CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LỆNH THỰC HIỆN DÂN CHỦ Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TẠI NƯỚC TA HIỆN NAY
Những vấn đề chung về “Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn” của Ủy ban thường vụ Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
1.2.1 Vai trò của “Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn”
Thứ nhất, việc thực hiện Pháp lệnh sẽ góp phần mở rộng quyền làm chủ của nhân dân
Mở rộng quyền làm chủ của nhân dân là yếu tố quyết định trong việc xây dựng chính quyền của dân và phát huy tính dân chủ Khi bộ máy chính quyền cơ sở còn yếu kém, việc thực hiện Pháp lệnh dân chủ ở cơ sở sẽ tạo điều kiện cho người dân thể hiện nguyện vọng và tham gia vào các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội Điều này không chỉ nâng cao tinh thần trách nhiệm của tổ chức Đảng và đảng viên mà còn đổi mới hoạt động của các tổ chức, đoàn thể Các đoàn thể sẽ đóng vai trò nòng cốt trong việc vận động nhân dân thực hiện và giám sát Pháp lệnh, đồng thời khuyến khích sự tham gia tích cực của cộng đồng trong các phong trào phát triển kinh tế và xóa đói giảm nghèo Khi quyền làm chủ của nhân dân được bảo đảm, các chính sách dân chủ của Đảng và Nhà nước sẽ dễ dàng đi vào thực tiễn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng cơ sở hạ tầng và nâng cao đời sống người dân.
Thứ hai, thực hiện Pháp lệnh dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị ở cấp cơ sở
Hệ thống chính trị cấp cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức và hướng dẫn nhân dân thực hiện đường lối của Đảng cũng như chính sách của Nhà nước Nó không chỉ phát huy quyền làm chủ của nhân dân mà còn là yếu tố then chốt trong việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị và xã hội.
“Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” là nguyên tắc quan trọng trong việc củng cố chính quyền cơ sở, giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả hoạt động Khi chính quyền địa phương thường xuyên đổi mới phương thức làm việc, sẽ đáp ứng tốt hơn nhu cầu thực tiễn, phát huy quyền làm chủ của nhân dân và khuyến khích sự tham gia của họ vào phát triển kinh tế - xã hội Việc thực hiện Pháp lệnh dân chủ tại các xã, phường, thị trấn sẽ góp phần đổi mới lãnh đạo và quản lý, hướng tới sự dân chủ hơn, cụ thể hơn và gần gũi với thực tiễn, đồng thời giảm thiểu tình trạng quan liêu Chính quyền địa phương, thông qua việc triển khai Pháp lệnh 34 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đã thiết lập quy chế phối hợp với MTTQ và các đoàn thể nhằm nâng cao năng lực hoạt động, tăng cường uy tín và xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh Đặc biệt, cách tiếp cận mới trong việc huy động nguồn lực từ nhân dân, bao gồm cả trí lực và vật lực, sẽ thúc đẩy sự phát triển toàn diện của quê hương.
Thực hiện Pháp lệnh dân chủ tại các xã, phường, thị trấn không chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội mà còn góp phần duy trì trật tự an toàn xã hội và bảo đảm an ninh chính trị cho cả nước và từng địa phương.
Công khai các vấn đề liên quan đến lợi ích của người dân như tài chính, xây dựng cơ sở hạ tầng và thuế sẽ khuyến khích sự tham gia đóng góp ý kiến của cộng đồng, từ đó huy động sức dân cho nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương Trong bối cảnh cả nước đang chung tay xây dựng nông thôn mới, việc huy động sức dân là cần thiết để thực hiện các bước quan trọng như dồn điền, đổi thửa, hiến đất làm đường giao thông và xây dựng công trình thủy lợi.
Phát huy dân chủ ở cơ sở và thực hiện hiệu quả Pháp lệnh về dân chủ sẽ góp phần giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội tại địa phương Khi nhân dân được tham gia quyết định các vấn đề liên quan đến an ninh trật tự, chính quyền cơ sở có trách nhiệm giải thích rõ ràng những thắc mắc của dân, từ đó đảm bảo quyền dân chủ trực tiếp Nếu các cấp chính quyền thực hiện đúng chức trách và bảo vệ quyền dân chủ, người dân sẽ tích cực ủng hộ nhà nước, tôn trọng và thực hiện các chủ trương, chính sách đã ban hành Thực tế cho thấy, những địa phương thực hiện tốt dân chủ thường có tình hình an ninh, trật tự xã hội ổn định, góp phần vào việc thực hiện nghiêm túc các chính sách của Đảng và nhà nước, bảo đảm sự bình yên cho quốc gia và dân tộc.
1.2.2 Sự cần thiết của việc thực hiện “Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn”
Xây dựng nền dân chủ XHCN là mục tiêu quan trọng trong công cuộc xây dựng XHCN tại Việt Nam Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 18/2/1998 của Bộ Chính trị nhấn mạnh việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân và khuyến khích sự tham gia của họ vào quản lý Nhà nước nhằm khắc phục tình trạng quan liêu, mất dân chủ và tham nhũng Đặc biệt, quyền làm chủ của nhân dân cần được thực hiện ở cấp cơ sở, nơi mà các chính sách của Đảng và Nhà nước được triển khai trực tiếp Chính phủ đã cụ thể hóa chủ trương này thông qua Nghị định số 29/1998/NĐ-CP và Nghị định số 79/2003/NĐ-CP, quy định rõ trách nhiệm của chính quyền cấp xã trong việc thực hiện quyền dân chủ của nhân dân Những văn bản này đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc thể chế hóa phương châm dân chủ ở cơ sở.
“dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” của Đảng nhằm phát huy quyền làm chủ trực tiếp của nhân dân ngay từ cơ sở
Sau hơn 10 năm thực hiện Quy chế dân chủ ở các xã, phường, thị trấn, nước ta đã ghi nhận nhiều thành tựu quan trọng Đời sống chính trị và xã hội tại địa phương đã có những chuyển biến tích cực, với nhận thức của người dân về quyền làm chủ được nâng cao Sự tham gia của nhân dân vào quản lý Nhà nước và giám sát hoạt động của chính quyền ngày càng tăng, góp phần khắc phục tình trạng suy thoái, quan liêu, mất dân chủ và tham nhũng tại cơ sở.
Thực hiện Quy chế dân chủ đã giúp kiện toàn chính quyền cấp xã, nâng cao lề lối và tác phong của cán bộ cơ sở, hướng tới phục vụ nhân dân tốt hơn Quy chế này còn gắn liền với việc phát triển kinh tế - xã hội và cải cách thủ tục hành chính, góp phần vào cuộc vận động chung.
Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh đã được các đơn vị cơ sở tích cực triển khai thông qua việc xây dựng quy chế và quy định Các thôn, làng, bản, ấp và tổ dân phố cũng đã xây dựng hương ước, quy ước nhằm thúc đẩy phong trào “Toàn dân xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” Nhờ đó, nhiều điển hình tiên tiến và gương người tốt, việc tốt đã xuất hiện, góp phần nâng cao đời sống văn hóa cộng đồng.
Mặc dù đã có những nỗ lực trong việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, nhưng vẫn tồn tại nhiều hạn chế Dân chủ ở nhiều nơi chỉ mang tính hình thức và chưa trở thành thói quen Chất lượng xây dựng quy chế, quy định và hương ước còn thấp, dẫn đến việc công khai quản lý tài chính công và kế hoạch sử dụng đất không hiệu quả Điều này đã gây ra sự bức xúc và bất bình trong nhân dân Hơn nữa, quyền dân chủ trực tiếp của người dân vẫn bị hạn chế, trong khi phong cách làm việc quan liêu và thiếu tôn trọng nhân dân vẫn phổ biến trong đội ngũ cán bộ cơ sở.
Mở rộng và phát huy dân chủ là xu hướng tất yếu của tiến bộ xã hội, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay, giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường thế giới Dân chủ không chỉ phản ánh trình độ văn hóa, văn minh của dân tộc mà còn là điều kiện thiết yếu để duy trì bản chất giai cấp công nhân của nhà nước Như tinh thần Đại hội X của Đảng đã nhấn mạnh, phát huy dân chủ là vấn đề chiến lược cho sự phát triển của đất nước Do đó, việc ban hành Pháp lệnh thực hiện dân chủ tại các xã, phường, thị trấn hiện nay là một bước quan trọng trong việc thể chế hóa phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.
1.2.3 Những nội dung chính của “Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn”
Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn quy định rõ ràng các thông tin mà HĐND và UBND cấp xã phải công khai, giúp người dân nắm bắt những vấn đề quan trọng để tham gia ý kiến và quyết định Văn bản này bao gồm 6 chương và 28 điều, nhằm đảm bảo sự giám sát và kiểm tra của nhân dân đối với các hoạt động của cơ quan nhà nước.
Một trong những quyền cơ bản của người dân là được thông tin công khai về tình hình chung của đất nước và địa phương, cũng như các vấn đề liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của cá nhân, gia đình và cộng đồng Điều 5 của Pháp lệnh đã nêu rõ những nội dung công khai cần được cung cấp cho công dân.
- Kế hoạch phát triển KT- XH, phương án chuyển dịch cơ cấu kinh tế và dự toán, quyết toán ngân sách hàng năm của cấp xã;
Dự án đầu tư và công trình tại cấp xã cần được ưu tiên thực hiện theo thứ tự nhất định, bao gồm tiến độ thực hiện, phương án đền bù và hỗ trợ giải phóng mặt bằng, cũng như kế hoạch tái định cư liên quan Đồng thời, quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất chi tiết, cùng với phương án điều chỉnh quy hoạch khu dân cư cũng phải được xem xét và triển khai hợp lý trên địa bàn cấp xã.
- Nhiệm vụ, quyền hạn của cán bộ, công chức cấp xã trực tiếp giải quyết các công việc của nhân dân;
THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LỆNH THỰC HIỆN DÂN CHỦ Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
Những yếu tố cơ bản tác động đến hiệu quả thực hiện Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ 32 2.2 Quá trình triển khai thực hiện Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ
2.1.1 Điều kiện tự nhiên và tình hình kinh tế - xã hội của huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ
Tam Nông là huyện miền núi thuộc phía Tây Nam tỉnh Phú Thọ, có diện tích tự nhiên 15.596,92 ha và dân số hơn 82.000 người Huyện gồm 20 đơn vị hành chính, bao gồm 19 xã và 01 thị trấn, với 172 khu dân cư, trong đó có 17 xã và thị trấn miền núi cùng 03 xã và 13 khu thuộc vùng khó khăn theo chương trình 135 của Chính phủ Huyện có sự đa dạng dân tộc với 20 dân tộc khác nhau, trong đó dân tộc Kinh chiếm 74.958 người.
511 người (theo số liệu thống kê năm 2009) Đảng bộ huyện có 42 cơ sở đảng với 5.614 đảng viên (tính đến tháng 12/2015)” [29, tr 1]
Huyện Tam Nông có vị trí địa lý thuận lợi và được đầu tư cơ sở hạ tầng, tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế Cán bộ, đảng viên và nhân dân đoàn kết, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, tích cực lao động sản xuất, cải thiện đời sống Địa hình bán sơn địa cùng với tài nguyên phong phú cho phép huyện phát triển nông nghiệp đa dạng và chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp Huyện cũng có nhiều lợi thế trong phát triển sản xuất công nghiệp và dịch vụ thương mại Những năm qua, kinh tế huyện đã phát triển mạnh mẽ trong các lĩnh vực như sản xuất lương thực, thủy sản, chăn nuôi, và phát triển ngành công nghiệp, với cơ sở hạ tầng khu công nghiệp được đầu tư phục vụ cho công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp.
Tam Nông, cửa ngõ phía Tây của Thủ đô Hà Nội, kết nối thủ đô với các tỉnh Tây Bắc của Tổ quốc, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và giao thương Nằm trong vùng tam giác phát triển, Tam Nông không chỉ là điểm đến hấp dẫn mà còn là cầu nối chiến lược giữa các khu vực.
Mảnh đất Tam Nông được bao bọc bởi ba con sông: sông Hồng, sông Đà và sông Bứa, nơi có nhiều làng Việt cổ gắn liền với thời đại Hùng Vương, một thời kỳ lịch sử quan trọng của dân tộc.
Tam Nông, huyện Cổ Nông xưa, nổi bật với nền văn hóa nông nghiệp phong phú và nhiều di sản lịch sử, bao gồm các Đình, Đền, Chùa, Miếu thờ Đức Thánh Tổ Hùng Vương và các tướng lĩnh của ngài Nơi đây còn lưu giữ nhiều truyền thuyết, lễ hội cổ truyền và dấu ấn lịch sử của các cuộc khởi nghĩa như Hai Bà Trưng và phong trào Cần Vương do Nguyễn Quang Bích lãnh đạo Hiện nay, Tam Nông đang trong quá trình đổi mới, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực, giảm tỷ trọng nông nghiệp, tăng cường công nghiệp và dịch vụ, đồng thời chú trọng phát triển văn hóa tiên tiến gắn liền với bản sắc dân tộc, làm nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
Huyện chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp với khoảng 73% hộ dân tham gia, dẫn đến việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế diễn ra chậm và thu nhập bình quân đầu người thấp Sự gia tăng các tệ nạn xã hội cùng với trình độ không đồng đều của cán bộ công chức ảnh hưởng tiêu cực đến tư tưởng người dân và việc thực hiện Pháp lệnh dân chủ tại các xã, phường, thị trấn.
2.1.2 Trình độ nhận thức và năng lực hoạt động của đội ngũ cán bộ, nhân viên của các tổ chức trong hệ thống chính trị của huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ
Cán bộ, đảng viên và nhân viên trong hệ thống chính trị huyện cần nhận thức rõ về Pháp lệnh dân chủ ở cơ sở Đội ngũ cán bộ, công chức xã, thị trấn thể hiện tinh thần trách nhiệm và tận tụy phục vụ nhân dân, với tác phong làm việc ngày càng được cải thiện Lãnh đạo xã, thị trấn đã phát huy tốt vai trò của mình, trong khi đội ngũ cán bộ công chức cấp xã được đào tạo bài bản, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ Chính quyền huyện kịp thời xử lý các hành vi thiếu trách nhiệm của cán bộ, công chức, góp phần giữ vững ổn định chính trị và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương Đội ngũ cán bộ các phòng, ban chuyên môn từ huyện đến cơ sở cũng đang được kiện toàn, đổi mới phong cách làm việc với phương châm “trọng dân, gần dân, phục vụ dân và có trách nhiệm với dân.”
Hàng năm, Huyện uỷ chỉ đạo Trung tâm Bồi dưỡng chính trị tổ chức các lớp tập huấn lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên, duy trì các lớp trung cấp và cử người học các lớp trung-cao cấp tại Trường Chính trị tỉnh Phú Thọ và Trung ương Nhờ đó, tỷ lệ cán bộ, đảng viên có trình độ lý luận chính trị từ trung cấp trở lên cao, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong toàn Đảng bộ.
Trong những năm qua, những địa phương có đội ngũ cán bộ và nhân viên tận tâm phục vụ nhân dân đã chứng kiến sự tham gia nhiệt tình của cộng đồng vào các phong trào, từ đó tạo ra động lực mạnh mẽ cho việc xây dựng nông thôn mới phát triển và thịnh vượng.
2.1.3 Ý thức và năng lực thực hành dân chủ của nhân dân huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ Ý thức dân chủ là trình độ nhận thức về dân chủ và tinh thần, trách nhiệm đối với việc hướng tới thực hành nó trong thực tiễn dân chủ Ý thức dân chủ có liên quan trực tiếp tới trình độ học vấn, trình độ pháp luật và tinh thần, trách nhiệm công dân Năng lực thực hành dân chủ của nhân dân là toàn bộ những yếu tố vật chất và tinh thần của từng công dân, của các cộng đồng có liên quan tới hoạt động quyền lực của hệ thống chính trị
Năng lực thực hành dân chủ bao gồm khả năng tham gia ý kiến, xây dựng hệ thống chính trị tại địa phương, kiểm tra và giám sát hoạt động của hệ thống chính trị, cũng như quyết định và thực hiện quyền lực trong thực tiễn.
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định rằng thực hành dân chủ là chìa khóa giải quyết mọi khó khăn Trong những năm qua, vai trò làm chủ của người dân tại huyện Tam Nông đã được nâng cao, với sự tham gia trực tiếp của nhân dân vào các quyết định liên quan đến cuộc sống của họ Điều này không chỉ nâng cao ý thức và năng lực thực hành dân chủ mà còn khuyến khích người dân chủ động hơn, giảm bớt thói quen ỷ lại vào Nhà nước Công cuộc xây dựng nông thôn mới tại Tam Nông đã thu hút được sự đóng góp tích cực của nhân dân, hoàn thành giai đoạn I nhanh chóng Nhiều công trình giao thông tưởng chừng không thể thực hiện đã được triển khai nhờ sự tham gia bàn bạc của người dân, như ở Thị trấn Hưng Hóa và các xã Hương Nộn, Cổ Tiết, Thọ Văn Để đạt được các mục tiêu kinh tế - xã hội, việc mở rộng dân chủ là điều cần thiết Khi quyền làm chủ của người dân bị vi phạm, tình trạng mất ổn định và khiếu kiện sẽ xảy ra Gần đây, cùng với sự phát triển xã hội, trình độ nhận thức của người dân Tam Nông đã được nâng cao, dẫn đến sự thay đổi tích cực trong ý thức và năng lực thực hành dân chủ Nhân dân không chỉ tham gia bàn bạc mà còn giám sát hoạt động của chính quyền Vai trò giám sát này thể hiện qua trách nhiệm và trí tuệ của họ, với các báo cáo hàng năm được thông báo và lấy ý kiến đóng góp từ nhân dân Nhờ phát huy vai trò giám sát, nhiều sai phạm đã được phát hiện và xử lý kịp thời, góp phần quan trọng vào hiệu quả thực hiện dân chủ, hạn chế vi phạm và đẩy lùi tệ quan liêu, tham nhũng.
Ý thức và khả năng thực hành dân chủ của người dân ở Tam Nông còn tồn tại một số nhược điểm cần khắc phục Nhiều địa phương chưa tuyên truyền sâu rộng về Pháp lệnh thực hiện dân chủ, dẫn đến một bộ phận nhân dân chưa nhận thức được tầm quan trọng của pháp lệnh và không tích cực tham gia các hoạt động hội họp cũng như thực hiện quyết định của cấp trên Tại một số xã, việc thực hành dân chủ chỉ mang tính hình thức, làm cho sự tham gia của người dân cũng trở nên hời hợt Hơn nữa, trên địa bàn huyện còn có những phần tử lợi dụng tôn giáo để kích động và gây chia rẽ, cản trở việc thực hiện dân chủ Để nâng cao ý thức và năng lực thực hành dân chủ, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Đảng, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể nhân dân Các cấp ủy và chính quyền địa phương cần chủ động tạo điều kiện thuận lợi để người dân tham gia vào quá trình "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra", đồng thời phát huy vai trò của tổ nhân dân tự quản Cần xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt ở cơ sở có năng lực và phẩm chất, biết lắng nghe và tạo niềm tin với quần chúng.
2.2 Quá trình triển khai thực hiện Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ
2.2.1 Tình hình dân chủ ở các xã, thị trấn của huyện Tam Nông trước khi triển khai thực hiện Pháp lệnh
Sau khi Quy chế dân chủ ở cơ sở được ban hành, huyện Tam Nông đã đạt được những thành tựu bước đầu trong việc ổn định tình hình chính trị - xã hội Sự quyết tâm cao của các cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân đã giúp hệ thống chính trị từ huyện đến cơ sở được kiện toàn và củng cố, từng bước khắc phục những hạn chế trong quá khứ, đáp ứng tốt hơn yêu cầu và nhiệm vụ chính trị của địa phương.
Thành tựu và hạn chế trong quá trình triển khai thực hiện Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ
2.3.1 Thành tựu và nguyên nhân
Một là: Trong việc thực hiện những nội dung công khai để dân biết
Công khai là yếu tố quan trọng nhất trong việc thực hiện dân chủ tại cơ sở, giúp người dân nắm bắt thông tin và tham gia tích cực vào việc bàn bạc, quyết định các vấn đề chung của địa phương.
Thông qua việc thực hiện Pháp lệnh dân chủ ở cơ sở, các nội dung quan trọng cần thông báo cho nhân dân được thực hiện nghiêm túc, bao gồm chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, các chương trình và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của huyện, cùng với các quy định về thủ tục hành chính và xét duyệt người hưởng chế độ ưu đãi có công, người nhiễm chất độc hóa học.
Thông qua các kỳ họp của HĐND và UBND huyện, kế hoạch phát triển kinh tế địa phương được trình bày chi tiết, bao gồm báo cáo dự toán thu chi Những báo cáo này được thảo luận tại các tổ hội đồng và trong các buổi tiếp xúc cử tri.
Các dự án vay vốn và xoá đói giảm nghèo được phân bổ cho từng địa bàn, nhằm đảm bảo người dân có cơ hội tiếp cận Quá trình xét duyệt được thực hiện công khai tại từng thôn, làng và khu dân cư, giúp xác định đúng đối tượng vay Việc khảo sát và bình xét hộ nghèo được tổ chức minh bạch, đúng theo quy định của Nhà nước, nhận được sự đồng tình và ủng hộ từ cộng đồng.
Việc truyền tải thông tin đến người dân không chỉ qua các kỳ họp HĐND mà còn thông qua hội nghị tiếp xúc cử tri, hội nghị đoàn thể, họp dân và hệ thống loa truyền thanh Nhiều cơ sở đã công khai niêm yết các vấn đề nhạy cảm như danh sách người đấu thầu đất, giá đất, và địa điểm các lô đã đấu giá tại trụ sở UBND Đến nay, việc công khai thông tin đã trở thành thói quen ở hầu hết các xã và thị trấn trong huyện Theo khảo sát tại huyện Tam Nông, 196/310 người cho biết địa phương mình công khai văn bản cấp trên qua niêm yết tại hội trường thôn, xã; 84 người cho rằng thông tin được công bố trong các cuộc họp thôn; và chỉ một số ít cho rằng thông tin chỉ được triển khai đến cán bộ xã Kết quả cho thấy, việc công khai văn bản chủ yếu diễn ra qua niêm yết và họp thôn, tạo điều kiện cho người dân tham gia vào các vấn đề chung của địa phương, từ đó mở rộng quyền dân chủ trực tiếp của nhân dân.
Hai là: Trong việc để nhân dân bàn và quyết định trực tiếp
Nhân dân tham gia trực tiếp vào việc quyết định các vấn đề quan trọng như mức đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng, lập và quản lý quỹ, xây dựng quy ước thôn, bình xét hộ nghèo và giám sát công trình từ nguồn vốn tự nguyện Những hoạt động này được thực hiện nghiêm túc thông qua các cuộc họp thôn, tổ dân phố và phát phiếu lấy ý kiến hộ gia đình, góp phần tạo sự đồng thuận cao trong cộng đồng dân cư huyện.
Nhiều trụ sở UBND và hội trường khu dân cư thường xuyên niêm yết công khai các văn bản của Nhà nước, giúp người dân nắm bắt thông tin một cách kịp thời.
HĐND và các chính sách của Đảng cùng pháp luật Nhà nước liên quan đến quyền lợi của nhân dân được truyền tải qua hệ thống loa truyền thanh tại thôn, xóm, khu dân cư Mỗi xã trong huyện hàng năm tổ chức trung bình gần 70 lượt tuyên truyền bằng loa đài.
Huyện đã chỉ đạo các xã, thị trấn tổ chức họp và học tập hàng tháng, quý để thông tin công việc liên quan đến nhân dân và tổ chức các kỳ họp tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND xã Nhân dân trong huyện đã đóng góp hàng tỷ đồng để xây dựng cơ sở hạ tầng và công trình phúc lợi Hiện nay, toàn bộ hệ thống đường giao thông nông thôn đã được láng nhựa, bê tông hóa, và 100% thôn làng, tổ dân phố đều có hương ước, quy ước mới theo hướng văn minh, tiến bộ Năm 2015, huyện có 196 đơn vị đăng ký xây dựng đơn vị văn hóa, trong đó 60% gia đình được công nhận là gia đình văn hóa, 9 thôn đạt danh hiệu thôn, làng văn hóa, và trên 200 khu dân cư được công nhận là “Khu dân cư tiên tiến.”
Huyện đã quy hoạch các vùng sản xuất và chăn nuôi tập trung tại xã Dậu Dương, xã Quang Húc và xã Tề Lễ Mô hình nông thôn mới được triển khai tích cực, trong đó xã Dậu Dương đã đạt chuẩn nông thôn mới.
Việc triển khai các nội dung để nhân dân bàn và quyết định trực tiếp đã tạo ra dân chủ thực sự, phát huy quyền làm chủ của nhân dân Trong những năm qua, người dân trong huyện đã tự nguyện đóng góp hàng chục tỷ đồng và hàng vạn ngày công để xây dựng đường giao thông nông thôn và nhà văn hóa thôn Nhiều thôn, tổ dân phố đã huy động được 100% số hộ tham gia đóng góp, không có tình trạng nợ đọng, điển hình như tổ dân phố thị trấn Hưng Hóa, xã Cổ Tiết, xã Hương Nộn Ngoài ra, nhiều tổ chức và cá nhân cũng tự nguyện đóng góp hàng trăm triệu đồng cho việc xây dựng thôn, xóm tại xã Dậu Dương, thị trấn Hưng Hóa và xã Tứ Mỹ.
Khi người dân tham gia bàn bạc và quyết định các công việc chung, họ sẽ tích cực thực hiện và hạn chế xích mích, khiếu kiện do thiếu hiểu biết và sự đồng thuận Việc để người dân tham gia vào quyết định giúp giải quyết vấn đề hiệu quả hơn, vì chính họ là những người hiểu rõ nhất nhu cầu và cách thức thực hiện Hơn nữa, khi người dân có quyền bàn bạc và quyết định, điều này cũng giúp kiểm soát và hạn chế quyền lực của chính quyền, từ đó giảm thiểu tình trạng tham nhũng và độc đoán.
Bác Hồ đã từng nói: “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”, điều này khẳng định tầm quan trọng của sự tham gia của nhân dân trong quá trình quyết định Khi người dân được tham gia bàn bạc và quyết định, nhiều vấn đề phức tạp sẽ được giải quyết hiệu quả hơn Các xã như Tam Cường và Tề Lễ, từng là điểm nóng về khiếu kiện, hiện đã ổn định, kinh tế phát triển và huy động được sự đóng góp của nhân dân trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng.
Việc để nhân dân tham gia ý kiến vào các công việc địa phương là hình thức thực hiện dân chủ trực tiếp, giúp người dân phát huy tính tích cực và quyền làm chủ của mình Trong cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và bầu cử Đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021, huyện đã thực hiện tốt việc lấy ý kiến từ nhân dân, đảm bảo tính dân chủ, hợp pháp, an toàn và tiết kiệm Kết quả, tỷ lệ cử tri tham gia bầu cử toàn huyện đạt 99,6%.
Trong công tác xây dựng nông thôn mới, sự ủng hộ và tham gia của nhân dân đã giúp nhiều xã như Hồng Đà, Dậu Dương, Thượng Nông và Cổ Tiết hoàn thành sớm các tiêu chí Nhân dân đã phát huy vai trò chủ thể thông qua việc bàn bạc, biểu quyết và tham gia ý kiến về các hoạt động như dồn điền đổi thửa, cải tạo giao thông thủy lợi, và tổ chức sản xuất Nhiều xã đã áp dụng những ý tưởng sáng tạo từ nhân dân, chẳng hạn như việc vớt bèo bồng để khơi thông dòng chảy và sử dụng bèo làm phân bón ở xã Dậu Dương Điều này không chỉ khơi dậy tính sáng tạo mà còn thúc đẩy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần vào việc thực hiện thành công các mục tiêu xây dựng nông thôn mới.
