i Xã hội ngày phát triển, nhận thức sức khoẻ người nâng lên, nhu cầu chăm sóc sức khoẻ cho người ngày cao Chính bệnh viện cần phải quan tâm, trọng nhiều đến nghĩa vụ để hồn thành sứ mệnh khám bệnh, chữa bệnh cho bệnh nhân Bên cạnh phát triển tiến khơng ngừng có khơng tranh chấp mâu thuẫn xảy Hiện nay, tranh chấp khám bệnh, chữa bệnh diễn nhiều, thơng qua trang báo chí, mạng xã hội mà thấy vấn đề ngày nhiều phức tạp Đây tranh chấp có ảnh hưởng trực tiếp lên tính mạng, sức khoẻ người nên việc giải tranh chấp khơng đơn giản thoả đáng Vậy nguyên nhân dẫn đến tranh chấp gì? Một là, mối quan hệ bệnh nhân sở khám bệnh, chữa bệnh mối quan hệ phổ biến, có lần tham gia vào hoạt động khám bệnh, chữa bệnh để kiểm tra sức khoẻ định kì hay điều trị bệnh Về phía bệnh nhân mối quan hệ này, giai đoạn vơ đặc biệt, có bệnh mong cứu sống khơng gặp phải cố ngồi ý muốn Chính xảy cố, bệnh nhân mong chờ tìm cách để bồi thường cách thoả đáng, từ xuất tranh chấp mà bên ln muốn có lợi cho Hai là, quyền lợi sở khám bệnh, chữa bệnh bệnh nhân khơng có cân Cả hai bên chưa thực hiểu rõ nghĩa vụ Nếu làm rõ quyền nghĩa vụ bên giúp cho sở khám bệnh, chữa bệnh, bác sỹ thực tốt nhiệm vụ nghĩa vụ thân mình, tăng niềm tin vào hệ thống y tế người khám bệnh giảm thiểu hành vi khơng phù hợp Vì lẽ nguyên nhóm nghiên cứu chọn đề tài “Giải tranh chấp khám bệnh, chữa bệnh”
Cơ sở lí thuyết
Để có nền tảng nghiên cứu, đề tài này cần phải dựa vào một số cơ sở lí thuyết cụ thể để có thể đi sâu vào vấn đề
Bộ luật Dân sự năm 2015 là nguồn pháp lý thiết yếu trong việc giải quyết tranh chấp liên quan đến khám bệnh, chữa bệnh, vì đây là những tranh chấp về quan hệ dân sự cụ thể Việc giải quyết các tranh chấp này phải tuân theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 Hơn nữa, Bộ luật Dân sự cũng điều chỉnh quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, điều này sẽ được nhóm nghiên cứu phân tích chi tiết hơn trong các phần sau.
Nội dung cơ sở lý thuyết của đề tài này dựa trên Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009, từ đó nhóm nghiên cứu sẽ phân tích các định nghĩa liên quan đến quan hệ khám bệnh và chữa bệnh, đồng thời làm rõ quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan Để đảm bảo tính chính xác và vững chắc cho các nhận định, nhóm nghiên cứu cũng sẽ tham khảo Hiến pháp như nguồn luật cơ bản Ngoài ra, bài viết còn sử dụng các văn bản quy phạm pháp luật khác, bao gồm các Nghị định của Chính phủ, nhằm quy định chi tiết hướng dẫn thi hành Luật Khám bệnh, chữa bệnh và các quy định liên quan khác.
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Tranh chấp liên quan đến khám bệnh và chữa bệnh thường xuyên xảy ra trong cuộc sống hàng ngày, nhưng vấn đề này vẫn chưa được nghiên cứu và quan tâm đúng mức Mặc dù vậy, đã có một số nghiên cứu trước đây phân tích quyền và nghĩa vụ của các cơ sở khám chữa bệnh cũng như của người bệnh.
(1) Đinh Thị Thanh Nga (2017), ‘Hoàn thành quy định về quyền của người sử dụng dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh’, Nghiên cứu lập pháp, số 18;
(2) Thiên Lam (2019), ‘Hướng tới tăng quyền và nghĩa vụ của người bệnh’, Nhân dân điện tử;
(3) Nguyễn Thế Đức Tâm và Trần Hà My (2020), ‘Quyền và nghĩa vụ của người mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A’, Toà án Nhân dân điện tử.
(4) Hoàng Lộc (2019), ‘Muốn hành nghề y phải thi chứng chỉ hành nghề’, Tuổi trẻ online.
(5) Nguyễn Quang Minh (2019) ‘Một số ý kiến về Dự thảo Luật Khám bệnh, chữa bệnh’, Tạp chí nghiên cứu lập pháp.
(6) Dương Hải (2019), ‘Bộ Y tế đề xuất thi quốc gia để cấp chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh’, Báo Sức khoẻ & Đời sống.
(7) Nguyễn Duy Thuận (2019) ‘Thu hút đầu tư vào y tế: chờ sự phân định công- tư’, Forbes Việt Nam.
(8) Duy Tính (2015), ‘Xử lí chứng chỉ hành nghề y không dễ!’, Báo Dân trí.
(9) Phương Thảo (2019), ‘Giải pháp khắc phục tình trạng quá tải khám bệnh, chữa bệnh tại các bệnh viện’, Tạp chí Cộng sản.
(10) Minh Châu (2018), ‘Nâng cao chất lượng Trạm Y tế xã, phường: Hồ sơ sức khỏe liên thông theo tuyến’, Giáo dục & Thời đại
Các bài viết hiện tại chủ yếu tập trung vào việc phân tích quyền và nghĩa vụ trong lĩnh vực khám bệnh, chữa bệnh, nhưng vấn đề tranh chấp trong lĩnh vực này vẫn chưa được đề cập nhiều Ngoài ra, cũng có những nghiên cứu chỉ ra những bất cập trong các quy định của luật liên quan đến quyền và nghĩa vụ trong chăm sóc sức khỏe.
(1) Trần Thị Mai Oanh (2017), ‘Đánh giá những bất cập của các quy định trong Luật Khám bệnh, chữa bệnh và đề xuất phương án sửa đổi, bổ sung’;
(2) Đông Hưng (2013), ‘Phẫu thuật thẩm mỹ: Lỗ hổng quản lí’, Diễn đàn doanh nghiệp
(3) Đinh Thị Thanh Nga (2017), ‘Hoàn thành quy định về quyền của người sử dụng dịch vụ khám, chữa bệnh’, Nghiên cứu Lập pháp
Mặc dù các bài viết trước đây đã phân tích và bình luận về một số khía cạnh của việc giải quyết tranh chấp trong khám bệnh và chữa bệnh, nhưng vẫn chưa cung cấp cái nhìn toàn diện về vấn đề này Đây là một chủ đề phổ biến nhưng vẫn chưa nhận được sự quan tâm và nghiên cứu đầy đủ.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Phương pháp nghiên cứu lí thuyết được áp dụng chủ yếu trong Chương I của bài nghiên cứu, nhằm phân tích các tài liệu chuyên môn và thông tin trên Internet liên quan đến khám chữa bệnh Những khái niệm và định nghĩa về cơ sở khám chữa bệnh và người bệnh được nghiên cứu kỹ lưỡng, tạo nền tảng vững chắc cho bài viết Việc này không chỉ làm tăng tính thuyết phục của nghiên cứu mà còn giúp khai thác sâu hơn các khía cạnh trọng tâm của đề tài, từ đó nhận diện vấn đề một cách toàn diện hơn.
Phương pháp phân tích tổng hợp
Sau khi nghiên cứu các cơ sở lý thuyết từ phương pháp 1, các lý thuyết sẽ được phân chia thành từng mảng để tìm hiểu sâu sắc về đối tượng Phương pháp này giúp chỉ ra những thiếu sót và bất cập trong từng quy định Áp dụng cho cả hai chương, việc phân tích cho phép rút ra những bất cập trong từng phần, từ đó chỉnh sửa và hoàn thiện thông tin đã thu thập.
Phương pháp quy nạp
Quy nạp là phương pháp quan trọng trong nghiên cứu đề tài, giúp từ những trường hợp cụ thể của bệnh nhân phát hiện ra nguyên nhân dẫn đến tranh chấp trong khám bệnh và chữa bệnh Phương pháp này cho phép phân tích các tranh chấp nhỏ chưa được giải quyết, từ đó nhận diện các vấn đề lớn hơn Nhờ vào quy nạp, chúng ta có thể hiểu rõ hơn các nguyên nhân gây ra tranh chấp và đề xuất các giải pháp phù hợp để giải quyết hiệu quả các vấn đề trong lĩnh vực y tế.
Phương pháp diễn dịch
Diễn dịch là phương pháp quan trọng trong việc triển khai, thông qua việc giải thích, phân tích và bình luận các điều luật hoặc các công trình nghiên cứu trước đó Phương pháp này cho phép nhóm đưa ra những lời diễn giải độc đáo, kèm theo những bình luận và góp ý về những kẽ hở, bất cập, từ đó nhìn nhận vấn đề dưới nhiều góc độ khác nhau và hướng tới sự hoàn thiện hơn.
Bố cục và nội dung chính
Chương I của bài nghiên cứu tập trung vào pháp luật liên quan đến quan hệ khám chữa bệnh Phần đầu chương sẽ phân tích các định nghĩa và khái niệm về cơ sở khám chữa bệnh, bao gồm tổ chức và điều kiện cấp giấy phép hoạt động Bài viết sẽ làm rõ các định nghĩa theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh và chỉ ra những bất cập trong luật, chủ yếu do sự thiếu sót và không bao quát đủ, dẫn đến tranh chấp trong quá trình khám chữa bệnh.
Phần hai của Chương I tập trung vào việc phân tích quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong Luật Khám bệnh, chữa bệnh Bài nghiên cứu này làm rõ các quy định hiện hành, đồng thời chỉ ra những bất cập trong quyền và nghĩa vụ của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cũng như của người bệnh.
Chương II tập trung vào cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan đến khám bệnh và chữa bệnh, theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh, bao gồm hai phương thức chính là hòa giải và Toà án Nhóm nghiên cứu đã phân tích từ khái quát, thẩm quyền, trình tự thủ tục đến cơ chế thi hành của hai phương thức này Mặc dù vậy, cả hai cơ chế vẫn tồn tại nhiều bất cập và hạn chế trong việc thực thi Để làm rõ hơn nội dung này, nhóm nghiên cứu đã trình bày các bản án thực tiễn kết hợp với lý thuyết và quy định, nhằm chỉ ra những thiếu sót và đề xuất các phương án giải quyết phù hợp.
Hai chương cụ thể như sau:
Chương I: Pháp luật về quan hệ khám chữa bệnh
1 Khái quát về quan hệ khám bệnh, chữa bệnh
2 Phân tích quyền và nghĩa vụ của các bên
Chương II: Cơ chế giải quyết tranh chấp
PHÁP LUẬT VỀ QUAN HỆ KHÁM BỆNH, CHỮA BỆNH
Phân tích quyền và nghĩa vụ của các bên
Chương II: Cơ chế giải quyết tranh chấp
CHƯƠNG I: PHÁP LUẬT VỀ QUAN HỆ KHÁM BỆNH, CHỮA BỆNH
1 Khái quát về quan hệ khám bệnh, chữa bệnh
Bảo vệ và nâng cao sức khỏe của nhân dân là chính sách hàng đầu của Đảng và nhà nước ta Khám bệnh, chữa bệnh là lĩnh vực trọng tâm trong chính sách này, vì vậy Luật Khám bệnh, chữa bệnh cần cụ thể hóa các quan điểm của Đảng và nhà nước Luật phải thể hiện rõ sự ưu tiên về sức khỏe nhân dân và đầu tư cho lĩnh vực khám chữa bệnh Điều 2 Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009 quy định rằng "Khám bệnh là việc hỏi bệnh, khai thác tiền sử bệnh, thăm khám thực thể " giúp bác sĩ đánh giá tình trạng sức khỏe và đề ra phương pháp điều trị phù hợp Tuy nhiên, định nghĩa này còn hạn chế, vì không bao quát hết các dịch vụ y tế hiện nay, như những người đến bệnh viện với mục đích thay đổi ngoại hình "Chữa bệnh là việc sử dụng phương pháp chuyên môn kỹ thuật và thuốc đã được phép lưu hành để cấp cứu, điều trị, chăm sóc, phục hồi chức năng cho người bệnh," và hoạt động này chỉ được thực hiện bởi những người có chuyên môn đặc biệt.
Nghị quyết số 46-NQ/TW ngày 23/2/2005 của Bộ Chính trị nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe của nhân dân trong bối cảnh mới Nghị quyết này đề ra các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện chất lượng dịch vụ y tế, nâng cao nhận thức cộng đồng về sức khỏe và khuyến khích sự tham gia của toàn xã hội trong việc bảo vệ sức khỏe Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một hệ thống y tế vững mạnh, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao của người dân.
2 Nguyễn, Quang Minh 2009 ‘Một số ý kiến về Dự thảo Luật Khám bệnh, chữa bệnh’, Tạp chí nghiên cứu lập pháp 9: tr 28.
Nguyễn, Quang Minh (2019) đã đưa ra một số ý kiến quan trọng về Dự thảo Luật Khám bệnh, chữa bệnh trong bài viết của mình đăng trên Tạp chí nghiên cứu lập pháp Ông nhấn mạnh rằng việc hành nghề khám bệnh, chữa bệnh cần tuân thủ các điều kiện quy định tại Điều 18 hoặc Điều liên quan.
Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009 quy định rằng tất cả các phương pháp chuyên môn kỹ thuật và thuốc điều trị phải được sự cho phép và công nhận của nhà nước Điều này nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho tính mạng và sức khỏe của người dân.
Khám bệnh và chữa bệnh theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh hiện hành được định nghĩa chính xác nhưng vẫn chưa đầy đủ, vì chưa phản ánh toàn diện các dịch vụ y tế liên quan đến chăm sóc sức khoẻ.
Phẫu thuật thẩm mỹ và tiêm vaccin không thuộc khái niệm khám bệnh hay chữa bệnh, vì người sử dụng những dịch vụ này không nhằm cải thiện sức khỏe mà chỉ muốn thay đổi ngoại hình hoặc tăng sức đề kháng Trong những trường hợp này, người hành nghề sẽ không thực hiện các hoạt động như hỏi bệnh hay điều trị, vì người dùng không có nhu cầu phục hồi sức khỏe Mục đích của khám bệnh là chẩn đoán và điều trị bệnh, trong khi chữa bệnh nhằm khắc phục sức khỏe cho bệnh nhân Do đó, khái niệm khám bệnh, chữa bệnh theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh hiện hành đã bỏ sót một số dịch vụ phổ biến như khám sức khỏe định kỳ và đẻ thường, mặc dù luật vẫn quản lý các dịch vụ này Điều này cho thấy đối tượng điều chỉnh của luật rộng hơn so với định nghĩa khám bệnh, chữa bệnh Để khắc phục lỗ hổng này, Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009 nên được đổi tên thành Luật Dịch vụ chăm sóc sức khỏe, nhằm bao quát tất cả các dịch vụ liên quan đến sức khỏe con người.
Khám bệnh và chữa bệnh là dịch vụ ưu tiên cần cải thiện chất lượng, đặc biệt ở các nước đang phát triển Tại Việt Nam, Đảng và Nhà nước coi việc bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân là một trong những chính sách hàng đầu Đầu tư vào lĩnh vực y tế không chỉ là phát triển mà còn thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của khám bệnh và chữa bệnh, với các chính sách nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, được quy định trong Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009 Luật này điều chỉnh các đối tượng như người hành nghề, cơ sở khám bệnh và người bệnh, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững trong lĩnh vực y tế.
1.2.1 Người hành nghề khám bệnh, chữa bệnh
Khoản 6 Điều 2 Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009 có quy định về khái niệm người hành nghề khám bệnh chữa bệnh: “Người hành nghề khám bệnh, chữa bệnh là người đã được cấp chứng chỉ hành nghề và thực hiện khám bệnh, chữa bệnh (sau đây gọi chung là người hành nghề).” Hầu hết các nước trên thế giới quy định rất rõ ràng và nghiêm ngặt về người hành nghề khám chữa bệnh yêu cầu phải có chứng chỉ hành nghề y khi các bác sỹ đều bắt buộc phải tham gia vào kỳ thi của quốc gia để đánh giá năng lực về trình độ y khoa của mỗi cá nhân 5 Ở Mỹ, để trở thành bác sỹ chính thức hành nghề phải trải qua từ 11 - 14 năm đào tạo, chương trình được chia thành ba giai đoạn bao gồm: tham gia Đại học bốn năm, trường y bốn năm và chuyên khoa tuỳ vào từng ngành khác nhau từ ba đến bảy năm Quá trình để trở thành bác sỹ ở Pháp cũng được chia thành ba giai đoạn: giai đoạn một là hai năm căn bản, giai đoạn hai là bốn năm chuyên ngành và giai đoạn cuối có hai lựa chọn: một là, trở thành bác sỹ y khoa thông thường mất thêm hai năm; hai là, phải mất thêm bốn đến năm năm để trở thành bác sỹ chuyên ngành tại Pháp Đối với Singapore, cũng như Việt Nam khi tham gia chương trình đào tạo ngành y phải mất bốn đến sáu năm (tuỳ theo ngành), tuy nhiên để có chứng chỉ hành nghề bác sỹ phải bỏ ra thêm ba năm đào tạo 6 Điều này cho thấy, các nước trên thế giới rất chú trọng đến ngành y và vô cùng khắt khe do phải trải qua quá trình kéo dài cả lí thuyết lẫn thực hành để có được chứng chỉ hành nghề Khác với nước ngoài, nước ta từ trước đến nay để được cấp chứng chỉ hành nghề, bác sỹ y khoa (đào tạo sáu năm) chỉ cần thực hành thêm 18 tháng tại các cơ sở y tế Còn y sỹ, điều dưỡng, hộ sinh và kỹ thuật viên sau khi đào tạo chỉ cần thực hành chín tháng 7 Trên thực tế ở nước ta theo quy định của Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009, điều kiện cấp chứng chỉ hành nghề chủ yếu xem xét về thủ tục hành chính, dựa trên hồ sơ, giấy
4 Nghị quyết số 46-NQ/TW ngày 23/2/2005 của Bộ Chính trị về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân trong tình hình mới.
5 Hoàng Lộc 2019 ‘Muốn hành nghề y phải thi chứng chỉ hành nghề’, Tuổi trẻ online, xem 12.04.2020,
.
6 Hoàng Lộc 2019 ‘Muốn hành nghề y phải thi chứng chỉ hành nghề’, Tuổi trẻ online, xem 12.04.2020,
.
7 Hoàng Lộc 2019 ‘Muốn hành nghề y phải thi chứng chỉ hành nghề’, Tuổi trẻ online, xem 12.04.2020,
Việc cấp văn bằng và chứng chỉ cho những người hành nghề y tế hiện nay chủ yếu dựa vào giấy tờ từ cơ sở đào tạo và xác nhận thời gian thực hành, mà không dựa trên đánh giá năng lực qua kỳ thi quốc gia như nhiều nước khác Điều này dẫn đến khó khăn cho các cơ quan trong việc kiểm tra chứng chỉ hành nghề và năng lực chuyên môn của từng cá nhân, đặc biệt là khi nguồn nhân lực hạn chế và số lượng người hành nghề rất đông Hệ quả là chưa có đánh giá chính xác về năng lực thực sự của người hành nghề, đặc biệt ở các vùng nông thôn, nơi người dân thường không hiểu rõ về chứng chỉ hành nghề y Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh mà còn gây tác hại trực tiếp đến sức khỏe của người bệnh.
Theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009, Điều 17 quy định rõ các đối tượng đủ điều kiện để xin cấp chứng chỉ hành nghề Những người có nhu cầu xin cấp chứng chỉ hành nghề cần đáp ứng các tiêu chí mà luật đã nêu.
6 Người có bài thuốc gia truyền hoặc có phương pháp chữa bệnh gia truyền Đối với những người không có chứng chỉ hành nghề nhưng vẫn cố tình tham gia hoạt động trong lĩnh vực khám bệnh chữa bệnh theo quy định tại điểm a khoản 5 Điều
Nghị định số 176/2013/NĐ-CP quy định mức phạt từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với hành vi hành nghề y tế mà không có chứng chỉ hành nghề Tại Việt Nam, việc kiểm soát những người không có chứng chỉ nhưng vẫn tham gia vào hoạt động khám chữa bệnh là rất khó khăn cho cả cơ quan Nhà nước và các tổ chức xã hội Thông thường, những người này chỉ bị phát hiện khi xảy ra sai sót nghiêm trọng hoặc gây tử vong trong quá trình thực hiện.
8 Dương Hải 2019 ‘Bộ Y tế đề xuất thi quốc gia để cấp chứng chỉ hành nghề khám chữa bệnh’, Báo Sức khoẻ
Bộ Y tế đã đề xuất tổ chức thi quốc gia để cấp chứng chỉ hành nghề khám chữa bệnh, nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ y tế Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh cần đảm bảo tiêu chuẩn hành nghề cho các nhân viên y tế, góp phần cải thiện công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng Thông tin chi tiết có thể được tham khảo tại trang web của Bộ Y tế.
Trong bài viết "Thận trọng trong cấp chứng chỉ hành nghề y" của tác giả Bạch Dương, được đăng trên ấn phẩm Thời nay của báo Nhân Dân vào ngày 12 tháng 4 năm 2020, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thận trọng trong quy trình cấp chứng chỉ hành nghề y Bài viết chỉ ra rằng việc cấp chứng chỉ cần phải được thực hiện một cách nghiêm ngặt để đảm bảo chất lượng và an toàn trong lĩnh vực y tế Độc giả có thể tham khảo chi tiết tại liên kết: .
Để nâng cao chất lượng sức khoẻ người dân nông thôn, việc khám bệnh và chữa bệnh cần phải chú trọng đến yếu tố đạo đức bên cạnh việc sinh lời Hành nghề y tế đòi hỏi năng lực chuyên môn cao, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ và tính mạng con người Cấp giấy chứng chỉ hành nghề là biện pháp cần thiết để đảm bảo người hành nghề có đủ năng lực và kiến thức Do đó, việc rà soát và cải thiện quy trình cấp giấy hành nghề là rất quan trọng để nâng cao chất lượng dịch vụ khám bệnh và chữa bệnh.
1.2.2 Cơ sở khám bệnh, chữa bệnh