Tổ chức cơ sở đảng - vị trí, vai trò
1.1.1 Khái niệm tổ chức cơ sở đảng
Tổ chức cơ sở đảng là vấn đề được các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đặc biệt chú trọng C.Mác và Ph.Ăng-ghen, mặc dù không sử dụng thuật ngữ “tổ chức cơ sở đảng”, nhưng đã nêu ra những tư tưởng cơ bản về vấn đề này trong các tác phẩm của mình Trong “Điều lệ của Liên đoàn những người cộng sản” được thông qua tại Đại hội lần thứ II vào năm 1847, các ông khẳng định rằng chi bộ là cấp cơ sở trong tổ chức của Liên đoàn, với quy định rõ ràng về việc kết nạp hội viên và hoạt động của các chi bộ Mỗi chi bộ cần có từ 3 đến 20 hội viên, bầu ra chủ tịch và phó chủ tịch, và phải liên lạc thường xuyên với Ban chấp hành khu bộ Tư tưởng của Mác và Ăng-ghen nhấn mạnh vai trò trung tâm của chi bộ trong việc xây dựng tổ chức công nhân Đảng Cộng sản Việt Nam, là đội tiên phong của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, đã quán triệt các quan điểm về xây dựng đảng từ các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin.
Mác - Lênin khẳng định rằng Đảng là một đội ngũ thống nhất về chính trị và tư tưởng, với tổ chức chặt chẽ và khoa học Tính tổ chức của Đảng được thể hiện qua hệ thống các cấp tổ chức từ Trung ương đến cơ sở, được xây dựng theo nguyên tắc tập trung dân chủ, trong đó các tổ chức cơ sở đóng vai trò quan trọng.
Chi bộ cơ sở và đảng bộ cơ sở đóng vai trò quan trọng như "nền móng" của Đảng, là hạt nhân chính trị tại địa phương và kết nối Đảng với quần chúng Các tổ chức cơ sở đảng thực hiện các hoạt động nhằm xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, đảm bảo rằng đường lối, chính sách của Đảng cùng với pháp luật của Nhà nước được thực hiện hiệu quả và trở thành hiện thực.
Tổ chức cơ sở đảng được xác định rõ trong Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam, được thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI vào ngày 19 tháng 01 năm 2011, theo Điều 21.
1 Tổ chức cơ sở đảng (chi bộ cơ sở, đảng bộ cơ sở) là nền tảng của Đảng, là hạt nhân chính trị ở cơ sở
Tại các xã, phường, thị trấn có từ ba đảng viên chính thức trở lên, cần thành lập tổ chức cơ sở đảng trực thuộc cấp uỷ cấp huyện Tương tự, ở các cơ quan, doanh nghiệp, hợp tác xã, đơn vị sự nghiệp, quân đội, công an và các đơn vị khác, khi có từ ba đảng viên chính thức trở lên, cũng phải lập tổ chức đảng, bao gồm tổ chức cơ sở đảng hoặc chi bộ trực thuộc đảng uỷ cơ sở Cấp uỷ cấp trên trực tiếp sẽ xem xét và quyết định tổ chức đảng trực thuộc cấp uỷ nào cho phù hợp Nếu chưa đủ ba đảng viên chính thức, cấp uỷ cấp trên sẽ giới thiệu đảng viên tham gia sinh hoạt ở tổ chức cơ sở đảng thích hợp.
3 Tổ chức cơ sở đảng dưới ba mươi đảng viên, lập chi bộ cơ sở, có các tổ đảng trực thuộc
4 Tổ chức cơ sở đảng có từ ba mươi đảng viên trở lên, lập đảng bộ cơ sở, có các chi bộ trực thuộc đảng uỷ
5 Những trường hợp sau đây, cấp uỷ cấp dưới phải báo cáo và được cấp uỷ cấp trên trực tiếp đồng ý mới được thực hiện:
- Lập đảng bộ cơ sở trong đơn vị cơ sở chưa đủ ba mươi đảng viên
- Lập chi bộ trực thuộc đảng uỷ cơ sở có hơn ba mươi đảng viên
- Lập đảng bộ bộ phận trực thuộc đảng uỷ cơ sở
Theo quy định hiện hành, tổ chức cơ sở đảng bao gồm cả đảng bộ cơ sở và chi bộ cơ sở, tùy thuộc vào số lượng đảng viên cũng như yêu cầu nhiệm vụ cụ thể của từng đơn vị.
1.1.2 Vị trí, vai trò của tổ chức cơ sở đảng
Học thuyết Mác - Lênin nhấn mạnh rằng các tổ chức cơ sở của Đảng Cộng sản, bất kể quy mô hay loại hình, đều đóng vai trò quan trọng trong hệ thống lãnh đạo cách mạng của Đảng Trong quá trình thành lập các tổ chức cộng sản, C.Mác và Ph.Ăng-ghen đã khẳng định rằng giai cấp công nhân cần xây dựng một chính đảng có tổ chức thống nhất và độc lập, đồng thời biến mỗi chi bộ thành trung tâm và hạt nhân của các hiệp hội công nhân.
Kế thừa tư tưởng của Mác và Ăng-ghen, V.I Lênin nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng các tổ chức cơ sở đảng, coi đây là yếu tố then chốt cho thành công của sự nghiệp cách mạng Ông cho rằng cần thiết phải có một tổ chức thống nhất cho toàn nước Nga, bao gồm những người cách mạng có khả năng lãnh đạo các tổ chức nghiệp đoàn công nhân Việc thành lập tổ chức đảng tại các công xưởng, nhà máy và địa phương được Lênin xem là nhiệm vụ cấp bách của Đảng.
Tất cả các tổ chức, hội, hiệp hội đều cần được xây dựng trên nền tảng của giai cấp vô sản và quần chúng lao động, bao gồm các tổ chức chính trị, nghiệp đoàn, quân sự, hợp tác, giáo dục và thể thao Các tổ chức này phải hình thành các tiểu tổ hoặc chi bộ cộng sản, có mối liên hệ chặt chẽ với nhau và với Trung ương Đảng Những chi bộ này cần thực hiện công tác cổ động, tuyên truyền và tổ chức, đồng thời thích ứng với mọi lĩnh vực của đời sống xã hội và các tầng lớp quần chúng lao động Qua thực tiễn tại cơ sở, các chi bộ kiểm nghiệm và phát triển đường lối của Đảng, lấy kết quả hoạt động thực tế làm thước đo đánh giá sự lãnh đạo của Đảng Những luận điểm của V.I Lênin về xây dựng tổ chức đảng vẫn giữ vai trò quan trọng trong công tác xây dựng đảng hiện nay, đặc biệt là trong việc củng cố tổ chức cơ sở đảng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú trọng đến việc xây dựng tổ chức cơ sở đảng, coi đây là một nội dung quan trọng trong di sản tư tưởng của Người Ông nhấn mạnh rằng tổ chức cơ sở đảng là nền tảng đảm bảo mọi hoạt động tại cơ sở theo đúng đường lối và chính sách của Đảng và Nhà nước Chi bộ, hạt nhân của tổ chức cơ sở đảng, có vai trò quyết định trong việc thực hiện nghị quyết của Đảng, rèn luyện đảng viên và vận động quần chúng Hồ Chí Minh khẳng định rằng "chi bộ là gốc rễ của Đảng" và "chi bộ mạnh tức là Đảng mạnh" Mỗi chi bộ cần phải là hạt nhân lãnh đạo quần chúng tại địa phương, đảm bảo thực hiện đúng đường lối của Trung ương Do đó, việc củng cố chi bộ là cần thiết để thực hiện tốt kế hoạch của Đảng, từ đó mọi chính sách sẽ được thi hành hiệu quả và mọi công việc sẽ tiến bộ không ngừng.
Trên cơ sở những quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chủ tịch Hồ Chí Minh và kinh nghiệm lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh rằng tổ chức cơ sở đảng là nền tảng và hạt nhân chính trị tại cơ sở Ngay từ khi mới thành lập, Đảng đã chú trọng xây dựng các tổ chức cơ sở đảng, coi đây là đơn vị chiến đấu cơ bản và là tế bào của Đảng; chất lượng của các đảng bộ, chi bộ cơ sở là yếu tố quyết định đến năng lực lãnh đạo của Đảng trong quá trình cách mạng Thực tiễn cách mạng Việt Nam đã chứng minh rằng những thành tựu đạt được và tiềm năng khai thác đều bắt nguồn từ nỗ lực của quần chúng tại cơ sở, với tổ chức đảng là hạt nhân Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định tổ chức cơ sở đảng có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác xây dựng Đảng và lãnh đạo sự nghiệp bảo vệ, phát triển đất nước.
Vị trí, vai trò của tổ chức cơ sở đảng được khái quát ở những nội dung sau:
Tổ chức cơ sở đảng đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các cơ quan lãnh đạo với quần chúng, tạo thành cầu nối giữa Đảng và dân Tại đây, những tâm tư và nguyện vọng chính đáng của nhân dân được phản ánh kịp thời lên các cấp lãnh đạo thông qua chi bộ và đảng bộ cơ sở Đây là nơi thể hiện rõ nét mối quan hệ gắn bó giữa Đảng và dân, đồng thời thực hiện và phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Tổ chức cơ sở đảng đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt đường lối, chủ trương và chính sách của Đảng đến quần chúng Nơi đây không chỉ khơi dậy trí tuệ và nguồn lực của nhân dân mà còn tổ chức để quần chúng thực hiện thành công các chính sách đó.
Tổ chức cơ sở đảng đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục, rèn luyện, kết nạp và sàng lọc đảng viên Đây cũng là nơi đào tạo cán bộ cho Đảng và là điểm khởi đầu để cử ra các cơ quan lãnh đạo cấp trên Ngoài ra, tổ chức cơ sở đảng còn là cửa ngõ quan trọng đảm bảo tính tiên phong và tính trong sạch của Đảng.
Tổ chức cơ sở đảng là hạt nhân chính trị tại địa phương, đảm bảo mọi hoạt động diễn ra theo định hướng của Đảng Vai trò của tổ chức này thể hiện qua sự lãnh đạo toàn diện các tổ chức chính trị - xã hội, kiên định với mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, cũng như các nguyên tắc của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh Đồng thời, tổ chức cơ sở đảng còn đóng vai trò giáo dục và động viên quần chúng thực hiện hiệu quả đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước, góp phần xây dựng một Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ và văn minh Chi bộ và đảng bộ cơ sở cần là trung tâm tập hợp mọi lực lượng, tạo sức mạnh tổng hợp để hoàn thành nhiệm vụ chính trị tại địa phương.
Sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng - một số vấn đề lý luận
1.2.1 Quan niệm về sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng
Theo Từ điển tiếng Việt, “sức” được hiểu là hiệu năng của gân cốt, có khả năng tạo ra tác động làm biến đổi vị trí, chuyển động hoặc hình dạng của các vật, trong khi “chiến đấu” là hành động đánh nhau giữa các lực lượng vũ trang hoặc chống chọi với quân thù và khó khăn Như vậy, sức chiến đấu của một tổ chức hay cá nhân có thể được định nghĩa là sức mạnh và khả năng hoạt động, chống chọi với khó khăn, cũng như khả năng tác động đến công việc và các tổ chức, cá nhân khác trong quá trình phát triển, nhằm đảm bảo sự tồn tại và phát triển của tổ chức, đồng thời thực hiện thành công nhiệm vụ được giao.
Theo Vũ Hữu Ngạn trong cuốn sách “Tìm hiểu một số khái niệm trong văn kiện đại hội IX của Đảng” định nghĩa sức chiến đấu của Đảng là khả năng tự thân của Đảng trong việc đối phó và vượt qua các trở ngại từ thế lực thù địch, những tiêu cực trong xã hội và nội bộ, cũng như các khó khăn khách quan của đất nước trong quá trình phát triển.
Trong gần hai thế kỷ qua, Đảng Cộng sản đã trải qua quá trình vận động và phát triển từ khi Liên đoàn những người cộng sản ra đời vào năm 1847 Để tồn tại và thực hiện lý tưởng cộng sản, Đảng cần phải kiên quyết chống lại sự phá hoại từ các thế lực thù địch và đấu tranh với những yếu tố tiêu cực bên trong Nhờ vậy, Đảng Cộng sản đã có thể phát triển và hoàn thành nhiệm vụ cách mạng, điều này được minh chứng rõ ràng qua lịch sử xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nhằm trở thành người lãnh đạo trung thành của nhân dân Người khẳng định Đảng cần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu, đồng thời tự chỉnh đốn để hoàn thành nhiệm vụ Để nâng cao sức chiến đấu, các cấp ủy phải đoàn kết, thực hiện dân chủ và chế độ tập thể lãnh đạo Thực hành dân chủ rộng rãi, tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố sự đoàn kết trong Đảng Dân chủ phải gắn liền với tập trung, đây là nguyên tắc cơ bản để xây dựng Đảng Nhờ sự đoàn kết chặt chẽ và phục vụ giai cấp, nhân dân và Tổ quốc, Đảng đã dẫn dắt nhân dân vượt qua nhiều thử thách, giành nhiều thắng lợi Chỉ có trên cơ sở đoàn kết, Đảng mới có thể đạt được sự thống nhất trong ý chí và hành động để chiến thắng mọi kẻ thù.
Sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng phụ thuộc vào sự giác ngộ chính trị cao và bản lĩnh chính trị vững vàng, đặc biệt trong những thời điểm khó khăn hoặc bước ngoặt lịch sử Trong bối cảnh này, các thế lực thù địch gia tăng tấn công vào Đảng, dẫn đến sự do dự, phân tâm và giảm sút ý chí chiến đấu trong đội ngũ phong trào cách mạng.
Sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng thể hiện sự thống nhất cao về ý chí và hành động, giữ vững niềm tin và phát huy sức mạnh của toàn dân tộc, giúp vượt qua mọi khó khăn thử thách.
Sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng thể hiện qua việc giữ vững nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng, phát huy dân chủ, nghiêm túc thực hiện kỷ luật, và tăng cường đoàn kết trong Đảng Để đáp ứng những yêu cầu này, các tổ chức cơ sở đảng cần nâng cao công tác kiểm tra, giám sát, đồng thời tích cực đấu tranh tự phê bình và phê bình, hỗ trợ nhau khắc phục khuyết điểm và nỗ lực phấn đấu vươn lên.
Trong quá trình hoạt động, các tổ chức và cá nhân không thể tránh khỏi sai sót Việc xác định khuyết điểm và nguyên nhân của chúng là cần thiết để sửa chữa và hoàn thiện từng đảng viên, từ đó nâng cao sức mạnh của tổ chức cơ sở đảng.
Sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng thể hiện khả năng giữ vững vai trò lãnh đạo trong bối cảnh phức tạp, đồng thời chống lại những tác động tiêu cực và âm mưu của kẻ thù Nó bao gồm sức mạnh vượt qua khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ, và khả năng tự khắc phục hạn chế thông qua việc tuân thủ nguyên tắc sinh hoạt Đảng Việc tự phê bình và phê bình, cùng với xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên gương mẫu, là yếu tố then chốt để xây dựng tổ chức cơ sở đảng trong sạch, vững mạnh, từ đó lãnh đạo đơn vị hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ.
1.2.2 Những yếu tố cấu thành sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng
Trong Luận án tiến sĩ của Nguyễn Đức Ái tại Học viện Chính trị, tác giả nghiên cứu về năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức cơ sở Đảng nông thôn vùng cao phía Bắc Nghiên cứu này diễn ra trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa, nhằm nâng cao hiệu quả lãnh đạo và phát triển bền vững cho các tổ chức Đảng tại địa phương.
Sức chiến đấu của Đảng, theo Hồ Chí Minh năm 2000, là sức mạnh tổng hợp về chính trị, tư tưởng và tổ chức, thể hiện sự thống nhất về ý chí và hành động Điều này tạo nên sức mạnh nội tại và khả năng vượt qua mọi hoàn cảnh để hoàn thành nhiệm vụ, đồng thời khẳng định khả năng đấu tranh kiên định với các thế lực thù địch trong các lĩnh vực chính trị, tư tưởng và tổ chức Sự bảo vệ sự trong sạch nội bộ, tính tiên phong và gương mẫu của đảng viên, cũng như sự gắn kết với quần chúng và uy tín của Đảng trong cộng đồng là những biểu hiện rõ nét của sức chiến đấu này.
- Bản lĩnh chính trị, sự vững vàng của Đảng trước những khó khăn và thách thức trong và ngoài nước
Chúng tôi cam kết trung thành tuyệt đối với chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định theo đuổi mục tiêu độc lập dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội, đồng thời quyết tâm thực hiện thành công đường lối đổi mới của Đảng.
Cần kiên quyết loại bỏ các phần tử cơ hội chủ nghĩa, thoái hóa, và tham nhũng khỏi Đảng, đồng thời ngăn chặn ảnh hưởng của những quan điểm phản động, nhằm bảo vệ sự trong sạch của nội bộ Đảng.
- Tính tổ chức kỷ luật, tinh thần đoàn kết nội bộ, ý thức tập thể trong lãnh đạo và sinh hoạt Đảng
- Phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, trình độ năng lực thực tế và vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ đảng viên
- Lối sống, phương pháp công tác và phong cách lãnh đạo của cán bộ đảng viên [1, tr 24 - 25]
Sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng thể hiện qua việc thực hiện các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, cũng như kết quả xây dựng tổ chức cơ sở đảng trong sạch, vững mạnh và chất lượng đội ngũ đảng viên Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X đã khái quát sức chiến đấu này một cách rõ ràng.
- Ý chí phấn đấu quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ chính trị;
- Phẩm chất đạo đức, tác phong lối sống của cán bộ, đảng viên;
- Tinh thần tự phê bình và phê bình, sự đoàn kết thống nhất nội bộ
Sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng được hình thành từ sức mạnh tổng hợp về chính trị, tư tưởng và tổ chức Điều này bao gồm sự thống nhất về ý chí và hành động, khả năng đấu tranh chống lại các tác động làm suy yếu tổ chức, cùng với sự gắn kết chặt chẽ giữa Đảng và quần chúng, nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ của tổ chức cơ sở đảng.
Như vậy, có thể khái quát các yếu tố tạo thành sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng gồm các nội dung chủ yếu sau: