NGHIÊN CỨU TÁCH CHIẾT TINH DẦU VỎ XOÀI

Ngày nay tinh dầu đƣợc ứng dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp nhƣ mỹ phẩm. dƣợc phẩm, thực phẩm… Tinh dầu là nguồn hƣơng liệu có nguồn gốc từ cây cỏ nhƣ đàn hƣơng, đinh hƣơng, cây sống đời…hay hoa nhƣ bông hồng, hoa xoài, nhài, lavender,…, vỏ của các loại trái cây nhƣ cam, bƣởi, xoài, quất… và ngày càng đƣợc con ngƣời ƣa chuộng, quan tâm. Việt Nam với điều kiện khí hậu nhiệt đới thuận lợi cho các loài thực vật phát triển, hình thành, đa dạng chủng loài. Trong đó, xoài (thuộc họ thực vật có hoa Anacardiacease) là loài cây nhiệt đới đƣợc trồng nhiều ở nƣớc ta. Sản lƣợng xoài ở Đồng bằng song Cửu Long đạt 219438 tấn năm 2004 [13] , với một sản lƣợng nhƣ vậy nhƣng trong ăn uống cũng nhƣ các ngành công nghiệp thì vỏ xoài chỉ là một sản phẩm phụ. Khi vỏ xoài không đƣợc sử dụng cho bất kỳ mục đích thƣơng mại, nó đƣợc bỏ đi nhƣ một sự lãng phí và trở thành một nguồn ô nhiễm. Một nghiên cứu chỉ ra rằng vỏ xoài có chứa một số hợp chất có giá trị nhƣ polyphenol, carotenoid, [1] có hàm lƣợng cao và các hợp chất có giá trị khác. Do đó trong mục đích của bài là làm thế nào để tách đƣợc tinh dầu từ vỏ xoài để ứng dụng vào sản phẩm mỹ phẩm.

GIỚI THIỆU VỀ CÂY XOÀI

Tổng quan

Xoài, một loại trái cây nhiệt đới phổ biến, chủ yếu xuất hiện ở Nam Á, đặc biệt là Đông Ấn Độ, Trung Quốc, Miến Điện, quần đảo Andaman và Trung Mỹ Thuộc chi Mangifera, xoài có nhiều loài đa dạng tại bán đảo MaLay, quần đảo Indonesia, Thái Lan, Đông Dương và Philippines Theo De Candolle (1884), xoài đã được trồng ở Nam Á và quần đảo Mã Lai từ lâu, với nhiều giống cây và tên gọi cổ xưa được ghi nhận Mặc dù nguồn gốc và sự đa dạng của chi Mangifera chủ yếu tập trung ở Đông Nam Á, nhưng nghiên cứu về nguồn gốc của chi này vẫn tiếp tục, với một số mẫu hóa thạch cung cấp manh mối, trong đó có một hóa thạch duy nhất của lá Mangifera Pentandra được phát hiện.

Ths.Lữ Thị Mộng Thy Trang 2

Hình 1 1.Mẫu lá Mangifera Pentandra

Hình 1 2 Bản đồ cho thấy phân bố tự nhiên của Mangifera trên thế giới

Mangifera indica được cho là xuất hiện lần đầu tiên trong thời kỳ Quaternary, với Blume (1850) cho rằng xoài có mối liên hệ với một số loài ở quần đảo Mã Lai Dựa trên các ghi chép cổ và lịch sử, nhiều người tin rằng xoài có nguồn gốc từ Ấn Độ, sau đó lan rộng ra Đông Nam Á, Châu Phi và các khu vực khác Phía đông bắc Ấn Độ là nơi phân bố các loài Mangifera, và Hooker (1876) đã cho rằng chúng được đưa vào Ấn Độ Tuy nhiên, các ghi chép lịch sử lại mâu thuẫn khi Miquel (1859) không đề cập đến xoài như một loài hoang dã ở quần đảo Malay.

Sự phân bố rộng rãi của xoài (M.indica) trên toàn cầu bắt đầu từ sự phát triển thương mại giữa châu Á và châu Âu vào đầu thế kỷ 16, khi người Bồ Đào Nha mang cây và hạt giống từ Goa đến Đông Phi, sau đó lan rộng ra Tây Phi, các hòn đảo thuộc địa và Brazil Ngoài ra, xoài cũng được đưa đến châu Phi thông qua Ba Tư và Ả Rập vào thế kỷ 10 sau Công Nguyên Lần đầu tiên, xoài được nhập vào Barbados vào năm 1742 và không lâu sau đó đã được đưa vào Mexico từ Philippines bởi người Tây Ban Nha.

Hình 1 3 Phân bố của Mangifera

Xoài là cây thân gổ đại mộc, có thể sống lâu tới 300 năm [2]

-Thân: Thân cao 10-20 mét (có thể đến 30-40 mét), đường kinh tán lá 5-10 mét

Rễ cây có khả năng phát triển sâu trong đất, với rễ cái có thể đạt độ sâu lên đến 6 mét khi được trồng trên đất đồi tơi xốp Tuy nhiên, ở vùng đồng bằng, rễ thường ăn cạn do bị giới hạn bởi mực thủy cấp.

Lá của cây có hình dạng nguyên, mọc so le, đơn, với chiều dài từ 15-30cm và chiều rộng từ 5-7cm Bề mặt lá nhẵn bóng, gân lá hình lông chim Lá non có màu tím, sau đó chuyển dần sang màu xanh nhạt và khi phát triển hoàn toàn sẽ có màu xanh.

Hoa xoài có cụm hoa dài từ 10-40 cm, với những bông hoa nhỏ có 5 cánh màu trắng, mỗi cánh dài từ 5-10 mm Hoa xoài tỏa ra mùi thơm đặc trưng và thường nở vào đầu mùa mưa Hiện nay, nhờ vào kỹ thuật canh tác trái vụ, hoa xoài có thể được điều chỉnh thời gian nở theo ý muốn của nhà vườn.

Quả có hình dạng và kích thước đa dạng, thường là hình thận, thuôn, bầu dục hoặc gần tròn, tùy thuộc vào giống Thời điểm thu hoạch quả thường vào cuối mùa mưa và đầu mùa khô Đây là loại trái cây nhiệt đới, nổi bật với hương vị ngọt thanh, được ưa chuộng để ăn tươi, chế biến nước giải khát hoặc đóng hộp.

-Hạt: Quả có 1 hạt duy nhất, hạt có lớp vỏ mỏng, màu nâu, không phối nhũ, lá mầm không đều

 Một số giống xoài ở Việt Nam [5]

- Xoài cát Hòa Lộc (Mỹ Tho, Tiền Giang)

- Xoài Thanh ca (Bình Định)

- Xoài Canh nông ở Cam Ranh (Khánh Hòa)

- Xoài Tròn Yên Châu (Sơn La)

- Xoài Tƣợng (Khe Sanh, Quảng trị)

 Một số giống nước ngoài

- Alphonso (PHÍA TÂY ẤN ĐỘ )

- Valencia Pride (miền Nam Florida)

- Nam Dok Mai (Thái Lan)

1.1.3 Trồng trọt và thu hái

Nhiệt độ thích hợp: 24-260C (tháng lạnh nhất không dưới 150C).Lượng mƣa ít nhất 1.000 – 1.200 mm Yêu cầu đủ ánh sáng Đất đai: [5]

Xoài là cây không kén đất, có thể trồng trên nhiều loại đất: đất đồi, đất cát, đất lẫn đá sỏi…; độ pH 5,5 – 6,5

Xoài có thể được trồng quanh năm, nhưng thời điểm lý tưởng nhất là đầu mùa mưa Nếu trồng vào các thời điểm khác, nông dân cần đảm bảo cung cấp đủ nước tưới cho cây, đồng thời tránh trồng trong điều kiện thời tiết nắng nóng hoặc rét đậm.

Khi quả hồng đạt độ chín đặc trưng và vỏ sáng, nên thu hoạch vào lúc trời râm mát, khô ráo Sau khi thu hái, cần phân loại quả và nếu vận chuyển đi xa, nên đóng vào sọt hoặc thùng không quá 5 lớp, có lót rơm hoặc giấy giữa các lớp quả Sau khi thu hoạch, cần vệ sinh khu vực xung quanh tán cây, cắt tỉa cành già và cành sâu bệnh, đồng thời tiếp tục chăm sóc cây.

Hình 1 7 Nam Dok Mai Hình 1 8 Mademe Francique

Thành phần hóa học

Thành phần hóa học của cây Mangifera indica rất đa dạng và bao gồm các hợp chất như polyphenolic, flavonoid, triterpenoids, và đặc biệt là Mangiferin, một glycoside xanthone với hoạt tính sinh học chính Ngoài ra, cây còn chứa isomangiferin, tannin và các dẫn xuất của acid gallic.

Bảng 1 1 Thành phần hóa học của một số bộ phận cây xoài [10] [8]

STT Tên hóa học Cấu trúc

Ứng dụng

1.3.1.Ứng dụng trong thực phẩm [2]

Lá xoài non, có màu tím hoặc xanh nhạt, được sử dụng như rau ghém tại nhiều nước Đông Nam Á và Ấn Độ Với vị chua và hương thơm đặc trưng, lá và đọt xoài non thường được ăn sống cùng với các loại rau rừng khác Tại Việt Nam, đặc biệt ở Miền Nam, lá xoài non thường được kết hợp với rau tập tàng và dùng để ăn kèm với bánh xèo, bánh cống.

Lá xoài được Đông Y coi là có nhiều dược tính, thường được sử dụng để chữa các bệnh về hô hấp như ho và viêm phế quản, đồng thời giúp làm mát cơ thể và chống sa nội tạng Nghiên cứu hiện đại đã phát hiện chất anthocyanin trong lá xoài, có tác dụng hạ đường huyết và phòng ngừa các biến chứng ở mắt và mạch máu do bệnh tiểu đường.

Quả xoài xanh có vị chua đặc trưng, thường được sử dụng làm rau chua trong các món nộm và gỏi, mang lại hương vị chua thanh và thơm ngon Ngoài ra, xoài xanh cũng có thể được xắt miếng để ăn kèm với mắm ruốc hoặc mắm tôm, tạo nên sự hấp dẫn cho bữa ăn Bên cạnh đó, xoài chua còn được bào mỏng và thêm vào các món xào để tăng thêm vị chua độc đáo.

Quả xoài chín là một loại trái cây tươi ngon và bổ dưỡng, phổ biến trên toàn thế giới Với ruột vàng, thịt dày, mềm và hương vị thơm ngon, xoài chín được nhiều người yêu thích Tại miền Nam Việt Nam, xoài là một trong năm loại quả (ngũ quả: mảng cầu, dừa, đu đủ, xoài) thường được bày trên bàn thờ tổ tiên trong các dịp lễ Tết, cưới hỏi và giỗ.

Quả xoài là một loại trái cây ngon và có giá trị dinh dưỡng cao Người ta thường thái xoài thành miếng mỏng, ngâm trong rượu vang và đường, thêm một ít quế để tạo hương vị thơm ngon Ngoài ra, xoài còn được chế biến thành mứt và đóng hộp Ở một số quốc gia như Ấn Độ, xoài xanh được thái mỏng, phơi hoặc sấy khô để làm nguồn cung cấp vitamin C tự nhiên.

Hiện nay trên thị trường có đa dạng các sản phẩm công nghiệp từ xoài như xoài sấy, nước

Hình 1 9 Lá non của cây xoài

Hình 1 10 Sản phẩm giải khát từ xoài

Ths.Lữ Thị Mộng Thy Trang 12 trái cây, mứt, rƣợu,

Hình 1 12 Sản phẩm mứt xoài

Hình 1 11 Sản phẩm bánh xoài

Hình 1 13 Sản phẩm soài sấy

Quả xoài không chỉ là một loại trái cây ngon miệng mà còn có nhiều tác dụng chữa bệnh, như cầm máu, lợi tiểu và điều trị các triệu chứng như ho ra máu, chảy máu đường ruột, đau răng, rong kinh và trừ giun sán Tất cả các loại xoài tại Việt Nam đều có thể được sử dụng làm thuốc, mang lại lợi ích cho sức khỏe.

Xoài là thực phẩm bổ não, rất tốt cho người lao động trí óc Trái xoài có tác dụng chống viêm, diệt khuẩn, giảm cholesterol trong máu và hạ huyết áp, giúp phòng ngừa bệnh tim mạch Ngoài ra, xoài còn tăng cường nhu động ruột, hỗ trợ thải độc và phòng chống ung thư ruột kết Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ăn nhiều xoài chín có thể gây tiêu chảy, trong khi xoài xanh nếu ăn quá nhiều có thể dẫn đến táo bón và tắc ruột.

Quả xoài chín mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe như ích vị, giảm buồn nôn, hành khí, ngừng ho, lợi tiểu và giải khát Thích hợp cho những trường hợp như khát nước, ho khàn, mất tiếng, khó tiêu, suy dinh dưỡng ở trẻ em, táo bón, ho có đờm, mệt mỏi, và suy nhược thần kinh Tuy nhiên, không nên ăn xoài khi đói, sau bữa ăn no, hoặc trong tình trạng sốt; cũng không nên kết hợp với các thực phẩm nóng như tiêu, ớt, tỏi Nên chọn xoài chín tới, có thể bóc vỏ bằng tay để tránh nhựa mủ gây nôn mửa, tiêu chảy và viêm da.

Lá xoài chứa nhiều chất quý hiếm và nguyên tố vi lượng, chủ yếu là Mangiferin, theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Nghĩa từ Trung tâm phát triển tinh dầu và dƣợc liệu viện Khoa học công nghệ Việt Nam Chất này dễ tan trong nước nóng và có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe, bao gồm tăng cường tiêu hóa, chống viêm, lợi tiểu, bảo vệ răng miệng, ngăn ngừa bựa răng và mảng bám quanh chân răng, cũng như chống lại các loại vi rút.

Nếu được bào chế thành thuốc, sản phẩm này có tác dụng chữa bệnh eczema, zona, hen suyễn, long đờm, hạ huyết áp và chống lão hóa, giúp tăng tuổi thọ Đặc biệt, nó còn hỗ trợ chống lão hóa tế bào thần kinh và gan, cải thiện trí nhớ, tăng cường khả năng miễn dịch và ngăn ngừa trầm cảm, đặc biệt ở phụ nữ tiền mãn kinh Hơn nữa, sản phẩm còn giúp chữa mỡ máu, chống sơ vữa động mạch, giảm insulin để hạ đường huyết, ức chế quá trình chuyển hóa glycogen thành glucose, từ đó giảm nguy cơ tiểu đường và tăng cường kháng thể để chống lại bệnh tật và stress.

Lá xoài già chứa độc tố, và một số khu vực ở Ấn Độ sử dụng lá này để nuôi trâu bò Tuy nhiên, việc cho trâu bò ăn lá xoài già trong thời gian dài có thể dẫn đến ngộ độc do hàm lượng chất độc có trong lá.

Quả xoài có tác dụng cầm máu hiệu quả cho các tình trạng như chảy máu tử cung, khái huyết và chảy máu ruột Để sử dụng, có thể dùng cao lỏng với liều 10g pha vào 120ml nước, và uống một thìa cà phê mỗi 1 hoặc 2 giờ.

Có tác dụng trị giun, ỉa chảy, trĩ; nõn hạt chứa nhiều Protein tới 5,56%; dầu hạt chứa Stearic 33,96%

Nhân xoài (ruột hạt) sấy khô tán bột được sử dụng làm thuốc giun tại Malaysia, Ấn Độ và Brazil với liều lượng từ 1,5-2g Tại Malaysia, người dân còn áp dụng nhân xoài để chữa chảy máu tử cung và trĩ Ở Philippines, nhân xoài được dùng để điều trị tiêu chảy bằng cách nghiền 20-25g nhân với 2 lít nước, nấu cho tới khi còn hơn 1 lít, sau đó lọc bỏ bã, thêm 300-400g đường và tiếp tục đun cho đến khi còn 1 lít Liều dùng hàng ngày là 50-60g thuốc chế biến từ nhân xoài, chia thành 2-3 lần sử dụng.

Xoài có thể sử dụng tươi hoặc khô Khi dùng tươi, người ta giã và vắt lấy nước, còn vỏ khô thường được sắc thành thuốc Tại Campuchia, vỏ xoài được dùng để chữa thấp khớp bằng cách đắp nóng bên ngoài và rửa khí hư bạch đới ở phụ nữ Ngoài ra, vỏ xoài cũng được sử dụng để rửa chữa tôkơlô Ở miền Bắc Việt Nam, vỏ xoài được sắc uống để chữa sốt hoặc dùng ngậm để trị đau răng.

Vỏ thân cây xoài có tác dụng chữa trị các bệnh như thấp khớp, khí hư, bạch đới, đau răng và sốt cao Tại Cuba, dung dịch chiết xuất từ vỏ thân xoài được ứng dụng trong ngành dược phẩm để làm thuốc cân bằng dinh dưỡng và sản phẩm mỹ phẩm chống lão hóa da.

CÁC PHƯƠNG PHÁP TÁCH CHIẾT TINH DẦU TỪ VỎ XOÀI

Một số phương pháp tách chiết tinh dầu

Phương pháp cơ học là cách hiệu quả để ly trích tinh dầu từ vỏ các loại trái cây thuộc họ Rutaceae như chanh, cam, quýt, bưởi và tắc Do các túi tinh dầu nằm gần bề mặt vỏ và có hàm lượng tinh dầu cao, việc ly trích có thể thực hiện bằng nhiều phương pháp, bao gồm cả thủ công và máy móc.

Để chiết xuất tinh dầu từ vỏ trái, trước tiên tách riêng phần vỏ, cắt đôi hoặc cắt làm tư, sau đó ngâm vỏ vào nước thường hoặc nước muối 5% để làm cho vỏ căng ra, dễ vắt hơn Tiếp theo, vớt vỏ ra và dùng tay bóp vắt để tinh dầu chảy ra, sau đó thấm tinh dầu bằng miếng bông hoặc bọt biển Vắt ráo miếng bông để thu được tinh dầu và lặp lại quy trình này Cuối cùng, tách nước, làm khan và lọc sạch tinh dầu đã thu được.

Phương pháp chiết xuất tinh dầu cổ điển giữ được hương vị tự nhiên mà không bị ảnh hưởng bởi hóa chất Tuy nhiên, hiệu suất thu được tinh dầu thường thấp và thời gian bảo quản cũng ngắn.

Sử dụng phễu đồng có mặt trong với các gai nhỏ, người dùng cầm trái cây và xát vỏ lên bề mặt phễu để làm vỡ các túi tinh dầu Sau đó, nước được dội vào để cuốn trôi tinh dầu xuống bình phản ứng.

Ngày nay, sản xuất tinh dầu cam được thực hiện ở quy mô công nghiệp bằng cách sử dụng thiết bị tự động Cam được phân loại theo kích thước trước khi đưa vào máy, sau đó được sắp xếp vào khuôn phù hợp Tiếp theo, băng chuyền chuyển các trái cam qua trục có gai nhỏ, giúp đâm thủng đều mặt ngoài vỏ, tạo điều kiện cho tinh dầu trong túi tiết ra ngoài.

Phương pháp này có những ưu và nhược điểm tương tự như phương pháp điều chế bằng cắt vắt, nhưng điểm khác biệt là nó cho phép cơ khí hóa, giúp giảm thiểu sức lao động của người thực hiện.

Để chế biến vỏ trái cây, trước tiên cần ngâm chúng trong nước hoặc nước muối khoảng một giờ Sau đó, vỏ trái sẽ được đưa vào máy ép, thường là máy ép đĩa với đĩa dưới cố định và đĩa trên di chuyển.

Lữ Thị Mộng Thy Trang 19 cho biết, khi ép tinh dầu từ vỏ trái, cần xoay tròn và hạ dần đĩa ép xuống Hai mặt trong của đĩa tiếp xúc với vỏ trái có nhiều gờ nhỏ giúp phá vỡ các túi tiết Đặt vỏ trái lên đĩa dưới và ép từ từ với đĩa trên, tinh dầu sẽ chảy ra Trong quá trình ép, nên phun nước hoặc nước muối để hỗ trợ tinh dầu thoát ra và ngăn không cho bã vỏ trái hút lại tinh dầu khi ngừng ép.

 Quy trình ép tinh dầu từ trái cam

Khi sản xuất tinh dầu từ trái cam, hỗn hợp thu được bao gồm tinh dầu và nước trái Để tách tinh dầu, cần đun nóng hỗn hợp đến 70-80 độ C Sau đó, thêm 10% dung dịch gelatin 30% hoặc 20% dung dịch tanin 10% và 2% NaHCO3 để dễ dàng tách lớp và giảm độ axit Cuối cùng, khuấy đều, để lắng và lọc hoặc ly tâm để tách riêng phần tinh dầu.

Phương pháp cơ học để thu được tinh dầu mang lại hương thơm tự nhiên hơn so với các phương pháp khác Tuy nhiên, các kỹ thuật như ép, nạo và xát thủ công không phù hợp cho quy mô sản xuất lớn.

Phương pháp này thường sử dụng để ly trích tinh dầu từ các loài hoa hoặc từ các loại nguyên liệu thực vật dùng làm gia vị

2.1.2.1 Tẩm trích bằng dung môi dễ bay hơi

Dựa trên hiện tƣợng thẩm thấu, khuếch tán và hòa tan của tinh dầu có trong các mô cây cối đối với các dung môi hữu cơ

 Yêu cầu về dung môi

Yếu tố quyết định cho sự thành công của phương pháp tẩm trích là chất lượng và đặc tính của dung môi Vì vậy, các dung môi được sử dụng cần phải đáp ứng những tiêu chí nhất định để đảm bảo hiệu quả tối ưu.

Hòa tan nhanh chóng và hoàn toàn các thành phần có mùi thơm trong nguyên liệu, trong khi đó, quá trình hòa tan các hợp chất như sáp và nhựa dầu diễn ra kém hơn.

– Không có tác dụng hóa học với tinh dầu

– Không biến chất khi sử dụng

Sản phẩm hoàn toàn tinh khiết, không có mùi lạ, không độc hại và không gây ăn mòn thiết bị Nó không tạo thành hỗn hợp nổ với không khí và có độ nhớt thấp, đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng.

Tẩm trích là quá trình ngâm nguyên liệu vào dung môi trong bình chứa, trong đó nguyên liệu (gia vị) có thể cần được xay nhỏ để tăng cường khả năng ly trích Hỗn hợp nguyên liệu và dung môi cần được xáo trộn đều trong suốt thời gian ly trích Cần khảo sát trước xem việc gia nhiệt có cần thiết hay không, và nếu có, nhiệt độ không nên vượt quá 50 độ C để bảo toàn mùi thơm của sản phẩm Đối với nguyên liệu là hoa, trước đây người ta sử dụng mái chèo bằng gỗ để giữ hoa chìm trong dung môi từ 12 đến 48 giờ, sau đó vớt xác hoa và sử dụng máy ly tâm để thu hồi dung dịch ly trích Quá trình ngâm thường diễn ra từ 10 đến 15 lượt nguyên liệu cho mỗi lượt dung môi.

Sau khi quá trình tẩm trích hoàn tất, dung dịch ly trích sẽ được xả ra và thay thế bằng dung môi mới Thời gian thay đổi dung môi phụ thuộc vào loại nguyên liệu sử dụng Tiếp theo, cần tách nước (nếu có) ra khỏi dung dịch và tiến hành làm khan.

Tách chiết tinh dầu từ vỏ xoài

2.2.1 Thành phần hóa học và tính chất hợp chất trong vỏ xoài

Bảng 2 1 Thành phần hóa học của vỏ xoài [7]

Hình 2 13 Thiết bị thanh siêu âm tách chiết hợp chất thiên nhiên

STT Tên chất Công thức hóa học

Tinh dầu vỏ xoài chứa nhiều thành phần hợp chất có nhiệt độ sôi cao, khiến chúng khó bay hơi Hầu hết các chất này thuộc nhóm hydrocarbon terpene.

Nghiên cứu của Ths Lữ Thị Mộng Thy Trang cho thấy rằng các chất dễ bay hơi trong các giống xoài chủ yếu là δ-3-carene, α-terpinolene, α-copaene, và caryophyllene Tinh dầu vỏ xoài được coi là loại tinh dầu khó bay hơi, điều này gây khó khăn trong quá trình tách chiết do có thể làm mất một số thành phần quan trọng Sự chênh lệch nhiệt độ giữa các thành phần là rất lớn; nếu nhiệt độ tăng quá cao, những chất có nhiệt độ sôi cao sẽ không bị phân hủy, trong khi những chất có nhiệt độ sôi thấp lại dễ bị phân hủy.

2.2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến thành phần tinh dầu [3] [6]

Nguyên liệu khô, dập, úng hoặc chín sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến hàm lượng và chất lượng tinh dầu Để tránh tình trạng thối rữa do nhiệt phát sinh, cần tránh dồn đống nguyên liệu Thay vào đó, hãy trải mỏng nguyên liệu và phơi đến mức héo phù hợp Trước khi phơi, nên khảo sát hàm lượng tinh dầu theo thời gian để đảm bảo không làm mất đi lượng tinh dầu quý giá có trong nguyên liệu.

– Tốt nhất nên phơi héo trong bóng mát, vì nếu nhiệt độ lên quá 40 o C một số cấu phần trong tinh dầu sẽ bị bay hơi

Độ héo của nguyên liệu có tác động lớn đến hiệu quả kinh tế trong quá trình ly trích tinh dầu, đặc biệt là khi sử dụng phương pháp chưng cất hơi nước Khi nguyên liệu héo, cần phải tăng lượng nguyên liệu để đảm bảo chất lượng, dẫn đến việc nồi chưng cất chứa nhiều nguyên liệu hơn Kết quả là, mỗi lần chưng cất với nguyên liệu héo sẽ thu được lượng tinh dầu cao hơn so với khi sử dụng nguyên liệu tươi.

Để đạt được hàm lượng tinh dầu cao nhất trong nguyên liệu, cần phải khảo sát và theo dõi chặt chẽ các yếu tố như độ tuổi, thời tiết, mùa màng và thời điểm thu hoạch Việc xác định thời điểm thu hoạch tốt nhất là rất quan trọng để tối ưu hóa chất lượng tinh dầu.

Khi khảo sát thành phần giá trị dinh dưỡng trong vỏ xoài sống và chín của giống Raspuri, chúng ta nhận thấy rằng vỏ của trái chín chứa hàm lượng vitamin E và C cao hơn so với vỏ của trái sống.

Hình 2 15 Hàm lượng vitamin E và C trong vỏ xoài

Hình 2 14 Tổng hàm lượng carotenoids trong vỏ xoài

Ths.Lữ Thị Mộng Thy Trang 40 hàm lƣợng trong vỏ xoài sống

Hàm lượng carotenoid trong vỏ xoài được ước tính thông qua hai phương pháp quang phổ của Davis (1976) và Litchenthaler (1987) Kết quả cho thấy, hàm lượng carotenoid trong vỏ xoài chín cao hơn 4-8 lần so với vỏ xoài thô Sự so sánh giữa hai phương pháp này cho thấy vỏ xoài chín chứa nhiều carotenoid hơn đáng kể so với vỏ thô.

Chất lượng tinh dầu phụ thuộc vào độ sạch của nguyên liệu Vì vậy, trong quá trình trồng, cần duy trì vệ sinh khu vực trồng và loại bỏ các thực vật lạ trước khi tiến hành ly trích hoặc chưng cất.

Tinh dầu được chiết xuất từ vỏ xoài chứa các thành phần có nhiệt độ sôi cao và chủ yếu không tan trong nước Phương pháp chưng cất bằng hơi nước trực tiếp (lôi cuốn hơi nước) là lựa chọn tối ưu, giúp giảm nhiệt độ sôi của hỗn hợp, cho phép chưng cất ở nhiệt độ thấp hơn bình thường Điều này đặc biệt quan trọng đối với các chất dễ bị thủy phân ở nhiệt độ cao và các tinh dầu có thành phần khó bay hơi, đồng thời hạn chế việc sử dụng phương pháp chưng cất ở áp suất cao.

Hình 2 16 Sơ đồ chưng cất bằng hơi nước trực tiếp

Nguyên liệu được nghiền nhỏ giúp tăng diện tích tiếp xúc và được cho vào bình chứa Hơi nước, có thể bão hòa hoặc quá nhiệt, đi qua lớp chất lỏng nhờ bộ phận phun Trong quá trình tiếp xúc, các cấu tử cần chưng sẽ khuếch tán vào hơi nước Hỗn hợp cấu tử và hơi nước sau đó bay hơi và được ngưng tụ, đưa đến một bình chứa khác Nếu tinh dầu nặng hơn nước, nó sẽ tách ra dưới nước và được thu từ đáy bình.

Phương pháp ly trích tinh dầu mặc dù cho hiệu suất cao và giữ được mùi thơm tự nhiên, nhưng lại yêu cầu thiết bị đắt tiền và quy trình phức tạp, dẫn đến thất thoát dung môi Trong khi đó, chưng cất lôi cuốn hơi nước khắc phục những nhược điểm này, nhưng không áp dụng cho nguyên liệu có thành phần dễ bị thủy phân Đối với vỏ xoài, phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước là lựa chọn tối ưu do chi phí đầu tư thấp và lượng tinh dầu thu được nhiều Khi chưng cất, cần chú ý đến các yếu tố như độ tươi, độ sạch và độ chín của nguyên liệu, và cắt nhỏ nguyên liệu để tăng diện tích tiếp xúc, giúp tinh dầu thoát ra nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Tiêu đề	Nghiên Cứu Tách Chiết Tinh Dầu Vỏ Xoài
Tác giả	Lê Phạm Phương Thi
Người hướng dẫn	Ths. Lữ Thị Mộng Thy
Trường học	Trường Đại Học Công Nghiệp Thực Phẩm
Chuyên ngành	Công Nghệ Hóa Học
Thể loại	Báo Cáo Đồ Án Công Nghệ
Năm xuất bản	2016
Thành phố	TP. Hồ Chí Minh

Định dạng
Số trang	52
Dung lượng	2,06 MB