NỘI DUNG
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1 Dạy học theo chủ đề
1.1.1 Hình thức dạy học theo chủ đề
Dạy học theo chủ đề là phương pháp giáo dục tìm hiểu các khái niệm, tư tưởng và kiến thức có liên quan, tạo ra sự giao thoa giữa các môn học Phương pháp này tích hợp nội dung từ nhiều đơn vị và bài học, giúp học sinh khám phá kiến thức một cách chủ động và áp dụng vào thực tiễn Nhờ vào các mối liên hệ lý luận và thực tiễn, nội dung bài học trở nên có ý nghĩa và thực tế hơn, khuyến khích học sinh tham gia tích cực trong quá trình học tập.
Dạy học theo chủ đề kết hợp giữa phương pháp truyền thống và hiện đại, trong đó giáo viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn hướng dẫn học sinh tự tìm kiếm thông tin Phương pháp này khuyến khích học sinh áp dụng kiến thức vào việc giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn, từ đó nâng cao khả năng tự học và tư duy sáng tạo.
Tại sao cần phải thực hiện phương pháp dạy học theo chủ đề đối với học sinh?
Phương pháp học theo chủ đề giúp học sinh nghiên cứu sâu các vấn đề dưới sự hướng dẫn của giáo viên, khuyến khích thảo luận và hợp tác trong nhóm Qua việc thực hiện các bài tập và dự án riêng, học sinh phát triển khả năng học độc lập và hiểu biết sâu sắc hơn về chủ đề, thay vì chỉ nghe giảng và ghi chép.
So với cách dạy truyền thống, phương pháp dạy học theo chủ đề có những lợi thế gì hơn?
Dạy học truyền thống Dạy học theo chủ đề
1- Tiến trình giải quyết vấn đề tuân theo 1- Các nhiệm vụ học tập được giao, chiến lược giải quyết vấn đề trong khoa học sinh quyết định chiến lươc học học vật lý: logic, chặt chẽ, khoa học do tập với sự chủ động hỗ trợ, hợp tác giáo viên (SGK) áp đặt (GV là trung tâm) của giáo viên (HS là trung tâm).
2- Nếu thành công có thể góp phần đạt tới 2- Hướng tới các mục tiêu: chiếm mức nhiều mục tiêu của môn học hiện lĩnh nội dung kiến thức khoa học,nay: chiếm lĩnh kiến thức mới thông qua hiểu biết tiến trình khoa học và rèn duy khoa học và các phương pháp nhận thức khoa học: PP thực nghiệm, PP tượng tự, PP mô hình, suy luận khoa học…)
3- Dạy theo từng bài riêng lẻ với một thời lượng cố định.
4- Kiến thức thu được rời rạc, hoặc chỉ có mối liên hệ tuyến tính (một chiều theo thiết kế chương trình học).
5- Trình độ nhận thức sau quá trình học tập thường theo trình tự và thường dừng lại ở trình độ biết, hiểu và vận dụng (giải bài tập).
6- Kết thúc một chương học, học sinh không có một tổng thể kiến thức mới mà có kiến thức từng phần riêng biệt hoặc có hệ thống kiến thức liên hệ tuyến tính theo trật tự các bài học.
7- Kiến thức còn xa rời thực tiễn mà người học đang sống do sự chậm cập nhật của nội dung sách giáo khoa.
8- Kiến thức thu được sau khi học thường là hạn hẹp trong chương trình, nội dung học.
9- Không thể hướng tới nhiều mục tiêu nhân văn quan trọng như: rèn luyện các kĩ năng sống và làm việc: giao tiếp, hợp tác, quản lý, điều hành, ra quyết định… như: quan sát, thu thập thông tin, dữ liệu; xử lý (so sánh, sắp xếp, phân loại, liên hệ…thông tin); suy luận, áp dụng thực tiễn.
3- Dạy theo một chủ đề thống nhất được tổ chức lại theo hướng tích hợp từ một phần trong chương trình học.
4- Kiến thức thu được là các khái niệm trong một mối liên hệ mạng lưới với nhau.
5- Trình độ nhận thức có thể đạt được ở mức độ cao: Phân tích, tổng hợp, đánh giá.
6- Kết thúc một chủ đề học sinh có một tổng thể kiến thức mới, tinh giản, chặt chẽ và khác với nội dung trong sách giáo khoa.
7- Kiến thức gần gũi với thức tiễn mà học sinh đang sống hơn do yêu cầu cập nhật thông tin khi thực hiện chủ đề.
8- Hiểu biết có được sau khi kết thúc chủ đề thường vượt ra ngoài khuôn khổ nội dung cần học do quá trình tìm kiếm, xử lý thông tin ngoài nguồn tài liệu chính thức của học sinh.
9- Có thề hướng tới, bồi dưỡng các kĩ năng làm việc với thông tin, giao tiếp, ngôn ngữ, hợp tác.
Phương pháp dạy học theo chủ đề giúp học sinh kết nối kiến thức với các vấn đề thực tiễn và thời sự, từ đó nâng cao khả năng áp dụng kiến thức vào cuộc sống Bên cạnh đó, phương pháp này còn rèn luyện những kỹ năng sống thiết yếu cho trẻ, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao trong xã hội hiện đại.
1.1.2 Các bước xây dựng chủ đề
- Xác định mục tiêu cần đạt của chủ đề
- Xây dựng bảng mô tả
- Biên soạn câu hỏi/bài tập
- Xây dựng kế hoạch thực hiện chủ đề
- Tổ chức thực hiện chủ đề
1.1.3 Quy trình xây dựng chủ đề dạy học
Xây dựng kế hoạch dạy học theo chủ đề là một nhiệm vụ mới mẻ, giúp giáo viên chủ động hơn trong việc nắm vững nội dung Chương trình Giáo dục phổ thông mới Qua đó, giáo viên có thể lập kế hoạch dạy học cho cả năm học một cách hiệu quả, đạt được các mục tiêu đề ra cho từng bài học theo chủ đề sách giáo khoa đã được biên soạn.
1.1.3.1 Xác định tên chủ đề, thời lượng thực hiện
Để cải tiến nội dung sách giáo khoa (SGK), cần xác định tên chủ đề dựa trên chương trình và SGK hiện hành, sắp xếp hợp lý các nội dung môn học Việc này bao gồm loại bỏ thông tin cũ, lạc hậu và những nội dung trùng lặp, đồng thời cập nhật thông tin mới phù hợp với điều kiện địa phương và mục tiêu giáo dục Các đơn vị kiến thức cần được tập hợp theo mối liên hệ lý luận và thực tiễn, từ đó cấu trúc lại nội dung dạy học thành các chủ đề Giáo viên phải đảm bảo tính khoa học và logic của nội dung, đồng thời phù hợp với trình độ nhận thức và tâm lý của học sinh.
Thời lượng của một chủ đề nên được giới hạn từ 2 đến 5 tiết để đảm bảo việc biên soạn và tổ chức thực hiện hiệu quả Điều này giúp tổng số tiết của chương trình môn học không vượt quá hoặc thiếu so với quy định hiện hành, đảm bảo tính khả thi và hợp lý trong quá trình giảng dạy.
Sau khi xây dựng tên chủ đề và phân phối chương trình, tổ/nhóm chuyên môn cần trình Hiệu trưởng phê duyệt và ban hành chính thức Phân phối chương trình mới sẽ làm cơ sở cho việc tổ chức dạy học và hoạt động giáo dục, đồng thời xác định các biện pháp và điều kiện cần thiết để thực hiện Đây là cơ sở pháp lý cho các cấp quản lý giáo dục thực hiện thanh tra và kiểm tra việc thực hiện chương trình, kế hoạch giáo dục của đơn vị.
1.1.3.2 Xây dựng các mục tiêu cần đạt của chủ đề
Giáo viên nên hợp tác với các tổ, nhóm chuyên môn để xác định mục tiêu về kiến thức và kỹ năng cần đạt cho từng chủ đề, phù hợp với đặc điểm của học sinh Việc này cần dựa trên chuẩn kiến thức và kỹ năng để đảm bảo hiệu quả trong quá trình giảng dạy.
Giáo viên nên linh hoạt lựa chọn phương pháp và kỹ thuật dạy học phù hợp với từng chủ đề, điều kiện cơ sở vật chất và đối tượng học sinh Các phương pháp như nêu vấn đề, theo hợp đồng hay theo chủ đề có thể được áp dụng Đặc biệt, việc tuân thủ đúng quy trình và các bước thực hiện của các phương pháp dạy học tích cực là rất quan trọng để đạt hiệu quả cao trong giảng dạy.
