Thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân các tỉnh Bắc Trung Bộ hiện nay.Thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân các tỉnh Bắc Trung Bộ hiện nay.Thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân các tỉnh Bắc Trung Bộ hiện nay.Thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân các tỉnh Bắc Trung Bộ hiện nay.Thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân các tỉnh Bắc Trung Bộ hiện nay.
NỘI DUNG
1.1 Các công trình nghiên cứu về chính sách công
1.1.1 Các nghiên cứu của các tác giả ngoài nước về chính sách công
Cuốn "Nghiên cứu chính sách công: chu trình chính sách và tiểu hệ thống chính sách" của Michael Howlett và M Ramesh (1995) do Nhà xuất bản Oxford University Press phát hành, đã phân tích sâu sắc các khái niệm liên quan đến chính sách công và chu trình chính sách Tác phẩm đặc biệt làm rõ các khía cạnh của thực thi chính sách, bao gồm khái niệm, các công cụ thực thi, các nhân tố ảnh hưởng, phương thức thực thi và sự phù hợp trong việc lựa chọn công cụ để đảm bảo hiệu quả thực thi chính sách.
Bài viết "Chính sách công: Các phương pháp tiếp cận thực thi" của Basir Chand (2009) so sánh hai phương pháp chính trong thực thi chính sách công là phương pháp trên – xuống và phương pháp dưới – lên Tác giả cũng đề xuất các phương pháp khác như phương pháp cơ cấu, phương pháp thủ tục, phương pháp hành vi và phương pháp chính trị để giúp hiểu rõ hơn về bản chất của quá trình thực thi chính sách công.
Millicent Addo's 2011 doctoral dissertation, "Externally Assisted Development Projects in Africa: Implementation and Public Policy," from the Nelson Mandela School of Public Policy and Urban Affairs, systematically examines policy implementation approaches The study highlights various conditions and factors influencing policy execution, including political, economic, and organizational elements.
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
Các công trình nghiên cứu về chính sách công
1.1.1 Các nghiên cứu của các tác giả ngoài nước về chính sách công
Cuốn "Nghiên cứu chính sách công: chu trình chính sách và tiểu hệ thống chính sách" của Michael Howlett và M Ramesh (1995) do Nhà xuất bản Oxford University Press phát hành, đã phân tích sâu sắc các khái niệm liên quan đến chính sách công và chu trình chính sách Tác phẩm đặc biệt nhấn mạnh vào việc thực thi chính sách, bao gồm khái niệm, các công cụ, các yếu tố ảnh hưởng, phương thức thực thi và tính phù hợp của việc lựa chọn công cụ trong quá trình thực thi chính sách.
Bài viết "Chính sách công: Các phương pháp tiếp cận thực thi" của Basir Chand (2009) so sánh hai phương pháp chính trong thực thi chính sách công là phương pháp trên – xuống và phương pháp dưới – lên Từ đó, tác giả đề xuất các phương pháp khác như phương pháp cơ cấu, phương pháp thủ tục, phương pháp hành vi và phương pháp chính trị để hiểu rõ hơn về bản chất của quá trình thực thi chính sách công.
Millicent Addo's 2011 doctoral dissertation, titled "Externally Assisted Development Projects in Africa: Implementation and Public Policy," conducted at the Nelson Mandela School of Public Policy and Urban Affairs, systematically analyzes policy implementation approaches The study highlights key conditions and factors influencing policy execution, including political, economic, and organizational elements.
1.1.2 Các nghiên cứu của các tác giả trong nước về chính sách công
Cuốn sách "Tìm hiểu về khoa học chính sách công" của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh trình bày những vấn đề cơ bản liên quan đến khái niệm, cấu trúc và chu trình chính sách công Chu trình này bao gồm bốn giai đoạn chính: xác lập chương trình nghị sự, ra quyết định chính sách, triển khai chính sách và đánh giá chính sách Tác phẩm nhấn mạnh rằng chính sách công là một lĩnh vực nghiên cứu còn mới mẻ, do đó, nó cung cấp những nhận thức và cơ sở lý luận ban đầu cho các khảo sát sâu hơn về quy trình hoạch định chính sách tại Việt Nam.
Cuốn Đại cương về Chính sách công của Nguyễn Hữu Hải, Lê Văn Hòa
Phân tích chính sách công là một quá trình quan trọng, đóng vai trò khởi đầu và xuyên suốt trong chu trình chính sách Nó bao gồm khái niệm, chức năng và ý nghĩa của việc phân tích, cùng với các nguyên tắc và yêu cầu cần thiết Các yếu tố tác động đến phân tích chính sách công cũng được xem xét, bao gồm tiêu chí và nội dung phân tích Ngoài ra, phương pháp phân tích chính sách công là một phần không thể thiếu để đảm bảo tính hiệu quả và khả thi của các quyết định chính sách.
Cuốn "Đại cương về Chính trị học" của Lê Văn Đính cung cấp cái nhìn sâu sắc về quan niệm, đặc trưng và chu trình chính sách công Tài liệu này tiếp cận vấn đề chính sách công từ góc độ Chính trị học, nhấn mạnh vai trò quan trọng của Nhà nước trong việc thực thi các chính sách công, đặc biệt là các chính sách xã hội, nhằm đảm bảo công bằng xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Cuốn sách "Chính sách công - lý luận và thực tiễn" của Cao Quốc Hoàng và Nguyễn Đỗ Kiên giới thiệu về Khoa học chính sách và chính sách công, nhấn mạnh vai trò quan trọng của chúng trong việc vận hành xã hội Mặc dù nghiên cứu về lĩnh vực này ở Việt Nam còn hạn chế, cuốn sách được xây dựng dựa trên lý thuyết hiện đại từ các nước phát triển và thực tiễn tại Việt Nam Nội dung cuốn sách bao gồm lý luận chung về chính sách công, đánh giá chính sách công, và một số tình huống thực tiễn áp dụng chính sách, pháp luật, cùng với phụ lục chứa các quy định trong Hiến pháp và luật hiện hành liên quan đến quá trình chính sách tại Việt Nam.
Cuốn sách "Chính sách công - lý luận và thực tiễn" phản ánh thực trạng hiện nay, cho thấy nhiều sinh viên đại học và cán bộ, công chức trẻ thiếu kỹ năng mềm và kiến thức về khoa học chính sách, điều này dẫn đến khó khăn trong quá trình xây dựng chính sách công tại Việt Nam Thời gian xây dựng chính sách thường kéo dài và chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu thực tiễn Cuốn sách cung cấp tri thức, kỹ năng, quy trình và nguyên lý cơ bản nhằm cải thiện quá trình xây dựng và thực thi chính sách công, góp phần khắc phục những hạn chế hiện tại.
Cuốn "Hoạch định và thực thi chính sách công" của Lê Như Thanh và Lê Văn Hòa cung cấp cái nhìn tổng quan về chính sách công, bao gồm quan niệm, vai trò, phân loại và chu trình của nó Tác phẩm cũng đi sâu vào quy trình hoạch định chính sách công, nêu rõ khái niệm, vai trò, các chủ thể tham gia, cũng như yêu cầu và căn cứ cần thiết cho một chính sách hiệu quả Ngoài ra, cuốn sách phân tích các yếu tố ảnh hưởng, quy trình, mô hình hoạch định và phương pháp đánh giá tác động của chính sách công, từ đó làm rõ tầm quan trọng của việc thực thi chính sách công trong thực tiễn.
Luận án tiến sĩ của Lê Văn Hòa (2015) nghiên cứu về quản lý theo kết quả trong thực thi chính sách công ở Việt Nam Luận án này làm rõ các lý luận liên quan đến chính sách công và thực thi chính sách, đồng thời giới thiệu mô hình quản lý thực thi chính sách theo kết quả Đặc biệt, tác giả nhấn mạnh những nguyên tắc quan trọng cần áp dụng trong quản lý thực thi chính sách công để đảm bảo rằng quá trình thực thi đạt được các mục tiêu đã đề ra khi ban hành chính sách.
Ngoài các tư liệu đã đề cập, còn có nhiều bài viết trên các tạp chí liên quan đến quan niệm, đặc điểm và chu trình chính sách công, cũng như việc đánh giá chính sách công Nội dung và tiêu chí đánh giá chính sách công được thể hiện rõ trong các tác phẩm như "Chính sách công" của Lê Chi Mai và "Đánh giá chính sách công ở Việt Nam - Vấn đề và giải pháp" của Nguyễn Đăng Thành.
Các công trình về chính sách an sinh xã hội, thực thi chính sách an sinh xã hội, thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân
an sinh xã hội, thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân
1.2.1 Nhóm công trình nghiên cứu về chính sách an sinh xã hội và thực thi chính sách an sinh xã hội
1.2.1.1 Các nghiên cứu của các tác giả ngoài nước về an sinh xã hội, chính sách an sinh xã hội, thực thi chính sách an sinh xã hội
Cuốn sách "An sinh xã hội hôm nay và ngày mai" của tác giả Robert M Ball nghiên cứu vai trò của nhà nước trong việc bảo vệ người dân trước các rủi ro xã hội Tác phẩm nhấn mạnh các chương trình của chính phủ nhằm hỗ trợ những cá nhân gặp khó khăn, giúp họ đối phó với tình trạng mất hoặc giảm thu nhập.
Cuốn sách "An sinh xã hội trong viễn cảnh toàn cầu" của tác giả John Dixon nhấn mạnh rằng an sinh xã hội (ASXH) của một quốc gia nhằm cung cấp các biện pháp công cộng để bảo vệ người dân trước những rủi ro do pháp luật quy định Những biện pháp này bao gồm hỗ trợ cho những trường hợp mất mát thu nhập hoặc thu nhập không đủ, cũng như hỗ trợ chi phí cho những người sống phụ thuộc ASXH chủ yếu hướng tới các cá nhân và hộ gia đình gặp phải tình huống mất hoặc giảm thu nhập một cách đột ngột.
Bài viết "Về bảo trợ xã hội và thúc đẩy xã hội" của nhóm tác giả M.Grosh, C.Ninno, E.Tesliuc và A.Ouerghi tập trung vào việc thiết kế và triển khai hệ thống an sinh xã hội hiệu quả Các tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của bảo trợ xã hội trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm nghèo Họ đề xuất những chiến lược cụ thể nhằm tối ưu hóa các chương trình an sinh, đảm bảo rằng sự hỗ trợ đến tay những người cần thiết nhất Qua nghiên cứu, bài viết cung cấp cái nhìn sâu sắc về các thách thức và cơ hội trong việc phát triển hệ thống bảo trợ xã hội bền vững.
Mạng lưới an sinh xã hội (ASXH) được thiết lập nhằm hỗ trợ những người gặp khó khăn về kinh tế, ngăn họ rơi vào cảnh bần hàn, đồng thời cung cấp thu nhập tối thiểu cho những người nghèo thường xuyên ASXH bao gồm các chính sách trợ giúp xã hội không có đóng góp, tập trung vào đối tượng người nghèo và những người dễ bị tổn thương Tuy nhiên, ASXH chỉ chú trọng đến các hoạt động chính thức của nhà nước mà không xem xét vai trò của tư nhân và thị trường trong việc cung cấp dịch vụ an sinh xã hội.
Cuốn sách "Thực hiện chính sách và phúc lợi xã hội" của Frederick A Lazin và Hubert H Humphrey Center, Ben-Gurion, phân tích ảnh hưởng của hệ thống chính trị đến việc thực hiện các chính sách nội địa của quốc gia Nghiên cứu chỉ ra rằng sự tác động này có vai trò quan trọng trong việc triển khai các chính sách phúc lợi xã hội, giáo dục và y tế tại Israel, cũng như các chương trình nhà ở liên bang dành cho người Mỹ có thu nhập thấp.
Hai tác giả William Reichenstein, William Meyer trong cuốn sách Social
Security Strategies: How to Optimize Retirement Benefits (Chiến lược ASXH:
Để tối ưu hóa lợi ích hưu trí, bài viết cung cấp các phương pháp sử dụng thông tin và công nghệ tự động nhằm tận dụng tối đa các lợi ích an sinh xã hội (ASXH) Nội dung cũng chỉ ra những yếu tố ảnh hưởng đến ASXH và hưu trí của người dân Mỹ, đồng thời đề xuất các biện pháp chuyên gia giúp người dân xây dựng chiến lược ASXH thông minh, từ đó nâng cao thu nhập đời sống và giảm thiểu nguy cơ cạn kiệt tiền tiết kiệm hưu trí.
Cuốn Basis of social security in Asia: Mutual aid, micro-insurance and social security (Cơ sở ASXH ở châu Á: Viện trợ lẫn nhau, bảo hiểm vi mô và
James Midgley là nhà nghiên cứu tiên phong trong việc phân tích sâu sắc các hoạt động của các hiệp hội lẫn nhau và các chương trình bảo hiểm vi mô tại châu Á, nơi mà các chương trình này đã phát triển mạnh mẽ.
Nazery, Khalid, Armi Suzana Zamil và Farida Farid trong bài nghiên cứu "Kinh nghiệm phát triển kinh tế biển một số nước châu Á và bài học cho Malaysia" đã nhấn mạnh tầm quan trọng của nguồn lợi biển đối với sự phát triển kinh tế - xã hội Nghiên cứu này không chỉ xem xét lợi ích kinh tế mà còn đặt ra vấn đề bảo vệ môi trường Các tác giả khuyến nghị rằng Nhà nước cần có chính sách quản lý và khai thác nguồn lợi biển một cách hiệu quả, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững mà không gây hại cho môi trường.
Vì vậy, muốn phát triển bền vững cần phải có chính sách hợp lý, tránh việc khai thác quá mức gây ô nhiễm môi trường biển.
1.2.1.2 Các nghiên cứu của các tác giả trong nước về an sinh xã hội, chính sách an sinh xã hội, thực thi chính sách an sinh xã hội
Cuốn Pháp luật an sinh xã hội - kinh nghiệm một số nước đối với Việt
Trần Hoàng Hải và Lê Thị Thúy Hương đã phân tích quan niệm và vai trò của pháp luật an sinh xã hội tại các nước như Đức, Nga, và Hoa Kỳ, đồng thời khái quát hệ thống pháp luật an sinh xã hội của Việt Nam Các tác giả nhấn mạnh rằng để hoàn thiện pháp luật an sinh xã hội trong bối cảnh mới, Việt Nam cần xúc tiến xây dựng Bộ Luật an sinh xã hội và cải cách các Luật Bảo hiểm xã hội và Bảo hiểm y tế Cuốn sách "Mô hình phát triển xã hội của một số nước phát triển Châu Âu" cũng góp phần vào việc nghiên cứu này.
Kinh nghiệm và ý nghĩa đối với Việt Nam của Nguyễn Quang Thuấn, Bùi Nhật
Quang [51] đã nghiên cứu cách mà các quốc gia phát triển ở châu Âu cung cấp dịch vụ an sinh xã hội (ASXH) cho người dân Từ những phân tích này, tác giả rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu và đề xuất giải pháp cho việc lựa chọn mô hình phát triển, cũng như chính sách đảm bảo ASXH phù hợp với Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường.
Cuốn Hệ thống an sinh xã hội của EU và bài học kinh nghiệm cho Việt
Đinh Công Tuấn đã thực hiện một phân tích tổng quan về hệ thống an sinh xã hội (ASXH) của châu Âu, làm rõ các nhu cầu và thách thức trong việc cải cách hệ thống này Ông chỉ ra những thành tựu và hạn chế, cũng như kinh nghiệm trong việc đảm bảo ASXH qua các mô hình như “thị trường xã hội” của Đức, “xã hội dân chủ” của Thụy Điển, và “thị trường tự do” của Anh Bài viết cung cấp nhiều luận cứ khoa học hữu ích cho việc xây dựng và thực hiện chính sách ASXH phù hợp với điều kiện hiện tại của Việt Nam.
Cuốn sách của Trần Thị Nhung đã phân tích khái niệm và lịch sử phát triển hệ thống bảo đảm xã hội tại Nhật Bản Tác giả cung cấp thông tin chi tiết về các khía cạnh như bảo đảm xã hội, bảo đảm thu nhập, bảo hiểm chăm sóc sức khỏe và trợ giúp xã hội Đồng thời, cuốn sách cũng phân tích những thay đổi quan trọng trong môi trường bảo đảm xã hội, đặc biệt là tác động của nền kinh tế thị trường đến hệ thống phúc lợi xã hội trong mô hình nhà nước phúc lợi của Nhật Bản.
Cuốn sách của Nguyễn Duy Dũng đã tổng quan về sự hình thành và phát triển chế độ phúc lợi xã hội tại Nhật Bản, nêu rõ các hình thức và biện pháp của nhà nước trong việc đảm bảo phúc lợi xã hội, bao gồm chế độ chăm sóc sức khỏe, phúc lợi cho bà mẹ và trẻ em, cũng như hỗ trợ người già, người tàn tật và người có thu nhập thấp Bên cạnh đó, tác phẩm cũng đề cập đến tổ chức quản lý và tài chính liên quan đến việc thực hiện chính sách phúc lợi xã hội tại Nhật Bản.
Giáo trình nhập môn về an sinh xã hội của Nguyễn Hải Hữu và Hệ thống an sinh xã hội ở Việt Nam đã trình bày các khái niệm cơ bản về an sinh xã hội, mô hình, cấu trúc, phương pháp đánh giá và các nhân tố ảnh hưởng đến chính sách an sinh xã hội, đồng thời nhấn mạnh vai trò và tầm quan trọng của việc xây dựng và thực thi các chính sách này Cuốn Giáo trình An sinh xã hội của Nguyễn Văn Định cung cấp kiến thức cơ sở về an sinh xã hội, nêu rõ vai trò của nó cùng với hệ thống chính sách như bảo hiểm xã hội, cứu trợ xã hội, ưu đãi xã hội, chính sách xóa đói giảm nghèo và quỹ dự phòng Tài liệu này cũng đề cập đến sự cần thiết và các nguyên tắc quản lý nhà nước về an sinh xã hội, là cơ sở để phân tích các vấn đề lý luận về an sinh xã hội ở Việt Nam hiện nay.
Cuốn sách "Những thách thức và giải pháp đối với chính sách an sinh xã hội bền vững cho tất cả mọi người tại Việt Nam và Đức", được xuất bản năm 2013, tập hợp các bài tham luận của những nhà khoa học hàng đầu về an sinh xã hội (ASXH) từ cả hai quốc gia Những bài viết này không chỉ phân tích thực trạng ASXH mà còn rút ra những bài học quý giá cho Việt Nam trong việc áp dụng mô hình ASXH của Đức Thêm vào đó, cuốn "An sinh xã hội ở Việt Nam hướng tới năm 2020" của Vũ Văn Phúc cũng đóng góp vào việc định hướng chính sách ASXH tại Việt Nam trong tương lai.
Khái quát kết quả chủ yếu của các công trình đã công bố liên quan đến đề tài và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu
1.3.1 Khái quát kết quả chủ yếu của các công trình đã công bố liên quan đến đề tài
Các nghiên cứu đã chỉ ra những lý luận và thực tiễn liên quan đến chính sách công và thực thi chính sách an sinh xã hội tại Việt Nam Từ những công trình này, có thể rút ra những nội dung chính sau đây:
Các nghiên cứu về chính sách công đã phân tích khái niệm, vai trò, cấu trúc, nội dung và chu trình của chính sách Những tài liệu này cung cấp cơ sở cho tác giả để làm rõ các nội dung cốt lõi liên quan đến chính sách công, đặc biệt là chính sách an sinh xã hội.
Nghiên cứu về chính sách an sinh xã hội tại Việt Nam đã chỉ ra các vấn đề cơ bản như lý luận và kinh nghiệm quốc tế, vai trò của Nhà nước trong thực thi chính sách, cũng như thực trạng và hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội hiện nay Bài viết cũng đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách an sinh xã hội trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Các nội dung này sẽ giúp làm rõ quan niệm, cấu trúc và vai trò của chính sách an sinh xã hội, đồng thời đánh giá thực trạng và đưa ra giải pháp tăng cường thực thi chính sách an sinh xã hội tại Việt Nam.
Nghiên cứu về an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân đã chỉ ra những nội dung cốt lõi như dạy nghề, giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, và cung cấp nhà ở xã hội cho ngư dân ven biển Các kết quả này đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích thực trạng chính sách an sinh xã hội tại các tỉnh Bắc Trung Bộ, giúp nâng cao sinh kế và chuyển đổi cơ cấu nghề nghiệp khai thác hải sản cho cộng đồng.
1.3.2 Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu
Luận án nghiên cứu đề tài “Thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân các tỉnh Bắc Trung Bộ hiện nay” kế thừa và chọn lọc các kết quả nghiên cứu đã công bố, nhằm giải quyết những vấn đề cụ thể liên quan đến chính sách an sinh xã hội cho ngư dân trong khu vực này.
Chính sách an sinh xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển bền vững cho cộng đồng ngư dân Phân tích cơ sở lý luận về chính sách này giúp làm rõ các nguyên tắc và mục tiêu cần đạt được Việc thực thi chính sách an sinh xã hội cho ngư dân không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo vệ quyền lợi của họ trong quá trình khai thác tài nguyên biển Do đó, cần có các giải pháp cụ thể và hiệu quả để triển khai các chính sách này, nhằm tạo ra một môi trường sống và làm việc an toàn cho ngư dân.
- Phân tích, khảo sát, đánh giá thực trạng thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân các tỉnh Bắc Trung Bộ.
Dựa trên lý luận và thực trạng thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân tại các tỉnh Bắc Trung Bộ, bài viết xác định quan điểm và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách an sinh xã hội cho ngư dân trong khu vực này hiện nay.
Các công trình nghiên cứu đã làm rõ lý luận về chính sách công và chính sách an sinh xã hội (ASXH), cùng với việc thực thi các chính sách này Qua đó, NCS nhận diện vai trò quan trọng của Nhà nước trong việc thực hiện chính sách ASXH Những công trình công bố cũng chỉ ra các giải pháp mà Nhà nước áp dụng trong việc hoạch định và thực thi chính sách công, cũng như chính sách ASXH.
Hiện nay, chưa có nghiên cứu nào phân tích thực thi chính sách an sinh xã hội (ASXH) cho cộng đồng ngư dân tại các tỉnh Bắc Trung Bộ Luận án này sẽ cung cấp một góc độ tiếp cận độc đáo về mục tiêu, mô hình và giải pháp ASXH, nhằm đáp ứng nhu cầu cụ thể của cộng đồng ngư dân trong khu vực, đồng thời tránh sự trùng lặp với các công trình đã được công bố trước đó.
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC THI CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI CHO CỘNG ĐỒNG NGƯ DÂN
An sinh xã hội và chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân
Trong tác phẩm "Phê phán Cương lĩnh Gô-ta" năm 1875, tác giả đã phản bác quan niệm phi thực tế của phái Lát-xan thuộc Đảng Công nhân Dân chủ - xã hội Đức, cho rằng trong chủ nghĩa xã hội, mỗi người lao động cần nhận được thu nhập đầy đủ từ lao động của mình.
C Mác đã đưa ra những luận điểm có tầm bao quát rộng về việc phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội nhằm thực hiện bảo đảm đời sống cho nhân dân.
Theo C Mác, trước khi phân phối cho người lao động, tổng sản phẩm cần phải khấu trừ ba phần: đầu tiên là phần để thay thế tư liệu sản xuất đã tiêu dùng; thứ hai là phần bổ sung cho việc mở rộng sản xuất; và thứ ba là quỹ dự trữ hoặc quỹ bảo hiểm nhằm phòng ngừa các tai nạn và rối loạn do hiện tượng tự nhiên gây ra.
Các khoản khấu trừ vào "thu nhập không bị cắt xén của lao động" là điều tất yếu trong kinh tế, với mức độ khấu trừ phụ thuộc vào các nguồn lực hiện có Phần còn lại của tổng sản phẩm sẽ được sử dụng cho tiêu dùng Trước khi phân phối cho cá nhân, cần phải khấu trừ các chi phí quản lý chung không trực tiếp liên quan đến sản xuất, các khoản chi cho nhu cầu chung như giáo dục và y tế, cũng như quỹ hỗ trợ cho những người không có khả năng lao động Tóm lại, đây là những hoạt động mà hiện nay được gọi là cứu tế xã hội của nhà nước.
Dựa trên các luận điểm của C Mác, có thể nhận thấy rằng hệ thống chính sách an sinh xã hội ở mỗi quốc gia hiện nay đảm nhận ba chức năng chính: phòng ngừa rủi ro, giảm thiểu rủi ro và khắc phục rủi ro cho công dân Những chức năng này đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Thuật ngữ an sinh xã hội xuất hiện từ cuộc cách mạng công nghiệp thế kỷ XIX, khi mà đời sống người lao động phụ thuộc vào thu nhập từ sức lao động Những rủi ro như ốm đau, tai nạn, thất nghiệp và tuổi già đã trở thành nỗi lo lớn cho họ Để đối phó với tình trạng này, nhiều quốc gia đã khuyến khích sự hỗ trợ lẫn nhau và kêu gọi người lao động tự tiết kiệm để chuẩn bị cho những biến cố trong cuộc sống, đồng thời thực hiện các chính sách trợ cấp cho người lao động.
Khái niệm an sinh xã hội lần đầu tiên được sử dụng chính thức trong Luật về an sinh xã hội của Hoa Kỳ năm 1935 Từ đó, khái niệm này đã xuất hiện trong nhiều đạo luật của các quốc gia và các định chế quốc tế, bao gồm Hiến chương Đại Tây Dương 1941 và Công ước về quy phạm tối thiểu về an sinh xã hội của Tổ chức Lao động quốc tế năm 1952 Hiện nay, với sự đa dạng về nội dung và phương thức tiếp cận, có nhiều quan điểm khác nhau về an sinh xã hội.
Theo Liên Hợp quốc, an sinh xã hội tiếp cận trên quyền của người dân:
Mọi người dân và hộ gia đình đều có quyền hưởng mức tối thiểu về sức khỏe và phúc lợi xã hội, bao gồm quyền được ăn, mặc, chăm sóc y tế (kể cả thai sản), và các dịch vụ xã hội thiết yếu Họ cũng có quyền an sinh khi gặp phải các biến cố như mất việc, ốm đau, tàn tật, góa phụ, tuổi già, hoặc những trường hợp bất khả kháng khác.
Theo Ngân hàng Thế giới, an sinh xã hội là các biện pháp mà chính phủ áp dụng để hỗ trợ cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng trong việc đối phó với những rủi ro ảnh hưởng đến thu nhập Mục tiêu chính của an sinh xã hội là giảm thiểu sự dễ bị tổn thương và bấp bênh về thu nhập cho người dân.
Theo Tổ chức Lao động quốc tế, an sinh xã hội liên quan đến việc đảm bảo các chính sách công cộng nhằm hỗ trợ các thành viên trong xã hội, giúp họ vượt qua những khó khăn kinh tế do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tàn tật, và các vấn đề khác như chăm sóc y tế, trợ cấp cho gia đình đông con, hay người già qua đời.
Ngân hàng Phát triển Châu Á định nghĩa an sinh xã hội là các chính sách và chương trình nhằm giảm nghèo, giảm thiểu sự yếu thế và nâng cao khả năng ứng phó của người dân với rủi ro và suy giảm thu nhập Tại Việt Nam, thuật ngữ an sinh xã hội đã xuất hiện từ những năm 70 của thế kỷ XX trong các nghiên cứu của các học giả Sài Gòn, và từ năm 1995, thuật ngữ này đã được sử dụng phổ biến hơn trong xã hội.
Trong tư tưởng của Hồ Chí Minh, các quan điểm về chính sách an sinh xã hội đã được hình thành từ sớm Trong bản Di chúc công bố năm 1969, Người đã nêu rõ yêu cầu đối với cán bộ và đảng viên, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chăm lo cho đời sống nhân dân và xây dựng một xã hội công bằng, văn minh.
Đảng cần có kế hoạch phát triển kinh tế và văn hóa để nâng cao đời sống nhân dân Tư tưởng Hồ Chí Minh về an sinh xã hội thể hiện rõ trong chính sách đối với các đối tượng như người cao tuổi, thiếu niên, nhi đồng, thanh niên, trí thức, công nhân, nông dân, học sinh, sinh viên, và các dân tộc thiểu số Việc chăm sóc và thực hiện tốt chính sách cho mọi tầng lớp trong xã hội chính là an sinh xã hội theo tư tưởng của Người.
Trong cuốn Giáo trình nhập môn an sinh xã hội của Nguyễn Hải Hữu, an sinh xã hội được định nghĩa là hệ thống các cơ chế và chính sách của Nhà nước cùng cộng đồng, nhằm hỗ trợ mọi thành viên trong xã hội đối phó với rủi ro và cú sốc kinh tế - xã hội Điều này giúp họ tránh khỏi tình trạng suy giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn, bệnh nghề nghiệp, tuổi già hoặc các nguyên nhân khác dẫn đến nghèo khổ Hệ thống này cũng cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng thông qua các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, trợ giúp xã hội và ưu đãi xã hội.
Trong cuốn "An sinh xã hội Việt Nam hướng tới 2020", tác giả Vũ Văn Phúc định nghĩa an sinh xã hội (ASXH) theo hai cách: theo nghĩa rộng, ASXH là việc đảm bảo quyền con người để họ được sống an bình và an toàn trong xã hội; theo nghĩa hẹp, ASXH đảm bảo thu nhập và các điều kiện thiết yếu cho cá nhân, gia đình và cộng đồng khi họ gặp khó khăn về thu nhập do mất khả năng lao động hoặc việc làm ASXH cũng hỗ trợ những đối tượng yếu thế như người già cô đơn, trẻ em mồ côi, người tàn tật, và những người bị ảnh hưởng bởi thiên tai, tạo ra một lưới an toàn nhiều tầng lớp cho mọi thành viên trong xã hội khi họ đối mặt với rủi ro về thu nhập.
Thực thi chính sách an sinh xã hội và các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân
2.2.1 Tổ chức thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân
Tổ chức thực thi chính sách là giai đoạn quan trọng trong chu trình chính sách, chuyển hóa ý chí của chủ thể thành hiện thực nhằm đạt mục tiêu định hướng Để thực thi chính sách hiệu quả, cần tuân thủ các bước cơ bản: đầu tiên, xây dựng kế hoạch triển khai, bao gồm tổ chức, điều hành, cung cấp nguồn lực và quy định trách nhiệm của các bên liên quan Tiếp theo, phổ biến và tuyên truyền chính sách để mọi người hiểu rõ mục đích và tính khả thi của nó Sau đó, phân công và phối hợp giữa các cơ quan quản lý và chính quyền địa phương để đảm bảo sự đồng bộ trong thực hiện Bước tiếp theo là duy trì và điều chỉnh chính sách để phù hợp với thực tế Cuối cùng, kiểm tra, tổng kết và đánh giá tình hình thực thi nhằm rút ra bài học kinh nghiệm để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách.
Thực thi chính sách an sinh xã hội là quá trình chuyển đổi các chủ trương và biện pháp liên quan đến hệ thống ASXH thành kết quả thực tế thông qua các hoạt động tổ chức trong bộ máy Nhà nước Quá trình này bao gồm sự tham gia của các tổ chức, đơn vị, gia đình và cá nhân trong xã hội, nhằm đạt được các mục tiêu mà chính sách đề ra Điều này liên quan đến việc triển khai các chính sách như trợ giúp xã hội, ưu đãi xã hội, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và giải quyết việc làm, sử dụng các công cụ và bộ máy của Nhà nước để hiện thực hóa các mục tiêu đã đặt ra.
Chúng tôi cho rằng việc thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân là quá trình áp dụng hệ thống chính sách an sinh vào cuộc sống của họ thông qua các công cụ và bộ máy của Nhà nước Mục tiêu của quá trình này là phòng ngừa, giảm thiểu và khắc phục rủi ro mà cộng đồng ngư dân phải đối mặt.
Để nâng cao đời sống cho ngư dân, cần tập trung vào ba chính sách chính: Thứ nhất, tăng cường nguồn vốn tín dụng với lãi suất ưu đãi để ngư dân có thể đầu tư vào phương tiện đánh bắt xa bờ Thứ hai, hoàn thiện hệ thống bảo hiểm và thông tin liên lạc nhằm giảm thiểu rủi ro thiên tai trong quá trình làm việc trên biển Thứ ba, hỗ trợ quy hoạch hạ tầng cho làng nghề cá, bao gồm điện, nước, trường học và cơ sở y tế, nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của cộng đồng ven biển Đồng thời, cần chú trọng đến bảo hiểm cho ngư dân, bao gồm bảo hiểm phương tiện, bảo hiểm sức khỏe với hình thức linh hoạt và bảo hiểm hưu trí tự nguyện, giúp đảm bảo an sinh xã hội và hỗ trợ tài chính khi ngư dân không còn khả năng ra khơi.
2.2.2 Sự cần thiết thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân
Cộng đồng ngư dân không chỉ tham gia trực tiếp vào việc khai thác thủy hải sản mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chủ quyền biển đảo Họ được xem như những "cột mốc sống" trên biển, góp phần vào sự phát triển kinh tế và đảm bảo quốc phòng an ninh Việc phát huy vai trò của ngư dân là cần thiết để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ biển, đồng thời thực thi các chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng này là rất quan trọng.
Nhà nước cần thực hiện chức năng xã hội hiệu quả để đảm bảo sự công bằng trong phân phối thu nhập cho cộng đồng ngư dân, giúp họ cảm thấy được quan tâm và không bị bỏ rơi trong những rủi ro cuộc sống Cộng đồng ngư dân thường phải đối mặt với nhiều rủi ro từ thiên nhiên và xã hội, trong khi cơ sở hạ tầng và dịch vụ xã hội tại các vùng biển còn yếu kém Việc đảm bảo an sinh xã hội không chỉ giúp củng cố vai trò của Nhà nước mà còn nâng cao hiệu quả quản lý xã hội đối với cộng đồng ngư dân.
Hai là, Nhà nước thực thi chính sách ASXH nhằm khắc phục những hạn chế của nền kinh tế thị trường.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một hệ thống kinh tế đa thành phần hoạt động theo cơ chế thị trường, được quản lý và điều tiết bởi Nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Mặc dù có nhiều ưu điểm, nền kinh tế này vẫn gặp phải những hạn chế như phân hóa giàu nghèo và ô nhiễm môi trường Do đó, việc áp dụng các công cụ, chính sách và nguồn lực của Nhà nước là cần thiết để định hướng và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, bảo vệ môi trường, đồng thời thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, xóa đói giảm nghèo và giảm bất bình đẳng trong cộng đồng ngư dân.
Ba là, góp phần tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội.
Hỗ trợ cộng đồng ngư dân tham gia thị trường lao động không chỉ giúp giảm nghèo và bất bình đẳng, mà còn nâng cao an sinh xã hội và phát triển nguồn nhân lực Sự phát triển con người và tăng cường hòa nhập xã hội là nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững và củng cố sự gắn kết trong cộng đồng.
Hưởng an sinh xã hội (ASXH) là một quyền cơ bản của con người, và Nhà nước có trách nhiệm thực thi quyền này thông qua các chính sách ASXH Mục tiêu và nội dung của chính sách ASXH được xác định dựa trên mức độ ghi nhận quyền hưởng ASXH, nhằm đảm bảo cộng đồng ngư dân tiếp cận các dịch vụ cơ bản thiết yếu cho cuộc sống Chỉ khi Nhà nước nhận thức rõ nghĩa vụ của mình trong việc đảm bảo quyền hưởng ASXH cho cộng đồng ngư dân và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đó, thì vai trò của Nhà nước trong việc bảo vệ an sinh xã hội cho cộng đồng này mới được thực hiện hiệu quả.
Hệ thống chính sách an sinh xã hội hiệu quả là chìa khóa để nâng cao tương lai cho cộng đồng ngư dân, giúp họ phát triển độc lập và chủ động hơn Hiện nay, các chỉ số an sinh xã hội như sức khỏe, giáo dục, thu nhập, nhà ở và tuổi thọ ngày càng trở nên quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển con người và xã hội.
Nhà nước thực hiện chính sách an sinh xã hội (ASXH) để đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hóa và những biến động như khủng hoảng kinh tế, xung đột chính trị, thiên tai và tội phạm Sự tồn tại của một quốc gia gắn liền với mối liên hệ với các quốc gia khác, do đó, hợp tác giữa các quốc gia là cần thiết để tạo ra sự ổn định và tiến bộ cho toàn xã hội Nhiều văn bản pháp lý quan trọng như Tuyên ngôn nhân quyền và các công ước của Tổ chức Lao động quốc tế đã được ban hành nhằm thúc đẩy các quốc gia thực hiện hiệu quả các chương trình và chính sách ASXH.
ASXH trong nước và trên phạm vi toàn cầu.
2.2.3 Chủ thể và quy trình thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân
2.2.3.1 Chủ thể thực thi chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân
An sinh xã hội (ASXH) đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của quốc gia và góp phần phòng ngừa rủi ro, giữ gìn ổn định cuộc sống cho mọi thành viên trong xã hội, từ đó thúc đẩy tiến bộ và công bằng xã hội Đảm bảo thực hiện ASXH tại Việt Nam là nhiệm vụ quan trọng và thường xuyên của Đảng, Nhà nước, và toàn bộ hệ thống chính trị Nhà nước không chỉ là chủ thể hoạch định chính sách mà còn là chủ thể triển khai thực thi các chính sách đó Đảng Cộng sản Việt Nam, với vai trò lãnh đạo duy nhất, dẫn dắt Nhà nước và xã hội thông qua các cương lĩnh, chiến lược, và định hướng chính sách, tạo cơ sở cho các cơ quan nhà nước ban hành các chính sách công hiệu quả.
Trong quá trình hoạch định và xây dựng chính sách, Đảng lãnh đạo Quốc hội và các đảng bộ địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc đề ra định hướng và chỉ đạo chiến lược Họ thực hiện công tác này bằng cách thể chế hóa quan điểm, tổ chức tuyên truyền và phổ biến chủ trương của Đảng cũng như chính sách, pháp luật của Nhà nước Các cấp ủy đảng phối hợp xây dựng địa bàn an toàn, phát triển kinh tế - xã hội cho ngư dân, đồng thời góp phần thực hiện tiêu chí đô thị văn minh và bảo vệ chủ quyền biển đảo Họ cũng hỗ trợ ngư dân trong việc phát triển kinh tế biển và nâng cao ý thức trách nhiệm của họ về an ninh trên biển, thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2045, đồng thời tuân thủ Công ước Liên hợp quốc về Luật biển.
1982 và các chính sách, pháp luật của Việt Nam về biển đảo.
Nhà nước, chính quyền các cấp
Nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong việc xây dựng và triển khai chính sách cho cộng đồng ngư dân, có trách nhiệm kiểm tra, giám sát và điều chỉnh kịp thời khi chính sách chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn Thông qua chính sách, Nhà nước cân đối nguồn lực để phát triển hài hòa, chọn lựa mục tiêu tăng trưởng bền vững và hỗ trợ ngư dân vượt qua khó khăn trong sản xuất và đời sống Để thực thi hiệu quả chính sách an sinh xã hội, Nhà nước cần huy động bộ máy hành chính từ Trung ương đến địa phương, với lực lượng nòng cốt là cán bộ công chức có chuyên môn trong việc ban hành chính sách và phê duyệt các dự án Ngoài ra, Nhà nước còn có vai trò điều phối, tạo môi trường thuận lợi cho các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân tham gia vào quá trình thực thi chính sách, nhằm đáp ứng nguyện vọng và đảm bảo ổn định cuộc sống cho ngư dân.
Trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội cho cộng đồng ngư dân, các cơ quan hành chính nhà nước đóng vai trò quan trọng trong quá trình tổ chức và triển khai.
Quốc hội: là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hoà