Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu
Vận dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy và học môn Công nghệ chế biến gỗ Trường Đại học Sƣ phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống cơ sở lý luận về sơ đồ tƣ duy trong dạy học
Khảo sát thực trạng ứng dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy sự hiệu quả trong việc cải thiện khả năng tiếp thu kiến thức của sinh viên Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của phương pháp dạy học sáng tạo, giúp sinh viên hình thành tư duy logic và nâng cao kỹ năng giải quyết vấn đề Việc áp dụng sơ đồ tư duy không chỉ hỗ trợ trong quá trình học tập mà còn khuyến khích sự tương tác và hợp tác giữa các sinh viên.
Vận dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ Trường Đại học Sƣ phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
Nghiên cứu tập trung vào quá trình dạy và học giữa giáo viên và sinh viên trong môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh Đối tượng nghiên cứu chính là sơ đồ tư duy trong việc giảng dạy và học tập môn học này.
Giả thuyết nghiên cứu
Việc ghi chép thông thường có thể khiến sinh viên gặp khó khăn trong việc hình dung tổng thể vấn đề, dẫn đến việc bỏ sót ý hoặc hiểu sai Tuy nhiên, khi thiết kế giáo án dạy học bằng phương pháp sơ đồ tư duy, bài học trở nên đơn giản và sinh động hơn, giúp sinh viên phát triển khả năng phân tích, tổng hợp và hệ thống kiến thức hiệu quả.
Giới hạn đề tài
Chương trình học môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh được chia thành 3 chương, mỗi chương bao gồm các bài học cụ thể.
Chương 1 Nguyên vật liệu trong ngành gỗ
Bài 2 Tính chất của gỗ
Bài 3 Vật liệu dùng trong ngành gỗ
Chương 2 Máy và thiết bị gia công gỗ
Bài 4 Nguyên lý cắt gọt gỗ
Bài 5 Dụng cụ tay trong ngành gỗ
Bài 6 Máy gia công gỗ
Chương 3 Công nghệ gia công sản phẩm gỗ
Bài 7 Thiết kế sản phẩm gỗ
Bài 8 Công nghệ gia công sản phẩm gỗ
Bài 9 về thiết kế công nghệ tập trung vào việc áp dụng phương pháp sơ đồ tư duy trong dạy học, cụ thể cho hai bài học: Bài 5 về dụng cụ tay trong ngành gỗ và Bài 6 về máy gia công gỗ.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu được thực hiện thông qua việc phân tích sơ đồ tư duy của Tony Buzan, các đồ án và luận văn nghiên cứu liên quan đến sơ đồ tư duy, cùng với Giáo trình Công nghệ chế biến gỗ từ Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
Phương pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến của giáo viên chuyên môn
Phương pháp toán thống kê là kỹ thuật xử lý số liệu từ các quan sát và khảo sát, nhằm trình bày những đặc trưng khác nhau của đối tượng nghiên cứu một cách tổng quát.
Phương pháp quan sát sư phạm được áp dụng để theo dõi thói quen ghi chép và phương pháp học tập của sinh viên trước và sau khi áp dụng "Vận dụng sơ đồ tư duy vào giảng dạy" Mục tiêu là xác định tính khả thi của việc sử dụng sơ đồ tư duy trong học tập, từ đó giúp sinh viên cải thiện hiệu quả học tập của mình.
Phương pháp khảo sát được thực hiện trên sinh viên ngành Kỹ thuật Công nghiệp nhằm tìm hiểu thực trạng áp dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
Phương pháp phỏng vấn được sử dụng để khảo sát ý kiến của giáo viên về việc áp dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá thực trạng và tìm hiểu hiệu quả của phương pháp này trong quá trình giảng dạy.
Cơ sở lý luận về sơ đồ tư duy trong dạy học
Cơ sở lý thuyết
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm sơ đồ tƣ duy
Sơ đồ tư duy là một công cụ mạnh mẽ giúp thay thế lối tư duy tuyến tính đã định hình trong não bộ, cho phép người dùng nắm bắt và phát triển ý tưởng từ nhiều góc độ khác nhau Michael Michalko mô tả sơ đồ tư duy như một phương tiện mở rộng tư duy, trong khi Tony Buzan nhấn mạnh rằng nó là phương pháp kết nối đồ họa giúp lưu trữ, sắp xếp và ưu tiên thông tin qua từ khóa và hình ảnh Theo tài liệu Bách khoa toàn thư, sơ đồ tư duy không chỉ hỗ trợ ghi nhớ chi tiết mà còn giúp phân tích và tổng hợp vấn đề theo dạng lược đồ phân nhánh, khai thác khả năng ghi nhớ và liên kết thông tin của bộ não.
Trong nghiên cứu này, tác giả áp dụng khái niệm sơ đồ tư duy của Tony Buzan, một phương pháp tận dụng khả năng ghi nhận hình ảnh của não bộ Sơ đồ tư duy giúp ghi nhớ chi tiết, tổng hợp và phân tích vấn đề dưới dạng sơ đồ phân nhánh Khác với máy tính chỉ ghi nhớ theo kiểu tuyến tính, não bộ có khả năng tạo ra sự liên kết giữa các dữ kiện.
Sơ đồ tƣ duy theo Tony Buzan chứa đựng các đặc điểm chính là [7, 34]:
- Đối tƣợng chính đƣợc kết tinh bởi hình ảnh trung tâm;
- Từ hình ảnh trung tâm tỏa ra các nhánh là các chủ đề chính;
- Sau đó tiếp tục lan tỏa ra các nhánh nhỏ khác cùng với từ ngữ liên kết và hình ảnh nhấn mạnh làm sơ đồ mạch lạc dễ hiểu;
- Cuối cùng tạo ra những điểm nút liên kết với nhau
1.1.2 Nguyên tắc sơ đồ tƣ duy Ở vị trí trung tâm là một hình ảnh hay một từ khóa thể hiện một ý tưởng hay một khái niệm chủ đạo Ý tưởng trung tâm sẽ được nối với các hình ảnh hay các từ khóa cấp 1 bằng các nhánh chính, từ các nhánh chính lại có sự ph n nhánh đến các từ khóa cấp 2 để nghiên cứu sâu hơn Cứ thế, sự phân nhánh cứ tiếp tục và các khái niệm hay hình ảnh luôn đƣợc kết nối với nhau Chính sự liên kết này sẽ tạo ra một “bức tranh tổng thể” mô tả chủ đề một cách cụ thể và rõ ràng Phương pháp này giúp khuyến khích dòng tư duy tự nhiên bằng cách tạo ra một vòng phản hồi tích cực giữa bộ não và các ghi chú Bộ não chúng ta sở hữu khả năng nảy sinh ý tưởng vô hạn Việc sử dụng các từ khóa, chữ số, màu sắc và hình ảnh đã đem lại một công dụng lớn vì đã huy động cả bán cầu não phải và trái cùng hoạt động Sự kết hợp này sẽ làm tăng cường giữa hai bán cầu não làm tăng cường trí tuệ và tính sáng tạo của chủ nhân bộ não
1.1.3 Phân loại sơ đồ tƣ duy
Dựa trên cơ sở tạo lập của Tony Buzan chia sơ đồ tƣ duy gồm [3,18]:
Gỗ là một vật liệu tự nhiên có tính chất bền vững, được sử dụng rộng rãi trong xây dựng và nội thất Với độ cứng và khả năng chịu lực tốt, gỗ mang lại sự ổn định cho các công trình Ngoài ra, gỗ còn có khả năng cách nhiệt và cách âm hiệu quả, giúp tạo ra không gian sống thoải mái Đặc biệt, vẻ đẹp tự nhiên và đa dạng về màu sắc, vân gỗ làm cho sản phẩm từ gỗ trở nên hấp dẫn, phù hợp với nhiều phong cách thiết kế khác nhau Việc hiểu rõ các tính chất của gỗ sẽ giúp người tiêu dùng lựa chọn đúng loại gỗ cho nhu cầu sử dụng của mình.
Hình 1.1 Sơ đồ thể hiện tính chất của gỗ
Sơ đồ mô tả vật liệu trong ngành gỗ cho thấy nội dung trọng tâm nằm ở xương sống của con cá, trong khi các thông tin phụ hoặc ít quan trọng hơn được sắp xếp theo thứ tự ở các xương sườn và xương dăm.
Hình 1.2 Sơ đồ thể hiện vật liệu dùng trong ngành gỗ
Sơ đồ tư duy về các loại máy gia công gỗ thể hiện nội dung chính ở thân cây, trong khi các thành phần liên quan được phác họa ở rễ và cành chính Các thông tin chi tiết như hình dáng, cấu tạo, đặc điểm và công dụng của từng loại máy được minh họa rõ ràng ở các cành nhỏ và nhánh.
Hình 1.3 Sơ đồ thể hiện các loại máy gia công gỗ
Dạng 4: Liên hệ/ Liên tưởng/ Ghép đôi
Ví dụ: Sơ đồ tƣ duy mô tả sản phẩm của gỗ, trong sơ đồ loại này, nội dung chính:
Gia công sản phẩm gỗ là quá trình trung tâm, bao gồm các bước quan trọng như thiết kế, chọn gỗ, lấy mực, gia công, ráp thử và lắp ráp Các nội dung liên quan này được liên kết với nhau thông qua các mũi tên, tạo thành một hệ thống đồng bộ và hiệu quả trong việc sản xuất sản phẩm gỗ.
Hình 1.4 Sơ đồ thể hiện mối liên hệ các giai đoạn gia công sản phẩm gỗ
Phương pháp 6 nón tư duy giúp đánh giá tác động của quyết định từ nhiều góc nhìn khác nhau, kết hợp cảm xúc và lý trí, đồng thời khuyến khích sự sáng tạo Mỗi chiếc nón mang một ý nghĩa riêng: nón trắng tập trung vào dữ kiện khách quan, nón đỏ dựa trên trực giác và cảm xúc, nón đen cẩn trọng trong việc xác định điểm yếu, nón vàng thể hiện sự kiên trì trước khó khăn, nón xanh lá cây biểu thị cho sự sáng tạo, và nón xanh dương linh hoạt trong việc điều chỉnh tư duy.
Sơ đồ mô tả dụng cụ tay trong ngành gỗ với nội dung chính ở trung tâm, tiếp theo là các ý lớn được triển khai theo màu nón, và sau đó là các nội dung chi tiết hơn qua các nhánh nhỏ.
Hình 1.5 Sơ đồ thể hiện các loại dụng cụ tay trong ngành gỗ
Bảng so sánh giữa cấu tạo gỗ lá kim và gỗ lá rộng sẽ thể hiện những nội dung cần so sánh trong từng ô của cột Mỗi ô sẽ được triển khai đầy đủ các ý kiến, giúp người đọc dễ dàng nhận biết sự khác biệt và đặc điểm của hai loại gỗ này.
Nội dung Gỗ lá rộng Gỗ lá kim
Mạch gỗ Tế bào vách dày, có kích thước lớn dễ quan sát, dẫn truyền nhực nguyên
Quản bào Có 3 loại: giống mạch gỗ, vây quanh mạch gỗ, giống sợi gỗ
Có 2 loại: quản bào gỗ sớm, quản bào gỗ muộn
Sợi gỗ Gồm 2 loại: sợi gỗ giống quản bào, sợ gỗ giống tế bào mô mềm
Bảng 1.1 Bảng so sánh giữa cấu tạo gỗ lá kim và gỗ lá rộng
Dạng 7: Sơ đồ tổ chức
Sơ đồ tổ chức của công ty cơ khí bắt đầu từ người đứng đầu, sau đó là các cấp dưới, và tiếp theo là các cấp ngang bằng nhau được thể hiện bằng các ô xếp theo hàng ngang.
Hình 1.6 Sơ đồ minh họa tổ chức của công ty cơ khí
Lưu đồ thể hiện nội dung một sự bắt đầu, tiếp diễn cho đến kết thúc
Lưu đồ là công cụ hữu ích để thể hiện quy trình công nghệ sản xuất đồ gỗ, trong đó hình elip biểu thị sự bắt đầu và kết thúc, hình chữ nhật mô tả từng bước công việc hoặc hướng dẫn, còn hình tứ giác thể hiện các quyết định cần đưa ra Các bước trong lưu đồ được liên kết với nhau bằng mũi tên, giúp người xem dễ dàng theo dõi quy trình làm việc.
Hình 1.7 Lưu đồ thể hiện quy trình công nghệ một sản phẩm đồ gỗ
1.1.4 Quy trình tiến hành lập sơ đồ tƣ duy
1.1.4.1 Cơ sở lập sơ đồ tƣ duy
Phương pháp liên tưởng là một kỹ thuật hữu ích giúp kết nối các vấn đề cần ghi nhớ với những kiến thức đã có, từ đó nâng cao khả năng ghi nhớ và hiểu biết Bằng cách tạo ra các “móc dính” giữa thông tin mới và những gì đã biết, chúng ta có thể dễ dàng nhớ lâu hơn Việc thường xuyên áp dụng phương pháp này trong cuộc sống hàng ngày không chỉ hỗ trợ trong học tập mà còn phát triển khả năng lập sơ đồ tư duy Tóm lại, liên tưởng là một công cụ tư duy quan trọng, cần thiết cho sự tiến bộ trong học tập và phát triển bản thân.
1.1.4.2 Quy trình tạo sơ đồ tƣ duy
Để thực hiện sơ đồ tư duy, bạn cần chuẩn bị giấy A3 hoặc A4 cùng với các loại bút lông và bút màu Theo tài liệu của Tony Buzan, quá trình tạo sơ đồ tư duy bao gồm 7 bước quan trọng.
“Bước 1 : Lật trang giấy nằm ngang, hãy bắt đầu từ chính giữa trang giấy Tại sao ƣ?
Bắt đầu từ vị trí chính giữa giúp tạo ra không gian tự do cho bộ não, cho phép bạn phát triển ý tưởng và suy nghĩ theo nhiều hướng khác nhau, từ đó thể hiện một cách thoải mái và tự nhiên.
Cơ sở thực tiễn
Sơ đồ tư duy đã mang lại nhiều lợi ích thiết thực trong giáo dục Tại Việt Nam, TS Trần Đình Châu và TS Đặng Thu Thủy là những người tiên phong trong việc phổ biến sơ đồ tư duy tại các trường học và áp dụng kỹ thuật này vào giảng dạy Với sự hỗ trợ từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhóm nghiên cứu của TS Trần Đình Châu đã xây dựng dự án phát triển giáo dục, chuyên đề ứng dụng sơ đồ tư duy, nhằm triển khai rộng rãi tại các trường học trên toàn quốc.
Năm 2010, TS Bùi Phương Thanh Tuấn từ Đại học Sư phạm Hà Nội đã thực hiện nghiên cứu nhằm cải tiến phương pháp dạy học Hóa, với mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục ở đồng bằng sông Cửu Long, khu vực có thành tích giáo dục thấp Nghiên cứu đề xuất sử dụng sơ đồ tư duy của Tony Buzan như một phương pháp giảng dạy hiệu quả Nhiều trường học đã áp dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy và nhận được sự phản hồi tích cực từ học sinh Các kết quả nghiên cứu đã được công bố trong các bài báo trên tạp chí khoa học, khẳng định tính ứng dụng của sơ đồ tư duy trong giáo dục.
Bài viết giới thiệu 15 bản đồ tư duy trong giảng dạy môn tâm lý học đại cương cho sinh viên không chuyên tại Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, do thạc sĩ Nguyễn Thị Diễm My thực hiện Những bản đồ này giúp sinh viên nắm bắt kiến thức một cách trực quan và hiệu quả, từ đó nâng cao khả năng tiếp thu và ứng dụng tâm lý học trong thực tiễn Việc sử dụng bản đồ tư duy không chỉ kích thích tư duy sáng tạo mà còn hỗ trợ quá trình học tập của sinh viên.
Bài báo trình bày việc sử dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy tâm lý học đại cương nhằm nâng cao khả năng nhận thức cho sinh viên thông qua các phần mềm chuyên dụng PGS.TS Nguyễn Thị Ly Kha cũng giới thiệu một số sơ đồ hữu ích trong dạy học tập đọc ở tiểu học, giúp học sinh hiểu rõ hơn về nội dung bài đọc Thêm vào đó, các luận văn về ứng dụng sơ đồ tư duy trong môn Vật lý tại Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh và môn xã hội học tại Trường Đại học Khoa học Huế cũng được đề cập, cho thấy tính linh hoạt và hiệu quả của phương pháp này trong nhiều lĩnh vực học thuật khác nhau.
Thầy Hoàng Đức Huy tại Trung tâm giáo dục thường xuyên Quận 4 đã áp dụng sơ đồ tư duy hiệu quả trong giảng dạy môn văn thông tin, theo báo Tuổi trẻ ngày 04/11/2008 Cùng lúc, thầy Dương Văn Thuận từ Trường Trung học cơ sở Phước Long, Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã có những phương pháp giảng dạy sáng tạo nhằm nâng cao chất lượng học tập cho học sinh.
Hồ Chí Minh đã thành công trong việc ứng dụng sơ đồ tư duy vào giảng dạy môn sinh học Cũng trong lĩnh vực giáo dục, Đỗ Quang Huy (2010) đã áp dụng phương pháp sơ đồ tư duy trong giảng dạy chuyên ngành cơ khí tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
Sơ đồ tư duy đã thu hút sự quan tâm từ nhiều nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học giáo dục Việc kế thừa thành tựu của các nhà sư phạm trước đây sẽ tạo cơ sở vững chắc cho việc áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy và học môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm.
Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
Kết luận chương 1 nhấn mạnh rằng để sinh viên tiếp thu kiến thức hiệu quả, không chỉ cần phương pháp học tích cực mà còn yêu cầu giáo viên lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp nhằm tăng cường khả năng tư duy Sơ đồ tư duy được xác định là một phương pháp hữu ích giúp sinh viên phát triển khả năng phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa kiến thức Nghiên cứu đã hệ thống hóa lý luận về sơ đồ tư duy trong dạy học, bao gồm khái niệm, đặc điểm, nguyên tắc, phân loại, quy trình tạo và tổ chức dạy học bằng sơ đồ tư duy Những nội dung này sẽ hỗ trợ trong việc thiết kế phiếu khảo sát và phỏng vấn, tập trung vào nhận thức của sinh viên khi học với hình ảnh minh họa và việc phác họa sơ đồ để thể hiện mối liên hệ nội dung Mục tiêu là thu thập thông tin về thực trạng vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh Quy trình vận dụng sơ đồ tư duy qua 2 giai đoạn và 8 bước sẽ là cơ sở giúp giáo viên chuẩn bị hiệu quả cho bài giảng, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học.
Phương pháp dạy học bằng sơ đồ tư duy đã được áp dụng hiệu quả trong cả học tập và công việc Tuy nhiên, câu hỏi quan trọng là làm thế nào để giảng viên và giáo viên ở các môn học khác nhau có thể vận dụng thành công phương pháp này Do đó, nghiên cứu thực tế về việc áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy học là cần thiết để xác định chính xác thực trạng hiện nay.
Thực trạng vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học môn Công nghệ chế biến gỗ Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
Khái lƣợc về bộ môn Kỹ thuật công nghiệp
Bộ môn Kỹ thuật Công nghiệp, tiền thân của Ban Kỹ nghệ sắt tại Trường Cao đẳng Sư phạm Kỹ thuật Thủ Đức, được thành lập vào tháng 10/1976 khi trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thủ Đức ra đời Đến tháng 9/1978, Bộ Môn Đúc – Nhiệt luyện chính thức được thành lập, với nhiệm vụ giảng dạy lý thuyết về Công nghệ kim loại, Kim loại học & nhiệt luyện, cũng như thực hành các kỹ năng như hàn, gò, rèn và đúc Bộ môn còn quản lý ngành đào tạo Kỹ thuật Công nghiệp và thực hiện nghiên cứu khoa học cùng lao động sản xuất.
Bộ môn đã thực hiện tốt công tác giảng dạy lý thuyết và thực hành, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình đào tạo đại học Bộ môn chủ động thiết kế phân xưởng đúc và chế tạo trang thiết bị cơ bản, phục vụ cho giảng dạy và sản xuất Trong bối cảnh Kỹ thuật Công nghiệp còn mới mẻ với chương trình đào tạo chưa thống nhất, Bộ môn đã giải quyết vấn đề tư tưởng sinh viên theo hướng “Giỏi một nghề, biết nhiều nghề” Chương trình đào tạo ngành Kỹ thuật Công nghiệp đã trở thành chương trình chung cho các Trường Sư phạm trên toàn quốc, giúp nhiều sinh viên phát huy kiến thức sau khi tốt nghiệp, đóng góp vào sự phát triển của đất nước.
Năm 1985, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thủ Đức và Trường Trung học Kỹ thuật Việt – Đức đã hợp nhất thành Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp Hồ Chí Minh, trong đó Bộ môn Công nghệ Kim loại được thành lập Trong giai đoạn này, Bộ môn quản lý ngành Kỹ thuật Công nghiệp, giảng dạy lý thuyết về Kim loại học, Nhiệt luyện, Vật liệu Phi kim loại và Công nghệ Kim loại Sau năm 2000, Bộ môn được nâng cấp trang thiết bị thực hành, chú trọng vào các khóa thực tập hàn, bao gồm hàn hơi, hàn điện và hàn trong môi trường khí bảo vệ Đến năm 2007, Bộ môn đã được trang bị Phòng Thí nghiệm Vật liệu học mới, phục vụ khoảng 1500 đến 2000 sinh viên mỗi năm, hỗ trợ cho việc học tập và nghiên cứu khoa học.
Bộ môn Kỹ thuật Công nghiệp quản lý các môn Thực hành Hàn, thí nghiệm Vật liệu học và các môn học lý thuyết như Công nghệ kim loại, Vật liệu học 1, Vật liệu học 2 Năm 2015, Khoa Cơ khí chế tạo máy đã tiến hành cơ cấu lại tổ chức và đổi tên bộ môn Công nghệ Kim loại thành Bộ môn Kỹ thuật Công nghiệp.
Hiện nay, Bộ môn Kỹ thuật Công nghiệp và Sƣ phạm Kỹ thuật Công nghiệp đang thực hiện chương trình đào tạo 150TC, quản lý các môn học như Vật liệu học, Thí nghiệm Vật liệu học, Công nghệ kim loại, và nhiều môn thực tập liên quan đến hàn và kiểm tra đánh giá vật liệu Với gần bốn mươi năm hoạt động, Bộ môn đã đóng góp quan trọng vào công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
Bộ môn Kỹ thuật Công nghiệp hiện có 18 cán bộ, trong đó có hai Nhà giáo ƣu tú và hai Phó Giáo sƣ, thầy Hoàng Trọng Bá và thầy Lê Văn Ninh Đội ngũ hiện tại bao gồm một phó giáo sƣ, hai tiến sĩ, ba nghiên cứu sinh và năm thạc sĩ Với cơ sở vật chất ngày càng được đầu tư, bộ môn đang góp phần tích cực vào sự nghiệp đào tạo của đất nước.
Đặc điểm và nội dung chương trình môn Công nghệ chế biến gỗ
Công nghệ chế biến gỗ là môn học thiết yếu cho sinh viên ngành Kỹ thuật Công nghiệp, kết hợp lý thuyết và thực hành Sinh viên sẽ được trang bị kiến thức về cấu tạo, tính chất và đặc điểm của các loại gỗ, cùng với các thiết bị và máy móc trong ngành Môn học cũng giúp sinh viên phát triển khả năng thiết kế sản phẩm gỗ phục vụ cho cuộc sống hàng ngày Nội dung chi tiết của môn học sẽ bao gồm các chủ đề chính liên quan đến công nghệ chế biến gỗ.
Chương 1 Nguyên vật liệu trong ngành gỗ
Bài 2 Tính chất của gỗ
Bài 3 Vật liệu dùng trong ngành gỗ
Chương 2 Máy và thiết bị gia công gỗ
Bài 4 Nguyên lý cắt gọt gỗ
Bài 5 Dụng cụ tay trong ngành gỗ
Bài 6 Máy gia công gỗ
Chương 3 Công nghệ gia công sản phẩm gỗ
Bài 7 Thiết kế sản phẩm gỗ
Bài 8 Công nghệ gia công sản phẩm gỗ
Bài 9 Thiết kế công nghệ
Trong bối cảnh dạy học hiện nay, đặc biệt là trong môn Công nghệ chế biến gỗ, cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và hiệu quả Thực tế cho thấy khả năng tư duy tổng hợp và khái quát của sinh viên vẫn chưa đạt yêu cầu Nguyên nhân chủ yếu là do phương pháp dạy và học chưa phù hợp Việc thiết lập sơ đồ tư duy trong quá trình giảng dạy được xem là giải pháp hiệu quả Để đánh giá chính xác tình hình dạy học môn Công nghệ chế biến gỗ, nghiên cứu đã tiến hành thu thập thông tin qua phiếu khảo sát và phỏng vấn.
Khảo sát về tình hình vận dụng sơ đồ tƣ duy trong dạy học
Mục tiêu của nghiên cứu là thu thập thông tin từ sinh viên và giáo viên để xác định thực trạng và đánh giá hiệu quả việc áp dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
Khảo sát tình hình áp dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy được thực hiện thông qua hai công cụ chính: phiếu khảo sát (Phụ lục 1) và bảng phỏng vấn (Phụ lục 2).
Khách thể khảo sát bao gồm 40 sinh viên khóa 2012 và 40 sinh viên khóa 2013 ngành Kỹ thuật Công nghiệp, cùng với một giảng viên trực tiếp giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
Cách thức tiến hành: 80 phiếu khảo sát đƣợc phát trực tiếp cho sinh viên khóa 2012 và
Vào năm 2013, trong giờ nghỉ giải lao, người nghiên cứu đã trình bày mục đích khảo sát và hướng dẫn cách trả lời để đảm bảo tính khách quan và tạo cảm giác an tâm cho sinh viên Sau khi thu lại 72 phiếu khảo sát đạt yêu cầu, người nghiên cứu đã quyết định đăng phiếu khảo sát lên mạng xã hội Facebook để thu thập thêm ý kiến từ sinh viên Đồng thời, giảng viên cũng được phỏng vấn trực tiếp qua các câu hỏi trong phiếu khảo sát.
Sau thời gian khảo sát người nghiên cứu thu được kết quả sau:
Từ câu hỏi số 2 ở phụ lục 1 qua khảo sát sinh viên, sau khi xử lý số liệu đƣợc mô tả nhƣ hình 2.1
Hình 2.1 Biểu đồ thể hiện mức độ sinh viên sử dụng sơ đồ trong bài học
Theo biểu đồ, có đến 62.05% sinh viên hiếm khi sử dụng sơ đồ trong bài học, trong khi chỉ 4.26% sử dụng thường xuyên, cho thấy tỉ lệ này khá thấp Đáng chú ý, 22.47% sinh viên chưa bao giờ áp dụng sơ đồ để tóm tắt bài học, và chỉ 11.22% thỉnh thoảng sử dụng Điều này cho thấy đa số sinh viên vẫn chủ yếu học tập bằng phương pháp ghi chép truyền thống mà ít kết hợp với sơ đồ để liên kết nội dung bài học.
Kết quả khảo sát sinh viên về mức độ giáo viên sử dụng sơ đồ và hình ảnh trong bài giảng được trình bày qua câu hỏi số 5 trong phụ lục 1 Sau khi xử lý số liệu, kết quả được mô tả chi tiết trong hình 2.2.
Hình 2.2 Biểu đồ thể hiện mức độ giáo viên sử dụng sơ đồ, hình ảnh trong bài giảng
Biểu đồ cho thấy rằng giáo viên hiếm khi sử dụng sơ đồ và hình ảnh trong bài giảng, với 61.36% giáo viên không sử dụng, trong khi chỉ 8.02% thường xuyên trình chiếu hình ảnh để giúp sinh viên tiếp thu kiến thức nhanh chóng Tỉ lệ giáo viên áp dụng phương pháp khác mà không có hình ảnh minh họa là 12.76%, và 17.86% giáo viên thỉnh thoảng sử dụng hình ảnh Điều này cho thấy phần lớn giáo viên vẫn duy trì phương pháp dạy học truyền thống, ít sử dụng hình ảnh để minh họa hoặc tóm tắt bài học, dẫn đến việc bài giảng thiếu sự hấp dẫn và sự kết hợp giữa các phương pháp dạy học.
Nghiên cứu đã khảo sát thái độ học tập của sinh viên khi giáo viên sử dụng sơ đồ và hình ảnh trong giảng dạy Kết quả thu được từ câu hỏi 6 trong phụ lục 1 cho thấy sự ảnh hưởng tích cực của các phương tiện trực quan này đến việc tiếp thu kiến thức của sinh viên.
Hình 2.3 Biểu đồ thể hiện thái độ về tiết học có sử dụng hình vẽ minh họa
Biểu đồ cho thấy 54.12% sinh viên thích tiết học có nhiều hình vẽ, trong khi chỉ 5.69% không thích và 13.72% không quan tâm đến việc sử dụng hình ảnh Đặc biệt, 26.47% sinh viên cảm thấy hứng thú khi xem hình ảnh minh họa trong quá trình học Điều này chứng tỏ việc sử dụng hình ảnh trong giảng dạy có ảnh hưởng tích cực đến thái độ học tập của sinh viên, giúp họ tiếp thu kiến thức tốt hơn, nâng cao khả năng phân tích và hệ thống hóa thông tin, từ đó cải thiện chất lượng học tập.
Kết quả khảo sát ý kiến sinh viên về việc vận dụng sơ đồ và hình ảnh trong quá trình dạy và học cho thấy sự đồng thuận cao, cho thấy rằng sinh viên nhận thức được lợi ích của việc sử dụng các phương tiện trực quan này để nâng cao hiệu quả học tập.
Hình 2.4 Biểu đồ thể hiện mong muốn vận dụng sơ đồ, hình ảnh vào quá trình dạy và học
Theo biểu đồ, 89,12% sinh viên cho rằng việc sử dụng sơ đồ và hình ảnh trong dạy và học là rất cần thiết, trong khi chỉ 10,88% không muốn áp dụng phương pháp này Do đó, việc tích cực sử dụng hình ảnh và sơ đồ trong quá trình dạy học là cần thiết để đáp ứng nhu cầu tiếp thu kiến thức và nâng cao hiệu quả học tập của sinh viên.
Theo khảo sát cảm giác của sinh viên về thời gian tiết học khi bài giảng sử dụng nhiều hình ảnh, kết quả từ câu hỏi số 8 ở phụ lục 1 đã được xử lý và mô tả trong hình 2.5.
Hình 2.5 Biểu đồ thể hiện cảm giác của sinh viên về thời gian tiết học khi bài giảng sử dụng nhiều hình ảnh minh họa
Theo biểu đồ, 53.68% sinh viên cho rằng thời gian tiết học trôi qua nhanh khi có nhiều hình ảnh minh họa, trong khi 21.95% cảm thấy thời gian trôi nhanh hơn nhờ vào hình ảnh giúp tăng cường sự chú ý Chỉ 7.64% sinh viên cảm nhận thời gian trôi chậm khi có nhiều hình ảnh, và 16.73% thấy thời gian trôi qua bình thường Điều này cho thấy hình ảnh minh họa có ảnh hưởng tích cực đến cảm giác thời gian trong tiết học, giúp sinh viên tập trung hơn, giảm cảm giác chán nản và buồn ngủ, từ đó tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn.
Số liệu từ câu hỏi số 9 trong phụ lục 1 khảo sát người học cho thấy việc giáo viên sử dụng sơ đồ và hình ảnh trong bài giảng đã giúp học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn Biểu đồ minh họa rõ ràng sự ảnh hưởng tích cực của phương pháp này đối với quá trình học tập.
Hình 2.6 Biểu đồ thể hiện lƣợng kiến thức tiếp thu đƣợc khi bài giảng sử dụng sơ đồ, hình ảnh minh họa
Biểu đồ cho thấy rằng 61,96% sinh viên tiếp thu bài học tốt hơn khi có hình ảnh minh họa, trong khi 26,34% cho rằng mức độ tiếp thu của họ là nhiều Chỉ có 6,28% sinh viên cảm thấy việc sử dụng hình ảnh và sơ đồ làm giảm lượng kiến thức tiếp thu Ngoài ra, 15,42% sinh viên cho rằng việc có hoặc không có hình ảnh minh họa thì lượng kiến thức tiếp thu vẫn bình thường Điều này cho thấy rằng hình ảnh minh họa có ảnh hưởng lớn đến việc tiếp thu kiến thức của sinh viên và là yếu tố không thể thiếu trong các bài giảng của giáo viên.
Vận dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ Trường Đại học Sƣ phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
Cơ sở vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học môn Công nghệ chế biến gỗ Trường Đại học Sƣ phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
học Sƣ phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
3.1.1 Ph n tích đề cương chi tiết Đề cương chi tiết môn học theo chương trình 150 tín chỉ tiếp cận CDIO gồm 2 tín chỉ lý thuyết do Thạc sĩ Quách Văn Thiêm giảng viên phụ trách chính môn học này Học phần trang bị cho sinh viên ngành Kỹ thuật Công nghiệp những kiến thức cơ bản về đặc điểm, tính chất của nguyên vật liệu dùng trong ngành gỗ Sơ đồ, cấu tạo, nguyên lý làm việc của một số máy chế biến gỗ cơ bản, công nghệ gia công và thiết kế sản phẩm gỗ
Chương trình đào tạo học phần này cung cấp cho sinh viên kiến thức chuyên môn về công nghệ chế biến gỗ, bao gồm đặc điểm và tính chất của ngành, máy móc và thiết bị gia công sản phẩm gỗ, cũng như thiết kế và chế tạo sản phẩm Sinh viên được trang bị khả năng phân tích, giải thích và lập luận để giải quyết các vấn đề liên quan đến công nghệ chế biến gỗ Ngoài ra, chương trình cũng phát triển kỹ năng làm việc nhóm, giao tiếp, thuyết trình và đọc bản vẽ kỹ thuật sản phẩm gỗ, cùng với khả năng thiết kế và lập quy trình công nghệ gia công sản phẩm gỗ.
Sau khi hoàn thành môn học, sinh viên sẽ có khả năng trình bày các thành phần cấu tạo, đặc điểm và tính chất cơ lý của gỗ, cùng với khuyết tật liên quan đến gia công và sử dụng gỗ Sinh viên cũng sẽ hiểu rõ công dụng, cấu tạo, công nghệ gia công và an toàn lao động khi sử dụng dụng cụ tay và máy móc Họ sẽ nắm vững yêu cầu và quy trình thiết kế sản phẩm gỗ, cũng như có khả năng giải thích các hiện tượng xảy ra trong quá trình gia công chế biến gỗ Bên cạnh đó, sinh viên sẽ biết cách lựa chọn công đoạn gia công, tính toán giá thành sản phẩm, tự tìm kiếm tài liệu nghiên cứu và trình bày nội dung chuyên ngành thiết kế sản phẩm gỗ Họ sẽ có khả năng làm việc nhóm để thảo luận và giải quyết vấn đề liên quan đến công nghệ chế biến gỗ, sử dụng thuật ngữ tiếng Anh liên quan đến nguyên vật liệu ngành gỗ, đọc bản vẽ, lập chiết tính nguyên vật liệu, xây dựng quy trình gia công và tính toán giá thành cho các sản phẩm thông dụng Cuối cùng, sinh viên sẽ có khả năng thiết kế các sản phẩm nội thất và ngoại thất.
3.1.2 Tâm lý nhận thức của sinh viên về sử dụng sơ đồ tƣ duy trong dạy học môn Công nghệ chế biến gỗ Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
Sinh viên ngành Kỹ thuật Công nghiệp có khả năng nhận thức về việc sử dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ, tương tự như các sinh viên ở các ngành khác Những nhận thức này được đánh giá là quan trọng trong quá trình học tập và giảng dạy.
3.1.2.1 Những nghiên cứu về vỏ não
Bộ não là trung tâm điều phối mọi hoạt động của cơ thể, kiểm soát hành vi và cử chỉ như ăn, ngủ, và sáng tạo nghệ thuật, khoa học Nó lưu giữ hi vọng, suy nghĩ, cảm xúc, và tính cách của chúng ta Não nhạy cảm với hình ảnh, màu sắc và âm thanh hơn là chữ viết, dễ dàng ghi nhớ thông tin liên quan đến thực tế như khung cảnh và mùi vị Tuy nhiên, việc tiếp thu lý luận phức tạp từ sách vở thường gặp khó khăn Não cần thời gian và sự lặp lại để nạp thông tin, vì vậy việc sử dụng công cụ hỗ trợ và phương pháp học tập phù hợp là cần thiết để dễ dàng tiếp thu kiến thức.
Năng lực của 2 bán cầu não
Khi khai thác sức mạnh của bộ não, vỏ não, hay còn gọi là não trái và não phải, đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu biết Mỗi bán cầu não đảm nhận những lĩnh vực khác nhau, góp phần vào chức năng tổng thể của não bộ.
Hình 3.1 Chức năng của hai bán cầu não
Theo phương pháp dạy và học truyền thống, con người chủ yếu khai thác khả năng tư duy của bán cầu não trái, trong khi bán cầu não phải thường bị bỏ qua và lãng quên.
Con đường nhận thức thế giới khách quan của nhân loại, theo V Lenin, bao gồm hai bước: từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, và từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn Mục đích của quá trình này là hình thành tri thức, tức là thông tin đã được xử lý qua nhận thức và lưu trữ trong bộ nhớ con người, liên kết với kiến thức đã tích lũy Đối với các nhà khoa học, hoạt động phát minh bắt đầu từ việc thu thập thông tin từ thế giới khách quan, được xử lý để tạo ra tri thức khoa học dưới dạng ngôn ngữ như khái niệm, biểu thức, công thức, quy luật và định luật Quá trình nhận thức bao gồm các giai đoạn: tích lũy thông tin, khái quát hóa, trừu tượng hóa và mô hình hóa thông tin Trong dạy học, sinh viên tiếp nhận thông tin và tri thức khoa học để hình thành tri thức cá nhân Những thông tin này giúp sinh viên khái quát hóa và mô hình hóa để ghi nhớ Mô hình được xây dựng dưới dạng sơ đồ, cấu trúc vật lý, ký hiệu hay công thức, phản ánh và tái tạo cấu trúc, tính chất và mối liên hệ giữa các bộ phận của đối tượng nghiên cứu, giúp người nghiên cứu hiểu rõ hơn về tính chất và quy luật của vật gốc.
Nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng bộ não con người ghi nhớ thông tin hiệu quả nhất qua các chi tiết ở đầu và cuối thời gian học, những thông tin liên quan đến sự kiện, quy luật hay cấu trúc đã được ghi nhớ, cũng như các chi tiết nổi bật và thu hút giác quan Do đó, việc áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy và học là rất cần thiết để tối ưu hóa quá trình ghi nhớ và tiếp thu kiến thức.
Xây dựng quy trình vận dụng sơ đồ tƣ duy giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
Quy trình vận động sơ đồ tư duy được thực hiện qua hai giai đoạn rõ ràng, trong đó quy trình tổ chức dạy học theo sơ đồ tư duy được mô tả chi tiết trong hình 1.9 của chương 1.
ác định mục tiêu dạy học
Dựa trên cơ sở đề cương chi tiết môn Công nghệ chế biến gỗ các mục tiêu dạy học là:
- Trình bày đƣợc đặc điểm, tính chất trong ngành công nghệ chế biến gỗ, máy và thiết bị gia công sản phẩm gỗ
- Phân thích, giải thích và lập luận giải quyết các vấn đề về công nghệ chế biến gỗ
- Trình bày đƣợc thành phần cấu tạo, đặc điểm, tính chất cơ lý, khuyết tật của gỗ liên quan đến quá trình gia công và sử dụng gỗ
Công cụ và máy móc gia công gỗ đóng vai trò quan trọng trong sản xuất, với nhiều công dụng khác nhau như cắt, chà nhám và khoan Các dụng cụ tay như cưa, búa và máy móc như máy cưa bàn, máy phay được thiết kế với cấu tạo đặc biệt để tối ưu hóa hiệu suất làm việc Công nghệ gia công hiện đại giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm thiểu thời gian sản xuất Đặc biệt, an toàn lao động là yếu tố không thể thiếu khi sử dụng các dụng cụ này, yêu cầu người sử dụng tuân thủ các quy định và hướng dẫn để đảm bảo an toàn cho bản thân và môi trường làm việc.
- Trình bày đƣợc yêu cầu và quy trình thiết kế đối với sản phẩm gỗ
- Giải thích đƣợc một số hiện tƣợng sản sinh trong qua trình gia công chế biến và sử dụng gỗ
- Trình bày một số thuật ngữ tiếng anh dùng để chỉ tính chất của nguyên, vật liệu dùng trong ngành gỗ
- Thiết kế và lập quy trình công nghệ gia công sản phẩm gỗ
- Lựa chọn đƣợc các công đoạn gia công một sản phẩm gỗ, tính toán giá thành sản phẩm
- Đọc đƣợc bản vẽ, lập đƣợc chiết tính nguyên vật liệu, xây dựng đƣợc quy trình gia công, tính toán giá thành cho một số sản phẩm thông dụng
- Thiết kế đƣợc một số sản phẩm nội thất và ngoại thất
- Có thái độ tự giác học tập, hợp tác trong làm việc nhóm
- Có tinh thần học hỏi, tìm hiểu những kiến thức liên quan
- Có ý thức vận dụng những kiến thức hiểu biết vào thực tiễn
Lựa chọn nội dung dạy học theo sơ đồ tƣ duy
Từ giáo trình môn Công nghệ chế biến gỗ của giảng viên Thái Thí, các nội dung dưới đ y phù hợp cho việc vận dụng sơ đồ tƣ duy:
Sơ đồ dàn ý chi tiết về ngành gỗ bao gồm các yếu tố quan trọng như tính chất của gỗ, cấu tạo gỗ, vật liệu sử dụng trong ngành gỗ, dụng cụ tay cần thiết và máy gia công gỗ Những yếu tố này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm mà còn quyết định hiệu quả trong quá trình sản xuất và chế biến gỗ Việc hiểu rõ về từng thành phần sẽ giúp nâng cao kỹ thuật và cải thiện quy trình làm việc trong ngành gỗ.
- Đối với sơ đồ xương cá: vật liệu dùng trong ngành gỗ, tính chất của gỗ, dụng cụ tay trong ngành gỗ, máy gia công gỗ
- Đối với sơ đồ hình cây: máy gia công gỗ, vật liệu dùng trong ngành gỗ, dụng cụ tay trong ngành gỗ
- Đối với sơ đồ liên hệ: không có nội dung phù hợp để vận dụng
- Đối với sơ đồ 6 nón tƣ duy: dụng cụ tay trong ngành gỗ, máy gia công gỗ, tính chất của gỗ
- Đối với sơ đồ so sánh: cấu tạo gỗ, máy gia công gỗ, dụng cụ tay trong ngành gỗ
- Đối với sơ đồ tổ chức: không có nội dung phù hơp để vận dụng
- Đối với sơ đồ lưu đồ: quy trình công nghệ một sản phẩm gỗ
Lựa chọn phương pháp: Thuyết trình, đàm thoại, sơ đồ tư duy kết hợp với phương pháp học tập theo nhóm
Khi lựa chọn phương tiện hỗ trợ cho việc trình bày, bạn có thể sử dụng laptop, máy chiếu, màn chiếu, bảng phấn và loa Ngoài ra, các phần mềm vẽ sơ đồ tư duy như Imindmap, Edraw mind map và Mindjet MinManager cũng rất hữu ích Imindmap giúp khai thác và thực hiện ý tưởng hiệu quả, trong khi Edraw mind map hỗ trợ tạo sơ đồ lớn với nhiều trang Mindjet MinManager giúp sắp xếp công việc một cách thông minh và tiết kiệm thời gian Một số phần mềm khác như Mind và FreeMind cũng đáng để khám phá.
Giáo án được trình bày qua hai bài học: bài 5 về dụng cụ tay trong ngành gỗ và bài 6 về máy gia công gỗ Nội dung chính của hai bài này được xây dựng dựa trên giáo trình Công nghệ chế biến gỗ của tác giả Thái Thí, nhằm cung cấp kiến thức cơ bản và ứng dụng thực tiễn trong lĩnh vực chế biến gỗ.
Bộ Giáo dục và đào tạo CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Trường: ĐH SPKT TPHCM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
Môn dạy: CÔNG NGHỆ CHẾ BIẾN GỖ
Giáo án số: 01 Số tiết hướng dẫn: 3 tiết (150 phút) Lớp dạy:
TÊN BÀI: Dụng cụ tay trong ngành gỗ
Sau khi học xong bài này, sinh viên có khả năng:
- Trình bày đƣợc cấu tạo, phân loại, cách sử dụng, sửa chữa các dụng cụ cầm tay trong ngành gỗ
- Phân biệt đƣợc dụng cụ kiểm tra và dụng cụ lắp ráp
- Có tinh thần học hỏi, tìm hiểu tham khảo những tài liệu liên quan
- Tự giác học tập, có tinh thần phát biểu ý kiến
36 ĐỒ DÙNG VÀ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
Máy chiếu, màn hình, laptop, bảng phấn, phần mềm sơ đồ tƣ duy…
I ỔN ĐỊNH LỚP HỌC Thời gian: 4 phút Điểm danh, ôn lại bài cũ
II THỰC HIỆN BÀI HỌC
STT NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG CỦA
Trong tiết học trước, chúng ta đã tìm hiểu về tính chất và cơ tính của gỗ, cũng như các thành phần hóa học có trong gỗ Để tách gỗ thành từng đoạn và tạo ra sản phẩm gỗ, cần có những dụng cụ phù hợp Hôm nay, thầy sẽ giới thiệu một số dụng cụ tay cơ bản trong ngành gỗ, và các bạn sẽ thực hiện bài học theo nhóm như đã sắp xếp trong buổi học trước.
- Chiếu slide 1, 2, 3 xác định mục tiêu dạy học
- Chiếu slide số 4, 5, 6, giới thiệu một số hình ảnh về dụng cụ tay trong ngành gỗ
- Lắng nghe, đọc giáo trình
- Xem hình ảnh trên màn chiếu
1 Dụng cụ lấy mực và kiểm tra
Thước cuộn là một dụng cụ đo lường thường có chiều dài từ 2 đến 3 mét Nó bao gồm một lá thép mỏng cuộn tròn bên trong vỏ nhựa hoặc kim loại, với đầu có mấu móc giúp việc đo đạc trở nên dễ dàng và chính xác Thước cuộn gọn gàng, tiện dụng, phù hợp cho nhiều công việc khác nhau.
- Sắp xếp các nhóm ngồi đúng vị trí
- Di chuyển ngồi đúng vị trí nhóm 3 phút
Thước xếp: thường làm bằng nhôm hoặc thép inox xếp thành 5 hay 10 đoạn dài 1m
Thước kẹp: làm bằng gỗ, nhựa, inox dài 30, 50,
Thước dây: ít sử dụng vì thiếu độ chính xác
- Yêu cầu các nhóm đặt dụng cụ trên bàn học chuẩn bị lập sơ đồ tƣ duy
- Đặt dụng cụ trên bàn học 1 phút
Eke vuông gốc thường là một dụng cụ đo đạc có cấu tạo gồm cán và lưỡi, với lưỡi được trang bị kẻ kích thước mm Cán của eke thường được làm bằng sắt hoặc gỗ với độ dày chắc chắn Dụng cụ này chủ yếu được sử dụng để đo các góc 90 độ hoặc để kẻ những đường vuông góc trên bề mặt gỗ.
- Chiếu slide số 7 giới thiệu khái quát về dụng cụ lấy mực và kiểm tra trong ngành gỗ
- Theo dõi, ghi chép các nội dung cần triển khai
Eke 90 0 -45 0 là một công cụ bao gồm 1 lưỡi và cán, trong đó phần lưỡi có kích thước mm Cán của eke có 1 cạnh vuông góc và 1 cạnh 45 độ, cho phép di chuyển dọc trên lưỡi và được khóa cố định ở một vị trí nhờ ốc siết.
Eke hỗn hợp: gồm 1 lƣỡi và 3 đầu
Eke khung: làm bằng sắt dẹp có 2 phần, phần lƣỡi hẹp bản và dài, phần than rộng bản và ngắn
- Yêu cầu các nhóm đọc giáo trình và tóm tắt nội dung chính
- Đọc giáo trình và tóm tắt nội dung chính 3 phút
1.3 Thước bẻ góc: dùng để lấy độ nghiên tỉ lệ của một món đồ nhằm gạch mực xuyên lên thành phần của công tác Thước gồm 1 thân và 1 lưỡi và 1 thân kết hợp do một ốc khóa siết
1.4 Thước thủy: còn gọi là nivo dùng để lấy mặt bằng ngang hay cạnh thẳng đứng
1.5 Ống mực: gồm một bang gỗ bên trong vổng để cuộn dây dài khoảng 10m, dây có thấm mực tàu dùng lấy đường thẳng của cạnh vác than chuông bị cong
1.6 Compa: gồm đo trong , đo ngoài, vẽ vòng tròn lớn
1.7 Cỡ: dùng tạo một lằn mực song song 1 cạnh có sẵn
1.8 Mũi vạch: làm bằng kim loại có một mũi nhọn để gạch mức
Cƣa tay là dụng cụ dùng tách đôi miếng gỗ làm 2 phần, cấu tạo gồm lƣỡi cƣa và tay cầm
Theo hình dạng gồm: cƣa khung và cƣa lá liễu
Cưa rọc được sử dụng để rọc gỗ, trong khi cưa cắt ngang chuyên dùng để cắt ngang sớ gỗ Cưa mộng phục vụ cho việc chiết mộng, cưa lọng thích hợp cho việc cắt cong, và cưa đuôi chuột được dùng để khoét lỗ ổ khóa.
- Chiếu slide số 8 giới thiệu khái quát về dụng cụ cƣa tay trong ngành gỗ
- Theo dõi, ghi chép các nội dung cần triển khai
Trước khi cưa phải vẽ mực giới hạn, đẩy cưa tới đè nhẹ xuống và lái theo mực dấu, kéo cƣa lui n ng nhẹ lên
Với cƣa ngang: tƣ thế cầm cƣa thế nào để tạo góc
45 0 giữa mặt ván và cạnh răng
Với cƣa rọc tạo 1 góc 60 0
Với cƣa lọng hay cƣa đuôi chuột cạnh răng vuông góc mặt gỗ
2.4 Giữ gìn và sửa chữa
Cƣa cần lau dầu sơ để không sét, không để răng cƣa va chạm với kim khí, khi cƣa phải kéo thẳng và kéo dài suốt cạnh răng
Khi răng bị mòn không đều và lụt, quy trình sửa chữa bao gồm các bước sau: đầu tiên, chà sạch rỉ sét; sau đó, sử dụng dũa dẹp đặt lên cạnh răng để rà cho đều mũi; tiếp theo, giũa phá răng theo đúng góc độ; và cuối cùng, dùng giũa bén để hoàn thiện.
- Yêu cầu các nhóm đọc giáo trình và tóm tắt nội dung chính
-Đọc giáo trình và tóm tắt nội dung chính 3 phút
Bào là dụng cụ dùng tạo mặt gỗ phẳng, thẳng, cong, đúng kích thước mặt và cạnh vuông góc, bào còn dùng bo tròn vạt cạnh
Cấu tạo gồm: gù nắm, chụp nắm, tay đẩy, cần lái, ốc điều chính, cóc bào, yếm bào, lƣỡi bào, vỏ bào
Theo công dụng gồm có: bào trường, bào lỡ, bào cóc, bào biên mai, bào xoi rãnh, bào gọt, bào nạo
Bào trường: thường dùng bào thẳng cạnh, phả phẳng mặt có bề dài từ 35cm đến 60cm, lƣỡi bề ngang từ 6-
Bào lỡ: dài từ 15cm-30cm, bề bản của lƣỡi 4-4,5cm, đặt nghiêng 45 0 là loại bào thông dụng nhất
Bào cóc: nhỏ dài từ 15-18cm bề ngang khoảng 5cm gồm võ bào, ốc điều chỉnh độ s u lƣỡi, ốc siết, lƣỡi bào và chụp
- Chiếu slide số 9 giới thiệu khái quát về dụng cụ bào tay trong ngành gỗ
- Theo dõi, ghi chép các nội dung cần triển khai
Bào biên mai: dùng để bào gờ khung hình, khung cửa, mí ghép cửa sổ hay cạnh ván, bào dài 80cm lƣỡi rộng 2,5cm đến 3,5cm
Bào xoi rãnh là một công cụ chuyên dụng với thiết kế đặc biệt, bao gồm đế bào, hai tay nắm, thanh và ốc ráp lưỡi Miệng bào thường có hình vuông, trong khi lưỡi bào và lưỡi rãnh được thiết kế hình chữ V, giúp tạo ra các rãnh chính xác trên bề mặt gỗ.
Bào gọt: dùng bào cạnh cong, bào cạnh tròn hay nghiêng Loại này đơn giản gồm than bào có 2 tay cầm 2 bên, dài 20cm đến 25cm
Bào nạo: hình dáng tương tự bào gọt nhưng than dài hơn, lườn bào mặt rộng hơn, được ráp với một lưỡi nạo bề bản 7-8cm
Điều chỉnh bào: độ sâu của bào, dùng ốc vặn vặn
- Yêu cầu các nhóm đọc giáo trình và tóm tắt nội dung chính
-Đọc giáo trình và tóm tắt nội dung chính 3 phút
46 theo chiều kim đồng hồ là điều chỉnh thụt vào hay cho ăn ít và ngƣợc lại
Để điều chỉnh cạnh cắt song song lườn bào, trước tiên hãy lật ngửa lườn bào lên và đưa ngang tầm mắt để quan sát Sau đó, quay ra hướng ánh sáng và vặn cho lưỡi ló lên khỏi sườn bào, đồng thời bẻ cần lái cho song song với lườn bào.
Kết luận
Vận dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh giúp sinh viên phát triển khả năng phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa kiến thức Phương pháp này hỗ trợ sinh viên tiếp thu thông tin nhanh chóng và nâng cao hiệu quả học tập Kết quả từ quá trình thực hiện đề tài cho thấy những lợi ích rõ rệt trong việc cải thiện kỹ năng học tập của sinh viên.
Hệ thống cơ sở lý luận về sơ đồ tư duy trong dạy học bao gồm khái niệm, đặc điểm, nguyên tắc và phân loại sơ đồ tư duy Quy trình tiến hành và cơ sở xây dựng quá trình sơ đồ tư duy cũng được đề cập, cùng với quy trình vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học Bên cạnh đó, bài viết cũng đưa ra những ví dụ thực tiễn đã áp dụng sơ đồ tư duy cho các chủ đề khác nhau.
Bài viết khái quát về đặc điểm và nội dung môn học Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Thành phố Hồ Chí Minh, đồng thời khảo sát thực trạng vận dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy Kết quả khảo sát cho thấy sinh viên rất thích các bài giảng có nhiều hình ảnh, và lượng kiến thức tiếp thu phụ thuộc lớn vào hình ảnh minh họa Đặc biệt, 76,25% sinh viên mong muốn giáo viên áp dụng phương pháp sơ đồ tư duy trong dạy học Tuy nhiên, giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình và hiếm khi áp dụng sơ đồ tư duy, dẫn đến việc chưa phát triển kỹ năng phân tích và tư duy cho sinh viên.
Bài viết phân tích tâm lý học nhận thức của sinh viên về việc sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học Dựa vào quy trình áp dụng sơ đồ tư duy, hai giáo án đã được thiết kế Giáo án 01 kết hợp phương pháp sơ đồ tư duy với học tập nhóm, trong đó giáo viên chia lớp thành các nhóm và hướng dẫn họ lập sơ đồ tư duy liên quan đến nội dung bài học Giáo viên sẽ gợi ý các sơ đồ phù hợp để sinh viên lựa chọn Giáo án 02 yêu cầu từng sinh viên tự lập sơ đồ tư duy, đồng thời giáo viên hướng dẫn lớp vẽ sơ đồ cho từng nội dung bài học bằng nhiều hình thức như dàn ý chi tiết, xương cá, hình cây, hình nón và so sánh.
Người nghiên cứu đã hoàn thành ba nhiệm vụ chính: hệ thống hóa cơ sở lý luận về sơ đồ tư duy trong dạy học, khảo sát thực trạng áp dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy, và ứng dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
Kiến nghị
Qua quá trình nghiên cứu và xây dựng quy trình áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy và học môn Công nghệ chế biến gỗ, người nghiên cứu đề xuất nhà trường, giảng viên và sinh viên hợp tác để triển khai đề tài một cách hiệu quả hơn.
Tạo điều kiện và khuyến khích giáo viên vận dụng phương pháp sơ đồ tư duy trong dạy và học
Đầu tư trang thiết bị, đồ dùng dạy học giúp giáo viên có điều kiện đổi mới phương pháp dạy học
Mời báo cáo viên về báo cáo chuyên đề tin học và phương pháp sơ đồ tư duy cho các giáo viên trong trường
Hằng năm, tổ chức thi nghiệp vụ sư phạm cho ngành sư phạm cần chú trọng đến việc ứng dụng công nghệ thông tin và kỹ năng sử dụng sơ đồ tư duy trong quá trình dạy và học Điều này không chỉ nâng cao chất lượng giảng dạy mà còn giúp giảng viên phát triển kỹ năng cần thiết để đáp ứng yêu cầu giáo dục hiện đại.
Có ý thức tự học nhằm n ng cao trình độ tin học, tìm hiểu các phương pháp dạy học tiên tiến
Trao dồi kinh nghiệm cùng đồng nghiệp nhằm n ng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sƣ phạm cho bản thân
Rèn luyện kỹ năng thiết kế sơ đồ, linh hoạt trong việc đưa nội dung bài học dưới dạng sơ đồ tƣ duy
Tìm tòi và sáng tạo trong học tập
Rèn luyện khả năng tƣ duy, loic, khái quát quá
Phát triển khả năng bản thân bằng cách ứng dụng phương pháp sơ đồ tư duy vào trong học tập
Thường xuyên trao đổi, học tập nhóm.
Hướng phát triển của đề tài
Đề tài này xây dựng quy trình vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy và học môn Công nghệ chế biến gỗ Trong tương lai, người nghiên cứu sẽ tiếp tục soạn giáo án kết hợp phương pháp sơ đồ tư duy và tiến hành thực nghiệm sư phạm Mục tiêu là đánh giá tính khả thi, tính khoa học và tính thiết thực của phương pháp này trong giảng dạy môn Công nghệ chế biến gỗ tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh.
Từ đó, như là một minh chứng thực tiễn cho các giảng viên trong trường cùng vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học ở Trường
