Khái niệm, đặc điểm, vai trò của quản lý xã hội đối với công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong hình phạt tù
Nguồn gốc phát triển của loài người gắn liền với lao động cá nhân và lao động chung Để đạt được mục tiêu chung, lao động chung cần được tổ chức và thống nhất, tạo ra sức mạnh tập thể Trong quá trình phát triển lịch sử, lao động quản lý đã xuất hiện như một hình thức lao động đặc thù, điều khiển con người thực hiện các hoạt động theo những yêu cầu nhất định.
Quản lý là một thuộc tính thiết yếu của xã hội, nhưng chỉ khi xã hội phát triển đến một mức độ nhất định, quản lý mới được tách ra thành chức năng riêng biệt trong lao động xã hội Sự phát triển này dẫn đến việc hình thành các tập thể, tổ chức và cơ quan chuyên trách về quản lý, tạo nên hệ thống quản lý Khi xã hội tiến bộ về trình độ, quy mô sản xuất, văn hóa, khoa học và công nghệ, thì trình độ quản lý, tổ chức và công nghệ quản lý cũng không ngừng được nâng cao và phát triển.
Trong nghiên cứu khoa học, có nhiều quan niệm đa dạng về quản lý với các cách tiếp cận khác nhau Sự phong phú này tạo ra nhiều quan niệm quản lý độc đáo và đa dạng.
Theo nghĩa tiếng Anh, quản lý (administration) vừa có nghĩa là quản lý (hành chính, chính quyền), vừa có nghĩa quản trị (kinh doanh)
Thuật ngữ “quản lý” trong tiếng Hán Việt có thể hiểu là hai quá trình kết hợp: “quản” liên quan đến việc duy trì và bảo vệ trạng thái ổn định, trong khi “lý” đề cập đến việc sắp xếp, cải tiến và phát triển.
Quản lý được định nghĩa bởi Nguyễn Minh Đạo là quá trình tác động, chỉ huy và hướng dẫn các hoạt động xã hội cũng như hành vi của con người để đạt được những mục tiêu đã đề ra.
Quản lý được định nghĩa trong giáo trình Khoa học quản lý của Trường Đại học Kinh tế quốc dân (Hà Nội, 2001) là quá trình đạt được mục tiêu của tổ chức một cách hiệu quả và hiệu quả Điều này được thực hiện thông qua việc lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra các nguồn lực của tổ chức.
Quản lý là hoạt động có tổ chức và hướng đích, nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra thông qua sự tương tác giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý Các đặc trưng cơ bản của quản lý bao gồm tính tổ chức, sự định hướng mục tiêu và khả năng điều phối các nguồn lực hiệu quả.
- Quản lý là một sự tác động hướng đích, có mục tiêu xác định
Quản lý thể hiện mối quan hệ giữa chủ thể quản lý, có thể là tổ chức hoặc cá nhân, và đối tượng quản lý, tức là bộ phận chịu sự quản lý Quan hệ này mang tính chất ra lệnh và phục tùng, không có sự đồng cấp, đồng thời có tính bắt buộc.
- Quản lý bao giờ cũng là quản lý con người
- Quản lý là sự tác động mang tính chủ quan của chủ thể quản lý nhưng phải phù hợp với quy luật khách quan
Xã hội là một hệ thống bao gồm các hoạt động và mối quan hệ giữa con người, chia sẻ đời sống kinh tế và văn hóa chung Nó được hình thành trên cơ sở cùng một thể chế chính trị và cư trú trong một lãnh thổ nhất định, diễn ra trong một giai đoạn lịch sử cụ thể.
Quản lý xã hội là quá trình tác động có tổ chức và liên tục của các chủ thể quản lý đến xã hội và các đối tượng liên quan, nhằm thúc đẩy sự phát triển của xã hội theo các quy luật khách quan và đặc trưng riêng.
Theo Điều 2 Nghị định số 49/2020/NĐ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ, người chấp hành xong hình phạt tù được định nghĩa là những người đã được đặc xá, được tha tù trước thời hạn có điều kiện, và những người đã hoàn thành án phạt tù và trở về cộng đồng Tất cả những đối tượng này được gọi chung là người chấp hành xong án phạt tù (CHXHPT).
Theo Điều 3 Luật Đặc xá, đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt do Chủ tịch nước quyết định, nhằm tha tù trước thời hạn cho những người bị kết án phạt tù có thời hạn hoặc tù chung thân trong các sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong những trường hợp đặc biệt Người được đặc xá là những cá nhân được Chủ tịch nước ra quyết định và được tha ra khỏi trại giam.
Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện
Theo quy định của Luật Thi hành án hình sự, tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp Tòa án áp dụng cho người đang chấp hành án phạt tù khi đáp ứng đủ điều kiện của Bộ luật Hình sự Những điều kiện này bao gồm: đã giảm thời hạn chấp hành án phạt tù, là người phạm tội lần đầu, có nhiều tiến bộ và ý thức cải tạo tốt, có nơi cư trú rõ ràng, đã hoàn thành các hình phạt bổ sung như tiền phạt và nghĩa vụ bồi thường thiệt hại, và đã chấp hành ít nhất 15 năm đối với án tù chung thân đã được giảm xuống Tòa án xét thấy không cần thiết phải tiếp tục giam giữ người này nếu việc trở về địa phương không ảnh hưởng đến an ninh và trật tự an toàn xã hội.
Người chấp hành xong án phạt tù
Bộ luật Hình sự quy định một hệ thống hình phạt được sắp xếp theo trật tự nhất định, dựa trên tính chất và mức độ nghiêm khắc của từng loại hình phạt Hình phạt được chia thành hai nhóm chính: hình phạt chính và hình phạt bổ sung.
Hình phạt chính là hình thức xử lý bắt buộc dành cho người phạm tội, được Tòa án tuyên án cho từng tội danh cụ thể Các loại hình phạt chính bao gồm: cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, trục xuất, tù có thời hạn, tù chung thân và tử hình.
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ XÃ HỘI ĐỐI VỚI CÔNG TÁC TÁI HÒA NHẬP CỘNG ĐỒNG CHO NGƯỜI CHẤP HÀNH XONG HÌNH PHẠT TÙ Ở QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Những yếu tố tác động đến quản lý xã hội đối với công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong hình phạt tù ở quận Ba Đình, thành phố Hà Nội
2.1.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội ở quận Ba Đình, thành phố Hà Nội
Quận Ba Đình, với diện tích 9,29 km² và dân số 231.583 người, được xác định là trung tâm hành chính-chính trị quốc gia của Việt Nam Nơi đây tập trung 18 cơ quan trung ương, 36 đại sứ quán và 26 tổ chức quốc tế, thường xuyên diễn ra các sự kiện quan trọng của Nhà nước và khu vực Quận Ba Đình có địa giới hành chính giáp với quận Tây Hồ ở phía Bắc, quận Đống Đa ở phía Nam, Sông Hồng ở phía Đông, quận Hoàn Kiếm ở phía Đông Nam và quận Cầu Giấy ở phía Tây Đơn vị hành chính của quận gồm 14 phường: Đội Cấn, Liễu Giai, Ngọc Hà, Vĩnh Phúc, Cống Vị, Ngọc Khánh, Kim Mã và Giảng Võ.
Võ, Thành Công, Điện Biên, Nguyễn Trung Trực, Trúc Bạch, Phúc Xá, Quán Thánh với tổng số 380 tổ dân phố thuộc 128 khu dân cư và 07 khu làng cũ
Toàn quận có hơn 9.000 doanh nghiệp, 255 khu chung cư và khu nhà tập thể
Ba Đình là khu vực nổi bật với nhiều di tích lịch sử và văn hóa, bao gồm 75 di tích, trong đó có 36 di tích được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia và thành phố Nơi đây đặc biệt nổi bật với di sản thế giới Hoàng Thành Thăng Long và Quảng trường Ba Đình, thu hút sự quan tâm của du khách và người dân.
Ba Đình nổi bật với Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Khu di tích Phủ Chủ tịch và Bảo tàng Hồ Chí Minh Quận có tổng cộng 18 đình, 18 đền, 12 chùa và 02 miếu, tạo nên một bức tranh văn hóa phong phú và đa dạng.
93 tuyến phố được đặt tên, trong đó có 07 tuyến phố xuyên tâm; 06 hồ
Hoạt động văn hóa thông tin tại quận được triển khai đồng bộ và phong phú, với nội dung đa dạng nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin của từng người dân Các hoạt động này không chỉ phục vụ nhiệm vụ chính trị mà còn góp phần phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời tổ chức các sự kiện kỷ niệm và lễ hội lớn của dân tộc và quận.
Sự nghiệp giáo dục và đào tạo tại thành phố được đầu tư phát triển mạnh mẽ, với giáo dục luôn đứng trong tốp đầu Công tác bảo vệ và nâng cao sức khỏe cho người dân cũng được thực hiện hiệu quả, đảm bảo 100% phường đạt tiêu chuẩn quốc gia về y tế.
Chính sách xã hội được chú trọng, với gần 30.000 người được hưởng chính sách ưu đãi cho người có công Hiện tại, quận không còn hộ nghèo nào.
Với vai trò là quận trung tâm chính trị - hành chính của Thủ đô và cả nước, công tác an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội được Đảng bộ và chính quyền quận đặc biệt chú trọng Đặc biệt, các phương án bảo vệ an toàn cho các mục tiêu trọng điểm cũng như các sự kiện chính trị, văn hóa, thể thao diễn ra tại địa bàn quận được triển khai nghiêm ngặt Trung bình hàng năm, lực lượng Công an quận thực hiện bảo vệ cho khoảng 400 sự kiện lớn.
Công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội hàng năm đạt kết quả cao, với tỷ lệ khám phá án bình quân trên 80% và khám phá trọng án đạt 100% Lực lượng chức năng chủ động nắm bắt tình hình và giám sát chặt chẽ các đối tượng có khả năng gây rối chính trị Đồng thời, tập trung giải quyết hiệu quả các vụ khiếu kiện đông người và biểu tình trái pháp luật trước các cơ quan trung ương và thành phố.
- Về trật tự đô thị:
Triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm xử lý vi phạm trật tự an toàn giao thông, trật tự đô thị và vệ sinh môi trường Xây dựng và duy trì 19 tuyến phố văn minh đô thị bền vững, đảm bảo các tiêu chí như không có mái che, mái vảy, quảng cáo, rao vặt, không lấn chiếm vỉa hè và lòng đường, không dừng đỗ xe sai quy định, và không có rác thải.
Tình hình chính trị, văn hóa, xã hội, và an ninh-quốc phòng tại quận Ba Đình hiện đang ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các biện pháp quản lý xã hội, đặc biệt là trong công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong án phạt tù Các chính sách an sinh xã hội đối với người trở về địa phương cũng được chú trọng Tuy nhiên, do đặc điểm chính trị quan trọng, yêu cầu đảm bảo an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội rất nặng nề, cần thực hiện hiệu quả công tác tái hòa nhập để hạn chế tình trạng phạm tội và vi phạm pháp luật trong khu vực.
2.1.2 Tình hình người chấp hành xong hình phạt tù ở quận Ba Đình, thành phố Hà Nội
Theo thống kê của Công an quận Ba Đình về người CHXHPT trở về địa phương những năm qua cho thấy:
Bảng 1 Số người CHXHPT trở về địa phương trong tổng số người thuộc diện quản lý, giáo dục từ năm 2015 đến năm 2019
Năm Số người chấp hành xong hình phạt tù Tỷ lệ (%) *
(Nguồn: Công an quận Ba Đình - Thành phố Hà Nội)
( * Tỷ lệ người CHXHPT trong tổng số người thuộc diện quản lý, giáo dục của lực lượng Công an)
Lực lượng Công an quận quản lý và giáo dục nhiều đối tượng theo chức năng, nhiệm vụ của mình, bao gồm: người bị kết án tù nhưng được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ; người phải chấp hành hình phạt quản chế hoặc cấm cư trú; người đang áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; người chưa được xuất cảnh hoặc tạm hoãn xuất cảnh; người đã có quyết định khởi tố nhưng chưa bị bắt; người tại ngoại chờ thi hành án hoặc được tạm hoãn chấp hành hình phạt tù; người đang bị áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú; và người có quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính trong thời gian chờ thi hành quyết định hoặc đang được tạm hoãn, tạm đình chỉ chấp hành quyết định.
Trên địa bàn quận Ba Đình, số người CHXHPT trên địa bàn là 2.045 người chiếm 73,32% tổng số người thuộc diện quản lý tại địa bàn quận (năm 2019)
Từ năm 2015 đến 2018, số lượng người thuộc diện chính sách xã hội phát triển (CHXHPT) tại địa bàn cơ sở có xu hướng giảm Cụ thể, năm 2015 có 2.797 người, chiếm 97,69%; năm 2016 giảm xuống còn 2.291 người, tương ứng với 91,53%; năm 2017 tiếp tục giảm còn 2.224 người, chiếm 84,34%; và đến năm 2018, số người CHXHPT còn 2.201, chiếm 75,35% tổng số người được quản lý tại quận.
Từ năm 2015 đến 2019, số lượng người có hành vi vi phạm pháp luật (CHXHPT) tại địa phương đã giảm từ 2.797 xuống 2.045 người, tương đương với tỷ lệ giảm từ 97,69% xuống 73,32% trong tổng số người thuộc diện quản lý, giáo dục Mặc dù có xu hướng giảm, số người CHXHPT vẫn chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số người được Công an quản lý tại quận Ba Đình, cao hơn mức trung bình toàn thành phố Hà Nội (khoảng 65%) Do đó, việc thực hiện tốt công tác quản lý, giáo dục và theo dõi đối với những người CHXHPT sẽ mang lại hiệu quả tích cực, góp phần vào việc thực hiện chính sách quản lý và giáo dục đối tượng tại quận.
Bảng 2 Bảng phân tích về thành phần người CHXHPT từ năm 2015 đến năm 2019
Số người chấp hành xong án phạt tù
Số người được đặc xá
Số người được tha tù trước thời hạn có điều kiện
(Nguồn: Công an quận Ba Đình - Thành phố Hà Nội)
Trong tổng số người trở về địa phương sau khi chấp hành án phạt tù, hơn 90% là những người đã hoàn thành án phạt Cụ thể, năm 2015, tỷ lệ này là 88,63%, và tiếp tục duy trì ở mức cao trong các năm 2016 và 2017.
Từ năm 2018 đến 2019, tỷ lệ người chấp hành xong án phạt tù trở về địa phương tăng lên, với các con số lần lượt là 91,44% và 91,14% Ngược lại, số người được đặc xá có xu hướng giảm, cho thấy sự thay đổi trong chính sách và tình hình tái hòa nhập cộng đồng của những người từng thi hành án.
PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ XÃ HỘI ĐỐI VỚI CÔNG TÁC TÁI HÒA NHẬP CỘNG ĐỒNG CHO NGƯỜI CHẤP HÀNH XONG HÌNH PHẠT TÙ Ở QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THỜI GIAN TỚI
Phương hướng tăng cường quản lý xã hội đối với công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong hình phạt tù ở quận Ba Đình, thành phố Hà Nội thời gian tới
3.1.1 Cơ sở đề ra phương hướng tăng cường quản lý xã hội đối với công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong hình phạt tù ở quận Ba Đình, thành phố Hà Nội thời gian tới
Trong thời gian tới, công tác phòng ngừa tái phạm tội và vận động pháp luật đối với người chấp hành án phạt tù sẽ gặp nhiều thuận lợi nhờ vào sự hoàn thiện và đầy đủ của các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn Công tác này còn nhận được sự quan tâm kịp thời từ các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương và lãnh đạo Công an, gắn liền với Chương trình Quốc gia phòng chống tội phạm Đặc biệt, lực lượng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội tại Hà Nội đã được bổ sung về đội ngũ và nâng cao chất lượng, với việc phân công đúng chuyên ngành cho những người được đào tạo Việc bố trí Công an chính quy tại tất cả các xã trong thành phố cũng góp phần triển khai công tác này một cách đồng bộ, thống nhất và chuyên nghiệp hơn.
Phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc sẽ ngày càng phát triển mạnh mẽ, với sự cải thiện không ngừng của các tổ chức và lực lượng quần chúng nòng cốt Nhiều mô hình mới sẽ được xây dựng nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý và giáo dục đối tượng, góp phần phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm cũng như các hành vi vi phạm pháp luật.
Trong công tác của lực lượng CSKV Công an Hà Nội, đặc biệt tại Công an quận Ba Đình, việc ứng dụng khoa học công nghệ sẽ được chú trọng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của ngành Công an Điều này bao gồm việc thực hiện các nội dung quản lý nhà nước về trật tự xã hội, nhằm giảm thiểu công sức và thời gian, đồng thời tạo thuận lợi cho việc nắm bắt thông tin về đối tượng quản lý Việc khai thác và sử dụng thông tin từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư sẽ là bước tiến quan trọng trong quản lý nhân hộ khẩu, đặc biệt đối với những người trở về địa phương.
Công tác phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm trong tình hình mới được chú trọng nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện Các hoạt động nghiệp vụ đã được sơ kết và tổng kết, từ đó ban hành văn bản chỉ đạo để các lực lượng triển khai hiệu quả Đồng thời, cần xây dựng cơ chế phối hợp giữa lực lượng Công an và các ban ngành, cũng như giữa các lực lượng trong ngành để thực hiện việc trao đổi thông tin nghiệp vụ và báo cáo theo quy định.
Chất lượng và hiệu quả hoạt động của Cảnh sát Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp, cũng như Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội tại Công an quận Ba Đình sẽ được nâng cao và chuẩn hóa Đồng thời, tình trạng thiếu biên chế cán bộ, chiến sĩ quản lý địa bàn sẽ được điều chỉnh và bổ sung dần dần.
Quản lý xã hội đối với công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong án phạt (CHXHPT) tại Hà Nội trong thời gian tới sẽ gặp nhiều thách thức Số lượng người CHXHPT trở về thành phố tiếp tục tăng, trong khi tình trạng tái phạm tội, đặc biệt là ở những người nghiện ma túy, vẫn chưa giảm Thêm vào đó, ngày càng nhiều người CHXHPT tái phạm do không có việc làm, và số lượng người từ các địa phương khác đến Hà Nội tìm kiếm việc làm cũng gia tăng Điều này dẫn đến sự gia tăng về mặt cơ học của số người CHXHPT, gây khó khăn cho lực lượng Công an trong công tác quản lý.
Nền kinh tế thị trường và mặt trái của các ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện về an ninh trật tự đang gây ra những tác động tiêu cực Tình hình tội phạm diễn biến phức tạp trên địa bàn là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc người chấp hành xong án phạt tái phạm tội khi trở về cộng đồng.
VPPL nếu không có các biện pháp quản lý, giám sát phù hợp
Các điều kiện vật chất cho hoạt động quản lý cư trú người trở về địa phương chưa được quy định cụ thể, dẫn đến việc các chính sách hỗ trợ cho những người tham gia, cả trong và ngoài ngành Công an, chưa được thể chế hóa Điều này làm giảm sự kích thích và động viên kịp thời đối với cá nhân, tổ chức và ban ngành tham gia, ảnh hưởng đến hiệu quả và chất lượng công tác quản lý cư trú.
Lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH, CSKV Công an quận Ba Đình đối mặt với nhiều thách thức trong việc bảo vệ an ninh trật tự do địa bàn này là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa của cả nước Ngoài nhiệm vụ theo quy định ngành, họ còn phải thực hiện nhiều công tác theo yêu cầu của cấp ủy và chính quyền địa phương, như bảo vệ các sự kiện lớn của Đảng, Nhà nước và các lễ hội dân tộc Do khối lượng công việc lớn, lực lượng này chưa có đủ thời gian và công sức để tập trung vào các công tác quản lý và giáo dục đối tượng thuộc diện quản lý, đặc biệt là người CHXHPT.
3.1.2 Phương hướng tăng cường quản lý xã hội đối với công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong hình phạt tù ở quận Ba Đình, thành phố Hà Nội trong thời gian tới
3.1.2.1 Quán triệt quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về công tác tái hòa nhập cộng đồng nói chung và tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong hình phạt tù nói riêng
Tái hòa nhập cộng đồng cho người có hành vi vi phạm pháp luật là một hoạt động xã hội phức tạp, liên quan đến quyền lợi của các tổ chức, cá nhân và nhiều cấp, ngành khác nhau Hoạt động này không chỉ gắn liền với các chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước mà còn có vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia và đảm bảo trật tự an toàn xã hội.
Các cấp ủy Đảng và chính quyền cần cụ thể hóa các tư tưởng và quan điểm lớn của Đảng và Nhà nước thành những chủ trương và chính sách rõ ràng, nhằm phân công trách nhiệm cụ thể cho các lực lượng chức năng Quá trình thực hiện phải tuân thủ các chỉ đạo của Đảng và pháp luật của Nhà nước, bao gồm Chỉ thị số 33/CT-TTg ngày 05/3/2018 về bảo đảm thi hành án đối với người chấp hành xong án phạt tù, Luật Thi hành án hình sự ngày 14/6/2019, và Nghị định số 49/2020/NĐ-CP ngày 17/4/2020 quy định chi tiết thi hành Luật này.
3.1.2.2 Quản lý xã hội đối với công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong hình phạt tù bảo đảm sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố quản lý và yếu tố giáo dục thuyết phục
Giải pháp tăng cường quản lý xã hội đối với công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong hình phạt tù ở quận Ba Đình, thành phố Hà Nội
3.2.1 Hoàn thiện những quy định pháp luật về công tác tái hòa nhập cộng đồng đối với người chấp hành xong hình phạt tù
Các quy định pháp luật về công tác thi hành án hình sự đối với người chấp hành xong án phạt tù đã được Nhà nước ban hành, chủ yếu thông qua Nghị định số 49/2020/NĐ-CP, thay thế Nghị định số 80/2011/NĐ-CP Mặc dù đã đáp ứng yêu cầu quản lý, để nâng cao hiệu quả công tác này trong tương lai, cần có các văn bản hướng dẫn và bổ sung quy định về quản lý, giáo dục người chấp hành xong án phạt tù khi trở về địa phương Cần nghiên cứu bổ sung các quy định liên quan đến các nội dung cụ thể trong công tác này.
Cần ban hành các Thông tư cụ thể hóa luật và nghị định nhằm hướng dẫn sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật thi hành án hình sự, tập trung vào công tác tái hòa nhập cộng đồng (THNCĐ) cho người chấp hành xong án phạt Điều này bao gồm quy định rõ các hoạt động, hình thức và biện pháp hỗ trợ dạy nghề, cũng như các điều kiện cần thiết cho việc chuẩn bị THNCĐ Cần có chế độ ưu đãi cho doanh nghiệp hỗ trợ công tác THNCĐ, như giảm thuế và cho vay vốn ưu đãi Đồng thời, quy định rõ hình thức giám sát và giáo dục của cộng đồng đối với người chấp hành xong án phạt, cùng với trách nhiệm của chính quyền cơ sở và các cơ quan liên quan trong việc hỗ trợ người phạm tội Cần có chính sách cụ thể cho lực lượng thực hiện quản lý xã hội và hướng dẫn các biện pháp quản lý, giáo dục người chấp hành xong án phạt, bao gồm quy trình tiếp nhận và quản lý họ khi trở về địa phương, cũng như hỗ trợ vay vốn tạo việc làm và dạy nghề cho họ.
Để phát huy vai trò của lực lượng Công an trong công tác tiếp nhận và quản lý người có hành vi vi phạm pháp luật, Bộ Công an cần ban hành Thông tư hướng dẫn quy trình tiếp nhận, quản lý và giáo dục người chấp hành án phạt tù Đồng thời, cần hoàn thiện các văn bản quy định chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các lực lượng trực tiếp thực hiện công tác này, như lực lượng Cảnh sát khu vực và Công an xã chính quy.
3.2.2 Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác tái hòa nhập cộng đồng
Những người trở về từ cơ sở giáo dục cải tạo thường mang tâm lý mặc cảm về quá khứ, gây cản trở cho quá trình tái hòa nhập với cộng đồng Họ dễ bị tác động bởi các yếu tố tiêu cực và có nguy cơ cao tham gia vào tệ nạn xã hội Định kiến và sự kỳ thị từ xã hội, cùng với sự thiếu quan tâm từ gia đình và cộng đồng, làm cho việc tái hòa nhập trở nên khó khăn, dẫn đến tỷ lệ tái phạm gia tăng Do đó, việc tuyên truyền giáo dục về tái hòa nhập cộng đồng cho những người này là rất cần thiết, đặc biệt là kêu gọi các tổ chức xã hội và cá nhân xóa bỏ kỳ thị và phân biệt, công nhận họ như những công dân bình đẳng trong xã hội, từ đó giúp họ nhanh chóng hòa nhập với cộng đồng.
Để nâng cao nhận thức về công tác THNCĐ đối với người CHXHPT, cần tổ chức các lớp tập huấn, buổi sinh hoạt chuyên đề, và cuộc thi tìm hiểu về Luật Thi hành án hình sự cùng Nghị định số 49/2020/NĐ-CP Việc mời chuyên gia đến trao đổi kinh nghiệm cũng rất quan trọng Qua những hoạt động này, đội ngũ cán bộ, chính quyền và nhân dân sẽ nhận thức đầy đủ về trách nhiệm trong việc hỗ trợ người CHXHPT, từ đó giáo dục ý thức chấp hành pháp luật và nghĩa vụ công dân trong đời sống xã hội.
Để nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người CHXHPT tại quận Ba Đình, cần thực hiện hiệu quả công tác tuyên truyền và vận động Do đối tượng này có trình độ học vấn cao, nội dung tuyên truyền cần được chuẩn bị chu đáo, xác định rõ trọng tâm để họ hiểu và chấp hành các quy định của Nhà nước và địa phương Cần kết hợp giữa tuyên truyền chung và cá biệt, nhằm giáo dục ý thức chấp hành pháp luật và nghĩa vụ công dân Qua đó, giúp họ xóa bỏ mặc cảm, tự ti về quá khứ và nâng cao ý thức cộng đồng, phấn đấu hòa nhập Đặc biệt, với tỷ lệ nữ giới trong nhóm CHXHPT cao, cần bố trí cán bộ nữ có chuyên môn và tâm lý nhạy cảm để đạt hiệu quả trong hoạt động tuyên truyền.
Cần đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền giáo dục, bao gồm gặp gỡ trực tiếp, phát sóng trên đài truyền thanh phường, và lồng ghép trong các chương trình phòng, chống tội phạm, hội thi, hội diễn văn nghệ, và cuộc thi tìm hiểu pháp luật Đồng thời, cần xử lý nghiêm minh và công khai kết quả các trường hợp vi phạm để răn đe và giáo dục cộng đồng Hơn nữa, cần chú trọng kết hợp tuyên truyền, vận động với việc nhân rộng các mô hình điển hình tiên tiến trong quản lý, giáo dục, và giúp đỡ người trở về từ cơ sở giáo dục.
Hoạt động này cần gắn kết với các phong trào toàn dân bảo vệ an ninh
Tổ quốc cần tập trung vào việc giáo dục và cải tạo người phạm tội tại gia đình và cộng đồng, đồng thời kịp thời biểu dương và khen thưởng những cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác này Để tuyên truyền và vận động hiệu quả, cần dựa vào những người có uy tín và gần gũi với người trong cộng đồng như gia đình và cán bộ cơ sở, bao gồm bí thư chi bộ và tổ trưởng tổ dân phố.
3.2.3 Chú trọng các hoạt động hỗ trợ về tâm lý, pháp lý và hướng dẫn các thủ tục cần thiết đối với người chấp hành xong hình phạt tù Đây là biện pháp có tác dụng hỗ trợ, động viên người CHXHPT yên tâm, tin tưởng đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước Nội dung chủ yếu của hỗ trợ về pháp lý và hướng dẫn các thủ tục cần thiết thể hiện qua việc cấp Giấy chứng nhận xóa án tích khi có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật và cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người CHXHPT khi có nhu cầu Đây là những nội dung thể hiện rõ nguyên tắc nhân đạo, đồng thời là những yêu cầu bắt buộc của pháp luật, được ghi nhận trong Điều 4 Nghị định số 80/2011/NĐCP ngày 16/9/2011 của Chính phủ quy định các biện pháp bảo đảm THNCĐ đối với người chấp hành xong án phạt tù, và Điều 5 của Nghị định số 49/2020/NĐ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Thi hành án hình sự về THNCĐ; Luật Lý lịch tư pháp năm 2009 tại Điều 33, Điều 17 Nghị định số 111/2010/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Lý lịch tư pháp Để giải pháp này có hiệu quả cao, các cơ quan có thẩm quyền cần nghiên cứu có chính sách miễn áp dụng các loại phí khi hỗ trợ về pháp lý và các thủ tục cần thiết đối với người CHXHPT Thông qua hoạt động này, các cơ quan có thẩm quyền còn phải giúp người CHXHPT bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp khác của mình, giúp họ nâng cao ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật, phòng ngừa, hạn chế các hành vi VPPL Các cơ quan Tòa án, Bộ
Tư pháp cần phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an và các cơ quan chức năng để chỉ đạo Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia và Sở Tư pháp các địa phương cập nhật thông tin về tình hình án tích của người bị kết án Việc tăng cường trợ giúp tâm lý, hỗ trợ pháp lý và thực hiện các thủ tục đúng pháp luật một cách nhanh chóng và thuận lợi sẽ giúp người CHXHPT yên tâm hơn, tích cực tham gia THNCĐ, từ đó đóng góp vào thành công của công tác này tại địa phương Điều này không chỉ mang lại cuộc sống ổn định, bình thường cho người CHXHPT mà còn góp phần xây dựng tương lai tốt đẹp cho chính họ.
Tại địa bàn cơ sở thì các lực lượng chức năng, căn cứ thẩm quyền, nhiệm vụ của mình phải thực hiện các nội dung như sau:
Các cơ quan như Tòa án, Tư pháp, chính quyền địa phương và lực lượng Công an cơ sở cần tích cực thực hiện việc cấp Giấy chứng nhận xóa án tích và Phiếu lý lịch tư pháp cho người CHXHPT đủ điều kiện Để đảm bảo quyền lợi cho người CHXHPT, các cơ quan có thẩm quyền cần tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ cung cấp thông tin rõ ràng về các thủ tục cần thiết như Đơn xin xóa án tích, Giấy chứng nhận đủ điều kiện xóa án tích từ Công an phường, và Giấy chứng nhận của UBND phường về thái độ chấp hành pháp luật và quá trình lao động, cải tạo của người được đặc xá.
Lực lượng Công an cơ sở cần chủ động tham mưu và đề xuất với chính quyền địa phương, đồng thời tư vấn cho người CHXHPT để giải quyết những vướng mắc về tư tưởng Việc này giúp xây dựng thái độ tích cực và nâng cao khả năng tự giải quyết khó khăn của bản thân trong quá trình THNCĐ Quan trọng là cần tiếp xúc cởi mở, thân thiện để khuyến khích những suy nghĩ tích cực, từ đó xóa bỏ tâm lý nghi kỵ, ngờ vực và thiếu niềm tin vào người CHXHPT.
Có thể tổ chức các hoạt động sinh hoạt tập thể để thu hút người có hoàn cảnh xã hội đặc biệt tham gia, giúp họ giảm bớt tự ti và gần gũi hơn với cộng đồng Đồng thời, mời những người đã từng trải qua khó khăn nhưng hiện đã ổn định và thành công trong cuộc sống đến chia sẻ kinh nghiệm và động viên những người đang gặp khó khăn, từ đó nâng cao hiệu quả công tác hỗ trợ và tái hòa nhập cho họ.
3.2.4 Đổi mới phương thức thực hiện các biện pháp quản lý, giáo dục người chấp hành xong hình phạt tù Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng việc quản lý, giáo dục giúp đỡ người phạm tội, lầm lỡ để họ cải tạo bản thân, hòa nhập với cuộc sống bình thường và có ích cho xã hội Trên tinh thần đó, Chỉ thị số 53-CT/TW ngày 21/3/2000 của Bộ Chính trị nêu rõ “cùng với việc chấn chỉnh và thực hiện tốt công tác thi hành án, cần thực hiện có hiệu quả các biện pháp quản lý, giúp đỡ những phạm nhân được tha tù, nhằm tiếp tục giáo dục họ trở thành những người lương thiện, hòa nhập với cuộc sống cộng đồng, có ích cho gia đình và xã hội, hạn chế tối đa tình trạng tái phạm”
Chỉ thị số 33/CT-TTg ngày 05/12/2018 của Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác tái hòa nhập cộng đồng đối với người chấp hành xong án phạt tù, coi đây là nhiệm vụ thiết yếu trong công tác phòng, chống tội phạm và đảm bảo an ninh trật tự (ANTT) tại địa phương Việc thực hiện hiệu quả các biện pháp quản lý, giáo dục và hỗ trợ người chấp hành xong án phạt tù nhằm hạn chế tái phạm, góp phần quan trọng vào sự ổn định xã hội và phát triển kinh tế Điều này cũng phù hợp với quy định của Nghị định số 49/2020/NĐ-CP về đảm bảo tái hòa nhập cộng đồng Công tác quản lý và giáo dục người chấp hành xong án phạt tù là trách nhiệm chung của toàn Đảng, toàn dân và toàn xã hội, trong đó lực lượng Công an nhân dân (CAND), đặc biệt là Công an phường, đóng vai trò nòng cốt Lực lượng CAND cần chú trọng sử dụng các biện pháp quản lý, giám sát và giáo dục để phòng ngừa tái phạm, đồng thời tạo điều kiện cho họ phấn đấu trở thành công dân lương thiện Để nâng cao hiệu quả công tác, Công an quận Ba Đình cần thực hiện tốt các nội dung liên quan đến nghiệp vụ cơ bản.
