LÝ THUYẾT CƠ BẢN VỀ TƯ VẤN
Tư vấn là gì?
Tư vấn là quá trình mà nhà tư vấn gặp gỡ người được tư vấn trong một không gian riêng tư và đáng tin cậy, nhằm hiểu rõ những khó khăn mà họ đang phải đối mặt, chẳng hạn như sự bất mãn trong hôn nhân hoặc cảm giác mất định hướng trong cuộc sống.
Tư vấn nhằm nâng cao khả năng tự nhận thức và thấu hiểu của người được tư vấn về vấn đề của họ Qua đó, giúp họ khám phá sức mạnh mới để xây dựng kế hoạch hành động cho bản thân, từ đó tự tin giải quyết hiệu quả các vấn đề trong cuộc sống.
Sự khác nhau giữa khuyên bảo và tư vấn
Nhiều người nhầm lẫn giữa tư vấn và việc đưa ra lời khuyên, dẫn đến việc áp đặt quan điểm cá nhân lên người được tư vấn Họ thường sử dụng những câu như: “Em phải làm thế này, em nhất định phải làm thế kia Bản thân chị đã làm như thế và đã thành công ” Tuy nhiên, thực tế tư vấn không chỉ đơn thuần là việc đưa ra lời khuyên.
Tham khảo tình huống sau:
Chị Lan đến văn phòng hỗ trợ nạn nhân để tìm kiếm tư vấn sau khi sinh con và không đi làm, khi mà tất cả chi tiêu trong gia đình đều do chồng chị, anh Nghĩa, đảm nhiệm Khi chị xin tiền để mua bỉm và sữa cho con, anh Nghĩa đã chửi mắng chị là ăn bám và tiêu hoang phí Dù đã nhịn nhiều lần, anh Nghĩa ngày càng lấn tới, đặc biệt là sau khi chị mời bạn đến chơi và bị chửi mắng khi bạn ra về Chị cảm thấy bị xúc phạm và quyết định tìm đến nhà tư vấn để được hỗ trợ.
Tư vấn: Em ngồi xuống và uống nước đi rồi chị em mình nói chuyện với nhau.
Chồng em luôn coi em là người ăn bám và thường xuyên xúc phạm em bằng lời nói Dù em đã cố gắng nhẫn nhịn nhiều lần, nhưng khi bạn em đến chơi và em mời ở lại ăn cơm, anh ấy đã về nhà và mắng em dữ dội vì không kiếm tiền và còn tỏ ra kiêu ngạo.
Chồng em có thể hơi quá đáng, nhưng trong tình huống này, em cũng cần xem xét lại cách xử lý của mình Việc em chưa đi làm và chỉ nằm một chỗ mà lại dùng tiền để đãi bạn bè có thể khiến anh ấy cảm thấy không hài lòng Do đó, việc anh ấy nóng giận là điều dễ hiểu.
Lan: Ai cũng có bạn bè, và người bạn của em đã vượt quãng đường xa xôi để thăm mẹ con em khi biết em vừa sinh Thật không thể không mời họ một bữa cơm ấm cúng.
Tư vấn: Em không sai, nhưng em biết đấy, khi mình biết chồng mình khắt khe, thì mình phải có ý để cô ấy hiểu.
Lan: Nhưng em không thể làm thế được chị ạ
Nếu em chưa kiếm được tiền, em cần hạn chế chi tiêu, đặc biệt khi chồng em thường tỏ ra khó chịu Nếu chị là chồng em, chị cũng sẽ cảm thấy bực mình trong tình huống này.
Lan: Vậy em phải làm gì?
Để cải thiện mối quan hệ với chồng, em nên về nhà xin lỗi và trò chuyện nhẹ nhàng với anh ấy về việc mua bỉm hay sữa cho con Bên cạnh đó, em cần chú ý chăm sóc gia đình và giữ ý tứ hơn, đồng thời hạn chế các khoản chi tiêu để anh ấy không cảm thấy mệt mỏi khi trở về nhà Nhiều người đã áp dụng những lời khuyên này và đều đạt được thành công.
Lan: Vâng! Em sẽ thử làm vậy, em cảm ơn chị nhiều.
Với cuộc tư vấn trên, bạn rút ra kinh nghiệm gì
Lấy kinh nghiệm cá nhân, quan điểm của mình để tham chiếu cho mọi tình huống của người khác.
Lên kế hoạch cho người bị bạo lực gia đình chỉ dựa trên ý kiến một chiều từ bản thân mình.
Vẫn với tình huống trên, theo dõi cuộc tư vấn sau:
Tư vấn: Chào em! Em ngồi xuống, uống một ngụm nước rồi chị em mình cùng chia sẻ với nhau câu chuyện của em nhé.
Lan: Vâng, em cảm ơn chị.
Tư vấn: Năm nay em bao nhiêu tuổi, chồng em bao nhiêu tuổi? Lan: Em 26, chồng em 28 ạ.
Tư vấn: Em và chồng đang công tác ở đâu?
Lan: Em đang làm nhân viên tại một công ty tư nhân, còn chồng em đang làm ở một cơ quan nhà nước.
Tư vấn: Vậy à! Khi quen và sống chung em thấy tính cách chồng em như thế nào?
Lan: Anh ấy biết chăm sóc vợ và con, nhưng chỉ là anh ấy hơi chắc chắn quá về tiền nong chị ạ.
Tư vấn: Em có thể nói rõ hơn về vấn đề này được không?
Lan cảm thấy chồng không tin tưởng vào cách chi tiêu của mình, thường xuyên hỏi về việc mua sắm và cho rằng cô tiêu tiền nhanh hết Mỗi khi cô phản bác, chồng lại quát mắng và chửi bới, khiến cô cảm thấy bị xúc phạm Một lần, khi bạn từ miền Nam đến chơi và cô mời bạn ở lại ăn cơm, chồng đã chỉ trích cô vì cho rằng cô tiêu hoang phí Điều này khiến Lan cảm thấy không được tôn trọng trong hôn nhân.
Tư vấn: Thường khi có mâu thuẫn em và anh ấy đã làm gì để giải quyết?
Lan: Em đã cố gắng nhẫn nhịn, nhưng càng nhịn em càng bị anh ấy chà đạp nhiều hơn.
Tư vấn: Em có bao giờ nghĩ rằng, sự nhẫn nhịn không phải lúc nào cũng có kết quả tốt không?
Nếu em cảm thấy không hiệu quả trong mối quan hệ, hãy thẳng thắn chia sẻ quan điểm và mong muốn của mình với anh ấy Điều này sẽ giúp cả hai tìm ra giải pháp tốt nhất để giải quyết mâu thuẫn.
Lan: Đúng là chưa bao giờ em đưa ra ý kiến của mình, bởi em nghĩ rằng:
“Một điều nhịn, chín điều lành” nhưng em cảm thấy không hiệu quả Em sẽ nói chuyện với chồng để tìm cách thay đổi, nếu không thành công, em sẽ tìm hướng giải quyết khác Cảm ơn chị rất nhiều.
Nhìn nhận sự việc khách quan, phân tích vấn đề và cùng bàn về các giải pháp mà người bị bạo lực hướng tới
Khuyến khích họ nói ra những vướng mắc để giúp người bị bạo lực gia đình khám phá và hiểu sâu vấn đề của họ
Sự khác nhau giữa Khuyên bảo và Tư vấn
Chủ yếu là trao đổi thông tin một chiều
• Đưa ra kế hoạch nên làm theo
Trao đổi thông tin qua lại hai chiều
Là một mối quan hệ hỗ trợ và khuyến khích để giúp khách hàng:
• Khám phá vấn đề của mình
• Hiểu sâu vấn đề của mình
• Quyết định và đưa ra cách giải quyết với vấn đề của mình
Tư vấn cho người bị bạo lực gia đình có gì khác biệt?
Tư vấn cho người bị bạo lực gia đình là quá trình giao tiếp giữa người tư vấn và nạn nhân, nhằm nâng cao nhận thức về bạo lực gia đình Qua đó, người bị bạo lực sẽ học cách bảo vệ an toàn cho bản thân và con cái, tìm ra giải pháp cho vấn đề của họ, và tự tin thực hiện những quyết định đã chọn.
Tư vấn cho người bị bạo lực gia đình có những điểm tương đồng với tư vấn nói chung, nhưng cần chú ý đến những yếu tố đặc thù Khi tư vấn cho đối tượng này, cần tạo ra một môi trường an toàn, lắng nghe và thấu hiểu nỗi đau của họ, đồng thời cung cấp thông tin và hỗ trợ phù hợp để giúp họ vượt qua khó khăn Việc áp dụng các kỹ năng giao tiếp nhạy bén và thể hiện sự đồng cảm là rất quan trọng trong quá trình tư vấn.
Quan tâm đến sự an toàn của người bị bạo lực và con cái họ.
Cung cấp thông tin giúp người được tư vấn nhận diện tình trạng bạo lực gia đình mà họ đang phải chịu đựng, đồng thời xác định các nguy cơ tiềm ẩn do bạo lực gia đình gây ra.
Giúp họ phát huy lòng tự tôn của mình.
Giúp họ biết họ có những quyền gì trong cuộc sống hiện tại.
Tạo hy vọng vào tương lai, tin tưởng vào bản thân và sự hỗ trợ của người khác.
Giúp họ tiếp cận các địa chỉ giúp đỡ.
4 Một số lưu ý khi tư vấn cho người bị bạo lực a Xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa người tư vấn và người bị bạo lực.
Thái độ của người tư vấn khi giao tiếp với nạn nhân bạo lực đóng vai trò quan trọng trong việc tạo cảm giác an tâm và bình tĩnh cho họ Điều này giúp nạn nhân không cảm thấy cô đơn hay sợ hãi, từ đó khuyến khích họ trình bày sự việc một cách cởi mở và tự tin Nhờ đó, người tư vấn có thể nắm bắt rõ ràng và chi tiết nội dung vấn đề cũng như hiểu được mong muốn của nạn nhân đối với mình.
* Người tư vấn tốt sẽ:
Có thái độ lịch sự, ân cần, quan tâm đến vấn đề mà người bị bạo lực trình bày.
Lắng nghe một cách tích cực để hiểu và thấu cảm tình huống của người bị bạo lực
Khai thác thông tin bằng hệ thống câu hỏi đóng - mở để hiểu câu chuyện của người được tư vấn và để họ tự hiểu hoàn cảnh của mình.
Nói với họ rằng: chị không đáng phải chịu sự bạo lực này.
Nâng quyền lực cho người được tư vấn bằng cách khuyến khích những ưu điểm của họ.
Nhắc nhở vai trò quyết định của người được tư vấn là quan trọng nhất.
Trong trường hợp bạo lực gia đình, người tư vấn không nên tư vấn cả hai vợ chồng cùng lúc, đặc biệt khi người vợ là nạn nhân, vì điều này có thể làm tăng nguy cơ bạo lực và gây khó khăn cho người tư vấn khi phải xử lý ý kiến trái ngược Thay vào đó, người tư vấn có thể phân công cho cán bộ khác để tư vấn cho một trong hai bên Ngoài ra, trong quá trình tư vấn, người tư vấn cần cung cấp thông tin cần thiết về bạo lực gia đình tùy thuộc vào tình huống cụ thể.
Dưới đây là một số thông tin người tư vấn có thể cung cấp cho người bị bạo lực:
Tại sao phụ nữ chịu đựng sự bạo lực?
Có rất nhiều lý do làm người phụ nữ phải chấp nhận tình trạng bạo lực trong gia đình Dưới đây là những lý do chính:
Bị phụ thuộc kinh tế vào người chồng.
Ngộ nhận rằng duy trì cuộc sống hôn nhân sẽ tốt hơn cho con cái.
Bị chồng đe dọa sẽ giết nếu cô ta đi báo hay nói với mọi người.
Hy vọng người chồng sẽ thay đổi ngày một tốt hơn.
Thiếu tin tưởng ở khả năng của bản thân.
Lo ngại không có tiền hoặc có ít tiền để chăm sóc con cái.
Thực tế người chồng đang kiểm soát mọi việc trong nhà.
Người vợ cảm thấy tội lỗi là mình đã làm những điều không tốt và đáng bị chồng đối xử như thế.
Người vợ cảm thấy xấu hổ vì ly hôn.
Người vợ quan niệm rằng chồng có quyền đánh vợ.
Quan niệm rằng việc chồng bạo lực đối với vợ là việc riêng tư của gia đình, người ngoài không được can thiệp.
Người vợ xấu hổ vì bị chồng bạo lực nên muốn giấu giếm điều đó.
Người vợ vẫn còn quan tâm tới người gây bạo lực đối với mình.
Người chồng đe dọa sẽ tự tử hay sẽ giết vợ, con nếu người vợ ra đi.
Cung cấp thông tin cho người bị bạo lực hiểu được mình đang là nạn nhân của nạn bạo lực trong gia đình
Bạo lực có nhiều hình thức khác nhau, bao gồm bạo lực thể xác, bạo lực tinh thần, bạo lực tình dục và bạo lực kinh tế Việc nhận diện loại bạo lực mà bản thân đang phải đối mặt là rất quan trọng Người tư vấn cần giúp họ hiểu rõ những tác hại nghiêm trọng mà nạn bạo lực gây ra, từ đó nâng cao nhận thức và tìm kiếm sự hỗ trợ cần thiết.
Người tư vấn cần giúp nạn nhân bạo lực gia đình nhận thức rằng xã hội và pháp luật đang nỗ lực chống lại vấn nạn này Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là nạn nhân phải có đủ sức mạnh để lên tiếng phản đối bạo lực Đồng thời, người tư vấn cũng nên hỗ trợ họ tìm ra các biện pháp giải quyết tình huống của mình một cách hiệu quả.
Sau khi thiết lập mối quan hệ tốt với nạn nhân bạo lực và hiểu rõ nội dung vấn đề họ gặp phải, người tư vấn sẽ hợp tác với nạn nhân để tìm ra giải pháp hiệu quả, thông qua các kỹ thuật thích hợp.
Người tư vấn cùng với người bị bạo lực liệt kê những phương pháp khả thi để họ quyết định lựa chọn.
Người tư vấn cần phân tích rõ ràng những lợi ích và rủi ro của từng giải pháp, thay vì chỉ hỏi ý kiến hay khuyến khích thực hiện mà không có cơ sở Việc này giúp khách hàng hiểu rõ hơn về quyết định của mình và đưa ra lựa chọn đúng đắn hơn.
Người tư vấn có thể khuyến khích nạn nhân bạo lực xem xét các lựa chọn của mình dựa trên thông tin mà họ cung cấp Chẳng hạn, việc cung cấp thông tin về tác động của bạo lực đối với trẻ em trong gia đình sẽ giúp họ nhận thức được những hậu quả lâu dài mà trẻ em có thể phải đối mặt.
Cuối cùng, người bị bạo lực cần xem xét các quyết định để tìm ra giải pháp phù hợp nhất cho tình huống của họ và tự thực hiện những quyết định đó Người tư vấn không thể thay thế họ hoặc áp đặt ý kiến của mình lên họ.
Người tư vấn có trách nhiệm cùng với người bị bạo lực xây dựng và thảo luận một kế hoạch an toàn cho họ và con cái của họ.
Khi cần thiết, hãy cung cấp cho người bị bạo lực những địa chỉ quan trọng như các cơ sở y tế, luật pháp và các tổ chức xã hội để họ có thể liên hệ khi cần hỗ trợ.
CÁC KỸ NĂNG CẦN THIẾT KHI TƯ VẤN CHO NGƯỜI BỊ BẠO LỰC
Kỹ năng lắng nghe
Lắng nghe là một kỹ năng thiết yếu trong tư vấn, đặc biệt là trong lĩnh vực tư vấn bạo lực gia đình Kỹ năng này giúp người tư vấn hiểu rõ câu chuyện và những lo lắng của nạn nhân bạo lực, từ đó tạo ra sự đồng cảm và hỗ trợ hiệu quả hơn.
Khi lắng nghe người tư vấn, cần sử dụng toàn bộ giác quan để thấu hiểu sâu sắc câu chuyện của nạn nhân bạo lực Để đạt được hiệu quả lắng nghe, người tư vấn cần chú ý đến cả âm thanh, hình ảnh và cảm xúc của người đang chia sẻ.
Người tư vấn nên vừa lắng nghe, vừa quan sát điệu bộ, cử chỉ, nét mặt của người nói.
Vừa nghe chi tiết vừa theo dõi nội dung tổng thể.
Nhiều người trải qua bạo lực thường gặp khó khăn trong việc diễn đạt cảm xúc và suy nghĩ của mình Để hỗ trợ họ, người tư vấn không chỉ hỏi lại để làm rõ câu chuyện mà còn nỗ lực hiểu ý nghĩa và cảm xúc ẩn sau lời nói Việc đưa ra các câu hỏi mở giúp người bị bạo lực dễ dàng chia sẻ trải nghiệm của mình hơn.
Tạo ra sự tiếp xúc bằng ánh mắt Có những cử chỉ trìu mến tạo sự tin tưởng của người muốn chia sẻ.
Trong quá trình nghe, tránh việc cãi lại, cắt ngang hay tranh luận xen ngang câu chuyện họ đang muốn nói.
Không nên vội vàng đưa ra những nhận xét, những lời khuyên và kết luận khi người được tư vấn không yêu cầu.
Không nên để cho cảm xúc của người nói tác động quá mạnh đến tình cảm của chính bản thân người tư vấn.
Không nên chỉ nghe chọn lọc những gì mình lưu tâm mà nên lắng nghe toàn bộ các thông tin mà người được tư vấn đề cập.
Không nên để quan điểm riêng của mình tác động đến việc hiểu vấn đề mà người được tư vấn nói.
Chị gái Thảo bị chồng bạo lực về tình dục Do e ngại nên nhờ Thảo đến hỏi người tư vấn.
Thảo: Chị ơi! Cho em hỏi chị một vấn đề tế nhị.
Tư vấn: Em nói đi, chị nghe đây?
Thảo: Chị gái và anh rể em lấy nhau 2 năm, nhưng chị ấy thường xuyên bị bạo lực tình dục Chị ấy đã kêu cứu…
Tư vấn: (Tiếng chuông điện thoại reo) Em chờ chị chút, chị có điện thoại.
Hương ơi, tôi chưa có thời gian để đi, nhưng nếu thích thì thứ 6 tới, chúng ta có thể đi chung Hiện tại tôi đang bận tiếp khách, hẹn gặp lại sau nhé À, em, chị xin lỗi, vừa nãy em nói gì nhỉ?
Thảo: Em lại phải trình bày lại ạ?
Chị gái và anh rể của em đã kết hôn được hai năm, nhưng trong thời gian đó, chị ấy đã phải chịu đựng bạo lực tình dục Em cần sự tư vấn để tìm hiểu cách giải quyết tình huống này.
Tư vấn: Em nói thế nào chứ, tại sao bị bạo lực tình dục từng đấy năm mà vẫn chịu được?
Thảo: Chị ơi! Thôi em có việc bận, hôm sau em tới tư vấn sau ạ Em cảm ơn chị.
Tư vấn: Ô…ừ…đúng là hâm (đóng rầm cửa vào).
Với cuộc tư vấn trên, bạn rút ra kinh nghiệm gì
Người tư vấn cần tập trung hoàn toàn vào cuộc trò chuyện và không nên nghe điện thoại riêng, sử dụng máy tính, hay cắt ngang, tranh luận, phán xét hoặc đưa ra kết luận khi người bị bạo lực không yêu cầu.
Vẫn với tình huống trên, theo dõi cuộc tư vấn sau:
Tư vấn: Chào em! Em ngồi xuống, có chuyện gì chị em mình cùng trao đổi với nhau nhé.
Thảo: Vâng, em cảm ơn chị Chị ơi! Chị cho em hỏi vấn đề của chị gái em.
Tư vấn: Ừ! Em nói đi nhé, chị sẵn sàng nghe em đây.
Thảo chia sẻ về tình hình hôn nhân của chị gái mình, người đã kết hôn được hai năm và cùng chồng làm ruộng Gần đây, chị gái thường về nhà với đôi mắt sưng húp, và khi Thảo hỏi, chị cho biết có chuyện buồn Sau khi gặng hỏi, chị tiết lộ rằng có thể chị sẽ phải ly hôn vì không thể chịu đựng những yêu cầu về quan hệ tình dục từ chồng Thảo băn khoăn không biết phải giúp chị mình như thế nào trong hoàn cảnh khó khăn này.
Chị sẽ giúp em tìm giải pháp hỗ trợ cho chị gái em Em hãy chia sẻ chi tiết về những khó khăn mà chị gái đang gặp phải nhé.
Thảo bày tỏ sự lo lắng về tình trạng bạo lực tình dục mà chị gái cô đang gặp phải Trước đây, gia đình cô đã nghĩ rằng những mong muốn của anh rể chỉ xuất phát từ tình yêu, nhưng giờ đây Thảo nhận ra đó thực sự là bạo lực Cô không muốn anh chị ly hôn, nhưng cũng muốn giúp anh rể nhận thức được hành vi sai trái của mình Tuy nhiên, Thảo cảm thấy khó khăn khi mở lời vì đây là vấn đề nhạy cảm và cô là em gái Cô cần tìm cách tư vấn cho chị gái và anh rể một cách khéo léo.
Tập trung vào câu chuyện của người kể giúp tạo ra sự kết nối với người nghe, đồng thời theo dõi chi tiết và nội dung tổng thể Việc duy trì tiếp xúc bằng mắt không chỉ tạo sự thân thiện mà còn xây dựng niềm tin cho người được tư vấn.
Kỹ năng đặt câu hỏi
Là kỹ năng người tư vấn sử dụng các câu hỏi nhằm khai thác thông tin của người được tư vấn.
Người tư vấn lựa chọn câu hỏi phù hợp với câu chuyện của người được tư vấn để thu được kết quả cao nhất trong việc đặt câu hỏi.
Có rất nhiều cách đặt câu hỏi, nhưng người tư vấn cần chú trọng những dạng câu hỏi phổ biến sau trong quá trình tư vấn:
Là loại câu hỏi dùng để khẳng định thông tin, và thường không nhận được thông tin gì thêm Dạng câu hỏi này thường đi với cụm từ: “có”
“phải không” và thường câu trả lời là “có” hoặc “không”
Chị đã lập gia đình chưa?
Chồng chị có sử dụng rượu khi đánh chị không?
Chị có đồng ý với những gì chồng chị đã yêu cầu chị làm?
Chị có sợ anh ta không?
Tuy nhiên nên hạn chế sử dụng câu hỏi này vì lượng thông tin thu được ít, chỉ dùng trong trường hợp khẳng định lại các dữ kiện.
Câu hỏi mở là công cụ hữu ích để thu thập thông tin chi tiết, tạo điều kiện cho người được tư vấn dễ dàng chia sẻ và thảo luận về vấn đề của họ Đồng thời, loại câu hỏi này cũng giúp người tư vấn có được nhiều thông tin cần thiết hơn Các câu hỏi mở thường bắt đầu bằng những từ như "cái gì," "tại sao," "như thế nào," và "ai."
“như thế nào?”, “ở đâu?” “bao giờ?”, “ khi nào?”
Chị có thể kể cho tôi nghe việc chị đã phản ứng như thế nào khi chồng chị đuổi chị ra khỏi nhà?
Bây giờ chị cảm thấy thế nào?
Chị muốn bắt đầu từ đâu? Điều gì là quan trọng nhất với chị hiện nay?
Không nên sử dụng câu hỏi mở với từ "Tại sao" vì nó có thể tạo cảm giác buộc tội và ngụ ý rằng người được hỏi đã hoặc đang làm điều gì đó sai.
Câu hỏi dẫn dắt giúp người được tư vấn tiếp tục câu chuyện hoặc mở rộng thảo luận, đồng thời khuyến khích họ xem xét vấn đề một cách tổng thể và khách quan hơn Những câu hỏi này thường sử dụng các từ khóa như:
“Thế còn thì sao?”, “Bạn có thể nói thêm về ?”
Như những gì chị kể về mối quan hệ vợ chồng chị gần đây không được tốt Chị có thể nói rõ hơn về vấn đề này được không?
Anh ấy nói tình yêu của anh dành cho chị rất nhiều, còn chị cảm thấy thế nào?
Sau lần đó thì bạo lực có giảm đi hay tăng lên?
Người tư vấn nên sử dụng nhiều câu hỏi mở.
Nên dùng câu hỏi thăm dò khi người tư vấn chưa hiểu rõ vấn đề.
Khi hỏi phải thể hiện mối quan tâm, sự chân thành đối với người được tư vấn
Nên hỏi lần lượt từng câu một.
Sử dụng câu hỏi để khuyến khích người được tư vấn chia sẻ nhu cầu của họ Nên tránh những câu hỏi có âm hưởng chất vấn hoặc thách thức, nhằm tạo không gian thoải mái cho người tư vấn.
Khi cần nêu câu hỏi tế nhị, trước hết phải giải thích vì sao hỏi câu đó.
Nếu người được tư vấn chưa hiểu thì hỏi lại câu hỏi khác cho rõ vấn đề mà người tư vấn đang quan tâm.
Sử dụng câu hỏi hợp lý giúp khai thác thông tin hiệu quả trong thời gian ngắn Đồng thời, việc trả lời câu hỏi cũng giúp người được tư vấn hiểu rõ hơn về vấn đề của mình.
Chị Oanh phát hiện con nhà chị gái chồng có vết bầm trên lưng khi đón về, liền gọi điện hỏi chồng để tìm hiểu nguyên nhân Tuy nhiên, chồng chị Oanh lại cho rằng chị đang đổ lỗi cho chị gái mình, dẫn đến việc anh đánh vợ và ép chị quỳ gối xin lỗi Ngày hôm sau, chị Oanh quyết định tìm đến tư vấn để nhờ can thiệp.
Oanh: Chào chị, hôm nay em đến nhờ chị tư vấn giúp em một vấn đề em rất bức xúc từ hôm qua tới giờ…huhu.
Tư vấn: Sao em lại bị đánh, chắc em phải làm gì đấy nên anh ấy mới đánh em?
Oanh cho biết rằng cô không làm gì sai, chỉ đơn giản là gửi con của chị gái chồng Khi đón con về, Oanh phát hiện trên lưng bé có một vết bầm và đã gọi điện hỏi chị chồng xem có chuyện gì xảy ra Tuy nhiên, chồng Oanh nghe thấy cuộc gọi và cho rằng Oanh đang đổ tội cho chị, dẫn đến việc anh đánh Oanh và buộc cô phải quỳ xin lỗi trước mặt chị chồng.
Tư vấn: Em cần bình tĩnh và tìm hiểu vấn đề trước khi hành động, vì việc gọi điện hỏi chị chồng như vậy có thể bị hiểu là em đang buộc tội người khác.
Với cuộc tư vấn trên, bạn rút ra kinh nghiệm gì
Khi tư vấn, cần tránh thái độ dò xét và soi mói, vì điều này có thể khiến người được tư vấn cảm thấy không thoải mái Hạn chế sử dụng những câu hỏi dạng đóng, vì chúng có thể ngăn cản người kể chia sẻ thông tin cần thiết Ví dụ, thay vì hỏi "Sao em lại bị đánh, chắc em phải làm gì đấy nên anh ấy mới đánh em?", hãy tạo không gian để người kể tự do bày tỏ cảm xúc và trải nghiệm của mình.
Vẫn với tình huống trên, theo dõi cuộc tư vấn sau:
Oanh: Chào chị, hôm nay em đến nhờ chị tư vấn giúp em một vấn đề em rất bức xúc từ hôm qua tới giờ…huhu.
Tư vấn: Em ngồi xuống đây, giấy này, em lau nước mắt đi, chờ em bình tĩnh rồi chị em mình nói chuyện tiếp nhé.
Oanh chia sẻ rằng cô và chồng có con nhỏ thường gửi ở mẫu giáo, nhưng hôm qua do trường nghỉ 8-3, cô phải nhờ chị chồng trông giúp Khi đưa con về, Oanh phát hiện vết bầm tím trên lưng cháu và đã gọi điện hỏi chồng về việc này Tuy nhiên, chồng cô cho rằng cô đang đổ lỗi cho chị gái anh Sau một cuộc cãi vã, anh đã đánh Oanh và kéo cô sang nhà chị gái để xin lỗi, khiến cô cảm thấy rất tủi nhục.
Tư vấn: Chị rất chia sẻ với bức xúc của em Em cho chị hỏi: Vợ chồng em lấy nhau được bao nhiêu năm rồi?
Oanh: Em và anh ấy lấy nhau được 3 năm chị ạ, mới có một cháu 2 tuổi.
Tư vấn: Tính cách chồng em như thế nào?
Oanh chia sẻ rằng chồng cô hiền lành nhưng có tính gia trưởng và cục cằn Mỗi khi không hài lòng, anh thường chửi bới và thậm chí đánh đập vợ Mặc dù rất bức xúc, Oanh vẫn phải im lặng để bảo vệ con gái khỏi cảnh sống trong gia đình tan vỡ.
Tư vấn: Em nói em rất hay bị đánh, em có thể cho chị biết anh ấy thường đánh em trong hoàn cảnh nào?
Oanh: Anh ấy là người cục tính, nên chỉ cần hai vợ chồng có mâu thuẫn nhỏ là anh ấy thượng cẳng chân hạ cẳng tay
Tư vấn: Vậy sự im lặng của em, em thấy có làm giảm bớt bạo lực từ phía người chồng?
Tư vấn: Em có nhờ sự hỗ trợ từ phía gia đình hay chính quyền địa phương không?
Oanh: Không ạ Em nghĩ đó là chuyện riêng của hai vợ chồng, nói ra thì xấu chàng hổ ai.
Tư vấn: Em nghĩ thế nào về những hành động của chồng đối với mình? Oanh: Em thấy khó chấp nhận được ạ.
Nếu chồng bạn có hành vi bạo lực đối với bạn, đó chính là bạo lực gia đình Để chấm dứt tình trạng này, bạn cần lên tiếng và thông báo cho cơ quan công an cũng như chính quyền địa phương để nhận được sự giúp đỡ kịp thời.
NÊN Đặt nhiều câu hỏi mở, đi chi tiết vào từng câu hỏi để làm rõ vấn đề của người bị bạo lực.
Tránh dùng các câu hỏi nghe như chất vấn, thách thức người được tư vấn.
Kỹ năng phản hồi
Phản hồi là quá trình lựa chọn và làm nổi bật những chi tiết quan trọng nhất từ người được tư vấn, sau đó diễn đạt lại một cách rõ ràng bằng ngôn ngữ của chính mình Điều này giúp khẳng định lại câu chuyện mà người tư vấn muốn truyền đạt.
Nhiều người khi được tư vấn thường cảm thấy bối rối và lo lắng, dẫn đến việc diễn đạt không theo trật tự logic Để giúp họ, người tư vấn sử dụng kỹ năng phản hồi để tóm lược và nhấn mạnh câu chuyện, sắp xếp những điểm chính, từ đó giúp người hỏi hiểu rõ hơn về vấn đề của mình.
Thể hiện người tư vấn đang lắng nghe người được tư vấn. Để người được tư vấn có thể nói lại nếu người tư vấn chưa rõ vấn đề.
Giúp người được tư vấn ý thức hơn về những điều cảm thấy và những việc mình đã làm như thế nào
Khuyến khích người được tư vấn tiếp tục nói để phát triển cuộc thảo luận.
Có hai loại phản hồi:
Là việc người tư vấn nói lại những điều mà mình nghe và quan sát thấy
Người tư vấn sẽ lựa chọn những chi tiết và nội dung quan trọng nhất từ những gì người được tư vấn chia sẻ, sau đó diễn đạt lại một cách rõ ràng và mạch lạc hơn bằng ngôn từ của chính mình.
- Không biết tôi hiểu có đúng không, dường như chị thấy không thoải mái trong cách cư xử của chồng.
- Tôi nghe chị nói là chị bị gia đình nhà chồng hắt hủi, chị có thể nói cụ thể hơn nhé
- Vừa rồi chị nói rằng chị bị cả gia đình nhà mình hiểu lầm vì không biết cách chiều chồng nên mới bị đánh đập.
Người tư vấn nói lại điều cảm thấy, nhấn mạnh cảm xúc và những yếu tố tình cảm đằng sau câu nói.
- Tôi có cảm tưởng là công việc của chị không được suôn sẻ
- Tôi tự hỏi nếu chị không kịp hành động thì mọi việc sẽ đi tới đâu.
- Dường như chị thấy mọi thứ tồi tệ đang vây quanh cuộc sống của chị.
- Vì thế chị cảm thấy mệt mỏi và khó chấp nhận mọi chuyện.
Bác Hồng có một cô con gái đã kết hôn được một năm, nhưng cô thường xuyên bị chồng và gia đình chồng mắng mỏ Dù bác đã nhiều lần khuyên con gái về sống với mẹ, nhưng cô không chịu nghe Hiện tại, cô gái đang trong trạng thái hoang mang và không thể tập trung vào công việc Bác Hồng mong muốn nhận được tư vấn để giúp đỡ con gái mình.
Tư vấn: Mời bác ngồi, tôi có thể giúp gì cho bác?
Bác Hồng lo lắng khi con gái bị gia đình chồng mắng mỏ và không nghe lời khuyên của mẹ Hiện tại, con gái không còn tập trung vào công việc Bác đang tìm kiếm cách giúp đỡ con gái vượt qua tình huống khó khăn này.
Tư vấn: Bác nói bác khuyên con gái nhưng cô ấy chẳng nghe, cụ thể bác muốn con gái bác nghe gì từ bác?
Bác Hồng: Chị ạ! Tôi đang lo lắng về tình huống của con gái mình, khi cháu bị gia đình nhà chồng mắng mỏ Hiện tại, cháu không thể tập trung vào công việc Tôi muốn biết mình nên làm gì để giúp đỡ con gái trong hoàn cảnh này?
Tư vấn: Tôi chưa hiểu, bác muốn tôi giúp thế nào?
Bác Hồng: Tôi nói với chị từ nãy tới giờ, sao chị cứ hỏi lại tôi, chị tư vấn kiểu gì thế, thôi tôi tự giải quyết, chào chị.
Với cuộc tư vấn trên, bạn rút ra kinh nghiệm gì
Không nhấn vào điểm quan trọng để nêu ra vấn đề người được tư vấn muốn truyền tải.
Thái độ thiếu hợp tác khi nghe người được tư vấn nói về vấn đề của họ
Vẫn với tình huống trên, theo dõi cuộc tư vấn sau:
Tư vấn: Mời bác ngồi, tôi có thể giúp gì cho bác?
Bác Hồng chia sẻ rằng con gái của bác bị gia đình chồng chỉ trích, và mặc dù bác đã cố gắng khuyên nhủ nhưng cháu vẫn không lắng nghe Hiện tại, cháu không tập trung vào công việc, bác đang tìm kiếm giải pháp để giúp con gái mình vượt qua tình huống này.
Tư vấn: Vâng, cảm ơn bác đã tin tưởng, bác có thể chia sẻ rõ hơn vấn đề của con gái mà bác đang thấy khúc mắc nhé
Bác Hồng chia sẻ về nỗi lo lắng của mình khi con gái đã kết hôn được một năm nhưng thường xuyên bị chồng và gia đình chồng mắng mỏ Dù gia đình đã nhiều lần khuyên con gái về nhà, nhưng cô không chịu nghe và hiện tại không tập trung vào công việc cũng như không chăm sóc con cái Bác Hồng lo ngại nếu tình trạng này tiếp tục, con gái có thể sẽ suy nghĩ nhiều và rơi vào trạng thái căng thẳng Bác mong muốn tìm kiếm giải pháp để giúp con gái vượt qua khó khăn này.
Cháu rất đồng cảm với câu chuyện của bác về việc con gái bác bị gia đình chồng mắng và xúc phạm Chị ấy đang phải gánh chịu áp lực nặng nề, điều này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hiện tại của chị.
Bác Hồng chia sẻ rằng không ai trong số cha mẹ muốn con cái phải chịu cảnh chia ly Tuy nhiên, bác cảm thấy đau lòng khi thấy chúng sống trong tình trạng như vậy Nhiều lúc, bác chỉ biết khóc và cảm thấy bất lực khi nghĩ về con và cháu của mình.
Cháu hiểu tâm trạng của bác khi cảm thấy mọi việc xung quanh con gái mình đang gặp khó khăn Bác có thể chia sẻ thêm về hoàn cảnh gia đình nhà chồng của con gái bác để cháu có cái nhìn rõ hơn về tình hình?
Bác Hồng chia sẻ rằng chồng con gái mình là người tốt, nhưng thường xuyên phải đi xa, khiến cho gia đình sống chung gặp nhiều va chạm Mặc dù con gái đã đề nghị với chồng muốn ở riêng để tránh mâu thuẫn, nhưng không những không nhận được sự ủng hộ từ chồng, mà còn bị mẹ chồng trách móc.
Sử dụng câu phản hồi để thể hiện người tư vấn đang lắng nghe câu chuyện của người được tư vấn.
Dùng phản hồi để khuyến khích người được tư vấn tiếp tục nói để phát triển cuộc thảo luận.
Kỹ năng quan sát
Khả năng nắm bắt tâm tư, nguyện vọng và tình trạng của người được tư vấn là rất quan trọng để nhận diện vấn đề họ đang gặp phải Để quan sát hiệu quả, người tư vấn cần thực hiện quan sát kín đáo và tế nhị, từ hình dáng bên ngoài, cách ăn mặc, nét mặt, cử chỉ đến ngôn ngữ của họ Sự quan tâm chân thành thể hiện qua việc quan sát chăm chú và thân thiện sẽ giúp cuộc tư vấn diễn ra dễ dàng và đạt hiệu quả cao.
Chị Lan Anh ở phường B liên tục bị chồng bạo hành, với những cú đánh vào những chỗ hiểm khiến người khác khó nhận ra Gần đây, anh ta đã ném điện thoại và đấm vào lưng chị, đồng thời đe dọa sẽ giết chị nếu tiết lộ sự việc Tuy nhiên, một hàng xóm đã chứng kiến cảnh này và chị Lan Anh đã báo cho Hội trưởng hội phụ nữ Chị Hội trưởng đến thăm chị Lan Anh với hy vọng chị sẽ dũng cảm lên tiếng chống lại bạo lực gia đình.
Hội trưởng hội Phụ nữ (HTHPN): Lan Anh có nhà không?
Lan Anh: Em đây, chị vào trong nhà uống nước.
HTHPN: Trông em dạo này béo và điệu đàng quá nhỉ
Lan Anh: Vâng, trông thế thôi nhưng em khổ lắm chị ạ.
HTHPN: Em đang gặp khó khăn, nếu em khổ thì ai sẽ cảm thấy vui vẻ đây? Chị nghe có người báo rằng nhà em có bạo lực, nhưng khi nhìn thấy em như thế này, chị nghĩ họ chỉ đang đùa thôi.
Lan Anh chia sẻ rằng chồng cô có vẻ nhã nhặn nhưng thực chất rất cục tính Khi có mâu thuẫn nhỏ, anh sẵn sàng đánh cô, thậm chí ném điện thoại và đánh vào những chỗ hiểm Cô đang băn khoăn liệu có nên ly hôn hay không.
HTHPN: Chị không thấy có gì nghiêm trọng như em nói, nên chị nghĩ em không nên trầm trọng hóa vấn đề Hiện tại, việc tìm được một người tài năng như vậy không hề dễ dàng Thật sự, chị không hiểu tại sao em lại muốn bỏ qua cơ hội này.
Lan Anh: Nhưng chị ơi! Nhỡ anh ấy đánh chết em thì sao?
HTHPN: Em không nên phóng đại như vậy Có thể em đã được gia đình bảo bọc quá mức, nên chỉ một việc nhỏ em cũng không tự giải quyết được và cho rằng đó là vấn đề lớn Nhưng chị thấy em không đến nỗi như những gì em miêu tả.
Nhận xét, đánh giá câu chuyện của người được tư vấn chỉ thông qua vẻ bề ngoài của họ
Nhìn bằng ánh mắt giễu cợt, thỉnh thoảng lại cười khẩy, bĩu môi không tin tưởng câu chuyện họ kể
Vẫn với tình huống trên, theo dõi cuộc tư vấn sau:
Hội trưởng hội Phụ nữ (HTHPN): Lan Anh có nhà không?
Lan Anh: Em đây, chị vào trong nhà uống nước.
HTHPN: Trông em dạo này béo và điệu đàng quá nhỉ Nhưng sao mặt ỉu xìu thế kia, em đang lo lắng điều gì à?
Lan Anh: Em… em, mà thôi chị ạ, chuyện qua rồi.
HTHPN: Em cứ nói đi, có gì giúp được chị sẽ giúp hết lòng.
Lan Anh chia sẻ rằng mọi người thường nghĩ chồng cô là người khéo léo và may mắn cho ai lấy được anh Tuy nhiên, thực tế thì chồng cô lại có tính cục cằn, thường xuyên bạo hành và lợi dụng tiền bạc Điều này khiến cô cảm thấy rất bức xúc.
HTHPN: Ban đầu, chị cũng có suy nghĩ giống vậy Tuy nhiên, khi hàng xóm của em chia sẻ rằng em thường xuyên bị chồng đánh đập, chị mới nhận ra rằng đằng sau vẻ khéo léo đó là một người đàn ông bạo lực Em có thể chia sẻ chi tiết về cách chồng em đã hành xử với em không?
Lan Anh chia sẻ về một sự việc đau lòng trong cuộc sống hôn nhân của mình Cô kể rằng trong lúc dọn dẹp phòng, chồng đã gọi cô xuống ăn cơm nhưng khi cô chưa kịp xuống, anh đã gào lên và ném điện thoại vào lưng cô Dù bị đánh và đuổi ra khỏi nhà, Lan Anh vẫn không muốn chấm dứt cuộc hôn nhân vì tình yêu dành cho chồng và sự thương yêu con cái Cô cho biết vết bầm tím trên cơ thể là hậu quả từ hôm qua, thể hiện sự đau đớn cả về thể xác lẫn tinh thần.
Quan sát kín đáo tế nhị từ hình dáng bên ngoài đến nét mặt, cử chỉ, ngôn ngữ của họ
Nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, thể trạng, tinh thần của người bị bạo lực để nhận diện những vấn đề họ đang gặp phải.
Kỹ năng khuyến khích động viên
Một không gian thân mật và thoải mái sẽ khuyến khích sự tham gia tích cực của người được tư vấn Do đó, việc khuyến khích và động viên là những kỹ năng quan trọng trong quá trình tư vấn.
Khuyến khích và động viên là yếu tố quan trọng giúp người được tư vấn xây dựng sự can đảm và lòng tin, từ đó có thể vượt qua những khó khăn mà họ đang đối mặt.
* Khuyến khích động viên bằng cách nào?
- Khuyến khích động viên qua giao tiếp bằng lời:
+ Là cách người tư vấn nhấn vào những việc mà người được tư vấn tốt để khen ngợi, khuyến khích họ
Ví dụ: “Chị làm rất tốt”, “Chị nói đúng đấy”, “Chị thật có nghị lực…”.
- Khuyến khích, động viên qua giao tiếp không lời:
+ Người được tư vấn có khoảng cách ngồi thích hợp với người được tư vấn.
+ Đưa khăn giấy nếu người được tư vấn khóc.
+ Chờ đợi nếu người được tư vấn xúc động và chưa kịp nói thành lời.
+ Trong quá trình nghe, người tư vấn nên gật đầu, mỉm cười, mắt chăm chú, thiện cảm.
+ Có điệu bộ thể hiện sự đồng cảm.
+ Không nên khiển trách người được tư vấn.
+ Không nên nói với người được tư vấn giọng bề trên khuyên bảo hoặc thuyết giáo.
Khoảng cách ngồi hợp lý rất quan trọng trong giao tiếp, giúp tránh những hành động như nhìn đi chỗ khác, chế nhạo qua cử chỉ như bĩu môi, lắc đầu, hay cười nhếch mép và cười khẩy Ngoài ra, cần tránh nhăn mặt, cau có và liên tục xem đồng hồ, vì những thái độ này có thể gây khó chịu cho người đối diện.
+ Không nên sử dụng ngôn từ khó hiểu hoặc lời giải thích rắc rối, phức tạp làm cho người được tư vấn càng bối rối.
+ Không nên đặt những câu hỏi như tra khảo, chất vấn như: “Sao chị hành động thiếu suy nghĩ vậy?” càng làm người được tư vấn hoang mang hơn.
Chị Nhiên tham gia họp lớp nhưng bị chồng, anh Hoàng, gọi điện liên tục yêu cầu về nhà nấu ăn Khi trở về, chị bị anh mắng chửi và bị đổ oan có tình cảm với một bạn trai trong lớp Anh Hoàng yêu cầu chị phải gặp gia đình để nhận tội và xin lỗi, khiến chị cảm thấy oan ức mà không thể biện minh Cuối cùng, chị Nhiên quyết định tìm đến tư vấn để giải quyết tình huống khó khăn này.
Tư vấn (Nhấc kính ra khỏi mắt): Chị có vấn đề gì đấy?
Nhiên: Chị ơi… em có một chuyện muốn xin ý kiến của chị, chị giúp em với nhé.
Tư vấn: Chị cứ nói đi.
Chồng em nghi ngờ em có tình cảm với bạn trai cũ, nên yêu cầu em gặp bố mẹ hai bên để xin lỗi Thực sự, giữa em và bạn trai cũ không có chuyện gì xảy ra.
Tư vấn: Chị không có chuyện đó thì việc gì phải sợ, khóc lóc giờ có minh oan được cho chị không?
Nhiên: Nhưng…em rất ức ạ.
Tư vấn: Chị yếu đuối thế thì làm được gì chứ?
Khiển trách, đưa ra giọng bề trên, thuyết giáo,… khi họ kể ra câu chuyện của mình
Có những hành động khiến người được tư vấn mất hứng như ngáp, nhìn đồng hồ…
Vẫn với tình huống trên, theo dõi cuộc tư vấn sau:
Tư vấn: Chào em! Em ngồi xuống đây, em uống nước đi.
Nhiên: Cảm ơn chị! Chị ơi! Em khổ quá huhu
Em hãy bình tĩnh lại, dùng khăn lau nước mắt và chia sẻ với chị những điều đang khiến em đau khổ và không thể chịu đựng được.
Nhiên: Em bị oan chị ạ
Tư vấn: Em có thể nói rõ hơn vấn đề của em không?
Hôm qua, em tham gia họp lớp nhưng chỉ sau một tiếng, chồng em đã gọi điện yêu cầu em về nấu cơm Em xin phép về muộn một chút, nhưng khi trở về, anh ấy đã mắng em là ham chơi và không biết chăm sóc gia đình Anh còn đổ lỗi cho em là hẹn hò với bạn trai cùng lớp, mặc dù em đã giải thích nhưng anh không nghe Anh yêu cầu em phải xin lỗi bố mẹ chồng để được tha thứ, khiến em cảm thấy tủi nhục và oan ức.
Chị rất thông cảm với những khó khăn mà em đang trải qua Hành động của chồng em là điều không thể chấp nhận, nhưng em đã thể hiện sự bình tĩnh trong việc giải quyết vấn đề này, điều mà không phải ai cũng có khả năng làm được.
Nhấn mạnh vào những việc làm tích cực để khen ngợi, khuyến khích người bị bạo lực nói ra những vấn đề chưa được giải quyết.
Giải quyết vấn đề
Người bị bạo lực thường tìm đến tư vấn khi họ rơi vào tình trạng bế tắc và không thể tìm ra giải pháp Sự thất vọng này khiến họ cảm thấy chán nản và lo lắng.
Kỹ năng giải quyết vấn đề giúp người tư vấn xác định tình trạng hiện tại của người được tư vấn và khuyến khích họ tìm kiếm các giải pháp khả thi để cải thiện tình hình.
Người tư vấn thường đối mặt với những vấn đề phức tạp từ người được tư vấn Do đó, việc chia nhỏ các vấn đề cần giải quyết thành từng phần là rất quan trọng, giúp người được tư vấn dễ dàng xử lý từng vấn đề một cách hiệu quả.
Người tư vấn khuyến khích người được tư vấn nâng cao trách nhiệm trong việc giải quyết vấn đề cá nhân Họ cũng được khuyến khích đưa ra ý kiến riêng và thảo luận về những lợi ích cũng như hạn chế của từng giải pháp.
Nếu người được tư vấn chưa sẵn sàng chọn giải pháp ngay lập tức, họ có thể suy nghĩ thêm về các lựa chọn và thảo luận cùng với người tư vấn để tìm ra phương án phù hợp nhất.
Lưu ý rằng bất kỳ giải pháp nào được chọn đều phải là quyết định của người được tư vấn, không phải do người tư vấn quyết định Dù người tư vấn có thể tin rằng giải pháp của mình là đúng đắn và phù hợp nhất, nhưng cuối cùng, quyền lựa chọn vẫn thuộc về người được tư vấn.
Chị Hường đã kết hôn gần 5 năm và có một con nhỏ 4 tuổi, nhưng chồng chị không quan tâm đến gia đình và có thói quen uống rượu, thậm chí còn bạo hành chị Gần đây, sau khi bị chồng ném cốc vào tay, chị phải nhập viện khâu vết thương và hiện đang ở nhà bố mẹ để dưỡng thương Gia đình chị rất tức giận trước hành động của chồng và khuyên chị viết đơn tố cáo để chấm dứt hôn nhân, nhưng chị lưỡng lự vì không muốn chồng bị bắt và sợ mang tiếng bỏ chồng Chị mong muốn có sự can thiệp để chồng bỏ rượu và quan tâm hơn đến gia đình, nhưng cũng đang phân vân không biết có nên ly dị nếu chồng không thay đổi Chị Hường đã tìm đến tư vấn để tìm kiếm sự trợ giúp.
Tư vấn: Chào em! Chị là Hạnh, là người tư vấn cho em hôm nay Em đang gặp phải vấn đề gì?
Hường chia sẻ nỗi khổ của mình sau 5 năm kết hôn với chồng không biết quan tâm, có thói quen uống rượu và bạo hành Sau một lần bị đánh đập nghiêm trọng, Hường phải trở về nhà mẹ đẻ để lánh nạn, khiến gia đình cô rất phẫn nộ và khuyên cô nên tố cáo và ly hôn Tuy nhiên, Hường vẫn phân vân và muốn cho chồng một cơ hội, cô đang tìm kiếm cách để chồng từ bỏ thói quen rượu chè, bạo hành và trở nên quan tâm hơn đến cô.
Tư vấn: Em thấy trong người thế nào rồi?
Hường: Em không sao chị ạ! Em thấy ổn.
Em trông có vẻ khổ sở quá, chị thật sự lo lắng cho em Tại sao em lại chấp nhận một người chồng không biết quan tâm, lại còn có thói quen uống rượu và đánh đập? Em nên nghĩ đến việc viết đơn tố cáo để bảo vệ bản thân mình.
Hường: Nhưng em không muốn bỏ chồng, giờ em viết đơn tố cáo, khác gì gia đình em ly tán.
Chị khuyên em nên tố cáo vấn đề này để có thể giải quyết triệt để, có thể chồng em sẽ hiểu ra và cư xử tốt hơn với em Nghe theo lời chị và gia đình là cách tốt nhất để bảo vệ tính mạng của em.
Hường: Em xin lỗi, nhưng em không thể.
Không nên áp đặt ý kiến cá nhân lên người bị bạo lực và yêu cầu họ phải chấp nhận hoàn toàn quan điểm của người tư vấn Đồng thời, cũng không nên thiếu niềm tin vào khả năng tự giải quyết vấn đề của người được tư vấn.
Làm cho người được tư vấn hoang mang hơn khi người tư vấn cho rằng cách giải quyết đó sẽ ảnh hưởng tới đời sống của họ.
Vẫn với tình huống trên, theo dõi cuộc tư vấn sau:
Tư vấn: Chào em! Chị là Hạnh, là người tư vấn cho em hôm nay Em đang gặp phải vấn đề gì?
Hường chia sẻ nỗi khổ của mình sau 5 năm hôn nhân với chồng không biết quan tâm, có tật uống rượu và đánh đập vợ Sau khi bị chồng đánh đập thậm tệ, Hường đã phải về nhà mẹ đẻ tạm lánh, và gia đình cô rất phẫn nộ, khuyên cô nên tố cáo và ly dị Tuy nhiên, Hường vẫn muốn cho chồng một cơ hội và đang tìm cách để anh thay đổi, bỏ tật rượu chè và biết quan tâm đến cô hơn.
Chúng ta hãy ưu tiên giải quyết vấn đề quan trọng nhất trước, sau đó sẽ thảo luận về các tình huống tiếp theo Bây giờ, tôi muốn bàn về vấn đề bạo lực giữa em và chồng em Em có đồng ý không?
Tư vấn: Em thấy trong người thế nào rồi?
Hường: Vâng! Em bớt đau rồi chị ạ Nhưng em vẫn sợ lắm.
Tư vấn: Em có thể nói cho chị biết, em đang lo lắng điều gì?
Hường chia sẻ rằng cô đã nhiều lần bị chồng đánh, nhưng vẫn không muốn ly hôn vì vẫn còn tình yêu dành cho anh Tuy nhiên, Hường lo lắng về khả năng chồng sẽ tiếp tục bạo hành Cô đang tìm kiếm giải pháp cho tình huống khó khăn này.
Việc im lặng và chịu đựng trong mối quan hệ với chồng không chỉ không làm giảm bớt bạo lực gia đình mà còn có thể khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn Hãy cân nhắc việc lên tiếng về những hành vi bạo lực để tìm kiếm sự giúp đỡ và bảo vệ bản thân.
Hường: Không chị ạ, mà càng ngày em thấy anh ấy đánh em nhiều hơn và thô bạo hơn Em cũng không biết phải làm thế nào nữa?
Cung cấp thông tin
Cung cấp thông tin là một kỹ năng thiết yếu trong tư vấn, giúp người tư vấn tránh tình trạng cung cấp thông tin thiếu, thừa hoặc gây nhầm lẫn cho người được tư vấn Để đảm bảo hiệu quả, người tư vấn nên hỏi trước về kiến thức của người được tư vấn liên quan đến thông tin cần cung cấp.
Bạo lực gia đình là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến nhiều người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em Người bị bạo lực cần biết về các quyền lợi của mình và các địa chỉ hỗ trợ như trung tâm tư vấn và tổ chức phi chính phủ Pháp luật Việt Nam có những quy định rõ ràng nhằm bảo vệ nạn nhân bạo lực gia đình, bao gồm việc cung cấp thông tin và hỗ trợ pháp lý Việc nắm rõ thông tin này sẽ giúp người bị bạo lực tìm kiếm sự giúp đỡ kịp thời và bảo vệ quyền lợi của mình.
Chị Hậu đã kết hôn được 10 năm, nhưng trong thời gian sống chung, chồng chị, anh Lâm, thường xuyên đánh đập và mắng chửi chị Mặc dù chị đã cố gắng chịu đựng, nhưng hành vi bạo lực của anh ngày càng gia tăng Sau khi ly hôn gần 1 năm, chị vẫn bị chồng cũ tìm đến gây rối và đánh đập Hiện tại, chị đang cần tư vấn để giải quyết tình huống này.
Hậu: Chị ơi! Em đã ly hôn rồi mà chồng em vẫn tìm đến, đánh em, mẹ con em rất lo lắng Em phải làm gì bây giờ?
Em cần biết rằng hiện nay có pháp luật bảo vệ quyền lợi của em Khi anh ta đến, em hãy báo cho công an ngay, vì nếu em cứ im lặng chịu đựng, anh ta sẽ không ngừng có hành động bạo lực.
Hậu: Em phải báo như thế nào hả chị?
Tư vấn: Thì cứ gọi 113 gô cổ anh ấy lại là xong.
Hậu: Chị ơi! Có nhiều lần em đã gọi nhưng họ không tới, mà em gọi cho bên phụ nữ thì có được không chị?
Trong cuộc trò chuyện, Tư vấn bày tỏ sự hoài nghi về khả năng giúp đỡ của người khác, lo ngại rằng sự chờ đợi có thể dẫn đến những rủi ro nghiêm trọng Hậu phản hồi rằng không có cách nào khác ngoài việc chấp nhận tình huống, vì không thể gọi cho công an.
Tư vấn: Em thử nghĩ xem, ngoài công an ra thì ai là người có thể giúp cho em?
Cung cấp quá nhiều thông tin một lúc
Cung cấp thiếu, hoặc thông tin không đúng gây hoang mang cho người được tư vấn.
Vẫn với tình huống trên, theo dõi cuộc tư vấn sau:
Hậu: Chị ơi! Em đã ly hôn rồi mà chồng em vẫn tìm đến, đánh em, mẹ con em rất lo lắng Em phải làm gì bây giờ?
Tư vấn: Hiện tại em đang ở cùng bố mẹ đẻ hay ở nhà riêng?
Hậu: Em và con ở riêng, cách nhà chồng khoảng gần 3km chị ạ Em phải làm sao hả chị?
Khi đã ly hôn nhưng chồng vẫn gây bạo lực hoặc làm phiền cuộc sống của mẹ con bạn, hãy lập kế hoạch an toàn cho bản thân và con cái Đầu tiên, kiểm tra và đảm bảo cửa ra vào, cửa nhà được chắc chắn Nếu chồng bạn có chìa khóa, hãy thay bộ khóa mới để bảo vệ an toàn cho gia đình.
Hậu: Vâng, nếu anh ấy rình rập em thì sao hả chị?
Nếu chồng bạn vẫn tiếp tục rình rập, hãy thông báo cho công an hoặc chính quyền địa phương để được can thiệp Để tăng tính thuyết phục khi báo cáo, bạn cần thu thập các bằng chứng cụ thể về hành vi của anh ấy.
Hãy hướng dẫn các con cách gọi điện thoại khi bị bố đưa đi mà không có sự đồng ý của chúng.
Hậu: Vâng! Em còn phải chuẩn bị những gì nữa ạ?
Khi đi đến quyết định ly hôn, bạn nên mang theo bản sao quyết định của tòa án để có thể yêu cầu sự can thiệp từ chính quyền nếu chồng bạn có hành vi quấy rối hoặc đe dọa.
Lưu lại những tin nhắn hoặc ghi âm các cuộc gọi mang tính chất đe dọa của chồng để làm bằng chứng chứng minh cho công an.
Hậu: Vâng! Em đã biết mình cần phải làm gì rồi, cảm ơn chị nhiều lắm, hẹn gặp lại chị.
Cung cấp vừa đủ thông tin cho người được tư vấn và những thông tin đó phải đủ tin cậy, gần gũi với họ nhất.
TIẾN TRÌNH TƯ VẤN
Tiến trình tư vấn
Quá trình tư vấn bao gồm nhiều bước khác nhau, trong đó cả người tư vấn và người được tư vấn đều phải trải qua những giai đoạn nhất định Tóm lại, một ca tư vấn cơ bản sẽ gồm các bước chính sau đây.
Bước 1: Xây dựng một mối quan hệ tin tưởng giữa người tư vấn và người được tư vấn
Trong quá trình tư vấn, việc xây dựng niềm tin với người đến tư vấn là yếu tố quyết định cho sự tiếp tục của họ trong quá trình này Người được tư vấn thường có nhiều tâm tư muốn chia sẻ, nhưng những điều này thường mang tính riêng tư và họ có thể ngại bộc lộ Do đó, chỉ có sự tin cậy mới giúp họ dễ dàng mở lòng Để tạo dựng mối quan hệ tốt đẹp và tin cậy, người tư vấn cần chú trọng đến việc lắng nghe, thể hiện sự đồng cảm và tôn trọng những cảm xúc của người được tư vấn.
Để thiết lập bầu không khí tin tưởng với người được tư vấn, hãy tạo cảm giác thoải mái và chào đón họ Bắt đầu bằng cách giới thiệu ngắn gọn về bản thân và lĩnh vực mà bạn có thể hỗ trợ.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu về các phương pháp hỗ trợ và nguyên tắc tư vấn, giúp người được tư vấn hiểu rõ và yên tâm về tính bảo mật của thông tin cá nhân Đồng thời, chúng tôi khuyến khích người được tư vấn tự tin trình bày vấn đề của mình để nhận được sự hỗ trợ tốt nhất.
Lắng nghe tích cực khi người được tư vấn nói về những khía cạnh cảm xúc, tình cảm;
Giữ bình tĩnh kiên trì khi người được tư vấn không hợp tác;
Theo dõi người được tư vấn qua giọng nói, cách dùng từ.
Ví dụ về một số câu chào hỏi ban đầu để thiết lập mối quan hệ:
- Chào chị! Tôi có thể giúp gì cho chị?
- Cảm ơn chị đã tin tưởng và tìm đến dịch vụ trợ giúp của chúng tôi.
- Tên tôi là…là người tư vấn hỗ trợ tâm lý về…
Người tư vấn đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người được tư vấn hình dung rõ ràng về quá trình làm việc Bằng cách giới thiệu một cách sơ lược trong bước làm quen ban đầu, họ tạo điều kiện thuận lợi cho việc thiết lập mối quan hệ và hiểu biết lẫn nhau.
Trước khi bắt đầu, tôi muốn chia sẻ một số cách thức làm việc để chúng ta có thể trao đổi hiệu quả Đầu tiên, tôi sẽ lắng nghe câu chuyện của chị để hiểu rõ vấn đề, và trong quá trình đó, tôi có thể đặt câu hỏi để làm rõ thêm Sau đó, chúng ta sẽ thảo luận về phương pháp giải quyết phù hợp nhất, với chị là người thực hiện Tất cả thông tin chị chia sẻ sẽ được giữ bí mật, đó là nguyên tắc làm việc của chúng tôi Trong những trường hợp đặc biệt cần chia sẻ thông tin với bên thứ ba, tôi sẽ xin ý kiến của chị trước.
Bước 2: Khai thác thông tin và xác định vấn đề là giai đoạn quan trọng, nơi người tư vấn áp dụng các kỹ năng tư vấn linh hoạt để giúp người được tư vấn nhận diện vấn đề của mình Qua việc đặt câu hỏi, người tư vấn có thể khám phá và làm rõ vấn đề, cho dù đó là một hay nhiều vấn đề phát sinh trong quá trình khai thác thông tin Do đó, sự nhạy bén và khả năng lắng nghe của người tư vấn là rất cần thiết trong giai đoạn này.
Để xác định rõ vấn đề của người được tư vấn, cần phân tích tình huống mà họ đang gặp phải Điều quan trọng là nhận diện vấn đề cốt lõi và vị trí của nó trong bối cảnh tổng thể Việc tìm ra vấn đề then chốt sẽ giúp người tư vấn tập trung vào giải pháp hiệu quả nhất cho khách hàng.
Tìm hiểu được đâu là nguyên nhân sâu xa của vấn đề? Để xác định được vấn đề của người được tư vấn, người tư vấn cần tìm hiểu:
Vấn đề xuất hiện như thế nào? Khi nào? Ở đâu?
Vấn đề đã tồn tại bao lâu?
Có ai liên quan đến vấn đề, liên quan như thế nào?
Mức độ nghiêm trọng của vấn đề? Có đe doạ đến bản thân hay người khác không?
Vấn đề trước mắt muốn giải quyết là gì?
Vấn đề đã giải quyết như thế nào? Người được tư vấn đã cố gắng như thế nào trong việc giải quyết? Có ai giúp đỡ không?
Người được tư vấn thường trải qua nhiều cảm xúc khác nhau, vì vậy việc nhận diện và gọi tên những cảm xúc này là rất quan trọng Hiểu rõ trạng thái tâm lý của họ giúp đánh giá chính xác mong chờ và tiềm năng mà họ có.
Người tư vấn có thể khai thác thông tin từ người được tư vấn và xin ý kiến từ các chuyên gia trong lĩnh vực liên quan để hiểu rõ vấn đề hơn Ngoài ra, họ cũng có thể thu thập thông tin từ người thân, bạn bè hoặc những người có liên quan, nhưng cần đảm bảo có sự đồng ý của người được tư vấn.
Bước 3: Xây dựng các giải pháp khả thi và lên kế hoạch thực hiện
Sau khi phân tích vấn đề, người tư vấn sẽ thảo luận với người được tư vấn để tìm ra giải pháp phù hợp nhất Quan trọng là giải pháp phải do chính người được tư vấn lựa chọn, không phải do người tư vấn đưa ra Người tư vấn chỉ cung cấp thông tin và khơi dậy nguồn lực của người được tư vấn, giúp họ nhận ra giải pháp tốt nhất cho bản thân.
Sau khi người được tư vấn chọn giải pháp, người tư vấn sẽ giúp họ phân tích các thuận lợi và khó khăn của giải pháp đó Mục tiêu là để người được tư vấn nhận thức rõ ràng về giải pháp của mình, từ đó tự đưa ra quyết định mà không bác bỏ ý kiến của họ.
Tóm lại, trong bước này, người tư vấn sẽ thảo luận với người được tư vấn về cách thức họ dự định giải quyết vấn đề Trong quá trình này, người tư vấn cần thực hiện việc đánh giá một cách cẩn thận.
Tiềm năng tự giải quyết vấn đề của người được tư vấn.
Sự ủng hộ của những người thân.
Vướng mắc ở khâu nào, cần vấn đề gì.
Người tư vấn không trực tiếp đưa ra giải pháp cho người được tư vấn Khi người được tư vấn gặp khó khăn trong việc tìm ra giải pháp do tình trạng khủng hoảng hoặc rối loạn, người tư vấn sẽ gợi ý nhiều phương án để họ có thể lựa chọn.
Người tư vấn cung cấp thông tin để người được tư vấn xác định nguồn hỗ trợ và những giới hạn của các phương án.
Người tư vấn và người được tư vấn cùng nhau phân tích các ưu điểm và hạn chế của từng giải pháp Điều này giúp người được tư vấn tự cân nhắc và đưa ra quyết định về phương án phù hợp nhất với hoàn cảnh của mình Người tư vấn cần đặt câu hỏi để người được tư vấn nhận diện những thuận lợi và khó khăn của giải pháp mà họ lựa chọn.
Nếu người được tư vấn đã có lựa chọn cuối cùng, người tư vấn giúp người được tư vấn lên kế hoạch thực hiện giải pháp đó.
Ghi chép ca
Để theo dõi và quản lý ca tốt, khi bắt đầu một ca tư vấn, người tư vấn cần làm những việc sau:
Ghi chép chi tiết trong mỗi ca tư vấn là rất quan trọng Việc này không chỉ giúp người tư vấn nhớ rõ các thông tin cần thiết mà còn đảm bảo rằng người hỗ trợ tiếp theo có đủ thông tin khi cần chuyển tuyến ca tư vấn Hãy tham khảo mẫu ghi chép trong phần phụ lục để thực hiện tốt hơn.
Theo dõi ca sau khi tư vấn là rất quan trọng để hỗ trợ kịp thời cho người bị bạo lực Nếu họ tiếp tục đến tư vấn khi có sự việc mới phát sinh, hoặc nếu người tư vấn chủ động liên lạc, cần đảm bảo rằng người bị bạo lực được hỗ trợ an toàn Việc liên lạc lại cần chú trọng đến sự an toàn của họ.
Nếu trong quá trình tư vấn, người tư vấn nhận thấy có nhiều vấn đề vượt quá khả năng của mình, họ nên ghi chép lại và thảo luận với các đồng nghiệp khác để tìm ra giải pháp tối ưu nhất nhằm hỗ trợ người được tư vấn.
Chuyển ca tư vấn cho người khác nếu thấy ca tư vấn quá khả năng của mình.
Chỉ đóng ca/ kết thúc ca tư vấn khi người bị bạo lực đã giải quyết xong vấn đề của họ.
Chuyển tuyến
Trong quá trình tư vấn, khi đối mặt với các vấn đề vượt quá khả năng, người tư vấn cần chuyển giao ca tư vấn và thông tin vụ việc cho các tổ chức liên quan Điều này nhằm đảm bảo hỗ trợ và bảo vệ quyền lợi đầy đủ cho người được tư vấn.
Khi chuyển tuyến người tư vấn cần:
Thông báo cho người được tư vấn việc chuyển tuyến Giải thích rõ lý do
Thông báo với người nhận ca tiếp theo về thời gian, địa điểm và các thông tin liên quan tới ca.
Gửi ca và kèm theo hồ sơ photo.
Kết hợp cùng với tổ chức hỗ trợ tốt nhất cho người được tư vấn.Theo dõi ca đã chuyển.
Các nguyên tắc cơ bản trong tư vấn
Để xây dựng lòng tin với người được tư vấn, cần tạo ra một không gian an toàn để họ có thể thoải mái chia sẻ về hoàn cảnh của mình Sự kín đáo và bảo mật thông tin là yếu tố quan trọng giúp người tư vấn cảm thấy an tâm và cởi mở hơn trong cuộc trò chuyện.
Chấp nhận, tôn trọng người được tư vấn
Trong mọi trường hợp không được gây tổn thương hoặc đẩy người được tư vấn đến sự căng thẳng đối kháng.
Khi người được tư vấn tìm đến nhà tư vấn, họ đã thể hiện sự tin tưởng và nhu cầu được hỗ trợ Do đó, việc chấp nhận và tôn trọng họ trong suốt quá trình tư vấn là điều vô cùng quan trọng.
Tin tưởng vào khả năng tự giải quyết của người được tư vấn
Bởi người được tư vấn sẽ ra những quyết định tốt nhất với lợi ích của họ.
Khi người được tư vấn đã quyết định phương án giải quyết vấn đề, người tư vấn cần tôn trọng sự lựa chọn đó, ngay cả khi nó không phù hợp với cách giải quyết mà người tư vấn đề xuất.
Khuyến khích sự tham gia của người được tư vấn trong suốt quá trình tư vấn
Nhiệm vụ của người tư vấn là giúp đỡ, khuyến khích người được tư vấn giải quyết những vấn đề của họ.
Cần làm cho người được tư vấn thấy được giá trị của mình, mạnh mẽ hơn, tăng lòng tự tôn.
Cung cấp những thông tin phù hợp
Người tư vấn cần cung cấp thông tin chính xác và hữu ích, phù hợp với mong muốn của người được tư vấn Cần tránh việc đưa ra thông tin sai lệch hoặc quá nhiều thông tin cùng một lúc, vì điều này có thể khiến người được tư vấn cảm thấy hoang mang và khó đưa ra quyết định.