Một số khái niệm
Truyền hình là phương tiện truyền thông đại chúng sử dụng hình ảnh và âm thanh để truyền tải thông tin về các đối tượng hoặc cảnh vật từ xa qua sóng vô tuyến.
Truyền hình, ra đời vào đầu thế kỷ XX, đã phát triển mạnh mẽ nhờ tiến bộ khoa học và công nghệ, trở thành một kênh thông tin thiết yếu trong xã hội Ngày nay, truyền hình không chỉ là phương tiện giải trí mà còn là công cụ quan trọng trong quản lý xã hội, định hướng dư luận và giáo dục Từ thập kỷ 50, truyền hình đã tham gia tích cực vào việc phát triển văn hóa, quảng cáo và cung cấp dịch vụ Sự xuất hiện của truyền hình đã làm cho hệ thống truyền thông đại chúng trở nên mạnh mẽ hơn, gia tăng cả về số lượng và chất lượng Với những ưu thế kỹ thuật, truyền hình đã làm phong phú thêm nội dung và ý nghĩa cuộc sống, thu hút công chúng ngày càng đông đảo trên toàn cầu.
1.1.2 Tác phẩm báo chí truyền hình
Khi đánh giá một tác phẩm báo chí truyền hình, nội dung và hình thức (bao gồm hình ảnh và cách trình bày) là hai yếu tố quan trọng cần xem xét Hai phương diện này không chỉ gắn bó chặt chẽ mà còn ảnh hưởng lẫn nhau, góp phần quyết định chất lượng tổng thể của tác phẩm.
Nội dung tác phẩm báo chí truyền hình phản ánh một phần của cuộc sống thực tế thông qua sự lựa chọn và nhận thức sáng tạo của nhà báo Các tiêu chí về nội dung đóng vai trò quyết định trong việc đánh giá chất lượng của tác phẩm báo chí truyền hình.
Tính chất chính thể của tác phẩm báo chí có ý nghĩa quan trọng trong mối quan hệ với sản phẩm báo chí truyền hình hoàn chỉnh Sản phẩm này đóng vai trò là cầu nối giữa chủ thể và khách thể thông tin Dù tác phẩm báo chí truyền hình có chất lượng thông tin cao đến đâu, nó vẫn không có giá trị nếu không được truyền tải đến công chúng qua sản phẩm báo chí truyền hình hoàn chỉnh.
Trong các sản phẩm báo chí truyền hình, tác phẩm báo chí truyền hình có tính độc lập tương đối, được công chúng tiếp nhận và đánh giá như một chỉnh thể độc lập Tác phẩm này có khả năng tác động đến xã hội dựa trên tính chất và ý nghĩa của các thông điệp được truyền tải Mối quan hệ giữa tác phẩm và sản phẩm báo chí truyền hình là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể trong hoạt động báo chí.
1.1.3 Chương trình Thời sự truyền hình
Giống như các thể loại chương trình truyền hình khác, bản tin có nguồn gốc từ báo chí và phát thanh Tuy nhiên, thuật ngữ "bản tin" đã dần không còn phổ biến trong truyền hình, và người ta thường gọi đơn giản là "chương trình thời sự".
Chương trình thời sự không nhằm thể hiện hình tượng nghệ thuật đặc trưng của thể loại ký sự, mà đơn giản chỉ là bản tin thông báo về các sự kiện Những sự kiện này không chỉ được liệt kê mà còn được phân tích và khái quát, giúp làm rõ các vấn đề nóng hổi đang diễn ra Chủ đề của chương trình thời sự rất đa dạng và không bị giới hạn.
Trong các chương trình thời sự, bản tin thời sự thường mang tính ổn định và nhân cách hoá thông tin Thể loại bản tin này phổ biến rộng rãi, thể hiện qua những suy nghĩ trước công chúng và các nghiên cứu truyền hình về những vấn đề nóng, thường được thực hiện bởi một phóng viên cụ thể.
Bản tin truyền hình vẫn giữ được đặc tính thể loại của mình ngay cả khi phóng viên không xuất hiện trên màn ảnh, thường thì chính tác giả đọc lời viết Trong chương trình thời sự, biên tập viên và người quay phim đóng vai trò quan trọng, vì khía cạnh hình ảnh cũng quan trọng như lời nói Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng tuân thủ điều này, đặc biệt với các bản tin từ phóng viên nước ngoài, nơi lời thoại thường chiếm ưu thế Trong những trường hợp này, biên tập viên thường sử dụng phỏng vấn hoặc bình luận để bổ sung thông tin, tạo nên tính chất tổng hợp cho bản tin mà không làm mất đi thể loại của nó.
Tài năng của phóng viên truyền hình được thể hiện qua những bản tin thời sự rõ ràng và cô đọng, với chủ đề sắc bén Đặc điểm tự nhiên của thông tin truyền hình phù hợp với thể loại này, giúp các chương trình thời sự có tiềm năng phát triển mạnh mẽ.
Ngôn ngữ của tác phẩm báo chí truyền hình
1.2.1 Các yếu tố của ngôn ngữ truyền hình
Từ điển Tiếng việt đưa ra định nghĩa về ngôn ngữ như sau: Ngôn ngữ là hệ thống ký hiệu dùng làm phương tiện để diễn đạt, thông báo (17, 688)
Ngôn ngữ của tác phẩm báo chí truyền hình hiện chưa có định nghĩa chính xác Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng ngôn ngữ truyền hình gần gũi và kế thừa ngôn ngữ hình ảnh của điện ảnh Trong quá trình hình thành các chương trình, truyền hình kết hợp giữa hình ảnh và lời nói, cùng với các yếu tố quan trọng như đoạn phim, khoảng cách và kỹ thuật dựng phim Hơn nữa, truyền hình còn thừa hưởng những ưu điểm của nghệ thuật thứ bảy, bao gồm montage, cỡ cảnh và góc máy.
So với ngôn ngữ của các tác phẩm báo chí in và phát thanh, tác phẩm báo chí truyền hình kết hợp nhiều loại ngôn ngữ khác nhau như điện ảnh, sân khấu, ca nhạc, mỹ thuật và kiến trúc Do đó, ngôn ngữ của báo chí truyền hình không chỉ là ngôn ngữ báo chí mà còn là sự tổng hợp của các ngôn ngữ văn học nghệ thuật và ngôn ngữ tạo hình.
Ngôn ngữ của tác phẩm báo chí truyền hình là một hệ thống ký hiệu và biểu tượng, được xây dựng theo các quy tắc để truyền đạt nội dung Để phân biệt với các tác phẩm nghệ thuật khác, cần lưu ý rằng tác phẩm báo chí truyền hình được thực hiện thông qua kỹ thuật truyền hình và do đạo diễn truyền hình chỉ đạo.
1.2.2 Đặc trưng của ngôn ngữ truyền hình
Mỗi loại hình báo chí sử dụng một ký hiệu thông tin riêng, trong đó báo in sử dụng con chữ, phát thanh sử dụng âm thanh bao gồm tiếng động và âm nhạc, còn truyền hình kết hợp hình ảnh động với âm thanh Điều này tạo nên đặc trưng và ngôn ngữ riêng của truyền hình.
Ngôn ngữ là yếu tố sống còn trong báo chí, đóng vai trò là hệ thống tín hiệu chuyển tải thông điệp Đối với báo chí truyền hình, hình ảnh và âm thanh cần được phát huy tối đa để thu hút công chúng Hình ảnh là yếu tố chính, giúp phản ánh thực tế sinh động và hấp dẫn, như trong sự kiện 11/9 hay thảm họa động đất và sóng thần ở Nhật Bản Chất lượng hình ảnh không chỉ khẳng định giá trị nội dung mà còn tạo giá trị thẩm mỹ cho tác phẩm Để đảm bảo chất lượng hình ảnh, cần chú trọng đến kỹ thuật và con người, bởi hình ảnh kém chất lượng sẽ làm giảm đi cảm nhận về văn hóa dân tộc trong các chương trình truyền hình.
Âm thanh đóng vai trò quan trọng trong truyền hình, bao gồm tiếng động tự nhiên, âm nhạc và đặc biệt là yếu tố lời, bao gồm lời nói và lời bình Lời trong truyền hình giúp truyền đạt những thông điệp mà hình ảnh không thể diễn tả đầy đủ Ví dụ, trong bản tin thời sự ngày 01-01-2011 về chương trình “Nối Vòng Tay Lớn”, lời bình đã làm rõ chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, nhấn mạnh sự quan tâm của xã hội đối với người nghèo Để đạt hiệu quả thông tin, người làm truyền hình cần kết hợp hài hòa giữa hình ảnh và lời, đồng thời tuân thủ các nguyên tắc như dễ hiểu, trực tiếp và sử dụng phong cách ngôn ngữ sinh hoạt hàng ngày Một lời bình tốt không thể tách rời khỏi hình ảnh và âm thanh đi kèm, tạo nên sự kết nối mạnh mẽ với khán giả.
Âm thanh có vai trò quan trọng trong việc tạo nên sự sinh động và thuyết phục cho chương trình truyền hình Những âm thanh quen thuộc như tiếng gà gáy hay nhạc đồng quê gợi nhớ về quê hương, trong khi âm thanh đường phố và tiếng búa máy ở công trường phản ánh nhịp sống hối hả của đất nước Sự kết hợp hài hòa giữa hình ảnh và âm thanh không chỉ nâng cao chất lượng chương trình mà còn thể hiện năng lực chuyên môn và tâm huyết của người làm truyền hình.
Vai trò của hình ảnh trong tác phẩm báo chí truyền hình
Hình ảnh đóng vai trò chủ yếu trong báo chí truyền hình, đặc biệt trong các chương trình thời sự, tạo nên sức hút và độ tin cậy cho thông tin Chúng giúp khán giả cảm nhận như đang trực tiếp chứng kiến sự kiện, từ đó tăng cường sự tin tưởng vào tính xác thực Hình ảnh không chỉ phản ánh bản chất sự kiện mà còn kích thích sự tò mò, thu hút người xem tiếp tục theo dõi Mỗi hình ảnh mang một ý nghĩa riêng, thể hiện nguyên nhân, diễn biến và kết quả của sự kiện, đồng thời liên kết với nhau để thể hiện sự phát triển theo thời gian.
Truyền hình có ưu thế nổi bật trong việc truyền tải đồng thời hình ảnh và âm thanh, giúp người xem tiếp cận thông tin bằng cả thị giác và thính giác Khác với báo in và phát thanh, nơi người đọc chỉ tiếp nhận thông tin qua một giác quan, truyền hình mang đến trải nghiệm đa chiều Nghiên cứu cho thấy 70% thông tin con người tiếp nhận là qua thị giác và 20% qua thính giác, điều này chứng tỏ truyền hình là một phương tiện cung cấp thông tin hiệu quả và có độ tin cậy cao, có khả năng thay đổi nhận thức của người xem về các sự kiện.
Hình ảnh trong truyền hình không chỉ là phương tiện mà còn là nội dung thể hiện ý đồ tư tưởng của tác phẩm, phản ánh không gian ba chiều lên mặt phẳng hai chiều Khác với hình ảnh tĩnh trong hội họa và nhiếp ảnh, hình ảnh truyền hình là hình ảnh động đã qua xử lý kỹ thuật, tái tạo sinh động và liên tục quá trình phát triển của sự vật Trong tác phẩm truyền hình, hình ảnh không chỉ mô tả hoạt động của con người mà còn cho phép khán giả "tham gia" vào sự kiện, giúp họ nắm bắt thông tin từ xa chỉ qua chiếc máy thu hình Truyền hình đã kế thừa kinh nghiệm từ điện ảnh về cỡ cảnh, góc độ máy, động tác máy và nghệ thuật Montage.
Các cỡ cảnh chính trong nhiếp ảnh bao gồm toàn cảnh rộng, toàn cảnh hẹp, trung cảnh rộng (hay còn gọi là trung cảnh Mỹ, được chụp từ đầu gối trở lên), trung cảnh hẹp (chụp từ ngang thắt lưng trở lên), cận cảnh và đặc tả.
Trung cảnh, cận cảnh và đặc tả là các cỡ cảnh chủ yếu trong truyền hình, do màn hình ti vi nhỏ hơn so với rạp chiếu, nên toàn cảnh ít được sử dụng hơn trong điện ảnh Các cỡ cảnh này giúp truyền hình thỏa mãn nhu cầu của người xem về việc hiểu rõ những gì đang diễn ra và cách thức diễn ra của sự kiện Đồng thời, qua các cỡ cảnh, tác giả có thể thể hiện thái độ tâm lý của nhân vật trong sự kiện Bằng cách sử dụng các góc quay cao thấp, chính diện, và các góc độ chủ quan, khách quan, các tác phẩm truyền hình tạo cơ hội cho người xem "tham gia" vào sự kiện hoặc "đứng ngoài" quan sát.
Hình ảnh trong truyền hình và điện ảnh có nhiều điểm khác biệt Trong truyền hình, mục đích chính là cung cấp thông tin thời sự và xác thực, với tính thời sự và phổ biến là yếu tố quan trọng Ngược lại, điện ảnh tập trung vào giải trí và tái tạo cuộc sống qua hình tượng nghệ thuật, do đó việc hư cấu là điều không thể tránh khỏi Quá trình sản xuất phim điện ảnh yêu cầu nhiều thời gian cho việc dàn cảnh, bố trí đạo cụ và hóa trang, trong khi phóng viên truyền hình thường không có điều kiện để dàn dựng hiện trường, dẫn đến ít thời gian để chọn góc độ và ánh sáng Nếu công chúng nhận ra sự dàn dựng giả tạo trong các tác phẩm truyền hình, tính thuyết phục của chúng sẽ bị giảm sút.
Truyền hình là phương tiện quan sát cuộc sống, với khả năng trực quan ảnh hưởng lớn đến nhận thức con người Mỗi hình ảnh trong tác phẩm truyền hình không chỉ truyền đạt thông tin mà còn chứa đựng ý nghĩa và nội dung liên quan đến sự kiện Các hình ảnh được liên kết theo thời gian, giúp tác giả thể hiện ý đồ và tư tưởng thông qua cách xây dựng khuôn hình Ý nghĩa của hình ảnh thể hiện qua cảnh quay, góc máy và động tác, tạo ra mối liên hệ giữa các hình ảnh Phương pháp Montage giúp tạo ra nội dung mới từ sự kết hợp của các hình ảnh, mang đến cái nhìn đa chiều về sự kiện và số phận con người Khán giả có thể khám phá tính ẩn dụ và mối quan hệ giữa các sự vật qua hình ảnh Như các loại hình nghệ thuật khác, truyền hình cần chọn lọc hình ảnh để phản ánh bản chất của vấn đề một cách sâu sắc.
Quá trình xử lý hình ảnh trong tác phẩm truyền hình cần phù hợp với điều kiện giao tiếp thông tin trong gia đình, đặc biệt là khoảng cách gần với màn hình Để hiểu nội dung cận cảnh, người xem cần từ 2-5 giây, trong khi trung cảnh yêu cầu 5-8 giây, và toàn cảnh cần thời gian lâu hơn Hình ảnh trong truyền hình phải tuân thủ nguyên tắc cảm nhận, bao gồm thói quen quan sát từ trái sang phải, từ trên xuống dưới, cùng với các quy luật về hình khối, sự cân đối về đường nét, màu sắc, kích thước, và các yếu tố như đường vàng, đường chéo, điểm mạnh và chiều vận động của đối tượng.
Tiêu chí của hình ảnh trong tác phẩm báo chí truyền hình
1.4.1 Các loại hình ảnh trong tác phẩm truyền hình
Hình ảnh trong báo truyền hình là một công cụ thông tin mạnh mẽ, kết hợp giữa yếu tố thông tin và nghị luận Những hình ảnh này không chỉ đơn thuần cung cấp thông tin mà còn thể hiện quan điểm, tạo ra sự kết nối chặt chẽ giữa thông tin và ý tưởng Trong khi đó, hình ảnh sáng tác thường nhằm miêu tả cái đẹp và giá trị nhân văn, cho phép nghệ sĩ dàn dựng để tạo ra hình ảnh mang tính khái quát trừu tượng Tuy nhiên, hình ảnh trên báo truyền hình luôn phản ánh thực tế với mục đích thông tin, khiến hai yếu tố thông tin và nghị luận luôn gắn kết trong bản thân sự kiện, hiện tượng được đề cập.
Yếu tố thông tin được hiểu đơn giản là sự tổng hợp các chi tiết về đối tượng, sự kiện hay sự việc, nhằm truyền tải nội dung đến người đọc hoặc người xem Nó cung cấp cho công chúng những thông số và nhận thức về cuộc sống, các sự kiện đang diễn ra, được tái hiện qua hình ảnh trong tác phẩm Lượng thông tin trong hình ảnh được chuyển tải qua cả nội dung hình ảnh và hình thức thể hiện, bao gồm cả phần hình ảnh và lời nói của tác phẩm.
Hình ảnh, bất kể thể loại nào như tin tức, phóng sự, hay bình luận, đều mang yếu tố thông tin nổi bật, thể hiện trực tiếp và rõ ràng Chúng được "bày ra" trước mắt độc giả thông qua các chi tiết mô tả và lời bình luận, tạo nên sức mạnh đặc biệt mà chỉ hình ảnh mới có Nếu hàm lượng thông tin trong hình ảnh cung cấp nhiều thông điệp và giải đáp được nhiều câu hỏi của người xem, giá trị của hình ảnh đó sẽ càng tăng cao.
Thông tin trong hình ảnh và chú thích được tác giả phản ánh trung thực và khách quan, thể hiện đúng bản chất của thao tác đặc trưng, thời điểm điển hình của đối tượng và sự kiện thực tế.
Thông tin là yếu tố quan trọng nhất, và hình ảnh không có thông tin không thể được coi là hình ảnh đúng nghĩa Tuy nhiên, chỉ có thông tin thôi thì chưa đủ; điều quan trọng là chúng ta cần quan tâm đến vấn đề nằm sau hình ảnh, đó chính là thông tin mang tính định hướng và lập luận.
Yếu tố nghị luận trong báo chí được xem như “tầng nhận thức thứ hai”, phản ánh thông tin triết luận và tư duy chiều sâu của người cầm máy Đây là yếu tố lý tính, thể hiện quan điểm tư tưởng, lập trường và thái độ của phóng viên đối với các sự kiện, hiện tượng trong đời sống xã hội.
Hình ảnh phản ánh hiện thực cuộc sống qua một lát cắt, nhưng điều quyết định ý nghĩa của lát cắt đó không phải là chiếc máy, mà chính là lý trí, tình cảm và sự lay động tâm hồn của con người trước những gì được thể hiện.
Yếu tố nghị luận không chỉ thể hiện qua ngôn ngữ viết và lời bình trong tác phẩm, mà còn thông qua cách thể hiện hình ảnh, cấu trúc nội dung thông tin, sự lựa chọn hình ảnh, cũng như việc sử dụng các yếu tố hình họa như ánh sáng, màu sắc, đường nét và sự tương phản.
Yếu tố nghị luận không chỉ cung cấp cho người xem cái nhìn và thái độ của họ đối với các sự kiện và hiện tượng trong hình ảnh, mà còn giúp họ hiểu rõ hơn về thế giới quan và nhân sinh quan của những người làm truyền hình.
Trong các tác phẩm truyền hình, yếu tố thông tin và yếu tố nghị luận luôn phải thống nhất và không thể tách rời Thiếu yếu tố thông tin, hình ảnh sẽ mất đi giá trị nguyên bản, trong khi nếu xem nhẹ yếu tố nghị luận, tác phẩm sẽ trở nên tầm thường và dễ bị lãng quên Ngược lại, nếu quá chú trọng vào yếu tố nghị luận mà không cân nhắc đến hàm lượng thông tin, hình ảnh sẽ trở nên áp đặt và thiếu tính thuyết phục, không phản ánh đúng thực tế cuộc sống.
Yếu tố thông tin trong bài viết nhằm cung cấp cho độc giả một khối lượng kiến thức và sự nhận thức về đối tượng sự kiện Đồng thời, yếu tố nghị luận giúp định hướng tư tưởng và cách nhìn nhận của bạn đọc, chuyển đổi nhận thức cũ thành nhận thức mới, đầy đủ và chính xác hơn về vấn đề được phản ánh.
Hình ảnh truyền hình cần phải kết hợp giữa thông tin và nghị luận, điều này là tiêu chí quan trọng Hình ảnh trong tác phẩm truyền hình không gì khác ngoài việc ghi lại những cảnh tiêu biểu của cuộc sống với độ chính xác cao, từ đó cung cấp cho người xem thông tin, giá trị tư tưởng và nhận định về các sự kiện, vấn đề cần được thông báo.
Hình ảnh tĩnh, bao gồm ảnh tư liệu, bảng chữ, sơ đồ và biểu đồ, đóng vai trò quan trọng trong việc minh họa cụ thể các vấn đề Chúng nằm trong tiến trình và mối quan hệ với hình ảnh động, giúp truyền tải thông tin một cách chính xác và cụ thể Những công cụ này hỗ trợ đắc lực trong việc truyền đạt thông tin đến khán giả.
Đồ họa thường được áp dụng trong các tin tức kinh tế để thực hiện so sánh qua bảng biểu hoặc khi cần cung cấp nhiều số liệu Nhiều kênh truyền hình, như BBC, thường xuyên sử dụng đồ họa và video để tạo ra ít nhất hai phóng sự mỗi ngày, giúp truyền tải thông tin một cách trực quan và hấp dẫn.
Trong chương trình thời sự, khi không thể thực hiện cảnh quay trực tiếp hoặc khi sự kiện đã xảy ra trước đó, phóng viên có thể sử dụng hình ảnh từ bài báo để minh họa, giúp đảm bảo không bỏ lỡ những tin tức quan trọng Ví dụ, trong các chuyến công du của nguyên thủ quốc gia mà phóng viên Đài Truyền hình Việt Nam không có mặt, thông tin được truyền tải qua lời nói của phóng viên qua điện thoại, trong khi màn hình chỉ hiển thị hình ảnh tĩnh là chân dung của phóng viên đó.
36
Một số nét khái quát về Đài truyền hình Việt Nam
Ngày 04/01/1968, Phó Thủ tướng Lê Thanh Nghị ký quyết định số 01/TTG-VP cho phép Tổng cục Thông tin (trực thuộc Chính Phủ) thành lập
Xưởng phim vô tuyến truyền hình Việt Nam là một xưởng phim nhựa 16 ly, chuyên sản xuất phim tài liệu thời sự để phát sóng ra nước ngoài, nhằm phục vụ công tác tuyên truyền đối ngoại Đồng thời, xưởng cũng có nhiệm vụ hướng dẫn và hợp tác với các đoàn làm phim quốc tế đến Việt Nam để thực hiện các dự án quay phim.
Vào ngày 7 tháng 9 năm 1970, chương trình truyền hình thử nghiệm đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã được phát sóng, do Đài tiếng nói Việt Nam thực hiện.
Năm 1971, Chính phủ đã chuyển xưởng phim vô tuyến truyền hình từ Tổng cục Thông tin sang Đài Tiếng nói Việt Nam, nhằm củng cố đội ngũ làm phim thời sự tài liệu với kinh nghiệm thực tế và nguồn tư liệu quý giá.
Giữa năm 1966, Mỹ đã đưa truyền hình vào miền Nam, khiến Đài tiếng nói Việt Nam quyết tâm chuẩn bị để tiếp quản và điều hành các Đài truyền hình miền Nam sau khi giải phóng Nhiều cán bộ và kỹ thuật viên đã được gửi ra nước ngoài học về truyền hình Sau thời gian nỗ lực, vào ngày 7/9/1970, chương trình truyền hình đầu tiên được tổ chức tại Studio M của Đài tiếng nói Việt Nam, kéo dài 60 phút với các nội dung thời sự, ca nhạc và thiếu nhi Trong đó, bản tin thời sự dài 15 phút do phát thanh viên Lan Hương và Việt Khoa đọc trực tiếp Ngày phát sóng này cũng đánh dấu kỷ niệm truyền thống của Truyền hình Việt Nam.
Sau ngày 7.9.1970, Chính phủ giao Đài tiếng nói Việt Nam nhiệm vụ thử nghiệm truyền hình Vào tối 27.1.1971, người dân Hà Nội lần đầu tiên được xem chương trình truyền hình Việt Nam, phát sóng từ 19h đến 22h với các chuyên mục như thời sự, ca nhạc, phim tài liệu và phim truyện Chương trình thời sự kéo dài 30 phút, bao gồm tin tức trong nước và thế giới do các phát thanh viên đọc trước micro, được thu hình và phát sóng trực tiếp Sau đó, chương trình thử nghiệm được phát hai tối mỗi tuần, mỗi tối kéo dài hai tiếng rưỡi, rồi tăng lên ba và bốn tối một tuần.
Sau một thời gian làm thử, tối 30 tết Tân Hợi (27/01/1971), nhân dân Thủ đô
Hà Nội đã chính thức ra mắt chương trình truyền hình đầu tiên vào đêm 30 Tết, mang đến cho khán giả Thủ đô một trải nghiệm đa dạng Chương trình gồm 30 phút thời sự trong nước và quốc tế do các phát thanh viên nam nữ thay nhau trình bày, cùng với 30 phút ca nhạc sử dụng phương pháp playback Ngoài ra, các bộ phim truyện và tài liệu cũng được chiếu lên tường và phát sóng qua máy phát, tạo nên một không khí đặc sắc cho đêm giao thừa.
Ngay từ những chương trình truyền hình thử nghiệm và phát sóng đầu tiên, truyền hình Việt Nam đã phải sử dụng hình thức phát trực tiếp do hạn chế về thiết bị kỹ thuật Vào thời điểm đó, chúng ta chưa có máy ghi hình băng từ và cũng chưa có telecine, tức là máy chiếu phim truyền hình.
Sau khi thử nghiệm phát sóng thành công, chương trình được phát hai tối mỗi tuần, sau đó tăng lên ba và bốn tối Đến tháng 4 năm 1972, khi Mỹ mở rộng chiến tranh không quân vào Hà Nội, các phóng viên và biên tập viên của Đài truyền hình vẫn tiếp tục ghi lại những hình ảnh dũng cảm của quân và dân Thủ đô Những bộ phim tài liệu như "Hà Nội - Điện Biên Phủ", "Hà Nội 5 ngày đọ sức" và "Tiếng Trống Trường" đã giành được nhiều giải thưởng Bông Sen Bạc quốc tế và trong nước.
Sau khi hiệp định Paris được ký kết, đài THVN đã tiếp tục phát sóng các chương trình của mình, lần lượt ra mắt công chúng với nhiều nội dung hấp dẫn.
Chương trình "Vì an ninh Tổ quốc" ra mắt lần đầu vào tối 16-8-1972, tiếp theo là Câu lạc bộ nghệ thuật vào ngày 21-2-1976, Văn hoá xã hội vào 21-3-1976, Quân đội nhân dân vào 24-4-1976, Thể dục thể thao vào 26-5-1976, và Kinh tế vào 9-5-1976.
Vào giữa năm 1976, Ban Biên tập Vô tuyến truyền hình được nâng cấp thành Đài Truyền hình Trung ương, với trụ sở tại trung tâm Giảng Võ Tại đây, một trung tâm hoàn chỉnh đã được thiết lập, bao gồm 3 trường quay (S1, S2, S3), phòng khống chế tổng (master control room), máy phát 1kW trên kênh 6 và cột ăngten cao 60m.
Năm 1976, Đài truyền hình thành phố Hồ Chí Minh đã bắt đầu thử nghiệm phát hình màu, và đến năm 1977, Đài truyền hình Trung ương cũng thực hiện các buổi phát thử nghiệm vào các sáng Chủ nhật Từ giữa năm 1980, khi Đài Hoa sen đi vào hoạt động, chương trình phát sóng của Đài truyền hình Trung ương đã có sự kết hợp giữa hình ảnh màu và đen trắng do sử dụng nhiều chương trình màu từ Đài Hoa sen.
Ngày 1/8/1986, Đài truyền hình Trung ương chuyển hẳn sang phát màu hệ SECAM 3b bằng các thiết bị chuyên dùng, từ bỏ hoàn toàn truyền hình đen trắng
Sở dĩ chúng ta chọn hệ màu SECAM 3b vì đây là hệ màu được Liên Xô và phần lớn các nước xã hội chủ nghĩa sử dụng
Sau khi được công nhận là đài truyền hình quốc gia, truyền hình Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ và bền vững Kể từ ngày 1 tháng 1 năm 1990, đài bắt đầu phát sóng 8 tiếng mỗi ngày với hai chương trình chính là VTV1 và VTV2.
Bắt đầu từ ngày 1/1/1991, Đài truyền hình Việt Nam đã chuyển đổi hệ thống truyền hình màu từ SECAM 3b sang PAL D/K, một quyết định kịp thời và đúng đắn nhằm định hướng phát triển ngành truyền hình Sự thay đổi này không chỉ thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ trong những năm tiếp theo mà còn tăng cường mối quan hệ hợp tác với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới Để mở rộng phủ sóng truyền hình toàn quốc, vào ngày 30.1.1991, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 26/CP cho phép Tổng cục Bưu điện thuê vệ tinh Intersputnick để truyền dẫn tín hiệu truyền hình vệ tinh, bắt đầu từ Tết Nguyên Đán Tân Mùi.
Vào năm 1991, Đài Truyền hình Việt Nam đã có những bước phát triển quan trọng Từ ngày 31 tháng 3 năm 1995, kênh VTV3 chính thức tách ra và phát sóng riêng, nâng tổng số giờ phát sóng của Đài lên 21 giờ mỗi ngày Trước đó, bắt đầu từ ngày 1 tháng 1 năm 1995, nhằm đáp ứng nhu cầu xem truyền hình của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, Đài đã cho ra mắt chương trình VTV4, phục vụ đối tượng khán giả này.
Chương trình thời sự của Đài truyền hình Việt nam
Chương trình Chào Buổi Sáng phát sóng lúc 5 giờ 30 sáng, kéo dài 90 phút, bao gồm 3 bản tin trong nước và thế giới vào các khung giờ 5 giờ 30, 6 giờ và 6 giờ 55 Chương trình còn có 3 bản tin thời tiết, điểm báo, cùng các tiểu mục như điểm sách, chuyện nhà nông, tin tức giao thông, thể thao, ý tưởng mới và gõ cửa ngày mới Tiêu chí của Chào Buổi Sáng là mang đến nội dung mới mẻ, thiết thực và gần gũi với khán giả truyền hình.
Chương trình Thời sự 19 giờ là chương trình thời sự quan trọng nhất trong ngày, được phát sóng trên toàn quốc Từ ngày 01/4/2011, thời lượng chương trình đã được tăng lên 45 phút, trước đó là 40 phút Chương trình có nhiệm vụ phản ánh kịp thời và đầy đủ các sự kiện chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội trong nước và thế giới Theo dõi chương trình, khán giả có thể nắm bắt những sự kiện quan trọng nhất trong ngày, chỉ đạo của lãnh đạo Đảng và Nhà nước, cùng với những phân tích sâu sắc về các vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề được nhân dân quan tâm.
Bản tin thời sự 9 giờ kéo dài 25 phút, cung cấp tin tức trong nước và quốc tế, điểm báo, cùng dự báo thời tiết Chương trình cập nhật tin tức mới nhất đến thời điểm phát sóng, đồng thời phát lại các tin tức quan trọng trong và ngoài nước.
- Bản tin thời sự 10 giờ: có thời lượng 15 phút, gồm tin trong nước, tin thể thao và tin thời tiết
Bản tin thời sự 12 giờ kéo dài 25 phút, cung cấp thông tin về tin tức trong nước, quốc tế, thể thao và thời tiết Chương trình bao gồm các tin bài mới nhất được sản xuất bởi phóng viên của Ban Thời sự, cùng với các báo cáo từ các trung tâm khu vực và đài địa phương.
Bản tin thời sự 14 giờ kéo dài 10 phút, cung cấp tin tức trong nước và dự báo thời tiết Bản tin này cập nhật các thông tin mới nhất liên quan đến các sự kiện đã được đề cập trước đó.
12 giờ, cập nhật các thông tin mới
Bản tin thời sự 16 giờ kéo dài 12 phút, bao gồm tin tức trong nước và dự báo thời tiết Chương trình liên tục cập nhật các sự kiện diễn ra trong ngày và phát triển một số vấn đề đã được đề cập trong các bản tin trước thông qua phóng sự hoặc phỏng vấn.
Bản tin thời sự 23 giờ kéo dài 15 phút, bao gồm tin tức trong nước, thế giới và dự báo thời tiết Chương trình dành thời gian tóm tắt các tin quan trọng trong ngày, sau đó chuyển sang các tin tức và bài viết phản ánh sự kiện diễn ra vào buổi tối, cùng với các phóng sự nhẹ nhàng về văn hóa và xã hội.
Các bản tin chữ (telex news) được phát vào các khung giờ 0 giờ, 1 giờ, 2 giờ, 3 giờ và 4 giờ, cung cấp thông tin về các sự kiện nổi bật của ngày hôm trước và thông báo về các sự kiện sẽ diễn ra trong ngày Bên cạnh đó, bản tin còn cập nhật tin tức thế giới, thời tiết và thể thao Nội dung tin tức được trình bày bằng bảng chữ trên nền đồ họa và hình ảnh tĩnh.
2.2.1 Nội dung của chương trình thời sự
Hiện nay, chương trình thời sự cung cấp thông tin kịp thời về các sự kiện và vấn đề diễn ra trong ngày, không còn tình trạng lạc hậu do phát sóng chậm Đội ngũ phóng viên thường tiếp cận tin tức theo chuỗi thời gian, không chỉ giải quyết vấn đề từ đầu đến cuối mà còn phản ánh diễn tiến của sự kiện Điều này cho phép phóng viên cập nhật thực trạng hôm nay và đưa ra giải pháp vào ngày mai, đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh chóng và tức thời của khán giả, đồng thời đảm bảo giải quyết toàn bộ vấn đề.
Chương trình thời sự mang tính thời sự đa dạng, bao gồm cả thời sự theo phút hoặc giờ, phản ánh những sự kiện đang diễn ra, và thời sự triển vọng, dự báo các sự kiện sẽ xảy ra trong tương lai gần như ngày mai, trong tuần hoặc tuần tới.
Chương trình thời sự không chỉ phản ánh các sự kiện một cách đơn thuần mà còn đi sâu vào những vấn đề đang được dư luận quan tâm Nó phát hiện và cổ vũ những nhân tố mới, đồng thời thể hiện sự đấu tranh mạnh mẽ với những tiêu cực trong xã hội Nhiều phóng sự đã lên án và cảnh tỉnh về các vấn đề nhức nhối, mâu thuẫn và nguy cơ cản trở sự phát triển trên nhiều lĩnh vực như chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường Các phóng sự không chỉ khám phá vấn đề mà còn kêu gọi và hướng tới các giải pháp cho những thách thức đó.
Chương trình thời sự hiện nay vẫn dành nhiều thời gian cho hoạt động của lãnh đạo Đảng và Nhà nước, với một số chương trình có tới 1/3 thời lượng chỉ để thông tin về lĩnh vực này Việc cắt giảm những thông tin mang tính lễ tân, hình thức sẽ giúp chương trình trở nên hấp dẫn hơn đối với công chúng.
Trong ba tháng đầu năm 2011, từ tháng 01 đến tháng 03, chương trình thời sự của Đài truyền hình Việt Nam vào lúc 19 giờ đã phát sóng tổng cộng 60 chương trình Trong đó, thể loại tin chiếm 718 tin tức, trong khi thể loại phóng sự có 402 phóng sự.
2.2.2 Kết cấu của chương trình thời sự
Chương trình thời sự buổi 19 giờ của Đài Truyền hình Việt Nam hiện có thời lượng 45 phút, bao gồm cả tin tức quốc tế Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy cấu trúc của chương trình này được tổ chức hợp lý, đảm bảo cung cấp thông tin đa dạng và phong phú cho người xem.
- Hình hiệu thời sự: 17 giây
- Giới thiệu những tin chính: 40 giây
- Những tin, bài về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội khoảng gần 29 phút
- Hình cắt thời sự: 5 giây
- Dự báo thời tiết: 2 phút
- Chào hết, nhạc chào hết và bảng chữ thực hiện 40 giây
Trong đó, mỗi tin, bài có thời lượng từ 40 giây đến 6 phút, phân bố như sau:
Thời lượng tin tức thường dao động từ 40 giây đến 6 phút, với những tin ngắn khoảng 40-45 giây và những tin dài hơn như hoạt động của lãnh đạo Đảng và Nhà nước kéo dài khoảng 5 phút Thời gian phổ biến nhất cho một bản tin là từ 40 giây đến 1 phút.
- Phóng sự: Từ 2 phút đến 3 phút, phổ biến nhất là phóng sự ngắn có thời lượng 2 phút 30 giây
- Ghi nhanh: Từ 1 phút 30 giây đến 2 phút 30 giây, phổ biến là những ghi nhanh có thời lượng 2 phút
2.2.3 Những thể loại chủ yếu trong chương trình thời sự
Thực trạng chất lượng hình ảnh trong chương trình thời sự
Chương trình Thời sự của Đài Truyền hình Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính thống về các sự kiện trong và ngoài nước, phù hợp với quan điểm của Đảng Các chương trình này không chỉ nhanh chóng và toàn diện mà còn đề cập đến nhiều lĩnh vực như chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế, an ninh và quốc phòng Chất lượng hình ảnh và nội dung của các chương trình thời sự đã được nâng cao, đáp ứng nhu cầu thông tin và nâng cao dân trí, đặc biệt cho các vùng sâu, vùng xa và biên giới Đồng thời, chương trình cũng chú trọng đến việc truyền tải thông tin cho người Việt Nam ở nước ngoài, nhằm tuyên truyền đường lối đối ngoại và phản ánh sự phát triển của đất nước Yếu tố hình ảnh là một yếu tố hàng đầu trong việc chuyển tải thông tin, giúp khán giả nhận diện được không gian và bối cảnh liên quan đến nội dung tin mà không cần lời bình.
Các tác giả đã sử dụng thủ pháp Montage để khai thác ý nghĩa của các cỡ cảnh, từ đó xây dựng câu hình nhằm trả lời các câu hỏi cơ bản về thông tin hình ảnh như: Cái gì? Ở đâu? Ai? Một số hình ảnh đã trở thành biểu tượng, giúp khán giả ngay lập tức liên tưởng đến các sự kiện quan trọng, chẳng hạn như hình ảnh nghị trường quốc hội hay các nguyên thủ quốc gia đến thăm Việt Nam.
Ưu điểm nổi bật của tư liệu lịch sử trong thời sự chính là khả năng ghi lại những khoảnh khắc quan trọng của dân tộc Hình ảnh nhân dân ba miền đón Tết cổ truyền 2011 hôm nay sẽ trở thành những tư liệu quý giá, phản ánh chân thực một giai đoạn lịch sử của đất nước trong tương lai.
Sự tồn tại của các hình ảnh chung chung trong tin tức và phóng sự vẫn còn nhiều, khiến người xem khó hiểu bản chất sự việc nếu không có lời bình Các cảnh như thùng container tại hải cảng có thể được đưa vào cả tin kinh tế lẫn tin chống buôn lậu, nhưng điều này thiếu rõ ràng Việc chỉ chú trọng vào lời bình sẽ làm giảm giá trị của truyền hình, trong khi một số đề tài thực sự khó thể hiện bằng ngôn ngữ hình ảnh Tuy nhiên, không nên ỷ lại vào khó khăn này mà ngại sáng tạo.
Sử dụng hình ảnh không phù hợp trong tác phẩm có thể gây cản trở nhận thức của khán giả, dù chỉ xảy ra trong vài giây Tính logic hình ảnh là rất quan trọng trong ngôn ngữ, và việc xuất hiện “lạc điệu” sẽ ảnh hưởng đến sự hiểu biết của người xem Mặc dù tình trạng này không phổ biến, nhưng nó vẫn cần được chú ý để đảm bảo sự mạch lạc trong nội dung.
Mối liên hệ giữa hình ảnh và lời bình thường không khớp, dẫn đến chất lượng nội dung thông tin bị ảnh hưởng Đôi khi hình ảnh kết thúc trước khi lời của phát thanh viên đọc xong, hoặc ngược lại, khiến cho cảnh kết của tin tức trở nên vô nghĩa Do đó, sự kết hợp thiếu nhịp nhàng giữa hình và lời là một trong những nguyên nhân làm giảm chất lượng nội dung thông tin.
Hình ảnh đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải nội dung sự kiện và con người, đặc biệt là những hình ảnh động mang tính chất bản chất của thông điệp Tuy nhiên, trong một số chương trình thời sự, vẫn có những tin tức và phóng sự không đạt được điều này, khi thông tin quý giá lại chỉ được phản ánh qua lời bình Nguyên nhân có thể do nhóm thực hiện không ghi hình kịp, ghi hình bị hỏng, hoặc các lý do khách quan khác, dẫn đến việc phải sử dụng lời bình để mô tả Điều này thật đáng tiếc vì đã làm hạn chế sức mạnh của truyền hình.
Trong các tác phẩm truyền hình, yếu tố thông tin và yếu tố nghị luận luôn có sự thống nhất biện chứng, không thể tách rời Việc sắp xếp tính logic của thông tin hình ảnh là một thách thức, nhưng việc truyền tải ý đồ của tác giả đến công chúng còn khó khăn hơn Để tạo ra những tin, phóng sự ấn tượng trong lòng khán giả, cần đảm bảo mối quan hệ biện chứng giữa thông tin và nghị luận Sự tách rời giữa thông tin và nghị luận có thể dẫn đến những tin bài rời rạc hoặc thông tin không ấn tượng.
Lý tưởng là khán giả có thể hiểu bản chất sự kiện chỉ qua hình ảnh mà không cần lời bình Tuy nhiên, điều này khó thực hiện do phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan như trình độ tri thức của khán giả và nội dung vấn đề, cùng với yếu tố chủ quan là khả năng sáng tạo và tư duy hình ảnh của những người làm truyền hình.
Trong truyền hình, có bốn nhóm cảnh chính: toàn cảnh, trung cảnh, cận cảnh và đặc tả Mỗi loại cảnh được phóng viên sử dụng linh hoạt tùy theo thể loại, nhằm phục vụ cho ý đồ tư tưởng của tác phẩm.
Trong thể loại tin tức và phóng sự, nhóm toàn cảnh không phải là cỡ cảnh chủ đạo mà chủ yếu tập trung vào bối cảnh từ xa, tạo ra một cảm giác tổng thể mà không đi sâu vào chi tiết Toàn cảnh giúp thiết lập địa điểm và tâm trạng, nhưng thường chứa nhiều thông tin khác nhau, có thể gây nhầm lẫn cho người xem Do đó, những cảnh này cần được bổ sung bằng lời giải thích rõ ràng để tránh hiểu lầm.
Cảnh toàn cảnh rất rộng được sử dụng để thiết lập bối cảnh không gian chung, giúp người xem hiểu rõ thời gian và không gian diễn ra sự kiện mà không tập trung vào việc mô tả nhân vật.
Nhiều người cho rằng cảnh trong chương trình thời sự không thường xuất hiện, nhưng khảo sát cho thấy chúng xuất hiện trong các tin tức, đặc biệt là những phóng sự liên quan đến kinh tế và xã hội Các phóng viên thường sử dụng cảnh quay rộng để giới thiệu bối cảnh hoặc chuyển đổi nội dung trong chương trình Ví dụ, bản tin ngày 21-3-2011 về kỳ họp Quốc hội XII bắt đầu bằng cảnh quay toàn bộ hội trường, giúp người xem hiểu rõ bối cảnh của kỳ họp.
Bối cảnh rộng trong tác phẩm không chỉ giới thiệu không gian và thời gian diễn ra sự kiện mà còn tạo nên một cái nhìn tổng quan về nhân vật Cảnh này đóng vai trò như một cảnh đệm, giúp chuyển tiếp giữa các tình huống mà không đi thẳng vào trọng tâm vấn đề.
Trong bối cảnh hẹp của tác phẩm, nhân vật gần như chiếm trọn chiều cao khung hình, tạo nên một cái nhìn tổng quan về không gian và thời gian của sự kiện Mặc dù nhân vật được thể hiện rõ nét, nhưng thông tin về nhân vật vẫn chưa được giới thiệu đầy đủ Do đó, trong chương trình thời sự, nhân vật chủ yếu được sử dụng để mở đầu và kết thúc tác phẩm.
Tuy không được sử dụng nhiều, nhưng nếu thiếu những cảnh toàn cảnh, khán giả sẽ khó biết được sự kiện đang diễn ra ở đâu
Nhận xét chung
Tính thời sự cập nhật
Chương trình thời sự luôn bám sát các sự kiện nóng và vấn đề nổi cộm trong xã hội, phát sóng ngay sau khi sự kiện diễn ra để đáp ứng sự quan tâm của công chúng Kể từ năm 1995, nhờ sự năng động của các phóng viên và sự tiến bộ của công nghệ viễn thông, việc triển khai đường truyền cáp quang từ các Đài truyền hình khu vực và địa phương đã giúp Ban Thời sự - Đài truyền hình Việt Nam truyền tải tin tức một cách kịp thời và phong phú hơn Điều này đảm bảo rằng chương trình thời sự không bỏ sót bất kỳ sự kiện quan trọng nào trong ngày, bất kể nó xảy ra ở đâu.
Chương trình thời sự buổi 19 giờ hàng ngày kéo dài 45 phút, trong đó có 10 phút dành cho thời sự quốc tế Để truyền tải thông tin quan trọng từ mọi lĩnh vực và địa phương, các tin tức cần được cô đọng và ngắn gọn Yêu cầu này là bắt buộc để mang lại nhiều thông tin nhất cho khán giả trong thời gian ngắn nhất.
Thời lượng tin tức thời sự hiện nay đã rút ngắn đáng kể, chỉ còn 7-8 phút so với trước đây, và vẫn giữ vị trí là thể loại ngắn gọn nhất so với các chuyên đề và chuyên mục khác.
Tính chính xác, khách quan
Tin tức thời sự yêu cầu độ chính xác cao, bao gồm các yếu tố như ai, cái gì, ở đâu, khi nào và diễn ra như thế nào Thông tin không chỉ được truyền đạt qua lời nói mà còn được củng cố bằng hình ảnh phong phú và xác thực, giúp khán giả nhận được thông tin chính xác hơn Độ chính xác của tin tức thời sự còn được nâng cao nhờ sự góp mặt của ý kiến từ nhân chứng và các nhân vật có trách nhiệm liên quan, bên cạnh lời dẫn và bình luận của phóng viên.
Tính toàn diện, toàn quốc
Tính toàn diện của tin tức trong chương trình thời sự thể hiện rõ qua phạm vi phản ánh, bao gồm cả các vấn đề từ các thành phố lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh cho đến những vùng xa xôi Điều này cho thấy sự đa dạng trong nội dung chương trình, khi luôn có các tin tức về chính trị, kinh tế, giáo dục, và văn hóa xã hội, đảm bảo rằng mọi khía cạnh của đời sống đều được đề cập.
Tin tức truyền hình không chỉ phản ánh thực tế cuộc sống mà còn thể hiện sự chọn lọc và thái độ của phóng viên đối với các sự kiện Qua hình ảnh và âm thanh, tin tức được truyền tải không chỉ đơn thuần là thông tin, mà còn mang tính định hướng, giúp khán giả hiểu rõ hơn về vấn đề đang được đề cập.
Một trong những nhiệm vụ quan trọng của chương trình thời sự là giáo dục tư tưởng cho công chúng thông qua các đề tài chính trị Qua những sự kiện chính trị, khán giả có thể nhận thấy hình ảnh một Việt Nam hòa bình, ổn định và đang trên đà phát triển.
Tính giáo dục, nâng cao hiểu biết
Thông tin không chỉ đơn thuần là dữ liệu mà còn mang lại giá trị nâng cao hiểu biết cho người tiếp nhận Chương trình thời sự đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục và nâng cao nhận thức của công chúng thông qua việc cung cấp thông tin Nó thường xuyên giới thiệu những nhân tố mới, những cách làm hay và những tấm gương người tốt việc tốt, góp phần vào việc giáo dục sâu sắc về kiến thức, kinh nghiệm và nhân cách sống cho khán giả thông qua các tin bài cụ thể.
Tin tức thời sự cung cấp thông tin mới nhất để đáp ứng nhu cầu hiểu biết của công chúng, bao gồm các phát minh mới từ Việt Nam và thế giới cũng như những sự kiện quan trọng trong xã hội Việc cung cấp thông tin toàn diện là bước đầu tiên để nâng cao nhận thức và hiểu biết của mọi người.
Truyền hình phục vụ một đối tượng khán giả đa dạng, bao gồm nhiều vùng miền, tầng lớp, lứa tuổi và trình độ văn hóa khác nhau Vì vậy, ngôn ngữ được sử dụng trên truyền hình thường là những từ ngữ phổ thông, dễ hiểu và gần gũi với đại chúng.
Truyền hình có đặc trưng là thông tin một chiều, khiến khán giả không thể xem lại ngay lập tức Do đó, tính dễ hiểu và đại chúng là yêu cầu bắt buộc cho thông tin trên truyền hình, đặc biệt là trong các chương trình thời sự.
Xu hướng phát sóng chương trình thời sự trực tiếp tại Đài Truyền hình Việt Nam đang ở giai đoạn khởi đầu trong quá trình chuyển đổi sang hình thức trực tiếp Trong khi các quốc gia khác tổ chức các kênh thời sự riêng để phát sóng liên tục nhằm đảm bảo tính cập nhật của tin tức toàn cầu, Truyền hình Việt Nam hiện đang áp dụng phương pháp kết hợp giữa phát sóng trực tiếp và tin tức đã được chuẩn bị sẵn.
Với chương trình thời sự, khái niệm trực tiếp được hiểu như sau:
- Phát sóng thẳng từ trường quay phần xuất hiện dẫn chương trình của phát thanh viên, biên tập viên
- Phóng viên xuất hiện tại hiện trường, tường thuật trực tiếp với khán giả về sự kiện, hay trao đổi với người dẫn chương trình thời sự
- Lập cầu truyền hình, nối sóng với nơi đang diễn ra sự kiện, phát hình xen với các tin tức khác trong chương trình thời sự
Các sự kiện quan trọng có thể được phát sóng trực tiếp với thời gian dài, bao gồm cả chương trình thời sự, nhằm truyền tải đầy đủ nội dung và diễn biến chính của sự kiện.
Chương trình thời sự trực tiếp của Đài Truyền hình Việt Nam mang lại nhiều lợi ích đáng kể, đặc biệt là tính thời sự nóng hổi của thông tin Tin tức được cập nhật liên tục trong suốt quá trình phát sóng, cho phép phóng viên từ xa truyền đạt thông tin ngay lập tức Các sự kiện quan trọng được ưu tiên đưa lên đầu chương trình, giúp khắc phục khó khăn trong quy trình sản xuất tin tức gián tiếp Bên cạnh đó, việc phát sóng trực tiếp giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho khâu làm hậu kỳ, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc tiếp cận thông tin của khán giả.
Vào tháng 1-2011, khi chuẩn bị cho kỳ họp quốc hội, sự kiện này thu hút sự quan tâm lớn từ mọi tầng lớp nhân dân Các bản tin thường xuyên cập nhật hình ảnh về công tác chuẩn bị cho Đại hội Đảng, đồng thời chiếu lại tư liệu lịch sử từ thời kỳ đầu của cách mạng Việt Nam Điều này không chỉ giúp mọi người nhìn nhận lại quá trình lịch sử và sự phát triển của cách mạng, mà còn nhắc nhở thế hệ trẻ về công lao của cha ông trong việc dựng nước và giữ nước.
Nguyên nhân của thành công và hạn chế
2.5.1 Nguyên nhân của thành công
Trong những năm gần đây, chương trình thời sự đã có những cải tiến đáng kể về chất lượng thông tin và hình thức thể hiện Các phân tích cho thấy rõ những ưu điểm và nhược điểm của tin tức và phóng sự trong chương trình thời sự buổi 19 giờ Những thành công này có thể được đánh giá từ nhiều nguyên nhân khác nhau.
Thói quen coi trọng lời bình hơn hình ảnh đã được cải thiện đáng kể, đặc biệt trong lĩnh vực truyền hình Các biên tập viên và quay phim đã áp dụng nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng thông tin từ hình ảnh, như sử dụng biểu đồ và nhấn mạnh các con số quan trọng khi hình ảnh không đủ sức truyền tải nội dung Vì vậy, việc mang tư duy hình ảnh vào các chương trình truyền hình, đặc biệt là chương trình thời sự, là yếu tố then chốt góp phần vào sự thành công của chương trình.
Trong quá trình xử lý hậu kỳ, các biên tập viên tập trung vào việc sử dụng hiệu quả các cỡ cảnh để phản ánh bản chất sự việc qua hình ảnh Họ đã linh hoạt phối hợp giữa các cỡ cảnh cận, trung và toàn để tạo nên sự phong phú cho câu hình, đồng thời khắc phục sự đơn điệu trong các khuôn hình phỏng vấn.
Việc sử dụng lại hình ảnh trong báo chí ngày càng trở nên phổ biến, chủ yếu do thói quen lười biếng của phóng viên trong quá trình tác nghiệp Khi dựng phim, họ thường thiếu thời gian, dẫn đến việc phải sử dụng một cảnh quay nhiều lần, từ hai đến ba lần, để hoàn thiện sản phẩm.
Nội dung thông tin trong bản tin hiện nay chủ yếu dựa vào lời bình, dẫn đến việc nhiều tác phẩm, đặc biệt là tin tức, bị tràn ngập lời nói Điều này khiến cho nhiều phần mô tả chỉ tái hiện hình ảnh mà không thực sự bổ sung thông tin hữu ích cho chúng.
Việc khai thác phóng sự từ các đài truyền hình địa phương qua đường cáp quang đã làm phong phú nội dung và phản ánh hoạt động rộng khắp của VTV Tuy nhiên, chất lượng hình ảnh của các tin và phóng sự này vẫn chưa đạt yêu cầu cao và hình thức thể hiện còn thiếu đặc sắc.
Hình ảnh trong tác phẩm truyền hình là phương tiện quan trọng để tác giả truyền đạt ý tưởng Những chương trình tin tức và phóng sự không chỉ cần nội dung tư tưởng sâu sắc và vững vàng về chính trị, mà còn phải có hình ảnh biểu đạt cao Để tạo ra một chương trình hấp dẫn, cần nhiều yếu tố khác nhau, trong đó hình ảnh là thế mạnh của tin và phóng sự thời sự Thông qua hình ảnh, các chương trình này có thể truyền tải thông tin quan trọng mà lời nói không thể diễn đạt hết Do đó, tin và phóng sự thời sự cần phải được xây dựng chủ yếu từ hình ảnh và khai thác triệt để thế mạnh của chúng.
Qua khảo sát chất lượng hình ảnh trong chương trình thời sự buổi 19 giờ, chúng tôi nhận thấy rằng việc sử dụng và cấu tạo hình ảnh trong tin tức và phóng sự thể hiện sự cô đúc và chắt lọc các phương pháp ngôn ngữ hình ảnh Hình ảnh trong các tác phẩm của chương trình thời sự đã truyền tải được nhiều thông tin quan trọng Tuy nhiên, vẫn còn một số tác phẩm của phóng viên quay không đủ cảnh, dàn dựng theo kiểu trám hình, gây ảnh hưởng đến chất lượng chương trình.
Để nâng cao chất lượng hình ảnh của chương trình thời sự, cần phát huy điểm mạnh và khắc phục những vấn đề còn tồn tại Đây là nội dung chính mà chúng tôi sẽ trình bày trong chương 3 của luận văn này.