NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI TRẢ BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI TRẢ BẢO
HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
1.1 Tổng quan về Bảo hiểm xã hội
1.1.1 Khái niệm và đặc trưng Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Trong quá trình hình thành chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH), ban đầu BHXH chỉ mang tính chất sơ khai và tự phát với phạm vi hoạt động hạn chế Tuy nhiên, do nhu cầu thực tiễn, các quy định và chính sách BHXH đã lần lượt ra đời nhằm bảo vệ quyền lợi của người lao động (LĐ) và mang lại lợi ích cho chủ quản Chính lợi ích kép này đã thúc đẩy sự thực hiện nhanh chóng của chính sách BHXH Khái niệm BHXH cơ bản được hiểu như sau:
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là cơ chế bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp khó khăn do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, hoặc tử tuất BHXH hoạt động dựa trên quỹ tài chính được hình thành từ sự đóng góp của các bên tham gia, và được Nhà nước bảo hộ theo pháp luật Mục tiêu của BHXH là đảm bảo an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần vào việc bảo đảm an sinh xã hội.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) được định nghĩa rõ ràng trong Luật BHXH, được Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII thông qua vào ngày 20 tháng 11 năm 2014 Theo đó, BHXH là hình thức bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp phải tình trạng giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc qua đời, dựa trên việc đóng góp vào quỹ BHXH.
Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) định nghĩa bảo hiểm xã hội (BHXH) là hình thức bảo trợ mà xã hội cung cấp cho các thành viên nhằm ngăn chặn tình trạng khó khăn về kinh tế và xã hội BHXH giúp người dân đối phó với việc mất hoặc giảm thu nhập đáng kể do bệnh tật, thai sản và các lý do khác.
Trường Đại học Kinh tế Huế
TNLĐ, mất sức lao động (MSLĐ) và tử vong, chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình có con nhỏ” [20]
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là hình thức bảo hiểm mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia Mức đóng bảo hiểm được tính dựa trên mức lương thực tế nhân với tỷ lệ phần trăm quy định theo từng thời kỳ Khi tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, người lao động sẽ được hưởng đầy đủ năm chế độ bảo hiểm xã hội hiện hành, bao gồm hưu trí, tử tuất, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, ốm đau và thai sản.
1.1.1.2 Đặc trưng của Bảo hiểm x ã h ội bắt buộc
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là một hình thức phân phối lại thu nhập xã hội, nhằm hỗ trợ người tham gia khi gặp rủi ro trong lao động và đời sống Quá trình thu, chi bảo hiểm xã hội thực hiện chức năng phân phối lại thu nhập, mang lại lợi ích cho người tham gia Do đó, bảo hiểm xã hội bắt buộc có những đặc trưng cơ bản quan trọng.
Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) có quyền nhận trợ cấp BHXH, nhưng quyền lợi này chỉ được thực hiện khi cả người lao động và người sử dụng lao động thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH.
Sự đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động và Nhà nước là nguồn chính hình thành quỹ bảo hiểm xã hội (BHXH) Ngoài nguồn thu từ các bên tham gia, quỹ BHXH còn có các nguồn thu khác như lợi nhuận từ đầu tư, khoản nộp phạt của các đơn vị chậm nộp và các nguồn thu hợp pháp khác Quỹ BHXH được sử dụng để chi trả các trợ cấp và chi phí cho hoạt động của bộ máy BHXH.
Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) sẽ được đảm bảo thu nhập ổn định cả trong và sau quá trình lao động Trong thời gian làm việc, họ sẽ được hỗ trợ tài chính khi gặp phải tình trạng ốm đau, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính và duy trì cuộc sống.
Phụ nữ lao động được hưởng trợ cấp thai sản khi sinh con, trong khi người lao động bị tai nạn lao động sẽ nhận được trợ cấp tương ứng Khi nghỉ việc, họ có quyền nhận tiền hưu trí, và trong trường hợp qua đời, gia đình sẽ nhận được tiền mai táng phí cùng với trợ cấp tuất Đây là những đặc điểm riêng biệt của bảo hiểm xã hội, thể hiện tính nhân văn và tính xã hội sâu sắc.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Các sự kiện bảo hiểm và rủi ro xã hội trong BHXH liên quan đến thu nhập của người lao động bao gồm ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, già yếu và chết Những sự kiện này có thể dẫn đến giảm hoặc mất khả năng lao động, từ đó làm giảm hoặc mất nguồn thu nhập của họ Để ổn định cuộc sống, người lao động cần có khoản thu nhập khác, và sự bù đắp này được thực hiện thông qua các trợ cấp BHXH Tuy nhiên, mức độ bồi thường không phải lúc nào cũng tương ứng với mức thu nhập bị mất, mà còn phụ thuộc vào quyền và nghĩa vụ của người lao động theo quy định của pháp luật BHXH.
Hoạt động bảo hiểm xã hội (BHXH) được thực hiện theo quy định của pháp luật và các chế độ BHXH do luật định Nhà nước có trách nhiệm quản lý và bảo vệ các hoạt động BHXH, đồng thời BHXH cũng phải chịu sự giám sát chặt chẽ từ người lao động và người sử dụng lao động theo cơ chế ba bên.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là hệ thống giúp đảm bảo thu nhập cho người lao động khi họ gặp phải tình trạng giảm hoặc mất khả năng lao động, cũng như khi mất việc làm, nhằm đáp ứng các nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống.
1.1.2 Vai trò của Bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.1.2 1 Đối với người lao động
Bảo hiểm xã hội (BHXH) đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cuộc sống của người lao động và gia đình họ khi gặp khó khăn do mất hoặc giảm thu nhập Người tham gia BHXH sẽ nhận được hỗ trợ tài chính khi gặp phải tình huống suy giảm khả năng lao động, mất việc làm hoặc khi qua đời Điều này giúp tạo ra tâm lý yên tâm và ổn định cho người tham gia, đồng thời đảm bảo an toàn xã hội cho cộng đồng.
Việc thay đổi hoặc bù đắp trong hệ thống bảo hiểm xã hội (BHXH) là điều chắc chắn sẽ xảy ra với mọi người lao động khi họ đến tuổi nghỉ hưu hoặc khi họ qua đời Bù đắp cũng chỉ áp dụng cho một số người trong các chế độ BHXH như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và mất việc làm Nhờ vào sự đảm bảo thay thế và bù đắp kịp thời, người lao động có thể nhanh chóng khắc phục tình hình tài chính của mình.
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI TRẢ CHẾ ĐỘ BHXH BẮT BUỘC TẠI BHXH HUYỆN QUẢNG NINH, TỈNH QUẢNG BÌNH
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN QUẢNG NINH
2.1 Tổng quan về Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Ninh, Quảng Bình
2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển
BHXH huyện Quảng Ninh được thành lập theo Quyết định số 42 QĐ/TC-CB ngày 20 tháng 07 năm 1995 củaTổngGiámđốcBHXH ViệtNam.
BHXH huyện Quảng Ninh là đơn vị có tư cách pháp nhân và con dấu riêng, hoạt động như một đơn vị hạch toán cấp 3 trong hệ thống BHXH Việt Nam Đơn vị này chịu sự lãnh đạo trực tiếp từ BHXH tỉnh Quảng Bình và có trụ sở tại xã Lương Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình.
Từ những ngày đầu thành lập, BHXH huyện chỉ có 04 nhân sự, bao gồm cả lãnh đạo và nhân viên Trụ sở làm việc cùng trang thiết bị phục vụ công tác còn thiếu thốn và hạn chế.
Sau 25 năm hình thành và phát triển, BHXH huyện Quảng Ninh đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể nhờ nỗ lực của cán bộ, công nhân viên chức và sự hỗ trợ từ các cấp chính quyền cùng BHXH tỉnh Quảng Bình Đơn vị luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, với thành tích năm sau vượt trội hơn năm trước trên tất cả các chỉ tiêu mà cấp trên đề ra.
Trong những năm qua, BHXH huyện Quảng Ninh đã tập trung thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ được giao, đặc biệt chú trọng đến công tác thu, chi và giải quyết các chế độ chính sách liên quan đến BHXH, BHYT, BHTN Đồng thời, đơn vị cũng tăng cường kiểm tra việc tuân thủ các quy định pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN đối với người lao động và các đối tượng tham gia.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Cải cách thủ tục hành chính trong toàn bộ quy trình, đặc biệt là trong việc giải quyết chế độ chính sách BHXH, BHYT, BHTN, đã được thực hiện Cán bộ công nhân viên chức đã chuyển đổi từ phong cách làm việc thụ động sang phục vụ năng động, tập trung vào đối tượng tham gia BHXH, BHYT Mục tiêu là tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị trong quá trình làm việc và đảm bảo quyền lợi đầy đủ cho các đối tượng thụ hưởng theo quy định của Nhà nước.
Sau hơn 25 năm phát triển, hầu hết công chức, viên chức và người lao động trong cơ quan đều có trình độ đại học và sau đại học Họ thường xuyên được đào tạo và bồi dưỡng chuyên sâu về nghiệp vụ liên quan đến bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT), nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh mới.
2.1.2 Vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của BHXH huyện Quảng Ninh tỉnh Quảng Bình
BHXH huyện Quảng Ninh là đơn vị trực thuộc BHXH tỉnh Quảng Bình, có nhiệm vụ hỗ trợ Giám đốc BHXH tỉnh trong việc tổ chức thực hiện các chế độ và chính sách về BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) và bảo hiểm y tế (BHYT) Đồng thời, cơ quan này cũng quản lý các quỹ BHXH, BHTN và BHYT trên địa bàn huyện theo quy định của BHXH Việt Nam và pháp luật hiện hành.
BHXH huyện Quảng Ninh được quản lý trực tiếp và toàn diện bởi Giám đốc BHXH tỉnh Quảng Bình, đồng thời cũng chịu sự quản lý hành chính của UBND huyện Quảng Ninh trên địa bàn huyện này.
2.1.2.2 Nhi ệm vụ, quyền hạn
Xây dựng và trình Giám đốc tỉnh kế hoạch ngắn hạn và dài hạn về phát triển bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) trên địa bàn Tổ chức thực hiện kế hoạch và chương trình công tác hàng năm sau khi được phê duyệt.
-Tổ chức thực hiện công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến các chế độ, chính sách, pháp luậtvềBHXH, BHYTtrên địa bàn huyện Quảng Ninh.
Trường Đại học Kinh tế Huế
-Tổ chức cấp sổ BHXH, thẻ BHYT cho những người tham gia BHXH, BHYT đúngquyđịnh.
Tổ chức thực hiện việc khai thác, đăng ký và quản lý các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) theo quy định Đồng thời, tổ chức thu các khoản đóng góp BHXH, BHYT và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) từ các tổ chức và cá nhân tham gia.
Tại BHXH huyện Quảng Ninh, cơ chế một cửa liên thông đã được triển khai nhằm giải quyết hiệu quả các chế độ BHXH và BHYT Việc tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả về thủ tục hành chính liên quan đến BHXH, BHYT được thực hiện một cách nhanh chóng và thuận tiện, đảm bảo quyền lợi cho người dân.
-Thực hiện giải quyết hưởng các chế độ BHXH, BHYT và triển khai thực hiện các chế độ chính sách theo đúngquyđịnh.
-Tổchức chi trả các chế độBHXH, BHYT, BHTN; từ chối việc đóng hoặc chi trả các chế độBHXH, BHYT, BHTN khôngđúng quyđịnh.
Quản lý và sử dụng, hạch toán kế toán các nguồn kinh phí và tài sản theo quy định là rất quan trọng Cần tổ chức ký hợp đồng và giám sát thực hiện hợp đồng với Bệnh viện đa khoa huyện để bảo vệ quyền lợi của người tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) và ngăn chặn tình trạng lạm dụng quỹ BHYT.
-Chỉ đạo, hướng dẫn Bưu điện huyện tổ chức chi trảcác chế độ BHXH, BHTN theođúng quyđịnhcủapháp luậtvà củaNgành.
Tổ chức kiểm tra và giải quyết các kiến nghị, khiếu nại, tố cáo liên quan đến việc thực hiện chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT) trên địa bàn huyện Đồng thời, theo dõi các tổ chức, cá nhân tham gia BHXH, BHYT và các cơ sở khám, chữa bệnh BHYT để đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật Ngoài ra, kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền xử lý những hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực này.
-Tổ chức thực hiện chương trình, kế hoạch cải cách hành chính theo chỉ đạo, hướngdẫncủa BHXH tỉnh.
-Tổchức quảnlý, lưu trữhồsơ tài liệu hành chính, nghiệpvụvà hồsơ đối tượng tham gia, hưởngcác chế độBHXH, BHYT,BHTN trên địa bàn huyện.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Tổ chức đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ về bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT) cho công chức, viên chức tại BHXH huyện Quảng Ninh, cùng với các tổ chức và cá nhân tham gia thực hiện chính sách BHXH, BHYT trên địa bàn huyện.
Chủ trì và phối hợp với các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội địa phương, cùng với các tổ chức và cá nhân tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT), nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến việc thực hiện các chế độ BHXH, BHYT theo quy định của pháp luật.
