Tính cấp thiết của đề tài
Du lịch là một ngành kinh tế tiềm năng và có triển vọng phát triển lớn tại Việt Nam Theo Viện Nghiên cứu phát triển du lịch, ngành du lịch đã liên tục phát triển với tốc độ tăng trưởng trung bình gấp 1,5 lần so với GDP quốc gia, đóng góp trực tiếp 6,6% và tổng cộng 13% vào GDP của Việt Nam Năm 2017, du lịch được xem là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, ước tính đóng góp 1% vào mức tăng trưởng GDP của cả nước.
Năm 2016, tổng thu từ du lịch Việt Nam đạt 417,2 nghìn tỷ đồng, tăng so với 337,82 nghìn tỷ đồng của năm 2015, với mục tiêu năm 2017 là 460.000 tỷ đồng, chiếm 6,6% GDP và tạo việc làm cho 2,25 triệu người Đến cuối năm 2017, tổng thu du lịch ước đạt 515.000 tỷ đồng, vượt xa mục tiêu đề ra Du lịch tâm linh đóng góp quan trọng vào sự tăng trưởng này, với 13,5 triệu lượt khách đến các điểm tâm linh trong số 32,5 triệu khách du lịch nội địa năm 2012, chiếm 41,5% Một số điểm du lịch tâm linh nổi bật như Miếu Bà Chúa Xứ An Giang, Chùa Hương, Chùa Bãi Đính, Yên Tử, và khu du lịch Núi Bà Đen đã thu hút lượng khách lớn.
1 h tt p: //i t d r o r g v n / n g h ie n_ c u u /tin h -h i n h-d u - lic h- viet - n a m - c o - ho i - t ha c h - t hu c - t r on g - ho i - n h a p -q u o c te/
Trong năm 2023, Việt Nam đã thu hút 6,8 triệu lượt khách du lịch, nhưng số lượng khách quốc tế đến với mục đích tâm linh vẫn còn hạn chế Một số điểm đến nổi bật như Cô Sơn Kiếp Bạc đã thu hút khoảng 1,2 triệu lượt khách GDP của Việt Nam cũng ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ trong bối cảnh này.
2012 ước tính có khoảng 12% khách du lịch có đến các điểm du lịch tâm linh (2)
Tuyên Quang là một tỉnh còn nhiều khó khăn, xếp thứ 55 về GRDP với thu nhập bình quân đầu người đạt 36 triệu đồng/năm vào năm 2018 Tuy nhiên, kinh tế tỉnh đã có sự phát triển mạnh mẽ, với tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm đạt 8,04% Ngành du lịch đóng vai trò quan trọng trong thành tựu này, nhờ vào nguồn tài nguyên du lịch phong phú, đặc biệt là du lịch tâm linh với nhiều đền, chùa nổi tiếng Tuyên Quang đã xây dựng thương hiệu “Vùng đất linh thiêng" và "Miền đất Mẫu", thu hút đông đảo khách hành hương Các lễ hội như Lễ hội Đền Hạ, Đền Thượng, Đền Ỷ La, có truyền thống hơn 300 năm, không chỉ tôn vinh văn hóa địa phương mà còn thu hút sự tham gia của nhiều du khách.
Mặc dù du lịch tâm linh ở Tuyên Quang có tiềm năng lớn, nhưng trong những năm qua, sự phát triển của ngành này vẫn gặp nhiều hạn chế Số lượng doanh nghiệp lữ hành, cơ sở lưu trú và dịch vụ mua sắm còn ít, và năng lực hoạt động chưa cao Ngoài ra, thiếu các điểm vui chơi giải trí và hoạt động du lịch còn nhỏ lẻ, chưa chuyên nghiệp Hệ thống hạ tầng phục vụ du lịch chưa đồng bộ, nguồn kinh phí đầu tư chưa tương xứng với nhu cầu phát triển, và công tác giải phóng mặt bằng cho các dự án đầu tư chưa đạt tiến độ Sản phẩm lưu niệm còn nghèo nàn, trong khi hệ thống công trình vệ sinh tại các khu du lịch còn thiếu và chưa đạt tiêu chuẩn phục vụ khách.
2 h tt p: //i t d r o r g v n / d u - lic h - t a m - l i nh-o- viet - na m - t h uc- t r an g - v a - d i n h - h uo n g - p ha t - t r ien
3 h tt p s : //vi.w i ki p e d i a o r g / w iki / T u y% C 3 %A An_ Q uan g
4 https://nhandan.com.vn/tin-tuc-du-lich/tuyen-quang-tap-trung-phat-trien-du-lich-369565
Việc phát triển du lịch tâm linh tại tỉnh Tuyên Quang hiện đang gặp nhiều hạn chế và bất cập, cho thấy tính cấp thiết của vấn đề này Do đó, tôi đã chọn đề tài "Phát triển du lịch tâm linh trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang" cho luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế, nhằm đóng góp vào việc giải quyết những thách thức hiện tại trong lĩnh vực du lịch tâm linh.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chung của đề án là đánh giá thực trạng phát triển du lịch văn linh tại tỉnh Tuyên Quang và đề xuất các giải pháp phù hợp để thúc đẩy du lịch tâm linh giai đoạn 2021 – 2025 Qua đó, nhằm góp phần nâng cao vai trò của du lịch như một ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh Tuyên Quang.
- Hệ thống hóa được cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về Du lịch tâm linh;
Phân tích thực trạng phát triển du lịch tâm linh tại tỉnh Tuyên Quang cho thấy tiềm năng du lịch này chưa được khai thác hiệu quả Nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, bao gồm cơ sở hạ tầng chưa hoàn thiện, thiếu sự phối hợp giữa các bên liên quan và nhận thức hạn chế về giá trị du lịch tâm linh Để phát triển bền vững loại hình du lịch này, cần có chiến lược rõ ràng và đầu tư thích hợp nhằm nâng cao trải nghiệm du khách và bảo tồn các giá trị văn hóa tâm linh địa phương.
- Đề xuất được một số giải pháp nhằm phát triển Du lịch tâm linh tại tỉnhTuyên Quang.
Đóng góp của luận văn
Nghiên cứu này đóng góp vào lý luận về du lịch tâm linh, giúp phát triển du lịch tâm linh và du lịch nói chung tại Việt Nam, đồng thời cung cấp cơ sở tham khảo cho các nghiên cứu liên quan khác.
Kết quả nghiên cứu mang ý nghĩa thực tiễn quan trọng, có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý văn hóa địa phương và các ban quản lý du lịch Điều này giúp họ xây dựng và phát triển hiệu quả loại hình Du lịch tâm linh.
Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận nội dung luận văn gồm 4 chương:
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH TÂM LINH Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH TÂM LINH TẠI TUYÊN QUANG
Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH TÂM LINH TỈNHTUYÊN QUANG
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH TÂM LINH
Cơ sở lý luận về du lịch tâm linh
1.1.1 Một số vấn đề lý luận về văn hóa tâm linh
Văn hóa được hiểu là một mối quan hệ đặc thù của con người, phản ánh sự kết nối giữa thế giới biểu tượng trong ý thức và thế giới hiện thực Theo nhà nghiên cứu Phan Ngọc, quan niệm này nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa trong việc hình thành nhận thức và hành vi của con người.
Văn hóa là mối quan hệ giữa thế giới biểu tượng trong tâm trí cá nhân hoặc tộc người và thế giới thực tại, nơi mà cá nhân hoặc tộc người đó đã mô hình hóa theo cách riêng Sự thể hiện rõ nét nhất của mối quan hệ này là văn hóa, được biểu hiện qua những lựa chọn độc đáo của cá nhân hoặc tộc người, khác biệt so với các lựa chọn của những cá nhân hay tộc người khác.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa trong mối quan hệ với con người, nhu cầu và mục đích sống của họ Ông cho rằng, để tồn tại và đạt được mục đích sống, con người đã sáng tạo ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn hóa nghệ thuật và các công cụ phục vụ cho sinh hoạt hàng ngày Tất cả những sáng tạo và phát minh này đều cấu thành nên văn hóa.
Chủ tịch Hồ Chí Minh định nghĩa văn hóa là "sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt" và "biểu hiện của nó", nhấn mạnh cả hoạt động sống của con người và những thành tựu từ hoạt động đó Để được gọi là văn hóa, cả "hoạt động" lẫn "thành tựu" đều phải đáp ứng "những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn" Ngoài ra, theo nghĩa rộng, văn hóa là thế giới giá trị, bao gồm tất cả những gì thuộc về con người, do con người tạo ra và vì con người phục vụ.
Theo GS Trần Ngọc Thêm, văn hóa được hiểu là một hệ thống hữu cơ bao gồm các giá trị vật chất và tinh thần, được con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn Điều này diễn ra trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội.
Giá trị không chỉ đơn thuần là một "thước đo" chủ quan, mà là thuộc tính của sự vật có ích cho con người trong mối quan hệ với họ Giá trị được xác định bởi cấu trúc, tính chất và công năng của sự vật, nhưng chỉ thực sự phát lộ khi có sự tương tác với con người.
Giá trị không chỉ mang tính chủ quan mà còn chứa đựng yếu tố khách quan Giáo sư Nguyễn Văn Huyên nhấn mạnh rằng giá trị phải là những sản phẩm hữu ích, đáp ứng nhu cầu nhân sinh và sự tiến bộ của xã hội Những sản phẩm không phục vụ cho sự phát triển mà phản văn hóa sẽ không được coi là giá trị Văn hóa, vì vậy, không chỉ là giá trị vật chất và tinh thần mà còn thể hiện năng lực bản chất của con người, giúp khắc phục quan niệm đối lập giữa xã hội và tự nhiên Nó luôn tồn tại trong mối quan hệ hữu cơ với con người, do con người sáng tạo và đồng thời tác động để hoàn thiện xã hội.
Khái niệm tâm linh thường bị nhầm lẫn với tín ngưỡng và tôn giáo, nhưng thực tế lại có sự khác biệt rõ rệt Tâm linh hẹp hơn tín ngưỡng và tôn giáo vì chúng bao gồm cả mê tín dị đoan và cuồng tín, đồng thời cũng là một thiết chế xã hội dễ bị thế tục hóa Tuy nhiên, tâm linh lại rộng hơn khi liên quan đến những giá trị thiêng liêng, cao cả và siêu việt, không chỉ trong tôn giáo mà còn trong đời sống tinh thần và xã hội Những khái niệm như Tổ quốc, tình yêu con người, sự thật và công lý cũng mang tính thiêng liêng, giúp con người nâng cao nhân cách và phân biệt với động vật.
Tâm linh, mặc dù chưa được nghiên cứu và hiểu đúng, vẫn tồn tại như một chiều kích quan trọng của con người, là giá trị cơ bản và vĩnh cửu trong đời sống Trong xã hội cổ truyền, nghiên cứu tâm linh không được coi trọng, nhưng từ thế kỷ XX, đặc biệt trong thời đại công nghiệp và duy lý, vấn đề này trở nên cấp thiết Khi con người phát triển nền văn minh vật chất phong phú, đời sống nội tâm lại trở nên nghèo nàn, dẫn đến việc con người tự đánh mất bản thân Do đó, cần thiết phải khôi phục sự cân bằng giữa các hoạt động bên ngoài và bên trong, đặc biệt là trong lĩnh vực tâm linh, để bảo vệ sự tồn tại của con người.
Tâm linh không chỉ là đối tượng nghiên cứu của khoa học mà còn là lĩnh vực có thể phát triển thông qua các phương pháp và thực nghiệm Sự giao thoa giữa tâm linh, tôn giáo và khoa học không còn là sự đối lập mà trở thành mối quan hệ gần gũi, hỗ trợ lẫn nhau Điều này góp phần vào sự phát triển toàn diện của con người, bao gồm các khía cạnh sinh học, xã hội, tâm lý và tâm linh.
Tâm linh trong Từ điển Tiếng Việt được định nghĩa với hai nghĩa chính: đầu tiên, nó là khả năng dự đoán một sự kiện sẽ xảy ra dựa trên quan niệm duy tâm; thứ hai, tâm linh còn liên quan đến tâm hồn, tinh thần và thế giới tâm linh.
Thuật ngữ tâm linh bao gồm hai từ tiếng Anh chính là spiritualism và psychic Spiritualism đề cập đến niềm tin tôn giáo và triết học về sự tồn tại sau cái chết, bên cạnh đó còn mang ý nghĩa liên quan đến tâm trí, tâm hồn và tinh thần, mặc dù nghĩa này ít được sử dụng Ngược lại, psychic thường được hiểu là những hiện tượng dị thường và huyền bí.
Trong cuốn "Tâm linh Việt Nam", Nguyễn Duy Hinh định nghĩa tâm linh là trải nghiệm của con người (Tâm) về cái Thiêng (linh) trong Tự nhiên và Xã hội Điều này diễn ra thông qua những trải nghiệm sống, thuộc loại ý thức tiền logic mà không phân biệt giữa thiện và ác.
Tâm linh được hiểu là khát vọng trí tuệ của con người, khác biệt với động vật ở chỗ con người không chỉ sống đơn thuần mà còn tìm hiểu và lý giải về tự nhiên cũng như bản thân để cải thiện cuộc sống Mỗi dân tộc có tâm linh đặc sắc, nhưng đều hướng đến việc giải thích sức mạnh vô hình tác động đến cuộc sống, được gọi là Thiêng Một số hiện tượng tâm linh có thể đi kèm với tín ngưỡng như thờ cúng tổ tiên, trong khi tâm linh tôn giáo phát triển từ tín ngưỡng, dựa vào giáo lý của các giáo Chủ Tuy nhiên, mỗi cộng đồng vẫn tiếp thu tâm linh giáo Chủ qua lăng kính của tâm linh tín ngưỡng riêng của họ.
Tâm linh chỉ tồn tại ở con người và phản ánh trải nghiệm sống của họ trong các môi trường khác nhau, từ đó hình thành tâm linh đặc trưng của mỗi dân tộc Nó không chỉ đơn thuần là tín ngưỡng tôn giáo mà còn bao hàm các yếu tố khác Tín ngưỡng tôn giáo chỉ có thể phát triển trong môi trường tâm linh, nơi con người tin tưởng vào các thực thể thiêng liêng như thánh thần, Phật, và Chúa.
Một quan niệm khác về tâm linh của tác giả Nguyễn Đăng Duy trong cuốn
Cơ sở thực tiễn của vấn đề phát triển Du lịch tâm linh
1.2.1 Bài học kinh nghiệm phát triển Du lịch tâm linh của một số địa phương 1.2.1.1 Bài học kinh nghiệm của tỉnh Phú Yên
Trong những năm gần đây, du lịch tâm linh tại tỉnh Phú Yên ngày càng thu hút sự quan tâm của du khách Các di tích tôn giáo nổi bật trong khu vực không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn tạo ra những trải nghiệm tâm linh sâu sắc cho du khách.
Tỉnh Phú Yên nổi bật với sự đa dạng tôn giáo, trong đó Phật giáo chiếm ưu thế về số lượng tín đồ và cơ sở thờ tự Nơi đây được biết đến là quê hương của tổ sư Liễu Quán, một nhân vật quan trọng trong thiền tông Việt Nam, cùng với nhiều bậc chân tu nổi tiếng như Giác Ngộ và Thích Trí Thủ Với danh xưng “đất Phật” và câu ca dao nổi tiếng, Phú Yên sở hữu nhiều chùa và niệm Phật đường, trong đó có những ngôi chùa có lịch sử hàng trăm năm như Từ Quang và Bảo Tịnh Đặc biệt, chùa Hội Tôn, nơi hòa thượng Tế Viên khai sáng, được xem là cái nôi của Phật giáo tại đây Điều này cho thấy Phú Yên có tiềm năng lớn trong việc phát triển du lịch tâm linh gắn liền với các giá trị tôn giáo.
Du lịch tâm linh tại tỉnh Phú Yên mang đậm giá trị đạo lý uống nước nhớ nguồn, thể hiện sự tôn trọng đối với các nghi thức thờ cúng và tri ân những anh hùng dân tộc, cũng như những bậc tiền bối đã có công với đất nước và nhân dân.
Du lịch về nguồn, một hình thức du lịch đặc biệt, được hình thành từ đạo lý uống nước nhớ nguồn, thu hút hàng vạn du khách mỗi năm đến thăm các di tích như Mộ và Đền thờ Lương Văn Chánh, Mộ và Đền thờ Lê Thành Phương, Nhà thờ Bác Hồ, và các nghĩa trang liệt sĩ Hoạt động này không chỉ là một trải nghiệm văn hóa mà còn góp phần giáo dục truyền thống và lịch sử dân tộc, đặc biệt cho thế hệ trẻ Du lịch tâm linh giúp du khách hiểu rõ hơn về tinh thần yêu nước, sự hy sinh và ý chí quật cường của các thế hệ đi trước, từ đó nuôi dưỡng lòng tự hào dân tộc và trách nhiệm xây dựng, bảo vệ quê hương, đất nước.
Du lịch tâm linh tại Phú Yên nổi bật với tín ngưỡng dân gian và lễ hội truyền thống, phản ánh đời sống tâm linh của người dân địa phương Nơi đây tổ chức nhiều lễ hội độc đáo như lễ hội đâm trâu, lễ hội cầu ngư, lễ hội cầu an, hội đua ngựa và đua thuyền, mỗi lễ hội đều bao gồm phần lễ và phần hội, thu hút du khách và giữ gìn bản sắc văn hóa.
Du lịch tâm linh ở tỉnh Phú Yên đã có những bước phát triển, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế Thạc sĩ Nguyễn Hoài Sơn, Phó Giám đốc Sở Thông tin Truyền thông tỉnh Phú Yên, cho biết rằng mặc dù đã đạt được một số kết quả nhất định, nhưng vẫn chưa khai thác hết tiềm năng hiện có Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức về bản chất và vai trò của du lịch tâm linh chưa đầy đủ và chính xác, dẫn đến việc thiếu quy hoạch chiến lược và khoa học Bên cạnh đó, vai trò của cộng đồng dân cư trong phát triển loại hình du lịch này cũng chưa được phát huy đúng mức.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, phát triển Du lịch tâm linh bền vững ở Phú Yên không chỉ góp phần quảng bá văn hóa địa phương mà còn văn hóa Việt Nam đến với du khách trong và ngoài nước Để đạt được điều này, cần tiến hành nghiên cứu và thảo luận nhằm xác định rõ bản chất và vai trò của Du lịch tâm linh, từ đó phổ biến kiến thức rộng rãi đến mọi đối tượng liên quan Cần tạo điều kiện cho các nhà sử học, nhà nghiên cứu văn hóa và các tín đồ tôn giáo tham gia vào quá trình phát triển này Đồng thời, việc quy hoạch và xây dựng các điểm du lịch tâm linh nên được coi là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch của tỉnh, tập trung đầu tư vào việc tôn tạo các khu du lịch và dịch vụ phụ trợ để nâng cao trải nghiệm cho du khách.
1.2.1.2 Bài học kinh nghiệm của tỉnh Bắc Ninh
Bắc Ninh là tỉnh nổi bật với lịch sử truyền bá Phật giáo từ sớm, đặc biệt với các di tích như chùa Phật Tích và chùa Dâu Tỉnh sở hữu 1.558 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có gần 200 di tích quốc gia và 4 di tích quốc gia đặc biệt Ngoài ra, Bắc Ninh còn tổ chức 547 lễ hội truyền thống và duy trì 60 làng nghề truyền thống, giữ gìn những giá trị tâm linh độc đáo như đền thờ tổ nghề và các tục truyền nghề.
Bởi vậy, đây là địa điểm du lịch tâm linh lý tưởng cho du khách gần xa Nơi
Trang web này lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, lịch sử và kiến trúc quan trọng, thu hút sự quan tâm không chỉ của các chuyên gia và nhà khoa học mà còn của du khách đến tham quan và nghiên cứu.
Tỉnh Bắc Ninh đã triển khai nhiều chính sách nhằm thúc đẩy phát triển du lịch, bao gồm việc đầu tư hàng trăm tỷ đồng từ năm 2010 để trùng tu và tôn tạo các di tích xuống cấp Hoạt động quảng bá giá trị di tích được tăng cường thông qua nhiều hình thức khác nhau Tại các di tích nổi tiếng, tỉnh bố trí đội ngũ thuyết minh và hướng dẫn du khách thực hiện các nghi lễ theo phong tục tập quán Các hoạt động thương mại cũng được quy hoạch bài bản, đảm bảo chất lượng Thêm vào đó, tỉnh đã quy hoạch các điểm du lịch và xây dựng cơ sở hạ tầng, tạo điều kiện thuận lợi cho du khách tham quan.
Theo thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bắc Ninh thu hút khoảng 3 triệu lượt khách du lịch mỗi năm, chủ yếu là những người đến chiêm bái và tham gia lễ hội tại các di tích nổi tiếng Tuy nhiên, lượng khách du lịch chủ yếu mang tính mùa vụ, tập trung vào các tháng đầu năm.
Theo ông Nguyễn Văn Ảnh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh, nhiều di tích vẫn chỉ dừng lại ở việc bảo tồn mà chưa phát triển du lịch, dẫn đến thiếu dịch vụ bổ sung phong phú Đội ngũ hướng dẫn viên và doanh nghiệp du lịch còn yếu về vốn và chuyên môn, trong khi cạnh tranh từ các thị trường du lịch khác ngày càng gay gắt Người dân tại các điểm du lịch chủ yếu cung cấp dịch vụ thắp hương, lễ Phật mà thiếu kỹ năng và chương trình giới thiệu văn hóa, lịch sử Để phát huy tiềm năng du lịch tâm linh, tỉnh Bắc Ninh sẽ đẩy mạnh tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của du lịch, đồng thời đầu tư phát triển hạ tầng, cảnh quan và dịch vụ du lịch, kết nối các điểm du lịch tâm linh Các chương trình du lịch tâm linh tiêu biểu sẽ được xây dựng, như khám phá ngôi cổ và nghe hát Quan họ trên thuyền Tỉnh cũng chú trọng bồi dưỡng nhân lực và quản lý giá cả, đảm bảo an ninh cho khách du lịch.
Du lịch tâm linh tại Bắc Ninh có nhiều tiềm năng nhưng chưa được khai thác hiệu quả, dẫn đến lãng phí nguồn lực Do đó, các cơ quan chức năng cần nhanh chóng xây dựng các chiến lược mới để phát triển du lịch, từ đó quảng bá văn hóa và con người Bắc Ninh đến với du khách trong và ngoài nước.
1.2.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho phát triển loại hình Du lịch tâm linh tỉnh Tuyên Quang
Để phát triển Du lịch tâm linh tại Tuyên Quang, một địa phương còn mới mẻ trong lĩnh vực này, cần rút ra những bài học kinh nghiệm từ thực tế phát triển và những thành công, hạn chế của các địa phương khác Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường cạnh tranh và nhu cầu khách hàng ngày càng cao, Tuyên Quang cần xác định rõ các chiến lược nhằm phát triển bền vững loại hình du lịch này.
1 Muốn phát triển một loại hình du lịch mới, đầu tiên chính quyền và nhân dân địa phương cần phải có nhận thức đầy đủ, chính xác về bản chất và vai trò của loại hình du lịch này, từ đó với có thể xây dựng được quy hoạch mang tính chiến lược và khoa học.
2 Cần phát huy mạnh mẽ vai trò của người dân trong phát triển Du lịch tâm
