TỔNG QUAN
Virus rota
Năm 1943, Jacob Light và Horace Hodes phát hiện rằng tác nhân từ phân trẻ em nhiễm tiêu chảy cũng gây tiêu chảy ở gia súc Ba thập kỷ sau, tác nhân này được xác định là virus rota Ruth Bishop đã mô tả các virus liên quan ở trẻ em bị viêm dạ dày ruột vào năm 1973, và Thomas Henry Flewett đặt tên virus này là rotavirus vào năm 1974, dựa trên hình dạng giống bánh xe của chúng Năm 1976, virus rota được phát hiện ở nhiều loài động vật, gây viêm dạ dày ruột cấp tính Huyết thanh của virus rota được mô tả lần đầu vào năm 1980, và virus từ người được nuôi cấy thành công trong tế bào thận khỉ nhờ trypsin Sự phát triển này đã thúc đẩy nghiên cứu và dẫn đến việc triển khai vắc-xin đầu tiên vào giữa thập niên 1980.
Đặc điểm dịch tễ của virus rota
Virus rota chủ yếu phân bố ở vùng khí hậu ôn đới, gây ra bệnh tiêu chảy ở trẻ em theo mùa, đặc biệt vào mùa đông khi virus dễ phát triển Tại miền Bắc, bệnh thường xuất hiện từ mùa thu đến mùa xuân trong điều kiện thời tiết mưa, lạnh, ẩm ướt, trong khi miền Nam có tỷ lệ mắc cao quanh năm, đặc biệt vào tháng 3 và tháng 9 Tại Việt Nam, 56% trẻ nhập viện vì viêm dạ dày ruột cấp là do nhiễm virus rota, và hàng năm, virus này gây ra từ 4-8% số ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi Bệnh chủ yếu xảy ra ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi.
4 càng có nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy cao, thường là trẻ dưới 2 tuổi, hoặc dưới 12 tháng tuổi nguy cơ càng cao.
C ấu trúc của virus rota
Virus Rota là nguyên nhân chính gây bệnh tiêu chảy ở trẻ nhỏ, được chia thành 7 nhóm: A, B, C, D, E, F và G Trong số này, chỉ có nhóm A, B và C gây bệnh cho con người, với nhóm A chịu trách nhiệm cho hầu hết các ca tiêu chảy ở trẻ em Nhóm B và C thường gặp ít hơn và chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ lớn và người trưởng thành.
Rotavirus có cấu trúc gồm 11 chuỗi ARN kép và được bao bọc bởi ba loại protein: protein lõi, protein màng trong và protein vỏ ngoài (capsid) Vỏ ngoài, đóng vai trò quan trọng trong việc xác định đặc điểm của chủng rotavirus, được hình thành từ hai glycoprotein là VP7 và VP4 Sự kết hợp giữa protein G (VP7) và protein P (VP4) diễn ra thông qua các protein cấu trúc VP4 và VP7, nhờ vào tính chất phân tách độc lập của chúng cả trong môi trường sống và thí nghiệm Hơn 80% trường hợp bệnh rotavirus nặng liên quan đến bốn tổ hợp phổ biến nhất giữa protein G và P, bao gồm P[8]G1, P[4]G2, P[8]G3 và P[8]G4.
B ệnh tiêu chảy do rotavirus
Tiêu chảy là nguyên nhân hàng thứ tư gây tử vong ở trẻ em tại Việt Nam
Khoảng một nửa số ca tiêu chảy cần nhập viện là do rotavirus, một bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin Dữ liệu này phù hợp với mức trung bình toàn cầu, cho thấy tầm quan trọng của việc tiêm vắc xin để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
2013, Việt Nam đã báo cáo tổng cộng 2083 trường hợp tử vong có liên quan đến tiêu chảy, trong đó 49,9% dương tính với rotavirus Con số này tương ứng với
Tỉ lệ tử vong do tất cả nguyên nhân ở trẻ em dưới 5 tuổi là 3,1% Một nghiên cứu gần đây về rotavirus ở trẻ em nhập viện vì tiêu chảy tại Việt Nam cho thấy tỉ lệ mẫu phân dương tính với rotavirus đã giảm từ 55% năm 2012 xuống 37% năm 2015 Mặc dù rotavirus được phát hiện quanh năm, nhưng các ca viêm dạ dày ruột do rotavirus chủ yếu xảy ra từ tháng 12 đến tháng 5, tương ứng với mùa cao điểm tại các vùng khác nhau ở Việt Nam Chủng G1P[8] là phổ biến nhất gây tiêu chảy, nhưng tỉ lệ phân lập G1P[8] đã giảm từ 82% năm 2013 xuống 15% năm 2015 Ngược lại, G2P[4] cho thấy xu hướng gia tăng, với tỉ lệ từ 5% năm 2012 lên 28% năm 2015.
Rotavirus lây truyền chủ yếu qua đường phân-miệng và tiếp xúc gần giữa người với người, cần một số lượng virion nhất định để gây bệnh Các vật mang nhiễm bệnh, như đồ vật, cũng góp phần vào sự lây lan của rotavirus, đặc biệt tại các cơ sở chăm sóc trẻ em và bệnh viện Loại virus này thường gây ra dịch tiêu chảy vào mùa lạnh và mùa khô, với đỉnh dịch xảy ra vào mùa đông.
Tỷ lệ tử vong do rotavirus vẫn cao ở các nước thu nhập thấp, mặc dù liệu pháp bù nước và cải thiện vệ sinh đã có tác động tích cực Nguyên nhân chính có thể là do gia tăng tỷ lệ suy dinh dưỡng, đồng nhiễm bệnh và hạn chế tiếp cận dịch vụ y tế Bên cạnh việc gây tử vong, rotavirus còn tạo gánh nặng cho hệ thống y tế và gia đình, với chi phí chăm sóc cao và ảnh hưởng đến năng suất lao động của người lớn chăm sóc trẻ bệnh.
Các phương pháp vệ sinh tiêu chuẩn, như xà phòng kháng khuẩn, không đảm bảo hiệu quả 100% trong việc tiêu diệt virus Do đó, với số lượng virus thấp vẫn có khả năng gây nhiễm trùng, việc lây nhiễm vẫn xảy ra phổ biến ngay cả khi thực hành vệ sinh tốt.
Vắc xin rotavirus hiện được khuyến cáo sử dụng ở tất cả các quốc gia trên thế giới, trở thành một phần quan trọng trong chiến lược kiểm soát bệnh tiêu chảy Chiến lược này bao gồm việc tăng cường phòng ngừa thông qua các biện pháp như khuyến khích cho trẻ bú sữa mẹ sớm, rửa tay bằng xà phòng, và cải thiện điều kiện nước sạch và vệ sinh.
Quy trình s ản xuất vắc xin rotavin
Tình hình dịch bệnh trên thế giới và tại Việt Nam đang diễn biến phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng Điều này đã thúc đẩy các nhà khoa học và nghiên cứu tìm kiếm thuốc và vắc xin để bảo vệ sức khỏe Trong số các loại vắc xin được phát triển, vắc xin phòng bệnh tiêu chảy do virus rota đóng vai trò quan trọng Quy trình sản xuất vắc xin rotavin bao gồm hai công đoạn chính: sản xuất vắc xin bán thành phẩm và sản xuất vắc xin thành phẩm.
Công đoạn sản xuất vắc xin bán thành phẩm được thực hiện theo sơ đồ sau:
Bước 1 Lấy tế bào bảo quản ở Ni tơ lỏng với nhiệt độ -196 0 C
Bước 2 Cấy truyền trên tế bào vero nuôi ở nhiệt độ 37 0 C ±0,5
Bước 3 Rửa tế bào trước khi gây nhiễm bằng môi trường Hanks(-)
Bước 4 Gây nhiễm virus rota trên tế bào vero và nuôi ở nhiệt độ 37 0 C ±0,5
Bước 5 Gặt, hộn vắc xin sau thời gian gây nhiêm từ 68-72h, chia ra các chai vắc xin 7~8 lít và được bảo quản ở nhiệt độ âm sâu (
