Giáo trình Lắp mạch điện chiếu sáng cơ bản (Nghề Cấp thoát nước)

LẮP ĐẶT MẠCH ĐIỆN ĐÈN SỢI ĐỐT

Đèn sợi đốt

1.1 Cấu tạo Đèn nung sáng có tim đèn làm bằng vôn-fram thường được gọi là tungstene và được đặt trong bóng thuỷ tinh chứa đầy khí trơ (azôt, argôn, krypton) ở áp suất nhỏ Khí trơ có tác dụng giảm bớt áp suất trong và ngoài bóng đèn và giảm sự bốc hơi của tim đèn, phía dưới đèn có đuôi đèn để lắp bóng đèn vào lưới điện.

Khi dòng điện đi qua đèn, do điện trở của sợi dây tóc lớn, dây tóc sẽ bị dòng điện nung nóng với nhiệt độ cao khoảng

2600 0 C nên tim đèn phát ra tia sáng, ánh sáng phát ra kèm theo rất nhiều nhiệt, phần lớn là tia hồng ngoại nên gần giống ánh sáng tự nhiên

Đèn nung sáng có tuổi thọ ngắn và hiệu suất phát sáng thấp, thường dao động từ 15 đến 25 lm/w tùy thuộc vào công suất và loại tim đèn Mặc dù vậy, loại đèn này sản sinh ánh sáng ấm với chỉ số hoàn màu cao, không cần cuộn chấn lưu và có khả năng điều chỉnh độ sáng dễ dàng Với nhiều hình dạng và kích thước nhỏ gọn, đèn nung sáng thường được sử dụng cho chiếu sáng nội thất, trang trí và thương mại.

3 các móc giữ tim đèn

Hình 6.1: Sơ đồ cấu tạo đèn sợi đốt

7 ĐuôI đèn Cùc Chân đèn a) b)

Hình 6.2: Cấu tạo của đuôi đèn và chao đèn a) Đuôi đèn; b) Chao đèn

Sơ đồ mạch điện

Trên hình vẽ là sơ đồ nguyên lý của mạch đèn sợi đốt, trong đó CC là cầu chì, K là công tắc và Đ là bóng đèn sợi đốt.

Lắp đặt mạch đèn sợi đốt

Hình 6.3: Sơ đồ nguyên lý Ð L

Hình 6.4: Sơ đồ lắp đặt

3.1 Các bước thực hiện lắp đặt và đấu dây

Để thực hiện lắp đặt thiết bị trên panel, bước đầu tiên là xác định vị trí và gá lắp các thiết bị như ống PVC, bảng điện và bóng đèn theo sơ đồ mạch đã có Sau khi hoàn tất việc lắp đặt, bước tiếp theo là tiến hành đấu dây cho các thiết bị.

- Luồn dây trong ống đến các vị trí đấu lắp của các thiết bị

- Đấu dây các thiết bị

3.2 Thực hành lắp đặt và đấu dây

3.2.1 Công tác chuẩn bị: a) Dụng cụ

STT Tên dụng cụ Số lƣợng Ghi chú

5 Tuốc nơ vít 2 cạnh 01 b) Thiết bị vật tư

STT Tên thiết bị, vật tƣ Số lƣợng Ghi chú

1 Dây dẫn đơn lõi một sợi 1,5 mm 2 10m

Giáo viên thực hiện bài học đầu tiên về kỹ năng lắp ráp mạch đèn chiếu sáng theo trình tự hai bước, sử dụng panel thực hành để lắp ráp Các thiết bị trên panel cần được sắp xếp hợp lý để sinh viên dễ dàng liên hệ với mạch điện thực tế Thao tác mẫu là một phần quan trọng trong giờ thực hành, giúp sinh viên nắm vững kiến thức và rèn luyện kỹ năng Giáo viên sẽ thao tác tỉ mỉ từng bước để sinh viên quan sát, đồng thời kết hợp thuyết trình và đối chiếu với bảng quy trình kỹ thuật, giúp học viên hiểu rõ các bước thực hiện.

Trong quá trình thao tác mẫu, nếu thấy sinh viên chưa hiểu hoặc chưa rõ bước nào thì giáo viên sẽ thao tác lại bước đó.

Những hư hỏng thường gặp, nguyên nhân và cách khắc phục

STT Những hƣ hỏng thường gặp Nguyên nhân Cách khắc phục

Bật công tắc đèn không sáng -Chưa đóng nguồn cung cấp

-Công tắc tiếp xúc không tốt

-Chân đèn chưa vặn sát với đuôi đèn

- Kiểm tra và cấp lại nguồn cho mạch

- Dùng ĐHVN kiểm tra thông mạch công tắc

- Kiểm tra thông mạch cả mạch

- Kiểm tra và vặn chặt đuôi đèn

- Kiểm tra và thay bóng đèn

Bóng đèn sáng yếu -Điện áp lưới đặt vào đèn không đủ (Ul <

-Hoặc do bóng đèn bị già hoá

-Bụi bẩn bám vào thành bóng đèn

- Kiểm tra điện áp nguồn bằng ĐHVN ở thang đo điện áp

Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn sợi đốt

4.1 Một số hỏng hóc thường gặp, cách kiểm tra và sửa chữa

STT Hỏng hóc Nguyên nhân Cách khắc phục

Bóng đèn sáng yếu -Điện áp lưới đặt vào đèn không đủ (Ul <

-Hoặc do bóng đèn bị già hoá

- Lau sạch bóng đèn 4.2 Thực hành kiểm tra và sửa chữa mạch điện

Trước khi sinh viên thực hành kiểm tra và sửa chữa, giáo viên cần tạo ra các lỗi trên mạch điện cho từng nhóm Những lỗi này sẽ nằm trong phạm vi lý thuyết đã học và đảm bảo không ảnh hưởng đến tính an toàn của mạch điện.

Để kiểm tra mạch điện, cần chuẩn bị thêm thiết bị đồng hồ vạn năng Ở bước này, giáo viên nên thực hiện thao tác mẫu cho các kỹ năng liên quan.

- Kỹ năng kiểm tra sự hoạt động của các thiết bị trong mạch (kiểm tra nguội)

- Kỹ năng kiểm tra khi mạch vẫn được cấp nguồn (kiểm tra nóng)

- Kỹ năng sửa chữa và thay thế các thiết bị trong mạch điện.

Lưu ý: Khi thực hiện kỹ năng kiểm tra nóng cần tuyệt đối cẩn thận.

LẮP ĐẶT MẠCH ĐIỆN HAI ĐÈN SONG SONG, NỐI TIẾP

Sơ đồ nguyên lý

1.1 Sơ đồ mạch 2 đèn nối tiếp

1.2 Sơ đồ mạch 2 đèn song song

1.3 Giới thiệu các phần tử trong mạch

Trong cả hai sơ đồ đều sử dụng các phần tử sau:

- Cầu chì sử dụng để bảo vệ mạch khi xảy ra sự cố ngắn mạch

- Công tắc để điều khiển đóng cắt cho bóng đèn

- Và đèn sợi đốt là phụ tải của mạch

Tính chọn thông số của bóng đèn mạch điện 2 đèn nối tiếp

Khi thiết kế mạch điện với hai đèn, nếu kết nối song song, cần đảm bảo điện áp định mức của bóng đèn tương ứng với điện áp của nguồn cung cấp Ngược lại, trong mạch điện nối tiếp, việc chọn sai thông số có thể dẫn đến hiện tượng bóng đèn sáng yếu, sáng không đều hoặc thậm chí cháy hỏng.

Khi hai bóng đèn mắc nối tiếp, tổng điện áp định mức của chúng phải bằng điện áp nguồn cung cấp Dòng điện chạy qua hai bóng đèn này là như nhau, vì vậy để đảm bảo hiệu suất tối đa, chúng cần có thông số điện áp và công suất giống nhau Do đó, điện áp của các bóng đèn sẽ được tính toán dựa trên các yếu tố này.

Hình 7.2: Sơ đồ mạch hai đèn song song ẹ1

Hình 7.1: Sơ đồ mạch hai đèn nối tiếp

Ví dụ: Nếu điện áp nguồn bằng 220V thì điện áp định mức của hai bóng đèn sẽ là: Uđèn1 = U đèn2 = 220/2 = 110V

3 Trình tự lắp đặt và tiêu chuẩn kỹ thuật

Khi thực hiện lắp đặt mạch điện ta tiến hành theo trình tự sau:

- Lắp đặt và đấu nối các thiết bị trên bảng điện bao gồm: cầu chì; công tắc.

- Xác định vị trí và lấy dấu chỗ lắp bảng điện và đèn

- Đặt các ống nối, hộp nối vào tuyến đường dây đã định sẵn

- Mắc đèn vào vị trí đã được lấy dấu

- Luồn dây vào trong các ống tới các thiết bị, số lượng dây dẫn đã được qui định trên sơ đồ, chừa các đầu dây tại các hộp nối.

- Đấu nối các đầu dây theo sơ đồ và cho vận hành thử.

Quá trình lắp đặt và đấu nối mạch phải tuân theo các tiêu chuẩn sau:

- Các thiết bị lắp đặt chắc chắn và cân bằng trên bảng thực hành

- Các dây trong ống không quá căng cũng không quá chùng.

Dây dẫn không nên được nối trong ống mà cần phải thực hiện đấu nối tại các hộp nối Mối nối phải tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và đảm bảo an toàn.

- Các dây nóng, nguội phải khácmàu, sử dụng dây đồng có tiết diện 1,5mm 2

4.1 Lắp mạch 2 đèn nối tiếp

4.1.1 Công tác chuẩn bị a) Dụng cụ

6 Bút điện 01 b) Thiết bị vật tư

4.1.2 Sơ đồ lắp ráp mạch

4.1.3 Tiến hành lắp đặt theo trình tự mục 3.1

4.2 Lắp mạch 2 đèn song song

Hình 7.3: Sơ đồ lắp ráp mạch 2 đèn mắc nối tiếp

Những hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra và sửa chữa

Bóng đèn sáng yếu -Điện áp lưới đặt vào đèn không đủ (U l < U đm )

Hình 7.4: Sơ đồ lắp ráp mạch 2 đèn mắc song song

-Bóng đèn bị già hoá

5 Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn

5.1 Những hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra và sửa chữa

Bóng đèn sáng yếu -Điện áp lưới đặt vào đèn không đủ (Ul < U đm )

5.2 Thực hiện sửa chữa các hư hỏng trong mạch

Trước khi sinh viên thực hành kiểm tra và sửa chữa, giáo viên cần tạo ra các lỗi trong mạch điện của từng nhóm Những lỗi này phải nằm trong phạm vi lý thuyết đã học và đảm bảo không ảnh hưởng đến tính an toàn của mạch điện.

Để thực hiện kiểm tra mạch điện, cần chuẩn bị thiết bị đồng hồ vạn năng Giáo viên nên thực hiện thao tác mẫu cho các kỹ năng liên quan trong bước này.

Lưu ý: Khi thực hiện kỹ năng kiểm tra nóng cần phải tuyệt đối cẩn thận.

Lắp đặt mạch điện

4.1 Lắp mạch 2 đèn nối tiếp

4.2 Lắp mạch 2 đèn song song

Hình 7.3: Sơ đồ lắp ráp mạch 2 đèn mắc nối tiếp

Những hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra và sửa chữa

Bóng đèn sáng yếu -Điện áp lưới đặt vào đèn không đủ (U l < U đm )

Hình 7.4: Sơ đồ lắp ráp mạch 2 đèn mắc song song

Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn

5.1 Những hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra và sửa chữa

Bóng đèn sáng yếu -Điện áp lưới đặt vào đèn không đủ (Ul < U đm )

5.2 Thực hiện sửa chữa các hư hỏng trong mạch

Trước khi sinh viên thực hành kiểm tra và sửa chữa, giáo viên cần tạo ra các lỗi trên mạch điện của từng nhóm Những lỗi này phải nằm trong phạm vi lý thuyết đã học và không ảnh hưởng đến tính an toàn của mạch điện.

Để thực hiện kiểm tra mạch điện, cần chuẩn bị thêm thiết bị đồng hồ vạn năng Trong bước này, giáo viên cần trình diễn các thao tác mẫu liên quan đến kỹ năng kiểm tra mạch điện.

LẮP ĐẶT MẠCH ĐÈN COMPAC

Đèn compac

1.1 Cấu tạo Đèn compact là loại đèn huỳnh quang đặt biệt có chất bột huỳnh quang mịn và tinh khiết hơn các đèn huỳnh quang thông thường nên có chất lượng màu và hiệu quả chiếu sáng cao (hình

Đèn Compact được cấu tạo từ đèn, chấn lưu và stắcte tích hợp thành một khối, với đui đèn thông dụng có chấn lưu điện tử, giúp việc thay thế đèn sợi đốt trở nên đơn giản Ngoài ra, còn có các loại đèn với chấn lưu rời và đui đặc biệt nhằm tránh việc mắc sai vào lưới điện.

Bóng đèn compact có thiết kế ống đèn nhỏ gọn, thường được uốn cong hoặc ghép lại thành nhiều ống Các kiểu dáng phổ biến của bóng đèn compact bao gồm 1U, 2U, 3U và hình xoắn, chủ yếu là sự khác biệt về hình thức mà không ảnh hưởng đến các yếu tố kỹ thuật.

Hình 8.2: Các dạng bóng đèn compac a-Dạng 1U; b-Dạng 2U; c-Dạng 3U; d-Dạng xoắn

Hình 8.1: Hình dạng bóng đèn Compact

Bóng đèn compact giảm thiểu hiện tượng nhấp nháy ánh sáng nhờ vào chấn lưu điện tử, khác với đèn huỳnh quang ống thẳng sử dụng chấn lưu điện từ Loại bóng đèn này chủ yếu được thiết kế để thay thế bóng đèn sợi đốt và không phù hợp cho chiếu sáng chung ở diện tích lớn, mà thích hợp hơn cho chiếu sáng cục bộ trong các không gian nhỏ như nhà tắm, nhà kho hay cầu thang Đèn compact có công suất từ 5 đến 30W với nhiều ưu điểm nổi bật.

- Hiệu suất phát quang lớn, thường gấp hai lần đèn ống và bốn đến 10 lần đèn sợiđốt.

- Tuổi thọ cao, thường gấp hai lần đèn ống và năm lần đèn sợi đốt.

Nguyên lý hoạt động của đèn compact tương tự như đèn huỳnh quang Khi bật công tắc, cuộn cảm, dây tóc đèn và tắc te được nối tiếp, tạo ra dòng điện qua stắcte Dòng điện này tạo ra một đám mây điện tích bên trong stắcte, làm nóng thanh lưỡng kim cho đến khi tiếp điểm đóng lại, tạo ra dòng điện lớn gấp 1,5 lần, chạy qua dây tóc đèn và tạo từ trường trong cuộn cảm Khi thanh lưỡng kim đóng lại và nguội đi, dòng điện bị ngắt, dẫn đến sự thay đổi từ trường tạo ra điện áp cảm ứng khoảng 800V, giúp đèn sáng lên Cuộn cảm sau đó hoạt động như điện trở, giới hạn dòng điện qua đèn, khiến điện áp trên đèn chỉ còn khoảng 70V, ngăn không cho stắcte hoạt động trở lại.

Chất phốt pho đặt bên trong ống thủy tinh sẽ làm biến đổi tia bức xạ cực tím của quá trình phóng điện thành các tiasáng nhận thấy được.

Trên hình vẽ là sơ đồ nguyên lý của mạch đèn compac, trong đó CC là cầu chì, K là công tắc và Đ là bóng đèn compac

Hình 8.3: Sơ đồ nguyên lý

3 Lắp đặt mạch đèn compac

3.1 Các bước thực hiện lắp đặt và đấu dây

Để thực hiện lắp đặt, bước đầu tiên là xác định vị trí và gá lắp các thiết bị lên panel thực hành, bao gồm ống PVC, bảng điện và bóng đèn theo sơ đồ mạch đã được cung cấp Tiếp theo, tiến hành đấu dây để kết nối các thiết bị một cách chính xác.

- Luồn dây trong ống đến các vị trí đấu lắp của các thiết bị

- Đấu dây các thiết bị

3.2 Thực hành lắp ráp mạch

3.2.1 Công tác chuẩn bị: a) Dụng cụ

5 Tuốc nơ vít 2 cạnh 01 b) Thiết bị vật tư

Hình 8.4: Sơ đồ lắp đặt

Thao tác mẫu là một phần quan trọng trong giờ thực hành, giúp sinh viên nắm vững kiến thức và rèn luyện kỹ năng hiệu quả Trong quá trình này, giáo viên sẽ thực hiện thao tác mẫu một lần để sinh viên quan sát, đồng thời kết hợp thuyết trình và đối chiếu với bảng quy trình kỹ thuật, từ đó giúp học viên hiểu rõ các bước thực hiện.

Trong quá trình thao tác mẫu, nếu thấy sinh viên chưa hiểu hoặc chưa rõ bước nào thì giáo viên sẽ thao tác lại bước đó.

Hư hỏng thường gặp, nguyên nhân và biện pháp khắc phục

Bật công tắc đèn không sáng - Chưa đóng nguồn cung cấp

- Công tắc tiếp xúc không tốt

- Chân đèn chưa vặn sát với đuôi đèn

Bóng đèn sáng yếu - Điện áp lưới đặt vào đèn không đủ (Ul <

- Hoặc do bóng đèn bị già hoá

- Bụi bẩn bám vào thành bóng đèn

Cấp nguồn; bật công tắc - Đứt cầu chì hay nhảy

- Chập mạch do kỹ thuật đấu dây

- Dùng đồng hồ và bút thử điện xác định vị trí ngắn mạch và loại bỏ.

- Kiểm tra lại dây nối để phát hiện sai sót rồi đấu

4 Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn compac lại

- Kiểm tra và sửa chữa được các hư hỏng thường gặp của mạch điện

- Thực hiện được các quy định về an toàn trong công việc lắp ráp mạch

- Thể hiện được tác phong công nghiệp và thái độ nghiêm túc, cẩn thận trong rèn luyện kỹ năng.

- Dùng đồng hồ và bút thử điện xác định vị trí ngắn mạch và loại bỏ

- Kiểm tra lại dây nối để phát hiện sai sót rồi đấu 4.2 Thực hành kiểm tra và sửa chữa mạch điện lại

Trước khi sinh viên thực hành kiểm tra và sửa chữa, giáo viên cần tạo ra các lỗi trên mạch điện của từng nhóm Những lỗi này phải nằm trong phạm vi lý thuyết đã học và không ảnh hưởng đến tính an toàn của mạch điện.

Để thực hiện kiểm tra mạch điện, cần chuẩn bị thiết bị đồng hồ vạn năng Trong bước thao tác mẫu, giáo viên nên trình diễn các kỹ năng cần thiết để học sinh có thể nắm bắt và thực hành hiệu quả.

- Kỹ năng kiểm tra khi mạch vẫn được cấp nguồn (kiểm tra nguội)

BÀI 3: LẮP ĐẶT MẠCH ĐÈN HUỲNH QUANG

- Trình bày được cấu tạo, nguyên lý làm việc mạch đèn huỳnh quang

- Nhận biết, lựa chọn, kiểm tra được các bộ phận có trong mạch đèn huỳnh quang

- Lắp đặt mạch đèn đúng trình tự, đúng các tiêu chuẩn kỹ thuật.

- Tuân thủ các quy tắc an toàn khi lắp đặt mạch điện

- Nghiêm túc, cẩn thận, tỉ mỉ, tích cực và trách nhiệm.

1 Cấu tạo, nguyên lý làm việc của mạch đèn huỳnh quang Đèn huỳnh quang là loại đèn phát ra ánh sáng lạnh, nhiệt độ phát nóng thấp so với các loại đèn sợi đốt Có ánh sáng trắng giống như ánh sáng ban ngày, có bề mặt phát quang lớn nên có cường độ sáng lớn hơn các loại đèn sợi đốt

Một ống thuỷ tinh bên trong có chứa hơi thuỷ ngân và một ít khí hiếm neon, argon dưới áp suất thấp khoảng

Đèn huỳnh quang hoạt động nhờ vào 1/100mm thủy ngân, giúp khơi mào quá trình phát sáng Bên trong ống đèn được tráng lớp bột huỳnh quang, với các điện cực và tim đèn làm từ tungsten, được phủ lớp oxit bazo và strontium nhằm tăng cường phát xạ electron Để đèn hoạt động, cần có các phụ kiện như ballast và stăcte.

Linh kiện hỗ trợ phóng điện của đèn, như cuộn kháng (ballast), là cần thiết để bảo vệ đèn huỳnh quang khỏi hư hỏng Điện trở của đèn có đường đặc tính âm, giảm khi cường độ dòng điện tăng, dẫn đến nguy cơ hỏng hóc Đối với bóng đèn 1,2 m/40w sử dụng nguồn 110V, ballast hoạt động như một máy biến áp tự ngẫu, giới hạn dòng điện và nâng điện áp lên 220V, đảm bảo đủ hiệu điện thế để kích thích đèn phát sáng.

Chấn luu điện tử 6 dây a) b)

Hình 9.2: Chấn lưu a-chấn lưu điện từ; b-chấn lưu điện tử

Hình 9.1: Ống đèn huỳnh quang1-tim đèn; 2-ống đèn

Stắcte là một loại công tắc tự động hoạt động dưới điện thế thích hợp, được cấu tạo từ một lưỡng kim nhiệt trong bóng chứa khí neon Trong trạng thái bình thường, hai điện cực của stắcte ở trạng thái hở mạch Để triệt tiêu tia phóng điện giữa hai điện cực, một tụ điện 0,02 µF được mắc giữa chúng, đồng thời cũng giúp đèn khởi động nhanh.

Muốn đèn hoạt động phải kết nối bóng đèn với các phụ kiện như hình vẽ 9.3

Khi dòng điện chạy qua bộ đèn, điện thế giữa hai cực stắcte tạo ra hồ quang điện, làm lưỡng kim nhiệt giản nở và nối kín mạch điện, dẫn đến việc tim bóng đèn bị nung nóng và phát xạ điện tử Khi hiệu điện thế giữa hai cực của stắcte bị triệt tiêu, lưỡng kim nhiệt co lại, ngắt dòng điện trong mạch đột ngột Theo nguyên lý cảm ứng điện từ, hiệu điện thế tự cảm cao phát sinh, tác động lên các cực và làm đèn phát sáng Sau khi đèn sáng, hiệu điện thế giữa hai đầu đèn giảm xuống, không đủ để stắcte hoạt động trở lại Thời gian khởi động đèn dao động từ 2 đến 5 giây với điện áp định mức.

2 Thông số kỹ thuật các bộ phận mạch đèn Đèn huỳnh quang được cấu tạo từ nhiều bộ phận, mỗi bộ phận có một thông số đặc trưng và chức năng, nhiệm vụ riêng Dưới đây là các thông số kỹ thuật của các bộ phận trong đèn huỳnh quang:

- Đối với bóng đèn: các thông số kỹ thuật gồm có, quang thông (lumen), cường độ sáng (I), công suất P(W) vàhiệu suất (ŋ)

- Đối với ballast: thông số kỹ thuật là cấp điện áp U (V), công suất P(W)

- Đối với stắcte: thông số kỹ thuật là điện áp giãn nở U(V)

- Đối với các máng, chao, chụp: thông sốkỹ thuật là hệ số phản xạ

3 Cách kiểm tra các bộ phận

 Cách kiểm tra bóng đèn:

Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn compac

- Kiểm tra và sửa chữa được các hư hỏng thường gặp của mạch điện

- Thực hiện được các quy định về an toàn trong công việc lắp ráp mạch

- Thể hiện được tác phong công nghiệp và thái độ nghiêm túc, cẩn thận trong rèn luyện kỹ năng.

- Dùng đồng hồ và bút thử điện xác định vị trí ngắn mạch và loại bỏ

- Kiểm tra lại dây nối để phát hiện sai sót rồi đấu 4.2 Thực hành kiểm tra và sửa chữa mạch điện lại

Trước khi sinh viên thực hành kiểm tra và sửa chữa, giáo viên cần tạo ra các lỗi trên mạch điện cho từng nhóm Những lỗi này phải nằm trong phạm vi lý thuyết đã học và đảm bảo không ảnh hưởng đến tính an toàn của mạch điện.

Để thực hiện kiểm tra mạch điện, cần chuẩn bị đồng hồ vạn năng Giáo viên nên thực hiện thao tác mẫu cho các kỹ năng liên quan.

- Kỹ năng kiểm tra khi mạch vẫn được cấp nguồn (kiểm tra nguội)

BÀI 3: LẮP ĐẶT MẠCH ĐÈN HUỲNH QUANG

- Trình bày được cấu tạo, nguyên lý làm việc mạch đèn huỳnh quang

- Nhận biết, lựa chọn, kiểm tra được các bộ phận có trong mạch đèn huỳnh quang

- Lắp đặt mạch đèn đúng trình tự, đúng các tiêu chuẩn kỹ thuật.

- Tuân thủ các quy tắc an toàn khi lắp đặt mạch điện

- Nghiêm túc, cẩn thận, tỉ mỉ, tích cực và trách nhiệm.

1 Cấu tạo, nguyên lý làm việc của mạch đèn huỳnh quang Đèn huỳnh quang là loại đèn phát ra ánh sáng lạnh, nhiệt độ phát nóng thấp so với các loại đèn sợi đốt Có ánh sáng trắng giống như ánh sáng ban ngày, có bề mặt phát quang lớn nên có cường độ sáng lớn hơn các loại đèn sợi đốt

Một ống thuỷ tinh bên trong có chứa hơi thuỷ ngân và một ít khí hiếm neon, argon dưới áp suất thấp khoảng

Đèn huỳnh quang hoạt động nhờ vào 1/100mm thủy ngân, giúp khơi mào quá trình phát sáng Bên trong ống đèn, lớp bột huỳnh quang được tráng giúp tăng cường ánh sáng, trong khi các điện cực và tim đèn làm bằng tungsten có lớp ôxít bazơ và strontium để nâng cao khả năng phát xạ electron Để đèn hoạt động hiệu quả, cần có các phụ kiện như ballast và stắcte.

Linh kiện ballast là yếu tố quan trọng hỗ trợ quá trình phóng điện của đèn huỳnh quang Khi hoạt động, điện trở của đèn có đường đặc tính âm, giảm khi cường độ dòng điện tăng, dẫn đến nguy cơ hư hỏng đèn Do đó, đèn huỳnh quang cần được kết nối với cuộn kháng Đối với bóng đèn 1,2 m/40w sử dụng nguồn điện 110V, ballast là máy biến áp tự ngẫu, có chức năng giới hạn dòng điện qua đèn và nâng điện áp lên 220V, đảm bảo hiệu điện thế cần thiết để kích thích đèn phát sáng.

Chấn luu điện tử 6 dây a) b)

Hình 9.2: Chấn lưu a-chấn lưu điện từ; b-chấn lưu điện tử

Hình 9.1: Ống đèn huỳnh quang1-tim đèn; 2-ống đèn

Stắcte là một loại công tắc tự động hoạt động dưới điện thế thích hợp, được cấu tạo từ một lưỡng kim nhiệt trong bóng chứa khí neon Trong trạng thái bình thường, hai điện cực của stắcte ở chế độ hở mạch Để triệt tiêu tia phóng điện giữa hai điện cực, một tụ điện 0,02 µF được mắc giữa chúng, đồng thời giúp đèn khởi động nhanh.

Muốn đèn hoạt động phải kết nối bóng đèn với các phụ kiện như hình vẽ 9.3

Khi dòng điện chạy qua bộ đèn, điện thế giữa hai cực stắcte tạo ra hồ quang điện, khiến lưỡng kim nhiệt giản nở và nối kín mạch điện, từ đó dẫn dòng điện và làm nóng tim bóng đèn để phát xạ điện tử Sau đó, khi hiệu điện thế giữa hai cực stắcte bị triệt tiêu, lưỡng kim nhiệt co lại và ngắt dòng điện đột ngột Theo nguyên lý cảm ứng điện từ, hiệu điện thế tự cảm cao sẽ phát sinh và tác động lên các cực, làm đèn phát sáng Khi đèn đã sáng, hiệu điện thế giữa hai đầu đèn giảm xuống, không đủ để stắcte hoạt động trở lại Thời gian khởi động đèn khoảng 2 - 5 giây với điện áp định mức.

2 Thông số kỹ thuật các bộ phận mạch đèn Đèn huỳnh quang được cấu tạo từ nhiều bộ phận, mỗi bộ phận có một thông số đặc trưng và chức năng, nhiệm vụ riêng Dưới đây là các thông số kỹ thuật của các bộ phận trong đèn huỳnh quang:

- Đối với bóng đèn: các thông số kỹ thuật gồm có, quang thông (lumen), cường độ sáng (I), công suất P(W) vàhiệu suất (ŋ)

- Đối với ballast: thông số kỹ thuật là cấp điện áp U (V), công suất P(W)

- Đối với stắcte: thông số kỹ thuật là điện áp giãn nở U(V)

- Đối với các máng, chao, chụp: thông sốkỹ thuật là hệ số phản xạ

3 Cách kiểm tra các bộ phận

 Cách kiểm tra bóng đèn:

Sau một thời gian sử dụng, bóng đèn sẽ bị lão hóa, với hai đầu bóng thường xuất hiện màu đen Điều này dẫn đến việc bóng đèn không còn sáng hoặc cường độ sáng giảm đáng kể Khi bóng đèn già, cần thay thế bằng bóng mới để tránh hiện tượng nhấp nháy khi khởi động và bảo vệ sức khỏe mắt.

Hình 9.3: Sơ đồ đấu nối mạch đèn huỳnh quang

Hình 9.3: Stắcte 1-lưỡng kim nhiệt 2- điện cực

Để kiểm tra tình trạng tim đèn, bạn có thể sử dụng đồng hồ vạn năng ở thang đo điện trở X1 Chỉ cần đưa hai đầu que đo vào hai cực của tim đèn Nếu giá trị điện trở đo được khoảng vài Ôm, tim đèn vẫn hoạt động tốt; ngược lại, nếu không có giá trị điện trở, tim đèn đã bị đứt và cần thay thế.

Khi kiểm tra chấn lưu điện từ, chúng ta cần đo điện trở của cuộn dây, tương tự như cách kiểm tra tim bóng đèn Tuy nhiên, giá trị điện trở của cuộn chấn lưu thường lớn hơn rất nhiều so với tim bóng đèn.

Cần kiểm tra cách điện giữa cuộn dây và lõi thép cũng như giữa cuộn dây và vỏ chấn lưu Để thực hiện kiểm tra này, sử dụng Mê-ôm kế hoặc đồng hồ vạn năng ở thang đo điện trở X10K.

- Kiểm tra tụ điện xem đã bị đánh thủng hay chưa

Kiểm tra thanh lưỡng kim của stắcte là bước quan trọng để xác định tình trạng hoạt động Nếu lưỡng kim nhiệt ở trạng thái mở, điều này cho thấy stắcte vẫn còn tốt Ngược lại, nếu lưỡng kim nhiệt ở trạng thái đóng, có thể lưỡng kim đã bị dính và stắcte đã hỏng.

 Máng, chao: Máng và chao đèn giúp hội tụ ánh sáng Nếu máng và chao bị bụi bẩn thì phải sử dụng khăn mềm lau sạch.

4 Các dạng chao đèn thường dùng cho đèn huỳnh quang

- Trình bày được các dạng chao đèn huỳnh quang thông dụng

- Thể hiện thái độ nghiêm túc và tích cực trong giờ học

Chao đèn là phụ kiện quan trọng cho đèn huỳnh quang, giúp tăng cường ánh sáng và bảo vệ bóng đèn khỏi bụi bẩn Trên thị trường hiện nay có nhiều loại chao đèn huỳnh quang phổ biến.

Chao đèn đơn inox không có bảo vệ, như hình 9.4, là loại chao sử dụng cho một bóng đèn Chao được làm từ inox, mang lại khả năng hội tụ ánh sáng tốt và độ bền cao.

LẮP ĐẶT MẠCH ĐÈN HUỲNH QUANG

SỬA CHỮA MẠCH ĐÈN HUỲNH QUANG

LẮP MẠCH ĐIỆN ĐÈN CẦU TH ANG

LẮP MẠCH ĐIỆN ĐÈN TẦNG HẦM

Tiêu đề	Lắp Mạch Điện Chiếu Sáng Cơ Bản
Tác giả	Nguyễn Thị Mây, Nguyễn Thế Sơn, Định Văn Mười
Trường học	Trường Cao đẳng Cơ giới Ninh Bình
Chuyên ngành	Cấp thoát nước
Thể loại	Giáo trình
Năm xuất bản	2018
Thành phố	Ninh Bình

Định dạng
Số trang	38
Dung lượng	548,67 KB