo quy định về luồng lưu thông trong khu phòng mổ
- Thực hiện các công việc khử khuẩn và tiệt khuẩn
- Vệ sinh cơ bản đối với nhân viên y tế
Thi ết kế, sắp xếp đồ dùng trong bệnh viện
Phòng và các đồ dùng trong bệnh viện phải được sắp xếp đặc biệt để tránh tích tụ và phát tán vi khuẩn và bụi mà cụ thể là:
- Các khu vực chăm sóc bệnh nhân phải sạch, khô ráo và thoáng khí
- Giữ bề mặt láng, dễ lau chùi và tránh bụi tích tụ
- Nệm và gối phải bao nhựa không thấm nước
Hệ thống lọc không khí cần được thiết kế để giảm thiểu sự lây lan vi khuẩn, đặc biệt trong các môi trường nhạy cảm như phòng mổ và khoa bỏng, nơi sử dụng bộ phận lọc không khí và áp lực dương để ngăn vi khuẩn từ bên ngoài xâm nhập Ngược lại, trong phòng chăm sóc bệnh nhân lao, máy hút khí với áp lực âm được sử dụng nhằm ngăn vi khuẩn phát tán ra ngoài Việc tuân thủ quy định về luồng lưu thông trong khu phòng mổ là rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.
Trong điều kiện lý tưởng, khu phòng mổ cần có hai luồng lưu thông “sạch” và “bẩn” hoàn toàn tách biệt Để đảm bảo điều này, tất cả nhân viên phòng mổ phải được đào tạo kỹ lưỡng về quy trình lưu thông Hai luồng lưu thông này được phân biệt rõ ràng thông qua các quy định màu sắc hoặc nhãn dán, với khu vực “sạch” được sơn màu xanh lá cây hoặc xanh biển, trong khi khu vực “bẩn” có màu trắng.
Một luồng lưu thông hai chiều được thiết kế riêng cho bệnh nhân, bác sĩ và y tá, nhằm đảm bảo sự thuận tiện trong việc di chuyển Đường lưu thông này cũng được sử dụng để vận chuyển dụng cụ sạch vào khu vực phòng mổ.
- Luồng lưu thông một chiều từ phòng mổ ra để mang các dụng cụ bẩn (đến nơi rửa), rác y tế, đồ vải dơ đi ra
Khu phòng mổ cần được tách biệt hoàn toàn với các khu điều trị khác trong bệnh viện và phải có cổng kiểm soát ra vào để ngăn ngừa sự lây nhiễm vi khuẩn Trong khu vực này, thường có quầy tiếp nhận bệnh nhân để kiểm soát người ra vào, và người thăm bệnh không được phép vào phòng mổ Bệnh nhân sẽ được giữ trong khu vực sạch, trong khi các xe đẩy và dụng cụ y tế phải được lưu trữ trong phòng mổ nhằm giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.
Dán nhãn xe “sạch” để chở dụng cụ sạch Nhãn xe “bẩn” dùng vận chuyển rác y tế, dụng cụ dơ
Khu vực dành cho nhân viên phòng mổ bao gồm phòng thay quần áo, tủ áo, phòng vệ sinh, bồn rửa tay và gương, giúp kiểm soát trang phục trước khi vào phòng mổ Tất cả nhân viên phải để lại y phục đã mặc trong phòng mổ khi ra ngoài để ngăn ngừa lây lan nhiễm trùng.
Vùng chứa dụng cụ bẩn và sạch dùng trong khu phòng mổ
Tất cả dụng cụ tiếp xúc với cơ thể bệnh nhân cần được tiệt khuẩn kỹ lưỡng Sau khi sử dụng, các dụng cụ phải được rửa sạch và tiệt khuẩn trước khi tái sử dụng Trong điều kiện lý tưởng, khu vực chứa dụng cụ sạch và dơ nên được bố trí thành hai phòng riêng biệt Cả hai phòng này đều cần có trang bị bồn rửa, bàn để sắp xếp và lau khô dụng cụ.
Phòng rửa dụng cụ y khoa cần đủ rộng để thực hiện việc rửa, khử khuẩn và tiệt khuẩn Bồn rửa phải sâu, giúp rửa dụng cụ bẩn dễ dàng và ngăn ngừa nước bẩn văng ra ngoài Hệ thống thoát nước phải dẫn thải vào khu vực chứa nước thải y tế theo quy định Ngoài ra, phòng rửa cần có lối đi trực tiếp ra khu chứa rác, đảm bảo rằng rác y tế và dụng cụ dùng một lần không đi qua khu vực sạch.
Phòng dụng cụ sạch cần được trang bị máy hấp để tiệt khuẩn dụng cụ phẫu thuật Cần lưu ý rằng việc nấu sôi hay ngâm dụng cụ trong chất khử khuẩn chỉ là khử khuẩn, trong khi tiệt khuẩn yêu cầu phải sử dụng máy hấp hơi nước dưới áp suất.
Phòng chứa dụng cụ dùng cho phòng mổ
Các thiết bị sạch như khăn trải và bô, cùng với dụng cụ vô trùng như găng tay, ống chích và gòn gạc, cần được lưu trữ trong hai phòng riêng biệt Phòng chứa dụng cụ sạch thường có diện tích lớn hơn phòng chứa dụng cụ tiệt khuẩn Đồng thời, các phòng này không nên đặt gần những khu vực có nguy cơ nhiễm khuẩn cao, chẳng hạn như khu vực bồn rửa.
Các thuốc sử dụng trong phòng mổ cần được đặt ở vị trí dễ tiếp cận và bảo quản trong điều kiện thích hợp Hầu hết thuốc được lưu trữ ở nơi khô ráo, sạch sẽ, với nhiệt độ phòng ổn định Một số loại thuốc yêu cầu bảo quản trong tủ lạnh hoặc tủ đông Nhiệt độ trong phòng trữ thuốc phải tuân thủ quy định để đảm bảo chất lượng Việc mất điện tạm thời có thể làm tăng nhiệt độ trong tủ lạnh hoặc tủ đông, gây hư hỏng thuốc Ngoài ra, thuốc cần được ghi rõ hạn sử dụng và được giữ với số lượng hạn chế để tránh tình trạng hết hạn.
Để đảm bảo an toàn, cần chú ý đến việc chống cháy nổ và xì khí độc Bình khí oxy và khí nén nên được cột chặt vào tường và đặt trên mặt phẳng để tránh nguy cơ ngã đổ Dung dịch glutaraldehyde dùng để tiệt khuẩn lạnh dụng cụ cần được lưu trữ trong thùng kín và ở nơi thoáng khí.
Phòng mổ phải được xây bằng các dụng cụ đặc biệt để chịu được sự lau rửa thường xuyên bằng các dung dịch tẩy rửa mạnh
Các d ụ ng c ụ ph ụ c v ụ ch ố ng nhi ễ m khu ẩ n b ệ nh vi ệ n
Dụng cụ phục vụ chống nhiêm khuẩn bệnh viện thường được chia thành các loại sau (xem hình 1.1):
Hình 1.1 Cách phân loại dụng cụ trong chống nhiễm khuẩn bệnh viện
Dụng cụ tiệt khuẩn là những thiết bị thiết yếu được sử dụng trong các quy trình y tế, bao gồm dụng cụ phẫu thuật, ống thông mạch máu, thông tim can thiệp, ống thông đường tiểu và dụng cụ cấy ghép Những dụng cụ này được đưa vào cơ thể, mô và khoang vô khuẩn, do đó việc đảm bảo chúng được tiệt khuẩn hoàn toàn là cực kỳ quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng và bảo vệ sức khỏe bệnh nhân.
25 những đầu dò sóng siêu âm được đưa vào trong khoang vô khuẩn, đều phải tiệt khuẩn trước và sau khi sử dụng
Dụng cụ khử khuẩn mức độ cao (bán thiết yếu) là những thiết bị tiếp xúc với niêm mạc hoặc da bị tổn thương, cần được xử lý bằng hóa chất khử khuẩn để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong y tế.
- Dụng cụ phải khử khuẩn mức độ trung bình thấp (không thiết yếu): Là những dụng cụ tiếp xúc với da lành, nhưng không tiếp xúc với niêm mạc
Nhiễm khuẩn bệnh viện có sự đa dạng về chủng loại và nguồn lây, do đó, cần áp dụng nhiều phương pháp khác nhau để triệt tiêu hoàn toàn các yếu tố gây nhiễm khuẩn, đồng thời vẫn đảm bảo chất lượng của dụng cụ y tế.
Hấp ướt (steam sterilization) là phương pháp tiệt khuẩn phổ biến và hiệu quả nhất cho các dụng cụ xâm lấn chịu nhiệt và độ ẩm Phương pháp này đáng tin cậy, không độc hại, tiết kiệm chi phí và nhanh chóng tiêu diệt các tác nhân gây bệnh, bao gồm cả bào tử Hơi nước có khả năng xuyên qua các vật liệu như vải bọc, giấy gói và thùng kim loại Tuy nhiên, phương pháp này có thể gây hư hỏng cho một số dụng cụ, làm ăn mòn, giảm độ chính xác của dụng cụ vi phẫu và làm giảm khả năng chiếu sáng của đèn soi trong nha khoa, cũng như nhanh chóng làm hỏng khuôn bó bột.
Tiệt khuẩn nhiệt độ thấp bằng công nghệ plasma hydrogen peroxide là phương pháp hiệu quả để khử trùng thiết bị y khoa Quá trình này bắt đầu bằng việc khuyếch tán hydrogen peroxide vào buồng, sau đó kích hoạt các phân tử thành dạng plasma Kết hợp hơi và plasma hydrogen peroxide giúp tiệt khuẩn an toàn, nhanh chóng mà không để lại dư lượng độc hại Sản phẩm cuối cùng là oxy và nước, đảm bảo an toàn cho người sử dụng và môi trường Tất cả các giai đoạn của chu trình tiệt khuẩn đều diễn ra trong môi trường khô và nhiệt độ thấp, giúp bảo vệ các dụng cụ nhạy cảm với nhiệt và độ ẩm.
Ngâm percetic acid và glutaraldehyde là phương pháp hiệu quả cho các dụng cụ tiệt khuẩn không chịu nhiệt Cần sử dụng ngay lập tức sau khi ngâm để tránh tái nhiễm trong quá trình bảo quản.
- Hấp khô (dry heat): (ví dụ như 340 o F (170 o C) trong 60 phút) nhưng có thể làm hỏng một số dụng cụ
Tiệt khuẩn bằng khí EO hoặc H2O2 là phương pháp hiệu quả cho việc khử trùng dụng cụ y tế và phẫu thuật Để đảm bảo an toàn, cần có thông khí tốt trong khu vực tiệt khuẩn Phương pháp này tương thích với nhiều loại dụng cụ, có khả năng thẩm thấu cao và hoạt động ở nhiệt độ thấp, cụ thể là 37 độ C trong 5 giờ hoặc 55 độ C trong 3 giờ tiếp xúc Đặc biệt, phương pháp này không làm hỏng dụng cụ, kể cả những dụng cụ có lòng ống dài và kích thước nhỏ.
Bất kể phương pháp tiệt khuẩn nào được áp dụng, việc giám sát các yếu tố như thời gian, nhiệt độ, áp suất và các thông số khác như nồng độ khí hấp và độ ẩm là rất quan trọng, và cần tuân thủ đúng theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
Các giải pháp khử khuẩn
Nhiễm khuẩn bệnh viện có nhiều chủng loại và nguồn lây khác nhau, do đó cần áp dụng các phương pháp đa dạng để loại bỏ hoàn toàn các yếu tố gây nhiễm khuẩn, đồng thời vẫn đảm bảo chất lượng của dụng cụ y tế.
Máy rửa khử khuẩn là thiết bị quan trọng trong y tế, bao gồm nhiều loại như máy rửa dụng cụ phẫu thuật với chức năng khử khuẩn và làm sạch bằng vòi nước áp lực cao và hóa chất Máy rửa siêu âm sử dụng sóng siêu âm để rửa và khử khuẩn dụng cụ bằng nước nóng Máy rửa dụng cụ nội soi được thiết kế cho ống nội soi dạ dày và đại tràng, với chức năng rửa tự động Cuối cùng, máy rửa đa năng kết hợp cả hai chức năng rửa dụng cụ phẫu thuật và dụng cụ nội soi, mang lại sự tiện lợi và hiệu quả trong quy trình khử khuẩn.
Máy tiệt khuẩn hơi nước (Autoclave) có nhiều loại, từ các thiết bị đơn giản đến những máy tiệt khuẩn hiện đại Trong số đó, lò hấp hơi nước áp suất cao với mức áp suất từ 1-2at được điều khiển bằng van cơ học, lò hấp điện tử, và máy tiệt khuẩn hơi nước với 1 hoặc 2 cửa là những lựa chọn phổ biến.
Máy tiệt khuẩn EO-gas là thiết bị sử dụng khí EO để tiệt trùng các dụng cụ không chịu nhiệt, đặc biệt phù hợp cho dụng cụ nội soi và can thiệp mạch Tuy nhiên, phương pháp này tiềm ẩn nguy cơ không an toàn do tính độc hại và dễ cháy nổ của khí EO.
- Máy tiệt khuẩn PLASMA: tiệt khuẩn trên nguyên lý biến H2O2 thành vật chất dạng Plasma để khử khuẩn các thiết bị dụng cụ y tế nhạy cảm nhiệt
Máy tiệt khuẩn bằng formaldehyt sử dụng hơi formaldehyt để tiệt trùng các dụng cụ không thể tiệt khuẩn bằng nhiệt Tuy nhiên, loại máy này hiện nay ít được sử dụng do tính độc hại cao và nguy cơ gây ung thư nếu có sự rò rỉ khí.
Máy tiệt khuẩn nhanh (flash sterilization) được sử dụng trong phòng mổ để tiệt khuẩn các dụng cụ nhỏ, chịu nhiệt bị đánh rơi hoặc cần tái sử dụng Công nghệ vi sóng là nguyên lý chính được áp dụng để tiệt khuẩn bề mặt của các dụng cụ này.
- Máy sấy khô (Dry heat): Các loại máy sấy khô dung sức nóng khô (160-
Nhiệt độ 170 độ C có khả năng diệt khuẩn hiệu quả trên các thiết bị y tế, nhưng chỉ áp dụng cho dụng cụ làm từ sành, sứ và kim loại thông thường Việc sử dụng nhiệt độ này không phù hợp với dụng cụ phẫu thuật, vì có thể gây hư hỏng và khó kiểm soát chất lượng Hiện tại, việc sử dụng máy sấy khô không được khuyến khích.
- Máy khử khuẩn không khí o Đèn cực tím o Máy phun sương bằng hóa chất H2O2, AgNO3, Amoni bậc 4… o Máy lọc và khử khuẩn không khí
Ngoài ra thiết bị khử khuẩn trong y tế còn bao gồm các thiết bị giặt là, và xử lí chất thải
Bàn lu ận chương và kế t lu ậ n
Để đảm bảo chất lượng chăm sóc sức khỏe cho bệnh nhân và phòng chống nhiễm khuẩn bệnh viện hiệu quả, các bệnh viện cần tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về kiểm soát nhiễm khuẩn.
Trong quá trình tiệt khuẩn và khử khuẩn, các thiết bị đi kèm đóng vai trò quan trọng để đáp ứng các yêu cầu này Để đảm bảo các thiết bị hoạt động hiệu quả, việc vận hành đúng là điều cần thiết trong môi trường bệnh viện Vì vậy, trong chương 2, tác giả sẽ giới thiệu một số thiết bị tiệt trùng thường được sử dụng trong phòng chống nhiễm khuẩn, đặc biệt là tủ sấy.
GIỚ I THI Ệ U M Ộ T S Ố LO Ạ I T Ủ S Ấ Y Ứ NG D Ụ NG TRONG
T ủ s ấ y UNB-400 và UN260 c ủa hãng Memmert, Đứ c
Hình 2.1 Tủ sấy tiệt trung UBN200 hiện đang sử dụng tại BV Hữu nghị Việt
Cả 2 loại máy đều của hãng Memmert, thuộc loại tủ sấy tiệt trung Thể tích máy UNB-400 là 53 lít và của UN260 là 265 lít; dung tích khá lớn phù hợp với cường độ làm việc của bệnh viện
Cả hai dòng máy của Memmert đều có các thông số kỹ thuật giống nhau, chỉ khác nhau về dung tích:
- Ngưỡng nhiệt từ +20 đến +300°C, độ chính xác lên đến 0.5°C
- Bảo vệ quá nhiệt kép
- Lõi xử lí PID chuyên biệt
- Bộ hẹn giờ từ 1 phút cho đến 99 ngày
- Ba mức nhiệt đã được calibrate sẵn
- Tùy chỉnh mức gió, thời gian sấy và nhiệt độ
Tủ sấy có thểứng dụng để xử lí khử khuẩn các dụng cụ phải khử khuẩn mức độ cao, trung bình và tiệt khuẩn:
- Dụng cụ y tế, đặc biệt các dụng cụ cần vô trùng như dao, kéo phẫu thuật, kim khâu, kim tiêm…
Để đảm bảo quá trình nuôi cấy diễn ra hiệu quả và không bị nhiễm vi sinh vật lạ, việc sấy khô và tiệt trùng các dụng cụ như que cấy và đĩa Petri là rất quan trọng.
- Sấy khô nguyên vật liệu để nguyên vật liệu không bị ẩm mốc, đồng thời cũng đảm bảo nhiệt độ đồng đều cho các vật liệu y tế
Tủ sấy còn được cung cấp kèm theo hộp chuyên dụng để có thể tuyệt trùng cùng lúc với dụng cụ và chuyển vào lưu trữ trực tiếp
Cấu tạo của tủ sấy tiệt trùng Memmert:
Hình 2.2 Tủ sây tiệt trung UBN400 đang sử dụng tại Bệnh viện Hữu nghị Việt
Tủ sấy Memmert bao gồm các bộ phận như dưới đây:
Khoang sấy được chế tạo từ thép không gỉ hoặc sắt không gỉ, đảm bảo độ bền cao cho tủ và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng.
- Vách ngoài: bộ phận này được làm bằng sắt không gỉ phủ sơn cách điện và sơn tĩnh điện
- Cửa quan sát: bộ phận này được làm bằng kính chịu nhiệt để dễ dàng quan sát bên trong
- Khay sấy và giá đỡ: bộ phận này cũng được làm bằng thép không gỉ, dễ dàng điều chỉnh lên xuống
Bộ điều khiển bao gồm bộ điều kỹ thuật số với màn hình LED hiển thị giá trị cài đặt và giá trị hoạt động, cùng với bộ phận điều chỉnh luồng khí Hệ thống tuần hoàn khí và thông gió được tích hợp, đi kèm với cảm biến dò nhiệt để đảm bảo hiệu suất tối ưu.
Hình 2.3 Cấu tạo tủ sấy tiệt trung Memmert UBN400, Đức
Tủ sấy Memmert UBN400 có cấu tạo chi tiết như được thể hiện trong hình 2.3, trong đó các bộ phận được đánh dấu bao gồm nhiều khối khác nhau.
Tủ sấy dụng cụ y tế được trang bị bộ vi xử lý trung tâm, cho phép điều khiển nhiệt độ chính xác nhờ vào công nghệ điều khiển PID hiện đại Điều này đảm bảo quá trình tiệt trùng và khử khuẩn hiệu quả trong từng môi trường.
Tủ sấy được trang bị bảng điện tử cho phép người dùng chọn nhiều chế độ sấy phù hợp với từng loại vật liệu và dụng cụ Đặc biệt, bảng điều khiển còn tích hợp chế độ hẹn giờ cho từng chương trình sấy, mang lại sự tiện lợi tối đa cho người sử dụng.
Máy sấy được trang bị sẵn 5 chương trình sấy từ P1 đến P5 Nếu Quý khách cần điều chỉnh chương trình sấy khác, vui lòng yêu cầu để các kỹ sư của công ty thực hiện điều chỉnh theo nhu cầu thực tế của bạn.
Các chếđộvà các chương trình sấy hoạt động điều khiển theo đúng thời gian thực tế
Về dung tích, chất liệu của tủ sấy dụng cụ y tế Quý khách có thể tùy chọn hoặc đặt hàng theo yêu cầu
Tính an toàn cao, các chức năng cài đặt nhiệt độ bảo vệ hoặc tự động ngắt khi quá nhiệt hoặc nguồn điện bị trục trặc
Không gian Buồng sấy được dập không mối nối, các góc tròn, mài nhẵn hoặc hình vuông, hình chữ nhật
Cài nhiệt độ sấy được thiết kế với dải nhiệt độ hoạt động từ 25 độ C đến 300 độ C, kết nối với bảng điện tử Khách hàng có nhu cầu điều chỉnh nhiệt độ tăng hoặc giảm có thể liên hệ để đặt hàng theo yêu cầu.
Bảng điều khiển dễ dàng đọc, các thông số hiển thị trên màn hình LED của bảng điều khiển
Thiết bị được thiết kế đạt tiêu chuẩn ISO 9001:2008; ISO 13485:2003; ISO 14001:2004
Tủ được làm từ thép không gỉ với thiết kế đẹp mắt và hiện đại, mang lại sự thuận tiện cho người sử dụng Sản phẩm dễ dàng vệ sinh và bảo dưỡng, đảm bảo luôn sạch sẽ và an toàn cho người dùng.
Máy hoạt động dựa trên nguyên lý sinh nhiệt từ quá trình điện nhiệt, tạo ra không khí nóng Quạt trong buồng hấp sẽ phân phối không khí nóng đều khắp không gian, giúp bề mặt dụng cụ được gia nhiệt đồng đều Quá trình này không chỉ làm nóng bề mặt mà còn tiêu diệt vi khuẩn nhờ vào nhiệt độ cao.
Van xả khí giúp không khí lưu thông hiệu quả, trong khi nhiệt độ được điều chỉnh thông qua quy trình PID, đảm bảo sự ổn định và tránh hư hỏng dụng cụ do quá nhiệt.
Máy đơn giản có nguyên lý và cấu tạo dễ hiểu hơn so với các loại máy khác, không sử dụng vật tư tiêu hao, do đó giá thành rẻ Vì vậy, máy đơn giản vẫn thường được sử dụng trong các bệnh viện.
Với máy sấy khô, việc sử dụng máy khá đơn giản; bỏ dụng cụ vào và chọn nhiệt độ, mức quạt gió rồi đặt chếđộbình thường hoặc hẹn giờ
Hình 2.4 Giao diện mặt điều khiển của họ tủ sấy Memmert
Để đảm bảo dụng cụ không bị hỏng và vẫn đạt hiệu quả diệt khuẩn, cần tuân thủ đúng các thông số hoạt động và bước chuẩn bị Tủ sấy nhiệt khô là lựa chọn phù hợp cho việc khử trùng dụng cụ kim loại và thủy tinh/sứ.
Hướng dẫn chuẩn bị dụng cụ từ Memmert
Bảng 2.1 Bảng tra về chuẩn bị dụng cụ
Loại dụng cụ Chuẩn bị
Để đảm bảo vệ sinh, các dụng cụ không hàn mềm cần được làm sạch và bọc hai lần trong lá nhôm hoặc giấy tiệt trùng phù hợp với phương pháp tiệt trùng bằng không khí nóng.
T ủ s ấ y nhi ệt ướ t Tuttnauer 2540M
Tủ sấy autoclave sử dụng nhiệt từ hơi nước và áp suất cao để tiệt trùng dụng cụ, mang lại hiệu quả cao trong việc diệt khuẩn Ưu điểm nổi bật của loại nồi hấp này là khả năng tiệt trùng các dụng cụ y tế có thành phần nhựa hoặc vải, điều mà phương pháp hấp khô không thể thực hiện.
Cả hai cánh cửa và buồng của nồi hấp Tuttnauer 2540M đều được trang bị điện dung, cùng với hệ thống khóa an toàn đôi, giúp ngăn chặn việc mở cửa khi máy đang hoạt động Thiết bị này còn có bộ điều nhiệt kép an toàn, cho phép người vận hành nhận biết nếu có sự cố xảy ra, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa quá nhiệt.
Các mô hình Tuttnauer là một nồi hấp 23-L có thể được sử dụng với bốn khay đo 16,3 x 6,7 x 0,8 inch
Thiết bị này cung cấp cả chu trình lạnh và nóng, với thời gian hoạt động khác nhau cho từng chu trình Cụ thể, chu kỳ lạnh thường kéo dài ba mươi phút, trong khi chu kỳ nóng chỉ mất mười bốn phút.
Hình 2.7 Tủ sấy nhiệt ướt Tutnauer đang sử dụng tại Bệnh viện Hữu nghị Việt
Máy tiệt trùng Tuttnauer 2540M yêu cầu sử dụng nước, có thể được đổ vào nồi hấp qua cửa trước Với trọng lượng 80 pounds (khoảng 38kg), 2540M phù hợp cho các ứng dụng chuyên nghiệp và công nghiệp, vượt trội hơn so với các thiết bị nhỏ gọn khác.
Máy tiệt trùng Tuttnauer 2540M nổi bật với các tính năng và thông số kỹ thuật đáng tin cậy, mang lại giá trị cao cho người mua Cửa và buồng của máy được đánh bóng sáng loáng, phù hợp cho môi trường y tế và dễ dàng vệ sinh khi cần thiết Đặc biệt, thiết kế của máy còn tích hợp chức năng khóa an toàn, giúp ngăn chặn tình trạng cửa máy bị hở trong quá trình hoạt động.
Ngoài ra, việc sử dụng bộ điều nhiệt kép an toàn trong trường hợp của Tuttnauer 2540M sẽ có lợi hơn trong quá trình sử dụng Yếu tốnày đóng một
38 vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn hiện tượng quá nóng của máy trong khi sử dụng ngay cả trong một khoảng thời gian dài
Cuối cùng, máy này hoạt động dựa trên thời gian hoạt động độc đáo được kích hoạt bởi các chu trình nóng và lạnh có sẵn cho thiết bị
Tuttnauer 2540M hoạt động tốt trên các nồi hấp nhỏ nhưng không được khuyến khích cho những nồi hấp lớn nếu chúng ta quan tâm tới hiệu suất tối ưu
Máy có dung tích 23 lít, 4 ngăn
Khóa an toàn để chống áp suất cao
Chu trình giặt chuẩn từ14 đến 30 phút
Máy này lý tưởng cho việc khử trùng dụng cụ y tế với mức độ khử trùng cao và trung bình, đồng thời cũng có khả năng tiệt trùng hiệu quả Ngoài ra, máy còn hỗ trợ hấp nhanh, giúp chuẩn bị dụng cụ ngay trước khi sử dụng.
Máy dạng hấp ướt được sử dụng nhiều nhất trong bệnh viện do đáp ứng nhu cầu diệt khuẩn đa dạng
Cấu tạo tủ sấy nhiệt ướt Tuttunauer được chỉ ra trong hình 2.8 trong đó các bộ phận ký hiệu lần lượt là:
1 Nắp chưa nước 2 Khoang chứa nước 3 Van an toàn
4 Đường ống chặn khí 5 Đồng hồ áp suất 6 Công tắc nguồn
7 Hẹn giờ 8 Đèn nguồn 9 Đèn báo nhiệt
10 Đèn báo khô 11 Nút xoay điều nhiệt 12 Van đa chức năng
13 Chân máy trước 14 Chân máy sau 15 Van xả khoang nước
16 Khóa an toàn 17 Khóa cửa máy 18 Vỏ cửa
Hình 2.8 Cấu tạo tủ sấy nhiệt ướt Tuttnauer
Ba bộ phận quan trọng nhất của máy hấp nhiệt ướt là:
Bình sinh hơi là hệ thống bình gia nhiệt hình tròn, hoạt động hoàn toàn tự động và độc lập với bộ vi xử lý Hệ thống này được cấp nước tự động qua máy bơm áp suất cao và sử dụng ba thanh đốt công suất để đun nóng Quá trình điều khiển đốt được thực hiện thông qua đồng hồ điều khiển áp suất, đảm bảo hiệu suất hoạt động ổn định và hiệu quả.
Buồng hấp của lò hấp tiệt trùng được chế tạo từ thép inox, có hình dạng hộp chữ nhật nằm ngang Kích thước của buồng là 804 x 560 x 1300 mm với độ dày thép inox trung bình là 5mm và được trang bị 2 cửa.
Hệ thống khí đảm bảo độ chính xác cho các cơ cấu đóng cắt van hơi ở áp suất cao, đồng thời luôn duy trì an toàn cho hệ thống lò hấp trong trường hợp xảy ra sự cố mất nguồn điện cung cấp.
Hình 2.9 Sơ đồ khối chi tiết của tủ sấy nhiệt ướt Tuttunauer
Sơ đồ khối chi tiết của máy được minh họa trong hình 2.9, trong đó nồi hấp có buồng hấp giữ vai trò quan trọng, chứa vật liệu và duy trì nhiệt độ cùng áp suất ổn định để hơi nước tiêu diệt vi khuẩn Khi đưa vật phẩm vào buồng hấp, bơm hút chân không sẽ loại bỏ hoàn toàn không khí bên trong, đảm bảo quá trình hấp diễn ra hiệu quả.
Hơi nước sẽ được bơm vào cho đến khi đạt nhiệt độ cài đặt, giúp vật liệu hấp thụ nhiệt từ hơi nước nóng Khi hơi nước mất nhiệt và ngưng tụ trên bề mặt vật liệu, cảm biến sẽ nhận tín hiệu nhiệt giảm Thiết bị bơm hơi tiếp tục cung cấp hơi nước cho đến khi toàn bộ khoang đạt ngưỡng nhiệt cần thiết và duy trì mức nhiệt này trong thời gian đã định.
Sau khi quá trình khử trùng kết thúc, buồng hấp sẽ tự động xả áp suất và hơi nước qua van xả, cho phép mở cửa để làm mát và làm khô vật liệu Để đảm bảo máy dạng nhiệt ướt hoạt động hiệu quả, cần chú trọng đến chất lượng nước, yêu cầu sử dụng nước cất đáp ứng tiêu chuẩn cần thiết.
- Phải gói các đồ dung từ len hoặc bồn bằng túi vải để tránh bụi vải làm tắc van
- Nên rửa dụng cụ qua bằng nước cất
- Đặt linh kiện lên khay không được chạm vào thành máy
- Đặt dụng cụ trong trạng thái mở, hoặc tháo rời và các dụng cụ cách xa nhau
- Tránh đặt dụng cụởtư thế dễđọng hơi nước
- Có thể đặt linh kiên trong hộp để rửa
Hình 2.10 Khay để dụng cụ
Dưới đây là bảng thời gian tham khảo của hãng đối với các vật liệu khác nhau
Bảng 2.3 Bảng thời gian tham khảo của hãng đối với các vật liệu khác nhau
Các gi ả i pháp khác
Hai loại máy hấp khô và hấp ướt, UNB-400/UN260 và 2540M, đã được sử dụng lâu năm tại bệnh viện Việt Nam – Cuba Mặc dù chúng đáp ứng nhu cầu khử khuẩn từ mức trung bình đến tiệt trùng, nhưng vẫn chưa đủ khả năng cho tất cả các loại dụng cụ y tế Cụ thể, chúng chưa thể sử dụng cho các dụng cụ chịu nhiệt kém và các thiết bị điện tử nhạy cảm với nhiệt, đồng thời chưa đảm bảo tuyệt trùng trong quá trình nguội và làm khô.
Ngoài hai loại máy trên, hãng Memmert và Tuttnauer còn cung cấp nhiều loại máy hấp khô và ướt chuyên biệt hơn như:
- Dòng máy VOCool của Memmert: Làm khô ở nhiệt độ thấp 5 đến 9 độ
C, sử dụng buồng chân không
- Dòng máy UF1060 của Memmert: Sấy khô nhiệt độ cao đến 900 độ C, dùng được cho cả thiết bị vi điện tử
Dòng máy EZ của Tuttnauer là autoclave tự động, mang lại sự tiện lợi và dễ sử dụng Máy được trang bị chức năng in ấn và truyền thông qua USB, giúp nâng cao hiệu quả trong quá trình tiệt trùng.
Vi khuẩn và virus có thể tồn tại sau khi khử khuẩn nếu môi trường lưu trữ không đảm bảo Dụng cụ y tế cần được bảo quản trong môi trường khô ráo và được kiểm soát để ngăn ngừa sự phát triển của tác nhân gây nhiễm hoặc bị nhiễm từ bên ngoài Để đảm bảo vô trùng cho các thiết bị đặc biệt, bệnh viện có thể sử dụng máy DRS-215M của hãng MDG, một tủ lưu trữ xử lý tiệt trùng bằng nhiệt chuyên dụng cho dụng cụ nội soi.
Các máy sử dụng vật tư tiêu hao, như nước, cần phải được tiệt trùng đúng cách Đối với máy autoclave, nước không chỉ cần tiệt trùng mà còn phải đảm bảo nồng độ tạp chất trong giới hạn cho phép.
Để khử khuẩn hiệu quả tại bệnh viện với dụng cụ cần khử khuẩn thấp có thể rửa tại vòi nước, các sản phẩm máy lọc tại chỗ như dòng WPS của MDG là lựa chọn lý tưởng Sản phẩm này giúp lọc và khử khuẩn nước trước các điểm nước đầu ra Tuy nhiên, để đáp ứng đầy đủ hệ thống lọc nước của bệnh viện, cần triển khai một hệ thống giải pháp tổng thể thay vì chỉ sử dụng một loại máy đơn lẻ.
K ế t lu ận chương
Chống nhiễm khuẩn trong y tế là một vấn đề phức tạp đã tồn tại từ rất lâu
Thất bại trong khử khuẩn y tế không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng của bệnh nhân, mà còn làm gia tăng thời gian và chi phí điều trị Hơn nữa, điều này có thể dẫn đến sự bùng phát ổ dịch ngay trong các cơ sở y tế và bệnh viện.
Các phương pháp tuyệt trùng như nồi hấp là rất cần thiết trong việc đảm bảo an toàn cho các dụng cụ y tế Để đối phó với sự đa dạng của nguồn gốc nhiễm khuẩn, các bệnh viện cần đầu tư vào hệ thống diệt khuẩn với mức độ ưu tiên cao, nhằm ngăn ngừa lây nhiễm chéo và bảo vệ sức khỏe bệnh nhân.
Để đảm bảo quá trình khử khuẩn, tiệt khuẩn trong bệnh viện diễn ra hiệu quả, việc trang bị đầy đủ thiết bị và duy trì hoạt động liên tục của chúng là rất quan trọng Trong luận văn này, chúng tôi sẽ nghiên cứu một mạch điều khiển thay thế cho các loại tủ sấy Memmert, nhằm đảm bảo thiết bị hoạt động trơn tru và không bị gián đoạn khi có sự cố xảy ra Điều này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác chống nhiễm khuẩn tại bệnh viện.
