Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Tổ chức kế toán đóng vai trò quan trọng trong việc thu thập, xử lý và phân tích thông tin, cung cấp dữ liệu cần thiết cho cả bên trong và bên ngoài doanh nghiệp Với ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng thông tin, việc hoàn thiện tổ chức kế toán đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu từ nhiều tác giả.
Luận văn thạc sĩ của Bùi Thị Mến (2011) tại Học viện Tài Chính đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận về tổ chức kế toán trong doanh nghiệp thuộc tập đoàn kinh tế, đồng thời đề xuất các giải pháp khả thi để hoàn thiện tổ chức kế toán tại Công ty cổ phần Than Cao Sơn Tuy nhiên, nghiên cứu về hoàn thiện tổ chức kế toán quản trị trong doanh nghiệp vẫn chưa được khai thác một cách chi tiết Tiếp nối công trình này, luận văn thạc sĩ của Đào Diệu Liên (2017) về việc hoàn thiện tổ chức kế toán tại trường đại học Công nghiệp Việt - Hung cũng đã đóng góp vào việc hệ thống hóa kiến thức trong lĩnh vực này.
Tổ chức kế toán trong doanh nghiệp dựa trên ba cơ sở lý luận chính, với kết cấu rõ ràng và logic, giúp người đọc dễ hiểu và so sánh Tuy nhiên, luận văn vẫn còn hạn chế, đặc biệt ở phần cơ sở lý luận về nguyên tắc tổ chức tài khoản, và một số giải pháp đưa ra chưa thực sự thuyết phục, mang tính định hướng hơn là cụ thể.
Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Minh Đức (2018) tại Trường Đại học Công Nghiệp Hà Nội, với tiêu đề “Tổ chức kế toán tại Công ty Cổ phần Tập đoàn xây dựng và Du lịch Bình Minh”, đã phân tích lý luận chung và thực trạng tổ chức kế toán trong doanh nghiệp Tác giả đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức kế toán tại công ty, bao gồm cải tiến chứng từ kế toán, sổ kế toán và báo cáo kế toán Để thực hiện các giải pháp này, luận văn cũng nhấn mạnh cần có một bộ máy kế toán riêng biệt và sự kết hợp giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị.
Luận văn thạc sĩ của Lê Thị Thanh (2019) tại Trường đại học Cống Nghiệp Hà Nội, với tiêu đề “Hoàn thiện tổ chức kế toán tại Công ty TNHH sản xuất và thương mại Thanh Lộc Phát”, đã tổng hợp các vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức kế toán trong doanh nghiệp Bài viết phân tích thực trạng kế toán của công ty, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất các yêu cầu và giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức kế toán Ngoài ra, luận văn cũng đưa ra một số gợi ý cho các nghiên cứu tiếp theo Tuy nhiên, một số điểm trong luận văn còn chưa hợp lý, như việc chưa khái quát đầy đủ các nguyên tắc tổ chức kế toán và chưa làm rõ ảnh hưởng của đặc điểm quản lý kinh doanh đến tổ chức kế toán.
Dựa trên những nghiên cứu trước đây và thực tiễn tại Cảng hàng không Phù Cát, bài viết này tập trung vào việc hoàn thiện tổ chức kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và tối ưu hóa quy trình kế toán tại đơn vị.
4 như hạn chế trong khâu tổ chức kế toán tại Cảng hàng không Phù Cát, góp phần củng cố và vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.
Mục tiêu nghiên cứu đề tài
- Hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận chung về tổ chức kế toán trong Doanh nghiệp
Khảo sát và phân tích thực trạng tổ chức kế toán tại Cảng hàng không Phù Cát cho thấy những kết quả tích cực đã đạt được, bên cạnh đó cũng chỉ ra những hạn chế còn tồn tại và các nguyên nhân chủ yếu gây ra những vấn đề này.
- Đưa ra phương hướng và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức kế toán tại Cảng hàng không Phù Cát.
Phương pháp nghiên cứu đề tài
Để thực hiện mục tiêu đặt ra luận văn đã sử dụng các phương pháp:
Tác giả đã thu thập, phân loại và tổng hợp dữ liệu từ Cảng hàng không Phù Cát để làm rõ nội dung nghiên cứu luận văn Phương pháp này giúp nêu bật thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức kế toán tại đơn vị.
Phương pháp quan sát được áp dụng để nghiên cứu quy trình sản xuất kinh doanh tại Cảng hàng không Phù Cát, bao gồm việc theo dõi hoạt động của các bộ phận và hệ thống chứng từ kế toán Điều này bao gồm việc quan sát từ các khâu lập, ký duyệt, hạch toán, đến luân chuyển và xử lý chứng từ kế toán, cũng như hệ thống sổ kế toán và báo cáo kế toán.
Tại Cảng hàng không Phù Cát, việc tổ chức và trang bị phương tiện, thiết bị cùng ứng dụng công nghệ thông tin đã được quan sát kỹ lưỡng nhằm phục vụ cho công tác tính toán và bảo quản chứng từ kế toán Dữ liệu thu thập từ quá trình quan sát này được sử dụng để phân tích thực trạng tổ chức bộ máy kế toán tại đây.
Phương pháp phỏng vấn được sử dụng để thu thập thông tin bằng cách đặt câu hỏi cho người đối thoại Tác giả đã tiến hành phỏng vấn có chuẩn bị trước với Ban giám đốc và kế toán trưởng tại Cảng hàng không Phù Cát, những người có kiến thức sâu sắc về tổ chức kế toán tại đơn vị Qua đó, tác giả đã khái quát mô hình tổ chức bộ máy kế toán tại Cảng hàng không Phù Cát, bao gồm trình tự lập, luân chuyển và biểu mẫu chứng từ kế toán, cùng với việc vận dụng hệ thống tài khoản, hệ thống sổ kế toán, báo cáo tài chính và báo cáo kế toán quản trị Ngoài ra, tác giả cũng xem xét công tác kiểm tra kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ chức kế toán tại đây.
Phương pháp thống kê và so sánh là công cụ quan trọng trong việc phân tích và so sánh số liệu, từ đó rút ra những kết luận cần thiết Những kết luận này sẽ làm cơ sở để đề xuất các phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức kế toán tại Cảng hàng không Phù Cát.
Các kỹ thuật như biểu bảng và sơ đồ được áp dụng để hỗ trợ việc diễn đạt, trình bày và làm rõ nội dung nghiên cứu một cách hiệu quả.
Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu
- Về mặt lý luận: đã hệ thống và cụ thể hóa cơ sở lý luận về tổ chức kế toán trong Doanh nghiệp
Bài viết này phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức kế toán tại Cảng hàng không Phù Cát, từ đó đề xuất các phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kế toán tại đây.
Kết cấu của luận văn
Chương 1: Lý luận chung về tổ chức kế toán trong Doanh nghiệp
Chương 2: Thực trạng về tổ chức kế toán tại Cảng hàng không Phù Cát
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện tổ chức kế toán tại Cảng hàng không Phù Cát
Danh mục tài liệu tham khảo
LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRONG
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRONG
1.1.1 Khái quát về đơn vị kế toán
Theo nghị định số 174/2016/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của luật kế toán ngày 30 tháng 12 năm 2016 quy định:
Đơn vị kế toán trong lĩnh vực kinh doanh tại Việt Nam bao gồm các doanh nghiệp hoạt động theo pháp luật Việt Nam, chi nhánh của doanh nghiệp nước ngoài, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, ban quản lý dự án và các đơn vị khác có tư cách pháp nhân do doanh nghiệp thành lập.
Đơn vị kế toán trong lĩnh vực kế toán nhà nước bao gồm các cơ quan chịu trách nhiệm thu và chi ngân sách nhà nước như Kho bạc nhà nước, cơ quan thuế, và cơ quan hải quan Ngoài ra, còn có các đơn vị kế toán ngân sách và tài chính tại xã, phường, thị trấn, cùng với các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, và tổ chức sử dụng ngân sách nhà nước Các ban quản lý dự án có tư cách pháp nhân do cơ quan nhà nước hoặc đơn vị sự nghiệp công lập thành lập cũng nằm trong danh sách này, cũng như các cơ quan quản lý quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách Cuối cùng, những tổ chức được nhà nước cấp vốn để thực hiện các hoạt động theo mục tiêu chính trị - xã hội cụ thể cũng thuộc về đơn vị kế toán nhà nước.
- Đơn vị kế toán khác là các đơn vị kế toán không thuộc đối tượng quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều này
Theo Wikimedia, "đơn vị kế toán" hay tổ chức kế toán là nơi thực hiện các hoạt động kiểm soát tài sản và tiến hành nghiệp vụ sản xuất, kinh doanh Các đơn vị này có trách nhiệm ghi chép, thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin, đồng thời tổng hợp và lập báo cáo cho doanh nghiệp hoặc tổ chức.
Phân loại đơn vị kế toán
Đơn vị kế toán có thể bao gồm nhiều loại hình doanh nghiệp và đơn vị hành chính sự nghiệp Các đơn vị kế toán cấp cơ sở như cửa hàng, chi nhánh, và các phòng ban, cho đến những đơn vị lớn hơn như công ty và cơ quan chính quyền địa phương.
Đơn vị kế toán cấp chủ quản là cơ quan có trách nhiệm quản lý chung và cao nhất trong ngành, mang tính chất quản lý nhà nước Khái niệm này chủ yếu áp dụng cho khu vực chính quyền, các cơ quan của chính quyền và chính phủ.
- Đơn vị kế toán trung gian : có thể có, nếu bộ máy cồng kềnh
1.1.2 Tổ chức kế toán và vai trò của tổ chức kế toán trong doanh nghiệp a Tổ chức kế toán
Theo Luật kế toán số 88/2015/QH13, được ban hành ngày 20/11/2015, kế toán được định nghĩa là quá trình thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp thông tin về kinh tế và tài chính Thông tin này được thể hiện dưới các hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động.
Kế toán đóng vai trò then chốt trong hệ thống quản lý của doanh nghiệp, và vai trò này chỉ được phát huy tối đa khi tổ chức kế toán được thực hiện một cách khoa học và hiệu quả.
Có nhiều quan điểm khác nhau về tổ chức kế toán:
Theo giáo trình Tổ chức công tác kế toán của Học viện Tài chính, tổ chức kế toán được định nghĩa là quá trình thu nhận, hệ thống hóa và cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp.
Theo giáo trình Nguyên lý kế toán của Học viện Tài chính, tổ chức công tác kế toán được hiểu là một hệ thống các yếu tố cấu thành, bao gồm tổ chức bộ máy kế toán, phương pháp kế toán, kỹ thuật hạch toán, và các chế độ, thể lệ kế toán Mối liên hệ và sự tác động giữa các yếu tố này nhằm đảm bảo các điều kiện cần thiết để phát huy tối đa chức năng của toàn bộ hệ thống kế toán.
Tổ chức kế toán là bộ máy kế toán được thiết lập để áp dụng các nguyên tắc và phương pháp kế toán, nhằm thu thập, xử lý và cung cấp thông tin kinh tế phục vụ cho công tác quản lý của đơn vị, theo giáo trình Nguyên lý kế toán trường Đại học Thương mại.
Theo giáo trình Nguyên lý kế toán của trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, tổ chức kế toán không chỉ là việc quản lý một bộ phận trong doanh nghiệp, mà còn là nghệ thuật trong việc xác lập các yếu tố, điều kiện và mối quan hệ ảnh hưởng đến hoạt động kế toán Điều này đảm bảo kế toán có thể phát huy tối đa các chức năng vốn có của mình.
Tổ chức kế toán trong doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc ghi nhận, hệ thống hóa và cung cấp thông tin về hoạt động của đơn vị, nhằm quản lý và điều hành hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh Để đạt được mục tiêu này, tổ chức kế toán cần giải quyết đồng thời cả hai phương diện liên quan đến thông tin tài chính và quản lý.
Tổ chức thực hiện các phương pháp và nguyên tắc kế toán là cần thiết để đạt được mục tiêu trong công tác kế toán Các phương pháp và phương tiện tính toán đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính chính xác và hiệu quả của quá trình kế toán.
Thứ hai: tổ chức bộ máy kế toán nhằm liên kết các nhân viên kế toán thực hiện tốt công tác kế toán trong Doanh nghiệp
Tổ chức kế toán bao gồm các nội dung sau:
- Tổ chức bộ máy kế toán;
- Tổ chức thu nhận thông tin;
- Tổ chức xử lý hệ thống hóa thông tin;
- Tổ chức phân tích và cung cấp thông tin;
- Tổ chức kiểm tra kế toán
10 b Vai trò của tổ chức kế toán trong Doanh nghiệp
Tổ chức kế toán trong doanh nghiệp đóng vai trò thiết yếu trong việc quản lý và quản trị kinh tế tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và đảm bảo sự phát triển bền vững.
Thông tin kế toán chính xác và kịp thời là yếu tố then chốt trong việc quản lý và điều hành kinh tế tài chính của công ty, ảnh hưởng đến tính đúng đắn và hiệu quả trong quyết định của nhà quản lý, nhà đầu tư và chủ sở hữu Để đảm bảo chất lượng thông tin kế toán, cần tổ chức vận dụng hiệu quả các phương pháp kế toán, áp dụng chính sách kinh tế tài chính của nhà nước, và tuân thủ quy định nội bộ của công ty Đồng thời, việc tổ chức bộ máy kế toán với đội ngũ nhân viên có kiến thức và tư duy kinh tế tài chính cũng là yếu tố quyết định đến khả năng cung cấp thông tin chính xác và kịp thời.
NỘI DUNG TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRONG DOANH NGHIỆP
1.2.1 Tổ chức bộ máy kế toán
1.2.1.1 Tổ chức lựa chọn mô hình tổ chức bộ máy kế toán
Theo quy định tại Điều 49, Luật Kế toán số 88/2015/QH13 ngày 20 tháng 11 năm 2015 của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam:
“Đơn vị kế toán phải tổ chức bộ máy kế toán, bố trí người làm kế toán hoặc thuê dịch vụ làm kế toán”
Tổ chức bộ máy kế toán là quá trình tập hợp các cán bộ kế toán nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả công việc trong từng phần hành cụ thể Mỗi cán bộ, nhân viên kế toán đều có chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn rõ ràng, tạo nên mối liên hệ vị trí và sự phụ thuộc lẫn nhau trong công việc.
Tổ chức bộ máy kế toán một cách khoa học và hợp lý là điều kiện thiết yếu để đảm bảo hoạt động hiệu quả, từ đó thu thập, xử lý và cung cấp thông tin kịp thời, chính xác, đầy đủ và hữu ích cho người dùng.
Tổ chức tốt bộ máy kế toán cũng sẽ tạo điều kiện cho việc phát huy và nâng cao trình độ nghiệp vụ của cán bộ kế toán
Tổ chức bộ máy kế toán bao gồm việc xác định số lượng nhân viên kế toán cần thiết, quy định chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn cho từng bộ phận, cũng như xây dựng mối quan hệ và cách thức làm việc giữa các nhân viên kế toán và các bộ phận khác trong và ngoài đơn vị Sự hiệu quả của guồng máy kế toán phụ thuộc vào sự phân công công việc và mối liên hệ chặt chẽ giữa các loại lao động kế toán, phù hợp với khối lượng công tác kế toán.
Khối lượng công tác kế toán được chia thành các phần hành kế toán, thực hiện bởi các yếu tố con người Cán bộ nhân viên kế toán thường có vị trí công tác theo sự phân công trong bộ máy tổ chức.
Phân công lao động khoa học trong kế toán dựa trên hai yếu tố chính: yêu cầu chất lượng công việc và tính chất nghiệp vụ của người lao động, tạo nên hiệu suất làm việc Để thực hiện phân công lao động hiệu quả, cần tuân thủ các nguyên tắc như nguyên tắc bất kiêm nhiệm, hiệu quả và tiết kiệm, cũng như chuyên môn hóa và hợp tác hóa lao động.
Tổ chức bộ máy kế toán có thể được phân loại thành ba mô hình chính: mô hình tập trung, mô hình phân tán và mô hình kết hợp giữa tập trung và phân tán.
Mô hình tổ chức bộ máy kế toán tập trung
Theo mô hình kế toán độc lập, đơn vị chỉ mở một bộ sổ kế toán và tổ chức một phòng kế toán tập trung để thực hiện toàn bộ công tác hạch toán, bao gồm thu nhận, ghi sổ, lập báo cáo và xử lý thông tin Các đơn vị trực thuộc không có tổ chức kế toán riêng, chỉ có nhân viên thực hiện hạch toán ban đầu và gửi chứng từ định kỳ về phòng kế toán trung tâm Ngoài ra, các đơn vị này cũng có thể thực hiện hạch toán ban đầu theo chế độ báo sổ và gửi sổ sách về phòng kế toán trung tâm theo định kỳ.
Sơ đồ 1.1 Tổ chức bộ máy kế toán theo hình thức tập trung
Mô hình kế toán này mang lại nhiều lợi ích như đảm bảo lãnh đạo thống nhất và tập trung cao vào công tác kế toán, giúp quản lý thông tin hiệu quả cho toàn doanh nghiệp Nó thuận tiện cho việc lập và kiểm tra báo cáo kế toán, đồng thời hỗ trợ tổ chức bộ máy kế toán và chuyên môn hóa nhân viên Mô hình này thường phù hợp với các doanh nghiệp có cấu trúc tổ chức thành viên hoàn toàn, không phân tán quyền lực quản lý, và thích hợp cho những doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh tập trung với công nghệ xử lý thông tin hiện đại Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp có địa bàn hoạt động rộng và trang thiết bị kỹ thuật không cao, việc áp dụng mô hình này có thể gặp khó khăn trong lập báo cáo tài chính và kiểm tra.
21 soát của kế toán trưởng và người lãnh đạo doanh nghiệp sẽ bị hạn chế
Mô hình tổ chức bộ máy kế toán phân tán
Theo mô hình kế toán phân cấp, tổ chức kế toán được chia thành hai cấp: kế toán trung tâm và kế toán trực thuộc Mỗi cấp sẽ duy trì sổ sách kế toán riêng và thiết lập bộ máy nhân sự phù hợp để thực hiện các chức năng và nhiệm vụ kế toán một cách hiệu quả.
Phòng kế toán tại các đơn vị trực thuộc thực hiện toàn bộ công tác kế toán, từ hạch toán ban đầu đến lập báo cáo kế toán gửi lên trung tâm, theo quy định phân cấp.
Phòng kế toán trung tâm chịu trách nhiệm hạch toán các nghiệp vụ kinh tế phát sinh tại văn phòng, đồng thời tổng hợp số liệu báo cáo từ các kế toán trực thuộc và lập báo cáo tài chính chung cho toàn doanh nghiệp.
Sơ đồ 1.2 Tổ chức bộ máy kế toán theo hình thức phân tán
Các đơn vị trực thuộc tương tác với nhau theo nguyên tắc hạch toán kinh tế nội bộ, thể hiện mối quan hệ ngang cấp, trong khi mối quan hệ giữa các đơn vị này và cấp trên được xác định bằng hạch toán kinh tế đầy đủ, tạo nên cấu trúc quan hệ dọc giữa cấp trên và cấp dưới.
Mô hình tổ chức bộ máy kế toán phân tán phù hợp với doanh nghiệp lớn có cơ cấu kinh doanh phức tạp và địa bàn hoạt động rộng Việc phân cấp kinh doanh và quản lý dẫn đến phân cấp tổ chức kế toán, giúp gắn kết kế toán với chỉ đạo tại chỗ và giảm bớt sự cồng kềnh của bộ máy nhân sự Tuy nhiên, mô hình này cũng có nhược điểm như việc tổng hợp số liệu và lập báo cáo chung thường bị chậm trễ, hạn chế sự chỉ đạo và kiểm soát của kế toán trưởng, và nếu không đủ điều kiện tiền đề, nó có thể làm yếu bộ máy quản lý và trì trệ quá trình hạch toán, thông tin và kiểm tra.
Mô hình tổ chức bộ máy kế toán hỗn hợp
Trong thực tế kinh doanh, nhiều doanh nghiệp áp dụng cả mô hình kế toán tập trung và phân tán, dẫn đến nhu cầu xây dựng mô hình kế toán hỗn hợp, hay còn gọi là mô hình nửa tập trung, nửa phân tán Mô hình này kết hợp đặc trưng của cả hai loại hình kế toán, phù hợp cho các đơn vị trực thuộc có quy mô nhỏ, gần trung tâm điều hành và hoạt động kinh doanh tập trung, nhưng chưa đủ điều kiện để triển khai một trong hai mô hình hoàn toàn.
Các đơn vị không được phân cấp quản lý sẽ không cần tổ chức sổ sách và bộ máy kế toán, với toàn bộ khối lượng kế toán thực hiện tại trung tâm kế toán của đơn vị cấp trên Đối với những đơn vị trực thuộc có quy mô lớn và hoạt động kinh doanh tự chủ, cần được giao quyền quản lý điều hành và tổ chức bộ máy kế toán riêng Khi đó, toàn bộ khối lượng kế toán sẽ được thực hiện tại đơn vị trực thuộc, với quan hệ giữa các đơn vị hạch toán phân tán mang tính chất kinh tế nội bộ và được quản lý qua hệ thống chỉ đạo dọc cùng chế độ báo cáo kế toán nội bộ Cấp trên chỉ thực hiện nhiệm vụ tổng hợp dựa trên báo cáo từ các đơn vị.
Sơ đồ 1.3 Tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình kế toán hỗn hợp