Một số vấn đề về báo chí
Báo, hay gọi đầy đủ là báo chí (xuất phát từ 2 từ "báo" tức thông báo và
"Chí" hay còn gọi là tân văn, là các ấn phẩm định kỳ như nhật báo và tạp chí Thuật ngữ này cũng bao gồm các hình thức truyền thông khác như đài phát thanh và đài truyền hình Định nghĩa này còn áp dụng cho các tạp chí được phát hành liên tục trên mạng, tức là báo điện tử.
Khi xem xét xã hội như một hệ thống tổng thể, báo chí cần được tiếp cận từ góc độ hệ thống, coi báo chí là một tiểu hệ thống trong cấu trúc xã hội Trong mối quan hệ này, báo chí không chỉ là một phần cấu thành mà còn chịu sự chi phối từ hệ thống lớn hơn và các tiểu hệ thống khác.
Từ góc độ lãnh đạo quản lý và tiếp cận theo quan điểm hệ thống, báo chí có thể được định nghĩa qua các thành tố cơ bản và mối quan hệ tương tác giữa chúng.
Báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc điều tra và làm sáng tỏ đời sống xã hội và văn hóa, đặc biệt là ở Việt Nam, nơi mà nó được xem như một công cụ của chính quyền để thu thập, phân tích và phổ biến thông tin Được gọi là quyền lực thứ tư, báo chí có khả năng phản ánh sự thật và nguyện vọng của người dân, từ đó góp phần cải cách bộ máy xã hội Hiện nay, báo chí phát triển đa dạng với nhiều hình thức như bản in, bản điện tử, sóng phát thanh và kênh truyền hình Điều này cho thấy báo chí là một hiện tượng xã hội phức tạp và có nhiều cách tiếp cận khác nhau tùy thuộc vào từng chế độ chính trị.
1.1.2 Vai trò của báo chí trong đời sống xã hội
Mỗi loại hình truyền thông đại chúng đều phản ánh sự phát triển của thời đại và đáp ứng nhu cầu thông tin xã hội trong từng giai đoạn lịch sử Hiện nay, nhiều phương tiện truyền thông đại chúng truyền thống vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển trong xã hội.
Thực tiễn kinh tế-xã hội
Quyền lực chính trị tối cao
Nhà báo-chủ thế trực tiếp
Tổ chức kinh tế- xã hội hiện đại, vẫn phát huy tác dụng khi tham gia giải quyết những vấn đề xã hội đặt ra
Truyền thông đại chúng ra đời và phát triển song hành với sự tiến bộ của xã hội loài người, chịu ảnh hưởng từ nhu cầu thông tin và công nghệ thông tin Sự phát triển của các hình thức truyền thông này chỉ có thể thực hiện được nhờ vào những phát minh quan trọng trong kỹ thuật như in ấn, truyền phát sóng tín hiệu, máy thu thanh, thu hình, máy tính điện tử, cáp quang, vệ tinh nhân tạo và các phương tiện kỹ thuật hiện đại khác.
Truyền thông đại chúng có thể được phân loại dựa trên tính chất kỹ thuật và phương thức thực hiện, bao gồm các loại hình như sách, báo in (bao gồm báo, tạp chí, bản tin thời sự, bản tin thông tấn), báo nói (chương trình phát thanh), báo hình (chương trình truyền hình và các chương trình nghe nhìn thời sự), và báo điện tử (được thực hiện trên mạng thông tin máy tính).
Sự phát triển của các phương tiện truyền thông đại chúng đã giúp con người tiếp cận nhanh chóng nhiều sự kiện và vấn đề nóng hổi trên toàn cầu, từ thiên tai như lũ lụt, đến các cuộc đình công, biểu tình, thảm họa chiến tranh, xung đột sắc tộc, tôn giáo, và tình hình kinh tế Để nắm bắt được những thông tin này, chúng ta cần dựa vào các nguồn tin từ truyền thông, trong đó báo chí đóng vai trò quan trọng nhất trong việc truyền tải thông tin đến công chúng.
Truyền thông đại chúng là hệ thống các kênh truyền thông có khả năng truyền tải thông điệp đến đông đảo công chúng, với mục tiêu lôi kéo, giáo dục, thuyết phục và tổ chức người dân tham gia vào các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội hiện tại.
Báo chí là phần trung tâm và nền tảng của truyền thông đại chúng, đóng vai trò quyết định trong việc xác định tính chất và khuynh hướng của nó Do đó, báo chí không chỉ là một bộ phận của truyền thông đại chúng mà còn có khả năng chi phối năng lực và hiệu quả tác động của toàn bộ hệ thống truyền thông Khi nhắc đến truyền thông đại chúng, điều đầu tiên cần đề cập chính là báo chí.
Báo chí được hiểu rộng rãi bao gồm nhiều hình thức như báo in, phát thanh, truyền hình, báo mạng điện tử và hãng thông tấn Trong khi đó, theo nghĩa hẹp, báo chí chỉ bao gồm báo, tạp chí và bản tin thời sự.
Báo chí đóng vai trò quan trọng trong đời sống chính trị - xã hội, được các lực lượng cầm quyền trên thế giới sử dụng như công cụ để tác động vào tư tưởng và tình cảm của công chúng Mục tiêu là tạo ra những nhận thức mới và định hướng giá trị cho cuộc sống Tại Việt Nam, báo chí không chỉ là công cụ chính trị của Đảng và Nhà nước mà còn là diễn đàn của nhân dân, phản ánh tiếng nói và nguyện vọng của cộng đồng.
Báo chí đóng vai trò quan trọng trong đời sống chính trị - xã hội của đất nước, đặc biệt trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ Ngay cả khi chưa có sự lãnh đạo của Đảng, các tờ báo đã hoạt động tích cực, thu hút sự chú ý của dư luận về các vấn đề chính trị Nó trở thành vũ khí sắc bén trong các cuộc đấu tranh chính trị, đồng thời tạo điều kiện cho người dân tham gia vào đời sống chính trị Do đó, thông tin từ báo chí mang ý nghĩa rất quan trọng đối với sự phát triển của xã hội.
Báo chí, với nội dung thông tin chân thật và thuyết phục, có khả năng định hình dư luận xã hội và thúc đẩy hành động xã hội theo những hướng có chủ đích Nó không chỉ là một vũ khí tư tưởng sắc bén mà còn là công cụ tuyên truyền, cổ động và tổ chức tập thể, đặc biệt phù hợp trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay.
Báo chí biểu hiện vai trò trong đời sống xã hội trên nhiều lĩnh vực như:
Báo chí đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực chính trị, là công cụ hướng dẫn nhận thức và hành động của công chúng, đồng thời là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng - văn hóa của Đảng Nó không chỉ tham gia quản lý xã hội mà còn giám sát đạo đức lối sống của cán bộ, đảng viên Lịch sử cho thấy mọi chế độ đều khai thác triệt để phương tiện truyền thông để củng cố và duy trì quyền lực Trong xã hội hiện đại, việc nắm giữ thông tin đại chúng cho phép điều khiển tư tưởng con người, sử dụng báo chí để phát đi những thông điệp chính trị nhằm giáo dục và thuyết phục quần chúng.
Một số vấn đề về bảo tồn và quảng bá giá trị di sản văn hóa
Thuật ngữ “văn hóa” có nguồn gốc từ chữ La tinh “Cultura”, ban đầu mang nghĩa trồng trọt và canh tác, sau này được mở rộng thành “vun trồng, trí tuệ” Điều này cho thấy rằng văn hóa không chỉ đơn thuần là sự phát triển vật chất mà còn là quá trình chăm sóc, giáo dục và đào tạo khả năng con người trên mọi phương diện Đến nửa sau thế kỷ XVIII, thuật ngữ này đã được áp dụng rộng rãi hơn trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Khái niệm "cultura" đã trở thành một thuật ngữ khoa học, phản ánh sự biến đổi theo thời gian và tiến trình lịch sử xã hội Theo E.B Taylor, văn hóa được định nghĩa là một tổng thể phức tạp, bao gồm tri thức, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, pháp luật, phong tục, cùng với các năng lực và thói quen mà con người đạt được trong xã hội.
Theo cựu Tổng giám đốc UNESCO, Theo F Mayor, văn hóa là yếu tố không thể tách rời khỏi cuộc sống, thể hiện tư duy và hoạt động của cá nhân cũng như cộng đồng Văn hóa phản ánh mọi khía cạnh của cuộc sống trong quá khứ và hiện tại, hình thành nên hệ thống giá trị, truyền thống và lối sống, từ đó giúp các dân tộc khẳng định bản sắc riêng UNESCO công nhận văn hóa là nguồn gốc trực tiếp của sự phát triển xã hội, giữ vị trí trung tâm và đóng vai trò điều tiết xã hội.
Văn hóa không chỉ là yếu tố nội sinh thúc đẩy sự phát triển mà còn là mục tiêu và động lực cho sự tiến bộ xã hội Nó giúp con người hoàn thiện bản thân và quyết định tính cách riêng biệt của từng xã hội, tạo nên sự khác biệt giữa các dân tộc.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, dựa trên tinh hoa văn hóa nhân loại và truyền thống văn hiến ngàn năm của dân tộc Việt Nam, đã định nghĩa văn hóa là tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt và biểu hiện mà con người sáng tạo ra để đáp ứng nhu cầu sống và mục đích tồn tại Ông nhấn mạnh rằng, từ ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật đến khoa học, văn học và nghệ thuật, tất cả đều là những sáng tạo cần thiết cho cuộc sống hàng ngày Văn hóa, theo đó, không chỉ là sản phẩm của sự sáng tạo mà còn là công cụ thiết yếu giúp con người thích ứng với những yêu cầu của cuộc sống.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra rằng văn hóa không chỉ bao gồm các hoạt động tinh thần mà còn cả hoạt động vật chất, phản ánh nhu cầu sinh tồn của con người trong xã hội Ông nhấn mạnh sự thống nhất giữa yếu tố tự nhiên và con người, thể hiện khả năng sáng tạo trong lao động Các nhà văn hóa Việt Nam cũng đã đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa, cho thấy sự đa dạng trong nghiên cứu lĩnh vực này.
Văn hóa được định nghĩa là tập hợp các giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra trong lịch sử, hình thành nên một hệ thống hữu cơ qua quá trình tích lũy và hoạt động thực tiễn Nó phản ánh sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội, thể hiện những giá trị cốt lõi của nhân loại.
Tại Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII, Đảng ta xác định nhiệm vụ xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc Đến Đại hội lần thứ XI, Nghị quyết khẳng định rằng việc xây dựng nền văn hóa này không chỉ là mục tiêu mà còn là động lực thúc đẩy sự phát triển xã hội Văn hóa gắn liền với con người, và lịch sử văn hóa chính là lịch sử của con người Con người tạo ra văn hóa, trong khi văn hóa lại là cái nôi hình thành và phát triển nhân cách con người, giúp con người trở thành người.
Văn hóa là phương thức tồn tại của con người trong các hoạt động sản xuất vật chất và tinh thần Nó được chia thành hai lĩnh vực cơ bản: văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần Tuy nhiên, sự phân chia này chỉ mang tính tương đối.
Văn hóa vật chất thực chất là sự "vật chất hóa" các giá trị tinh thần, cho thấy rằng các giá trị văn hóa không chỉ tồn tại thuần túy ở dạng tinh thần mà còn được thể hiện qua các hình thức vật chất Bên cạnh đó, các giá trị tinh thần cũng có thể tồn tại dưới dạng phi vật thể nhưng vẫn mang tính chất vật chất khách quan, như trong các lĩnh vực giao tiếp, ứng xử, đạo đức và phong tục.
Văn hóa được định nghĩa qua mối quan hệ thích nghi giữa con người với môi trường tự nhiên, xã hội và giữa con người với nhau, và mối quan hệ này luôn biến đổi theo thời gian Do đó, văn hóa không phải là một khái niệm cố định mà là một quá trình phát triển liên tục.
* Khái niệm di sản văn hóa
Di sản là những giá trị quý báu được truyền lại từ thế hệ trước, bao gồm cả di sản văn hóa vật thể và phi vật thể Theo Điều 1 của Luật Di sản văn hóa, di sản văn hóa là những sản phẩm tinh thần và vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học, được gìn giữ và lưu truyền trong cộng đồng tại nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Di sản văn hóa được định nghĩa là tổng thể các tài sản văn hóa truyền thống trong hệ thống giá trị của chúng, được nhận biết và sử dụng bởi chủ thể nhằm đáp ứng nhu cầu và yêu cầu của hiện tại.
Di sản văn hóa đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bền vững của cuộc sống hiện đại, vì vậy việc bảo tồn và quảng bá giá trị di sản là nền tảng cho sự nghiệp phát triển của mỗi địa phương và quốc gia Di sản không chỉ là tài sản của một vùng đất hay cộng đồng mà còn là tài sản quốc gia, phản ánh sâu sắc truyền thống văn hóa Việt Nam Qua thời gian, các giá trị trong di sản văn hóa tạo thành dòng chảy âm thầm nhưng mạnh mẽ, là cội nguồn và nền tảng cho hệ giá trị văn hóa dân tộc hôm nay và tương lai.
Di sản văn hóa phi vật thể là những giá trị tinh thần quan trọng trong lịch sử và văn hóa, được bảo tồn qua trí nhớ và chữ viết Nó bao gồm nhiều hình thức như tiếng nói, chữ viết, tác phẩm văn học, nghệ thuật, ngữ văn truyền miệng, diễn xướng dân gian, lối sống, nếp sống, lễ hội, bí quyết nghề thủ công truyền thống, tri thức y dược học cổ truyền, văn hóa ẩm thực, trang phục truyền thống và các tri thức dân gian khác.
