CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
Cơ sở lý luận
Ngân sách nhà nước (NSNN) là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của nhà nước, ra đời cùng với sự hình thành của nhà nước Thuật ngữ NSNN xuất hiện khi nhà nước phát triển đến một giai đoạn nhất định, khi sự phân biệt giữa tài chính công và tài chính tư trở nên cần thiết NSNN phản ánh các quan hệ kinh tế trong lĩnh vực phân phối sản phẩm xã hội, tồn tại trong mối quan hệ hàng hóa - tiền tệ và được sử dụng như công cụ thực hiện các chức năng của nhà nước Sự ra đời và tồn tại của NSNN gắn liền với sản xuất hàng hóa và sự hình thành của nhà nước.
Thuật ngữ ngân sách nhà nước (NSNN) được sử dụng phổ biến trong kinh tế - xã hội của mọi quốc gia Có nhiều định nghĩa khác nhau về NSNN, tùy thuộc vào các góc độ và cách nhìn nhận khác nhau.
Theo A Silem trong bách khoa toàn thư về kinh tế học và khoa học quản lý, ngân sách nhà nước (NSNN) là một dự báo cho phép thực hiện các khoản thu và chi của nhà nước trong một năm Định nghĩa này nhấn mạnh tính kế hoạch thu chi đã được phê duyệt của Nhà nước trong khoảng thời gian nhất định, nhưng chưa đề cập đến vị trí, tầm quan trọng và bản chất của NSNN.
Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN) của Việt Nam, được Quốc hội thông qua vào ngày 25/06/2015, định nghĩa NSNN là tổng hợp tất cả các khoản thu và chi của Nhà nước, được quyết định bởi cơ quan Nhà nước có thẩm quyền trong dự toán hàng năm, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Theo giáo trình lý thuyết tài chính, ngân sách nhà nước (NSNN) là một khái niệm kinh tế và lịch sử, phản ánh sự vận động của các nguồn tài chính trong quá trình hình thành và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước và các tổ chức xã hội NSNN phát sinh khi nhà nước tham gia vào việc phân phối các nguồn tài chính quốc gia, chủ yếu theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp.
Theo giáo trình quản lý tài chính công, ngân sách nhà nước (NSNN) được định nghĩa là dự toán hàng năm về tất cả các nguồn tài chính mà Nhà nước huy động và sử dụng để thực hiện các chức năng theo quy định của hiến pháp.
Ngân sách nhà nước (NSNN) là một khái niệm quan trọng trong kinh tế học và tài chính học, được định nghĩa là bản dự toán các khoản thu chi tiền tệ của quốc gia NSNN do cơ quan có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm.
1.1.1.2 Hệ thống ngân sách nhà nước
Hệ thống ngân sách nhà nước (NSNN) là một thể thống nhất, bao gồm các bộ phận cấu thành với các khâu ngân sách độc lập Tuy nhiên, giữa các khâu này tồn tại mối quan hệ tương tác qua lại trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu, chi ngân sách.
Tổ chức hệ thống ngân sách nhà nước (NSNN) là quá trình xác định, sắp xếp và bố trí các bộ phận cấu thành nhằm tối ưu hóa nhiệm vụ thu chi của từng cấp ngân sách và toàn bộ hệ thống NSNN Việc tổ chức này có mối liên hệ chặt chẽ với cấu trúc bộ máy nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.
KT - XH của đất nước Ở nước ta, hệ thống NSNN dựa trên các nguyên tắc: (Lê Chi
Nguyên tắc thống nhất, tập trung và dân chủ là cốt lõi trong quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) của Việt Nam Quốc hội phê duyệt dự toán và quyết toán ngân sách, trong khi Chính phủ thực hiện vai trò thống nhất và quản lý NSNN, đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực tài chính của quốc gia.
Nguyên tắc tổ chức bộ máy Nhà nước Việt Nam là tập trung dân chủ, và ngân sách nhà nước (NSNN) cũng được xây dựng theo nguyên tắc này Tại mỗi cấp chính quyền, Hội đồng Nhân dân (HĐND) thảo luận ngân sách của cấp mình, nhưng cần được Ủy ban Nhân dân (UBND) cấp trên và Chính phủ xét duyệt để đảm bảo sự thống nhất với ngân sách cấp trên.
Ngân sách cấp trên phải tuân thủ các luật, nghị quyết của Quốc hội, và quyết định của Chính phủ liên quan đến chế độ thu chi, định mức, tiêu chuẩn chi tiêu, mục lục ngân sách nhà nước, cùng các quy định khác có liên quan.
Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp giữa cấp ngân sách và cấp chính quyền Nhà nước là cần thiết để bảo đảm nguồn tài chính cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mỗi cấp chính quyền Mỗi cấp chính quyền đều có ngân sách riêng, quyền quyết định ngân sách của mình và phải tuân thủ pháp luật Nhà nước Nguyên tắc này không chỉ phát huy quyền dân chủ và tính chủ động trong quản lý thu chi, mà còn cần phòng ngừa tình trạng cục bộ địa phương và sự phân tán nguồn tài chính hạn chế.
Hình 1.1: Sơ đồ hệ thống NSNN Việt Nam
(Nguồn: Tác giả thực hiện dựa trên Luật NSNN)
1.1.2 Ngân sách nhà nước cấp huyện
Ngân sách cấp huyện mang bản chất của ngân sách nhà nước, thể hiện mối quan hệ giữa ngân sách huyện và các tổ chức, cá nhân trên địa bàn trong quá trình phân bổ và sử dụng, phù hợp với nguyên tắc của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Ngân sách trung ương Ngân sách địa phương
Ngân sách cấp tỉnh Ngân sách cấp huyện Đơn vị dự toán cấp huyện Đơn vị sự nghiệp Cấp xã trực thuộc
Ngân sách huyện là công cụ quan trọng của chính quyền cấp huyện trong việc ổn định và phát triển kinh tế - xã hội Ngân sách này bao gồm toàn bộ các khoản thu - chi dựa trên dự toán hàng năm do HĐND huyện quyết định và giao cho UBND huyện thực hiện Mặc dù ngân sách huyện liên quan đến ngân sách nhà nước cấp trên, nhưng nó không phải là yếu tố thụ động trong hệ thống ngân sách Thực tế cho thấy, khi các khoản thu, chi diễn ra, sẽ phát sinh sự vận động tài chính từ người nộp đến ngân sách huyện và từ ngân sách đến các mục đích sử dụng cụ thể, ảnh hưởng đến lợi ích và nghĩa vụ của người nộp, đồng thời mang lại lợi ích cho cộng đồng và hộ gia đình.
Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện
Quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) cấp huyện bao gồm việc quản lý toàn bộ các khoản chi NSNN qua các giai đoạn như lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và báo cáo NSNN huyện, cũng như kiểm tra và giám sát chi ngân sách Nội dung quản lý chi NSNN chủ yếu tập trung vào bốn khâu quan trọng.
1.2.1 Quản lý lập dự toán chi ngân sách nhà nước cấp huyện
1.2.1.1 Căn cứ lập dự toán chi Đối với quá trình ngân sách của mỗi quốc gia, xây dựng dự toán NSNN huyện là khâu đầu tiên tạo tiền đề, cơ sở cho các khâu tiếp theo của quá trình NSNN huyện Đây là giai đoạn xây dựng và quyết định dự toán thu, chi ngân sách của Nhà nước trong thời hạn một năm Pháp Luật hiện hành đã quy đinh một số căn cứ làm cơ sở xây dựng dự toán ngân sách khoa học, phù hợp với thực tiễn, đảm bảo cho việc tổ chức thực hiện NSNN huyện và quyết toán NSNN huyện hiệu quả hơn
Theo Điều 30 Nghị định 60/2003/NĐ-CP ngày 06/06/2013, việc lập dự toán ngân sách nhà nước phải dựa trên các căn cứ chính, nhằm đảm bảo tính hợp lý và hiệu quả trong việc sử dụng ngân sách.
Để phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh, mỗi vùng trên đất nước ta cần được xem xét dựa trên các điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội khác nhau Những yếu tố như vị trí địa lý, dân số, khí hậu, tài nguyên thiên nhiên và trình độ phát triển đóng vai trò quan trọng trong việc lập kế hoạch phát triển phù hợp cho từng khu vực.
Các cơ quan có thẩm quyền cần thông báo rõ ràng về các điều kiện cụ thể của từng vùng, bao gồm các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, và các đơn vị địa phương Điều này sẽ giúp xác định các chỉ tiêu và nhiệm vụ cụ thể cho năm kế hoạch, phản ánh quy mô nhiệm vụ, đặc điểm hoạt động và điều kiện kinh tế của từng vùng.
XH và tự nhiên của từng vùng để xây dựng dự toán ngân sách
Căn cứ vào chính sách và chế độ thu ngân sách, các định mức phân bổ ngân sách cùng với chế độ và tiêu chuẩn chi ngân sách được quy định bởi cấp có thẩm quyền Những quy phạm pháp luật này thiết lập các chuẩn mực pháp lý, giúp cơ quan nhà nước thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của mình một cách phù hợp.
Đối với chi đầu tư phát triển, việc lập dự toán cần dựa vào quy hoạch, chương trình và dự án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt Cần ưu tiên bố trí đủ vốn phù hợp với tiến độ thực hiện các chương trình, dự án Các dự án này phải đáp ứng đủ các điều kiện bố trí vốn theo Quy chế quản lý vốn đầu tư và xây dựng, đồng thời phù hợp với khả năng ngân sách hàng năm và kế hoạch tài chính năm năm.
Để lập dự toán chi thường xuyên, cần căn cứ vào nguồn thu từ thuế, phí, lệ phí và tuân thủ các chế độ, tiêu chuẩn, định mức do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định Đối với các bộ, cơ quan ngang bộ và cơ quan thuộc Chính phủ, dự toán phải dựa vào định mức phân bổ chi ngân sách trung ương do Thủ tướng Chính phủ ban hành, đảm bảo đúng tổng mức và chi tiết theo từng lĩnh vực Tại địa phương, HĐND cấp tỉnh cũng phải căn cứ vào định mức phân bổ chi ngân sách địa phương do Thủ tướng quyết định để lập dự toán cho các cơ quan, đơn vị thuộc tỉnh Các đơn vị sử dụng ngân sách cần lập dự toán dựa trên các chính sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi do cơ quan có thẩm quyền ban hành, đặc biệt là các cơ quan hành chính thực hiện chế độ khoán biên chế và kinh phí.
21 quản lý hành chính và các đơn vị sự nghiệp có thu, việp lập dự toán thực hiện theo quy đinh riêng của Chính phủ
Để thực hiện chi trả nợ, cần dựa vào các nghĩa vụ trả nợ trong năm dự toán, đảm bảo rằng tất cả các khoản nợ đến hạn, bao gồm cả nợ gốc và lãi, được bố trí chi trả đầy đủ theo đúng nghĩa vụ.
Đối với việc vay bù đắp thiếu hụt ngân sách nhà nước, dự toán cần phải dựa trên sự cân đối ngân sách, khả năng của từng nguồn vay, khả năng trả nợ, và mức bội chi ngân sách theo quy định của các cấp có thẩm quyền.
Việc xây dựng dự toán ngân sách cần dựa trên các quy định về phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi ngân sách Nhà nước, đặc biệt là trong năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách Đồng thời, tỷ lệ phần trăm phân chia các khoản thu và mức bổ sung cân đối từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới cũng phải được tuân thủ trong dự toán của các năm tiếp theo.
Vào thứ tư, dựa trên chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách năm tiếp theo, cùng với các thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư liên quan đến lập dự toán ngân sách và kế hoạch phát triển, các địa phương sẽ thực hiện lập dự toán ngân sách theo hướng dẫn của UBND cấp tỉnh.
Thứ năm, căn cứ vào sổ kiểm tra về dự toán thu, chi ngân sách Nhà nước do
Bộ Tài chính đã công bố số kiểm tra liên quan đến dự toán chi đầu tư phát triển, theo thông báo từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư Thông tin này được gửi đến các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cũng như các cơ quan khác ở Trung ương và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương Đồng thời, UBND cấp trên cũng sẽ thông báo số kiểm tra cho các đơn vị trực thuộc và UBND cấp dưới.
Thứ sáu, căn cứ vào tình hình thực hiện ngân sách các năm trước
1.2.1.2 Quy trình lập dự toán chi
UBND cấp tỉnh đã hướng dẫn chi tiết về việc lập dự toán ngân sách cho các cấp địa phương, đảm bảo phù hợp với yêu cầu, nội dung và thời gian lập dự toán ngân sách cho tỉnh và huyện.
Dựa vào Nghị quyết của HĐND tỉnh, Sở Tài chính trình UBND tỉnh quyết định giao nhiệm vụ thu, chi ngân sách cho các cơ quan, đơn vị trực thuộc huyện Điều này bao gồm việc phân chia tỷ lệ phần trăm (%) giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương, cũng như giữa các cấp chính quyền địa phương Bên cạnh đó, Sở Tài chính cũng xác định mức bổ sung ngân sách Trung ương và dự toán chi từ nguồn kinh phí ủy quyền của ngân sách cấp tỉnh cho từng huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh.
Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện
Điều kiện tự nhiên đóng vai trò quyết định trong việc hình thành cơ cấu kinh tế, chi phí xây dựng hạ tầng và mức sống của cư dân, từ đó ảnh hưởng đến thu chi ngân sách nhà nước (NSNN) Khi điều kiện tự nhiên thuận lợi, kinh tế phát triển mạnh mẽ, thu NSNN tăng cao và quy mô chi NSNN cũng được mở rộng Ngược lại, ở các vùng núi và trung du với điều kiện sản xuất khó khăn, giao thương hạn chế, kinh tế phát triển chậm, dẫn đến thu NSNN gặp khó khăn Trong khi đó, nhu cầu chi cho xây dựng hạ tầng và hỗ trợ mức sống của dân cư lại cao, tạo áp lực lớn cho quản lý chi NSNN cấp huyện.
Trình độ phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn
Các huyện có nền kinh tế hiện đại và giá trị gia tăng cao thường có thu và chi ngân sách nhà nước (NSNN) thuận lợi, giúp quản lý chi NSNN dễ dàng hơn Ngược lại, các tỉnh chậm phát triển thường gặp khó khăn khi thu không đủ để cân đối chi, phải phụ thuộc vào ngân sách trung ương, dẫn đến sự bị động trong quản lý chi NS cấp huyện và khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn tài chính đảm bảo cho chi tiêu.
Hệ thống văn bản pháp quy của Nhà nước ngày càng hoàn thiện, đặc biệt trong quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) như Luật NSNN, các Nghị định và Thông tư, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, thực hành tiết kiệm và chống lãng phí Các văn bản hướng dẫn của Chính phủ và Bộ Tài chính, cùng với quyết sách của Thủ tướng và Quốc hội, có ảnh hưởng lớn đến quản lý ngân sách cấp huyện Hệ thống định mức chi tiêu do Chính phủ ban hành là căn cứ quan trọng trong việc xây dựng và phân bổ dự toán, kiểm soát chi NSNN, đồng thời là chỉ tiêu đánh giá chất lượng quản lý ngân sách của chính quyền cấp huyện.
Việc áp dụng 32 định mức chi một cách khoa học, cụ thể và kịp thời sẽ góp phần quan trọng vào quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) cấp huyện Cơ chế phân định trách nhiệm và quyền hạn giữa các cơ quan trung ương và cấp tỉnh cũng ảnh hưởng lớn đến chất lượng quản lý chi ngân sách cấp huyện Để quản lý chi ngân sách cấp huyện hiệu quả, cần có sự phân công hợp lý và phân quyền rõ ràng cho từng cơ quan.
Tiềm lực tài chính công
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) phụ thuộc vào tiềm lực tài chính công, bao gồm tài sản và khả năng huy động tài chính của Nhà nước Khi tiềm lực tài chính dồi dào, áp lực giảm chi sẽ giảm, nhưng nếu nợ công cao và tiềm lực tài chính yếu, áp lực giảm chi sẽ tăng, dẫn đến khó khăn trong quản lý chi NSNN cấp huyện.
Tổ chức bộ máy cấp huyện về quản lý chi NSNN
Các cán bộ quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) đang ngày càng chuyên môn hóa và hoàn thiện, với việc xác định rõ vị trí, chức năng và nhiệm vụ của từng cơ quan trong quản lý tài chính Đồng thời, quy chế làm việc trong quản lý chi NSNN cũng được phân công và phân cấp một cách đồng bộ, tạo ra sự chủ động và linh hoạt trong chỉ đạo điều hành ngân sách, góp phần nâng cao hiệu quả công tác chi NSNN.
Năng lực quản lý của người lãnh đạo và trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ trong bộ máy quản lý chi NSNN của huyện
Năng lực của cán bộ quản lý chi ngân sách cấp huyện rất quan trọng, bao gồm khả năng xây dựng chiến lược ngân sách, lập dự toán hợp lý, tổ chức thực hiện dự toán hiệu quả, và kiểm tra, giám sát các đơn vị nhận ngân sách Nếu đội ngũ cán bộ có năng lực tốt, chất lượng quản lý chi ngân sách sẽ được nâng cao, ngược lại, nếu thiếu năng lực, quản lý sẽ kém hiệu quả.
Đạo đức của cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện có ảnh hưởng đáng kể đến quản lý chi ngân sách địa phương Khi cán bộ có dấu hiệu tha hóa và vụ lợi, nguy cơ thất thoát, lạm dụng và lãng phí ngân sách sẽ gia tăng.
Công nghệ quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện đóng vai trò quan trọng trong việc ứng dụng công nghệ tin học, giúp tiết kiệm thời gian xử lý công việc Việc này đảm bảo tính chính xác, nhanh chóng và thống nhất về dữ liệu, từ đó tạo điều kiện cho những cải cách nghiệp vụ hiệu quả hơn.
Kinh nghiệm quản lý chi NSNN của các địa phương
1.4.1 Kinh nghiệm quản lý chi NSNN tại huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định
Huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định xác định việc tham mưu và quản lý nguồn thu ngân sách là nhiệm vụ chính, đảm bảo nguồn chi cho ngân sách địa phương khi UBND huyện giao dự toán Hội đồng đấu giá đất được thành lập, cùng với việc xây dựng lực lượng ủy nhiệm thu thuế cho UBND xã, thực hiện công khai quy trình thu tại trụ sở UBND và Đài truyền thanh để người dân biết và tham gia giám sát, đảm bảo đóng góp công bằng Nhờ những nỗ lực này, Tuy Phước đã vượt thu hàng năm Trong điều hành chi ngân sách, các cấp ủy, chính quyền chỉ đạo chặt chẽ, các cơ quan chuyên môn tăng cường hướng dẫn và giám sát chi bám sát dự toán, đảm bảo cân đối tích cực Chi đầu tư phát triển được thực hiện đúng tiến độ, trong khi chi thường xuyên được tiết kiệm và hiệu quả, đáp ứng tốt các nhiệm vụ đột xuất của huyện và cơ sở.
1.4.2 Kinh nghiệm quản lý chi NSNN tại tỉnh Thái Bình
Tỉnh Thái Bình đã tích cực khuyến khích các cấp chính quyền địa phương nâng cao quản lý và khai thác nguồn thu, nhằm tạo ra nguồn lực cho đầu tư phát triển và đảm bảo thực hiện nhiệm vụ chi Việc phân cấp tối đa nguồn thu và nhiệm vụ chi đã giúp các cấp chính quyền chủ động hơn trong quản lý ngân sách Đặc biệt, UBND tỉnh đã ban hành định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên cho từng cấp ngân sách dựa trên các tiêu chí cụ thể, như định mức cho sự nghiệp giáo dục được tính theo số lượng học sinh.
Sự phân bổ ngân sách cho các lĩnh vực như đào tạo, y tế, và quản lý hành chính được thực hiện dựa trên các chỉ tiêu cụ thể, với đào tạo tính theo số chỉ tiêu được giao, y tế theo số giường bệnh, và chi quản lý hành chính theo biên chế Đối với các lĩnh vực kinh tế, khoa học - công nghệ và tài nguyên môi trường, việc phân bổ ngân sách dựa trên dự toán chi do Trung ương giao và khả năng cân đối của ngân sách địa phương.
Theo Nghị định 117/2013/NĐ-CP và Nghị định 141/2016/NĐ-CP, các cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp công lập tại tỉnh Thái Bình đã được giao quyền tự chủ trong việc sử dụng biên chế và quản lý tài chính Kết quả là họ đã chủ động trong việc tổ chức và thực hiện nhiệm vụ, khai thác tối đa nguồn thu và sử dụng kinh phí một cách hiệu quả Theo báo cáo quyết toán, tổng chi ngân sách địa phương đạt 4.803 tỷ đồng, vượt 167% dự toán Trung ương giao, với chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên cũng đạt các tỷ lệ cao Công tác quản lý ngân sách được thực hiện chặt chẽ, không có phát sinh lớn ngoài dự toán, và UBND tỉnh thường xuyên chỉ đạo tăng cường giám sát để xử lý kịp thời các trường hợp chi sai quy định Tỉnh cũng tiếp tục thực hiện chế độ tự chủ cho tất cả các cơ quan quản lý nhà nước theo quy định hiện hành.
Nghị định 141/2016/NĐ-CP của Chính phủ đã giúp 35 sự nghiệp công lập thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, tạo sự chủ động và nâng cao trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan trong việc quản lý chi tiêu gắn với nhiệm vụ chuyên môn Việc phân cấp ngân sách cho các đơn vị trường học đã cho phép họ tự quản lý và sử dụng ngân sách hiệu quả Đồng thời, chi đầu tư xây dựng cơ bản được tập trung vào các lĩnh vực y tế, giáo dục và an sinh xã hội Chính quyền địa phương cũng đã thực hiện công khai ngân sách, đặc biệt là các quỹ nhân dân góp phần xây dựng cơ sở hạ tầng Kết quả từ việc phân cấp nhiệm vụ chi đã mang lại sự tăng trưởng kinh tế và ổn định chính trị xã hội cho tỉnh Thái Bình.
Tỉnh Thái Bình đang đối mặt với nhiều khó khăn trong quản lý ngân sách, đặc biệt là về nhân sự quản lý ngân sách Thiếu hụt cán bộ tại các huyện, xã ảnh hưởng đến công tác đầu tư, trong khi trình độ quản lý tài chính tại các đơn vị dự toán còn hạn chế Định mức chi ngân sách chưa được điều chỉnh kịp thời theo biến động thị trường, dẫn đến tình trạng bổ sung ngoài dự toán vẫn diễn ra, với 9% nguồn chi phải chuyển sang năm sau Ngoài ra, vốn chi đầu tư phát triển hàng năm vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu, chỉ chiếm 23% tổng chi ngân sách địa phương.
1.4.3 Bài học kinh nghiệm quản lý NSNN cho huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp
Dựa trên kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) từ các địa phương, huyện Cao Lãnh có thể rút ra một số bài học quan trọng trong việc quản lý chi NSNN, bao gồm việc tối ưu hóa quy trình phân bổ ngân sách, nâng cao tính minh bạch trong sử dụng ngân sách, và tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong quá trình giám sát chi tiêu.
Để đảm bảo hiệu quả trong việc chi ngân sách nhà nước, các tỉnh cần xác định rõ mục tiêu ưu tiên Việc lập và phân bổ dự toán chi ngân sách cần phải cân nhắc nguồn lực hợp lý, đặc biệt là dành cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội Chú trọng vào đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương.
36 kinh tế, qua đó tăng khả năng cân đối thu - chi NSNN, tăng quyền chủ động của địa phương
Cần đảm bảo cân đối giữa chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển (ĐTPT) để quản lý hiệu quả Việc phân bổ vốn không hợp lý dẫn đến chậm tiến độ thi công các công trình và nợ đọng kéo dài Cần ngăn ngừa tình trạng thất thoát, lãng phí do áp dụng sai đơn giá và lập dự toán kinh tế, kỹ thuật không chính xác.
Thứ ba, các đơn vị sử dụng ngân sách cần được khuyến khích tự chủ và tự chịu trách nhiệm về tài chính, quản lý biên chế và kinh phí Việc nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí từ ngân sách nhà nước là cần thiết để phát huy tối đa khả năng huy động nguồn thu, đồng thời xóa bỏ tâm lý trông chờ vào ngân sách Các đơn vị hành chính sự nghiệp nên xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ và đưa các phương án tiết kiệm chi vào chương trình hành động Cần đẩy mạnh thực hiện cơ chế khoán chi hành chính kết hợp với khoán biên chế trong các cơ quan hành chính.
Để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, cần tăng cường thẩm quyền và trách nhiệm cho cán bộ quản lý, giúp họ chủ động và linh hoạt hơn trong công việc Các cơ quan cấp huyện cần thống nhất chỉ đạo và mạnh dạn phân cấp quản lý chi ngân sách cho chính quyền cấp huyện, tạo điều kiện cho họ phát huy tính tự chủ và tự chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật Việc này sẽ giúp thực hiện quản lý tài chính hiệu quả và sử dụng nguồn lực tài chính một cách hợp lý, đồng thời cho phép áp dụng các biện pháp tài chính phù hợp với tình hình thực tế của từng huyện, quận, thành phố.
Vào thứ năm, cần tăng cường công tác kiểm tra và giám sát nhằm thực hiện nghiêm kỷ cương tài chính, đồng thời phấn đấu đạt mục tiêu tiết kiệm và hiệu quả trong chi tiêu, chống lại tình trạng thất thoát và lãng phí Việc đảm bảo tính công khai và minh bạch trong các khoản chi là rất quan trọng Cần kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp chi sai chế độ, chính sách, cũng như các hành vi tham ô và tham nhũng gây lãng phí ngân sách công.
Chương này hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị chi ngân sách nhà nước, tổng hợp các nghiên cứu liên quan và đưa ra khái niệm về ngân sách cũng như quản lý chi NSNN Tác giả nêu rõ vai trò của việc nâng cao hiệu quả quản trị chi NSNN cấp huyện, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc đánh giá hiệu quả quản lý chi NSNN Đồng thời, tác giả nghiên cứu kinh nghiệm quản lý chi NSNN tại các địa phương trong nước và quốc tế, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm nhằm đề xuất các giải pháp phù hợp cho hoạt động quản trị chi NSNN tại huyện Cao Lãnh.
