NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Cơ sở lí luận
1.1 Khái niệm hoạt động trải nghiệm sáng tạo
Theo Wikipedia, trải nghiệm được định nghĩa là kiến thức hoặc sự thành thạo về một sự kiện hay chủ đề thông qua việc tham gia hoặc chiếm lĩnh nó Trong triết học, thuật ngữ này mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, phản ánh cách mà con người tương tác và tiếp thu thông tin từ môi trường xung quanh.
"Kiến thức qua thực nghiệm" là kiến thức thu được từ trải nghiệm thực tế Người có nhiều trải nghiệm trong một lĩnh vực cụ thể được xem như chuyên gia trong lĩnh vực đó Khái niệm "trải nghiệm" ám chỉ đến phương pháp và quy trình tạo ra kiến thức, không phải là kiến thức lý thuyết đơn thuần Đây là loại kiến thức phục vụ cho việc đào tạo nghề nghiệp, khác biệt với kiến thức học từ sách vở.
Theo Từ điển Tiếng Việt, "trải nghiệm" được định nghĩa là "trải qua, kinh qua" Quan điểm này tương đồng với triết học, khi coi trải nghiệm là kết quả của sự tương tác giữa con người và thế giới khách quan Sự tương tác này không chỉ bao gồm hình thức mà còn cả kết quả của các hoạt động thực tiễn trong xã hội, bao gồm kỹ thuật, kỹ năng, cũng như các nguyên tắc hoạt động và phát triển trong thế giới khách quan.
Trải nghiệm trong giáo dục được xem là phương pháp thực hành quan trọng, giúp người học phát triển không chỉ năng lực thực hiện mà còn trải nghiệm cảm xúc, ý chí và các trạng thái tâm lý khác Học qua trải nghiệm gắn liền với việc tích lũy kinh nghiệm và cảm xúc cá nhân, từ đó nâng cao hiệu quả đào tạo.
Sáng tạo được định nghĩa là quá trình tạo ra những giá trị mới, bao gồm cả vật chất lẫn tinh thần Điều này có nghĩa là tìm ra những ý tưởng mới và phương pháp giải quyết vấn đề một cách tự do, không bị ràng buộc bởi những gì đã tồn tại trước đó.
Theo O.V Tокмакова trong bài viết "Kinh nghiệm hoạt động sáng tạo", khái niệm sáng tạo trong giáo dục từ xa rất đa dạng, bao gồm các lĩnh vực như trí tuệ, nghệ thuật, thủ công và ứng dụng Các hoạt động sáng tạo trí tuệ được phân loại thành tìm kiếm và nghiên cứu Sáng tạo không chỉ là khả năng vận dụng kiến thức đã có vào tình huống mới mà còn bao gồm khả năng nhận biết vấn đề, độc lập phát hiện chức năng mới của đối tượng, phân tích các yếu tố trong mối tương quan, và tìm kiếm giải pháp thay thế Điều này cho thấy rằng sáng tạo là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự kết hợp linh hoạt giữa các phương pháp để giải quyết vấn đề hiệu quả.
Những dấu hiệu sáng tạo ở học sinh được thể hiện qua việc sử dụng thiết bị đã học và kết hợp với các tương tác khác, như cấu trúc lại hoặc phân tích Học sinh còn sử dụng vật liệu trực quan trong các bài tập mà không làm thay đổi cách tiếp nhận kiến thức Sự sáng tạo có thể được giáo dục, nhưng cần có phương pháp khác biệt so với việc truyền tải kiến thức và hình thành kỹ năng Để sáng tạo, con người cần có kiến thức và kỹ năng, nhưng việc có được những yếu tố này không đảm bảo sự phát triển khả năng sáng tạo.
Sự trải nghiệm trong hoạt động sáng tạo của nhân loại được tích lũy dần dần, nhưng không phải lúc nào cũng hiện diện và định hình trong mọi lĩnh vực Sáng tạo có thể được giáo dục, tuy nhiên, phương pháp giáo dục này cần khác biệt so với cách truyền tải kiến thức và phát triển kỹ năng thông thường.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là phương pháp giáo dục hiệu quả, nơi học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn trong gia đình, trường học và xã hội dưới sự hướng dẫn của giáo viên Qua đó, học sinh không chỉ phát triển năng lực thực tiễn mà còn nâng cao phẩm chất cá nhân và khai thác tiềm năng sáng tạo của mình.
1.2.Ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong việc phát triển năng lực và phẩm chất học sinh
Phẩm chất và năng lực là hai thành phần thiết yếu trong cấu trúc nhân cách, đóng vai trò nền tảng trong việc hình thành nhân cách của mỗi con người Trong mọi thời đại, các chương trình giáo dục, dù khác nhau về cấu trúc, phương pháp và nội dung, đều hướng đến mục tiêu phát triển nhân cách Việc hình thành phẩm chất và năng lực (đức, tài) của con người luôn được chú trọng và nhấn mạnh.
Phẩm chất là yếu tố quyết định giá trị của con người và vật thể, bao gồm đạo đức, hành vi, niềm tin, tình cảm và ý thức pháp luật, được hình thành qua giáo dục Để phát triển phẩm chất cho học sinh, cần chú trọng vào việc hình thành lòng yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và tinh thần trách nhiệm Yêu nước thể hiện qua tình yêu thiên nhiên, con người và niềm tự hào về truyền thống dân tộc; nhân ái là sự tôn trọng và quý mến mọi người; chăm chỉ là đam mê học hỏi và làm việc; trung thực là tôn trọng sự thật và lên án cái xấu; trách nhiệm bao gồm việc có trách nhiệm với bản thân, gia đình, nhà trường, xã hội và môi trường sống.
Năng lực được định nghĩa là khả năng hoặc điều kiện tự nhiên có sẵn để thực hiện một hoạt động nhất định Nó bao gồm khả năng kết hợp các kiến thức và kỹ năng để hoàn thành thành công công việc trong một bối cảnh cụ thể.
Năng lực của học sinh được chia thành năng lực chung và năng lực đặc thù Để phát triển toàn diện, cần chú trọng vào việc rèn luyện năng lực tự học, khả năng tự giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo.
4 lực thẩm mỹ, năng lực thể chất, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực tính toán, năng lực công nghệ thông tin và truyền thông.
1.2.2 Ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong việc phát triển năng lực, phẩm chất học sinh
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo giúp học sinh quan sát, suy nghĩ và tham gia vào các hoạt động thực tiễn, từ đó khuyến khích các em nghiên cứu và tìm ra giải pháp mới Qua việc áp dụng kiến thức học được và trải nghiệm thực tế, học sinh sẽ phát triển ý thức, phẩm chất, kĩ năng sống và năng lực cá nhân.
Thông qua hoạt động trải nghiệm, học sinh không chỉ tham gia mà còn chủ động thiết kế và tổ chức các hoạt động cho bản thân Điều này giúp các em không chỉ khám phá và điều chỉnh bản thân mà còn phát triển kỹ năng tổ chức, lập kế hoạch và làm việc có trách nhiệm trong cuộc sống.
1.3 Vai trò của giáo viên chủ nhiệm trong việc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh.
Cơ sở thực tiễn
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo được nhiều trường coi là phương pháp giáo dục thực tiễn, diễn ra song song với các hoạt động dạy học Đây là một phần quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, áp dụng từ lớp 1 đến lớp 12 Để đáp ứng nhu cầu đổi mới chương trình giáo dục và phương pháp dạy học, nhiều trường trên cả nước đã tích cực tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo Những hoạt động này không chỉ hỗ trợ cho việc dạy học mà còn góp phần vào các hoạt động giáo dục khác, bao gồm cả công tác chủ nhiệm.
Trong những năm gần đây, trường chúng tôi đã chú trọng đến hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học và giáo dục, thông qua việc tổ chức các câu lạc bộ như Văn học dân gian, tiếng Anh giao tiếp học đường, võ thuật, và thư viện xanh Chúng tôi cũng đã tổ chức các cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật cấp trường và tham gia các kỳ thi cấp tỉnh, cấp quốc gia Ngoài ra, các hoạt động dã ngoại như tham quan di tích lịch sử, mô hình sản xuất nhỏ địa phương và diễn đàn đã được triển khai Mặc dù còn nhiều kinh nghiệm cần tích lũy, nhưng những hoạt động này đã mang lại chuyển biến tích cực, giúp học sinh khám phá bản thân, phát huy năng lực sáng tạo, hình thành phẩm chất cần thiết và tạo sự hứng thú khi tham gia.
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng việc tổ chức hoạt động đội, nhóm trong trường học, đặc biệt trong công tác chủ nhiệm vẫn còn gặp một số hạn chế.
- Hình thức tổ chức chưa đồng bộ, chưa phong phú, đa dạng.
Việc tổ chức hiện tại còn mang tính tạm thời, chưa được thực hiện thường xuyên và chưa được coi trọng đúng mức trong các khía cạnh như lập kế hoạch, triển khai hoạt động và đánh giá, rút kinh nghiệm.
- Việc xử lý kết quả chưa được chú trọng, chưa thúc đẩy được sự say mê, sáng tạo của học sinh.
Để đạt được mục tiêu giáo dục và nâng cao chất lượng giáo dục, cần có sự phối hợp của toàn hệ thống Tuy nhiên, những người trực tiếp ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của học sinh chính là các cán bộ quản lý, giáo viên giảng dạy và giáo viên chủ nhiệm Do đó, việc nâng cao chất lượng giáo dục phụ thuộc nhiều vào vai trò và trách nhiệm của những người này.
6 lượng đòi hỏi giáo viên cần phải đổi mới về phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động mà giáo viên chủ nhiệm không phải là ngoại lệ.
Trong những năm gần đây, giáo viên đã chú trọng đổi mới công tác chủ nhiệm, đặc biệt là các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm nhằm phát huy phẩm chất và năng lực học sinh trong các giờ sinh hoạt lớp, chào cờ, hướng nghiệp, câu lạc bộ và lao động Tuy nhiên, việc tổ chức vẫn gặp phải một số hạn chế cần khắc phục.
- Chưa có kế hoạch cụ thể, còn mang tính nhất thời, chưa thường xuyên.
Giáo viên tổ chức các hoạt động cho học sinh nhưng chưa chú trọng vào việc phát triển phẩm chất và năng lực của các em Điều này không phù hợp với chương trình giáo dục hiện nay, vốn định hướng vào việc hình thành những phẩm chất và năng lực cần thiết cho học sinh Cần thiết phải có sự thay đổi trong cách thức tổ chức hoạt động để đáp ứng yêu cầu này.
- Chưa tích cực hóa một cách hiệu quả những hoạt động của chủ thể học sinh.
Chưa tạo ra môi trường giao tiếp thuận lợi cho học sinh, lớp học thiếu không khí hào hứng và sự hợp tác tích cực từ các thành viên tham gia.
- Chưa tạo cho học sinh nhu cầu muốn hoạt động, muốn được bộc lộ…
- Chưa thể hiện được vai trò quan trọng của giáo viên trong việc hướng dẫn, tổ chức các hoạt động
Giờ chào cờ và sinh hoạt lớp thường diễn ra một cách khô khan và cứng nhắc, chủ yếu tập trung vào việc nhận xét và đánh giá ưu điểm, hạn chế trong nề nếp lớp học, cũng như phê bình học sinh vi phạm nội quy Thiếu sự chú trọng vào việc tổ chức các nội dung theo chủ đề tuần, tháng, và thường do giáo viên chủ nhiệm hoặc bí thư đoàn trường điều hành, dẫn đến việc chưa tạo cơ hội cho học sinh tham gia hoạt động phát huy khả năng cá nhân Hơn nữa, việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp nói chung và tư vấn hướng nghiệp nói riêng vẫn chưa đạt hiệu quả cao.
Học sinh hiện nay gặp nhiều hạn chế về kĩ năng sống do hệ thống giáo dục chủ yếu tập trung vào việc giảng dạy văn hóa mà chưa chú trọng đến việc phát triển các kĩ năng thiết yếu như tương trợ, giao tiếp và diễn thuyết trước đám đông Sự lười biếng trong hoạt động của học sinh đang ảnh hưởng tiêu cực đến sự hình thành phẩm chất và năng lực của các em.
Học sinh thường tham gia một cách thụ động vào các hoạt động được chỉ định, chưa có cơ hội chủ động tham gia vào tất cả các khâu trong tiến trình Điều này hạn chế khả năng phát triển kỹ năng và sự sáng tạo của các em trong quá trình học tập.
Nhiều học sinh vẫn duy trì lối học thụ động, thiếu chủ động trong việc tương tác với giáo viên và ngại hợp tác, thực hành, sáng tạo Họ không chỉ ngại giao tiếp mà còn chưa thực sự quan tâm đến các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, dẫn đến việc không tham gia tích cực vào các hoạt động do giáo viên tổ chức, từ đó không thể kiến tạo những giá trị mới cho bản thân.
Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã khảo sát học sinh tại trường thông qua việc đa dạng hóa các hình thức tổ chức trải nghiệm sáng tạo trong công tác chủ nhiệm Việc này được thực hiện ở các thời điểm và đối tượng học sinh khác nhau, giúp kết quả khảo sát trở nên khách quan và toàn diện hơn Từ những kết quả thu được, chúng tôi đã xác định được nguyên nhân và đề xuất các giải pháp khắc phục tình trạng hiện tại.
Khối 10 (Các lớp 10A3, 10C5 năm học 2019 - 2020)
Kết quả tổng hợp Lớp 10A3 Lớp 10C5
Số HS không hứng thú với các hoạt động
40/44 91 41/43 95 giáo dục trong công tác chủ nhiệm.
Số HS cho các hoạt động giáo dục trong công tác chủ nhiệm nhàm chán, không 40/44 91 41/43 95 thiết thực.
Số HS cho các hoạt động giáo dục trong công tác chủ nhiệm cần thay đổi mới mẻ, 44/44 100 43/43 100 sinh động hơn.
Số HS hứng thú với các hình thức
HĐTNST đã sử dụng trong các công tác 04/44 4 02/43 5 chủ nhiệm.
Khối 11: ( Các lớp 11A4, 11C4 năm học 2019 – 2020)
Kết quả tổng hợp Lớp 11A2 Lớp 11C4
Số HS không hứng thú với các hoạt động 40/45 89 38/42 90 giáo dục trong công tác chủ nhiệm.
Số HS cho các hoạt động giáo dục trong 40/45 89 40/42 89 công tác chủ nhiệm nhàm chán, không thiết thực.
Số HS cho các hoạt động giáo dục trong 45/45 100 42/42 100 công tác chủ nhiệm cần thay đổi mới mẻ, sinh động hơn.
Số HS hứng thú với các hình thức 05/45 1 04/42 1 HĐTNST đã sử dụng trong các công tác chủ nhiệm.
Khối 12( Các lớp 12A3, 12C6 năm học 2019 – 2020)
Kết quả tổng hợp Lớp 12A3 Lớp 12C6
Số HS không hứng thú với các hoạt động 37/42 88 39/44 88 giáo dục trong công tác chủ nhiệm.
Số HS cho các hoạt động giáo dục trong 37/42 88 37/44 88 công tác chủ nhiệm nhàm chán, không thiết thực.
Số HS cho các hoạt động giáo dục trong 42/42 100 44/44 100 công tác chủ nhiệm cần thay đổi mới mẻ, sinh động hơn.
Số HS hứng thú với các hình thức HĐTNST 5/42 1 5/44 1 đã sử dụng trong các công tác chủ nhiệm.
Theo khảo sát, nhiều học sinh bày tỏ sự thiếu hứng thú với các hoạt động giáo dục trong công tác chủ nhiệm Họ cho rằng những hoạt động này thường nhàm chán và không thực tiễn, đồng thời mong muốn có sự đổi mới để trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.
Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong công tác chủ nhiệm ở trường trung học phổ thông
3.1 Một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong công tác chủ nhiệm ở trường trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh
3.1.1 Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong tiết sinh hoạt lớp
Sinh hoạt lớp là hoạt động trải nghiệm quan trọng trong quy mô lớp học, nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh theo chương trình GDPT 2018 Hoạt động này không chỉ đánh giá và triển khai công việc của lớp mà còn tạo cơ hội cho học sinh rèn luyện tính tự giác, tinh thần hợp tác và năng lực tự quản Nội dung sinh hoạt lớp phong phú, thường gắn liền với các chủ đề học tập Đây là một tiết học thiết yếu, không thể tách rời khỏi quá trình dạy học Tham gia vào sinh hoạt lớp có học sinh, giáo viên chủ nhiệm và đại diện phụ huynh (nếu có), được tổ chức một lần mỗi tuần tại lớp học.
Giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức hoạt động sinh hoạt lớp, từ việc lập kế hoạch cho các tiết sinh hoạt đến việc phân công công việc cho từng học sinh Họ cần hướng dẫn các lớp phó, lớp trưởng tổng kết các hoạt động đã diễn ra, đồng thời kết hợp các hoạt động vui chơi phù hợp với chủ đề Trước khi sinh hoạt lớp, giáo viên nên tổ chức họp ban cán sự để nắm bắt tình hình và thống nhất cách giải quyết khó khăn Việc xác định mục tiêu và phương pháp tổ chức cho buổi sinh hoạt là rất cần thiết Giáo viên cũng cần chú ý đến việc khen chê học sinh, khuyến khích hành vi tích cực ngay khi xuất hiện và phê bình một cách cụ thể, không khái quát hóa Chủ đề sinh hoạt lớp có thể theo chỉ đạo của trường hoặc nhu cầu của học sinh, cần phù hợp với độ tuổi, thời gian và đặc điểm địa phương Mỗi tiết sinh hoạt nên kết hợp nhiều hình thức tổ chức để đạt hiệu quả cao nhất.
Trong tiết sinh hoạt, có thể tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo theo hình thức nhóm, giúp phát triển kỹ năng hợp tác, chia sẻ và đồng cảm Thông qua những hoạt động này, học sinh sẽ rèn luyện khả năng thuyết phục, lắng nghe và tôn trọng sự khác biệt của nhau.
Hình thức đóng vai, sân khấu hóa nhằm phát triển năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp
Phương pháp tình huống là một công cụ hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng tư duy giải quyết vấn đề, nâng cao khả năng ra quyết định, cải thiện kỹ năng giao tiếp ứng xử, và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Phương pháp trò chơi nhằm phát triễn kỹ năng tổ chức hoạt động, kỹ năng giám sát, kỹ năng phản ứng linh hoạt, kỹ năng tuân thủ
Phương pháp diễn đàn, tọa đàm nhằm phát triển kỹ năng ngôn ngữ, tư duy phản biện, tư duy độc lập, kỹ năng lắng nghe
3.1.2 Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong tiết chào cờ
Tiết sinh hoạt dưới cờ là hoạt động trải nghiệm toàn trường nhằm phát triển các phẩm chất như yêu nước, trung thực, nhân ái và trách nhiệm cho học sinh Hoạt động này cũng giúp hình thành các giá trị cốt lõi và năng lực chung như giao tiếp, hợp tác, tự chủ, tự học, giải quyết vấn đề và sáng tạo Nội dung tiết sinh hoạt chào cờ thường gắn liền với chủ điểm giáo dục, định hướng cho các hoạt động trong tuần, tháng hoặc giai đoạn học Tham gia tiết chào cờ có học sinh, giáo viên, ban lãnh đạo, phụ trách đoàn, hội phụ huynh và khách mời.
Tiết chào cờ được tổ chức 1 tiết/1 tuần vào ngày thứ 2 đầu tuần Địa điểm tổ chức tại không gian sân trường.
Tiết chào cờ được chia thành hai phần chính: phần nghi lễ, bao gồm lễ chào cờ, tổng kết hoạt động giáo dục và phát động kế hoạch cho tuần/tháng tiếp theo; và phần sinh hoạt theo chủ đề, trong đó ban giám hiệu và phụ trách đoàn lựa chọn các chủ đề liên quan đến học sinh hoặc các ngày lễ kỷ niệm của Việt Nam và quốc tế Nội dung chủ đề cần đảm bảo khám phá bản thân, rèn luyện kỹ năng, phát triển mối quan hệ với bạn bè, thầy cô và gia đình, đồng thời lồng ghép các hoạt động tuyên truyền về pháp luật, đạo đức, lối sống, kỹ năng sống, giá trị sống, và tổ chức các buổi nói chuyện với nhân chứng lịch sử hoặc giới thiệu sách mới cho học sinh.
Nhà trường đã lên kế hoạch luân phiên trực tuần cho từng lớp, trong đó giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò quan trọng trong các tiết chào cờ Họ hướng dẫn học sinh tập trung, ổn định tổ chức và đảm bảo trang phục chỉnh tề Để phát triển năng lực học sinh, giáo viên cần tạo điều kiện và khuyến khích học sinh tham gia từ khâu xây dựng kế hoạch đến đánh giá kết quả Giáo viên cũng nên gợi mở vấn đề và chia sẻ khi cần thiết, đồng thời lựa chọn những hình thức triển khai hiệu quả để thể hiện chủ đề một cách tốt nhất.
Một số phương pháp/ hình thức thường được sử dụng để triển khai chủ đề trong tiết chào cờ:
Hình thức sân khấu hóa: Hát múa, kể chuyện, hoạt cảnh truyền thống, tiểu phẩm hóa trang, nhạc kịch
Hình thức tuyên truyền và diễn thuyết nhằm tư vấn và nâng cao nhận thức, kỹ năng cho các em qua từng chủ đề cụ thể Đồng thời, tạo cơ hội cho các em giao lưu, tìm hiểu và chia sẻ những vấn đề liên quan đến cuộc sống của mình.
Hình thức trò chơi đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục học sinh, không chỉ đáp ứng nhu cầu của các em mà còn là một phương pháp giáo dục hiệu quả trên nhiều phương diện.
Hình thức hội thi/ cuộc thi: Tổ chức thi giữa các lớp, các cá nhân về một chủ đề nào đó, thi vẽ tranh
3.1.3 Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong giáo dục hướng nghiệp
Hoạt động giáo dục trải nghiệm và hướng nghiệp là một phần quan trọng trong giáo dục phổ thông, giúp học sinh phát triển năng lực tự chủ, tự học, giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo Chương trình này bao gồm các hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp, rèn luyện phẩm chất và năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp Hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp yêu cầu học sinh nắm bắt xu hướng phát triển nghề nghiệp, phẩm chất cần có, tính chuyên nghiệp và an toàn lao động, cũng như phân tích thông tin thị trường lao động Hoạt động rèn luyện phẩm chất yêu cầu học sinh đánh giá sự phù hợp giữa nghề nghiệp với khả năng và sở thích cá nhân, đồng thời phát triển các phẩm chất cần thiết cho nghề chọn lựa Cuối cùng, hoạt động lựa chọn hướng nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập yêu cầu học sinh phân tích thông tin nghề nghiệp, tham khảo ý kiến từ gia đình và chuyên gia, và đưa ra quyết định về nghề nghiệp hoặc ngành học, chuẩn bị tâm lý cho môi trường làm việc tương lai.
Hoạt động giáo dục trải nghiệm và hướng nghiệp được tổ chức nhờ sự hợp tác của các tổ chức trong và ngoài nhà trường cùng với sự đóng góp của cá nhân Giáo viên chủ nhiệm giữ vai trò then chốt trong việc triển khai các hoạt động này.
Giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh nhờ vào sự tiếp xúc hàng ngày và hiểu biết về lực học, tính cách và hoàn cảnh gia đình của các em Để hỗ trợ học sinh xác định nghề nghiệp phù hợp, giáo viên nên thiết kế các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong các tiết hướng nghiệp Những hoạt động này giúp học sinh nhận thức các yếu tố quan trọng như sở thích, điểm mạnh, điểm yếu, hoàn cảnh gia đình, xu hướng xã hội và giá trị cá nhân Giáo viên cần theo dõi và trò chuyện với từng em để khám phá điểm mạnh, điểm yếu, sở thích cũng như các thuận lợi và khó khăn trong gia đình và xã hội.
Một số hình thức trải nghiệm sáng tạo thường được sử dụng để tổ chức hoạt động hướng nghiệp:
Trò chơi là một hoạt động giải trí giúp người chơi tham gia tích cực, kích thích trạng thái tích cực và tạo điều kiện tiếp nhận kiến thức một cách dễ dàng và lâu dài Trong giáo dục hướng nghiệp, hình thức trò chơi này có thể áp dụng cho học sinh để khám phá bản thân và rèn luyện phẩm chất nghề nghiệp Cụ thể, các trò chơi trắc nghiệm về đặc điểm cá nhân và sở thích sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về sự phù hợp giữa sở thích, đặc điểm cá nhân và các nghề nghiệp nhất định.
Diễn đàn là không gian cho cá nhân bày tỏ quan điểm và thảo luận Trong giáo dục hướng nghiệp, diễn đàn giúp chia sẻ những điều kiện thành công trong nghề nghiệp, giới thiệu nghề nghiệp gia đình và địa phương, cũng như định hướng chọn nghề Qua diễn đàn, học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn tác động đến bạn bè, khuyến khích việc tìm hiểu sự phù hợp giữa năng lực và nghề nghiệp Diễn đàn có thể tổ chức ở nhiều quy mô khác nhau, từ lớp học đến toàn trường, và cần tạo ra không gian thân thiện, cởi mở để học sinh tự do thể hiện tiếng nói của mình.
Hình thức khám phá – nghiên cứu yêu cầu người học tập trung vào một vấn đề cụ thể, sử dụng công cụ thu thập và phân tích thông tin để rút ra đánh giá và lý giải cá nhân Trong giáo dục hướng nghiệp, hình thức này có thể áp dụng để tìm hiểu về thế giới nghề nghiệp tại địa phương, một nghề cụ thể hoặc nghề truyền thống, từ đó giúp học sinh hiểu rõ hơn về nhu cầu lao động và triển vọng nghề nghiệp trong tương lai Kết quả nghiên cứu giúp học sinh phát triển kỹ năng mô tả nghề và có cái nhìn tổng quát về nghề nghiệp, là cơ sở để họ đánh giá, lựa chọn và lập kế hoạch nghề nghiệp Hình thức này nên được thực hiện theo nhóm, với sự hỗ trợ từ giáo viên về kiến thức và kỹ năng nghiên cứu, đồng thời cần có thời gian dài để duy trì sự khám phá và tìm hiểu của học sinh.
3.1.4 Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong sinh hoạt câu lạc bộ
