TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Tính cấp thiết của đề tài
Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, chính trị, xã hội và bảo vệ môi trường Phát triển bền vững du lịch là cần thiết cho sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia và địa phương Mặc dù phát triển bền vững du lịch là yêu cầu thiết yếu, nhưng nó cũng là một nhiệm vụ phức tạp liên quan đến nhiều chủ thể như nhà nước, doanh nghiệp, du khách và cộng đồng địa phương Các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững bao gồm hệ thống luật lệ, chính sách, đầu tư cơ sở hạ tầng, lợi ích và trách nhiệm của doanh nghiệp, cùng với sự tham gia và lợi ích của cộng đồng cư dân tại điểm đến.
Đại hội IX của Đảng khẳng định tầm quan trọng của du lịch như một ngành kinh tế mũi nhọn, cần nâng cao chất lượng và hiệu quả thông qua việc khai thác lợi thế tự nhiên, văn hóa và lịch sử Nghị quyết số 36-NQ/TW cũng nhấn mạnh ưu tiên phát triển du lịch và dịch vụ biển, dựa trên tiềm năng tài nguyên du lịch phong phú của Việt Nam Đến năm 2019, doanh thu du lịch Việt Nam đạt 755.000 tỷ đồng (32,8 tỷ USD), gấp 560 lần so với năm 1990, trong đó khách quốc tế đóng góp 421.000 tỷ đồng (18,3 tỷ USD) và khách nội địa 334.000 tỷ đồng (14,5 tỷ USD), với tổng đóng góp vào GDP khoảng 10%.
Khánh Hòa, với vị trí địa lý thuận lợi và phong cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách nhờ vào sự phát triển đa dạng của các loại hình du lịch như du lịch biển đảo, văn hóa, lịch sử, và sinh thái Để nâng cao sức hút du lịch, địa phương đã chú trọng công tác quản lý nhà nước, quy hoạch, đầu tư, phát triển năng lực kinh doanh, cũng như tăng cường quảng bá du lịch và đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh môi trường Những nỗ lực này góp phần khẳng định vị thế của Khánh Hòa trong ngành du lịch miền Trung - Tây Nguyên và cả nước.
Khánh Hòa nổi bật với nhiều điểm du lịch hấp dẫn như Vinpearl Land, bãi biển Nha Trang, Viện Hải dương học, đảo Hòn Mun, Tháp Bà Ponagar và chùa Long Sơn Ngoài ra, các lễ hội văn hóa như Lễ hội Tháp Bà và Lễ hội Cầu ngư cũng thu hút du khách Với điều kiện tự nhiên và tiềm năng du lịch phong phú, Nha Trang đã trở thành điểm đến lý tưởng, thu hút 2,2 triệu lượt khách vào năm 2011 và không ngừng phát triển.
Năm 2019, tỉnh Khánh Hòa đón hơn 7 triệu lượt khách, với tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2011-2019 đạt 15,7% Trong đó, lượt khách nội địa tăng 8,89% và khách quốc tế tăng 29,87% Sự bùng nổ của các cơ sở kinh doanh du lịch đã góp phần quan trọng vào GRDP của tỉnh, với tỷ lệ thu nhập từ dịch vụ du lịch tăng từ 16,48% vào năm 2011.
Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, phát triển du lịch Khánh Hòa gần đây thiếu tính bền vững, đối mặt với nhiều thách thức như sự phát triển nhanh chóng của các cơ sở kinh doanh du lịch mà không chú trọng đến chất lượng dịch vụ, thiếu hụt lao động có trình độ chuyên môn cao, và vấn đề ô nhiễm môi trường Cơ cấu nguồn khách chưa đa dạng, với khách Trung Quốc từ 3% năm 2011 tăng gần 70% năm 2019, trong khi khách Tây Âu giảm từ 47% xuống còn 5% Địa bàn du lịch chưa được mở rộng, thiếu loại hình dịch vụ mới và mức chi tiêu bình quân thấp (không quá 1,5 triệu đồng/ngày/khách) Thời gian lưu trú trung bình của khách nội địa chỉ 2 ngày và quốc tế là 3 ngày Chiến lược phát triển thị trường khách chưa nhạy bén với biến động kinh doanh, và các công ty du lịch thiếu định hướng bền vững Thị trường khách quốc tế vẫn phụ thuộc vào một số thị trường lớn, với khách Trung Quốc tăng nhanh 92,27%, khách Nga 38,91% và Hàn Quốc 27,6% Các vấn đề văn hóa-xã hội và môi trường do phát triển du lịch gây ra chưa được kiểm soát tốt, dẫn đến tình trạng quá tải hạ tầng giao thông và các điểm du lịch.
Du lịch, được coi là ngành "Công nghiệp không khói-SI", đang phát triển nhanh chóng và đóng góp quan trọng vào nền kinh tế toàn cầu Với tiềm năng to lớn, du lịch ngày càng trở thành một trong những ngành kinh tế chủ chốt trên thế giới (Harris, 2000) Do đó, phát triển bền vững trong du lịch đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà khoa học và quản lý cả trong và ngoài nước, dẫn đến nhiều nghiên cứu liên quan đến vấn đề này Theo tác giả, các nghiên cứu về phát triển bền vững du lịch rất đa dạng, tập trung vào nhiều khía cạnh, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển có nhiều điểm tương đồng với Việt Nam như Urquhart (1998), Tosun (2001), UNWTO (2005), Amir và cộng sự (2014), Huang (2011), và Angelkova cùng các tác giả khác (2012).
Trong khi đó, một số nghiên cứu ở Việt Nam của Lưu Đức Hải và cộng sự (2001); Trần Tiến Dũng (2006); Nguyễn Đức Tuy (2014); Nguyễn Văn Hợp (2014)
Vũ Văn Đông (2014) và Lê Chí Công (2015) đã kế thừa các nghiên cứu quốc tế để thảo luận về phát triển bền vững du lịch, xác định tiêu chí đánh giá tính bền vững và đo lường mức độ bền vững cho từng loại hình du lịch Họ cũng đưa ra các giải pháp nhằm hỗ trợ sự phát triển bền vững cho ngành du lịch ở các địa phương khác nhau Các tác giả đã nhấn mạnh ba khía cạnh của tính bền vững trong phát triển du lịch: thứ nhất, khía cạnh kinh tế, tập trung vào nâng cao chất lượng dịch vụ và năng lực cạnh tranh của điểm đến; thứ hai, khía cạnh xã hội, đảm bảo giá trị cho cộng đồng địa phương mà không làm tổn hại đến lợi ích của thế hệ tương lai; và thứ ba, khía cạnh môi trường, chú trọng vào việc khai thác và bảo tồn tài nguyên du lịch.
Mặc dù phát triển bền vững du lịch đã thu hút sự chú ý tại Việt Nam trong thời gian gần đây, nhưng các nghiên cứu hàn lâm và thực nghiệm về vấn đề này vẫn còn hạn chế, thiếu những điểm nhấn quan trọng Các nghiên cứu hiện tại chủ yếu diễn ra ở các quốc gia phát triển, nơi có điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững Do đó, việc đánh giá tổng thể phát triển bền vững du lịch tại Việt Nam cần được thực hiện trên ba góc độ: kinh tế, xã hội và môi trường để có cái nhìn toàn diện hơn.
Luận án này áp dụng lý thuyết phát triển bền vững kết hợp với các phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng để làm rõ tính bền vững trong phát triển du lịch tại Khánh Hòa Nghiên cứu nhằm tìm ra giải pháp phát triển du lịch địa phương, phát huy lợi thế to lớn của ngành du lịch Khánh Hòa, đồng thời khắc phục các hạn chế hiện tại Đánh giá khách quan thực trạng phát triển du lịch tỉnh Khánh Hòa từ góc nhìn phát triển bền vững là nhiệm vụ cấp thiết và chiến lược cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Chính vì lý do đó, tác giả đã chọn đề tài “Phát triển bền vững du lịch tỉnh Khánh Hòa” cho Luận án của mình.
Mục tiêu nghiên cứu
Dựa trên khung lý thuyết về phát triển bền vững du lịch, bài viết phân tích thực trạng phát triển du lịch Khánh Hòa trong thời gian qua Từ đó, luận án đề xuất các định hướng và giải pháp đồng bộ nhằm thúc đẩy hoạt động du lịch tại Khánh Hòa trong tương lai, hướng tới sự bền vững.
Làm rõ bản chất, vai trò, nguyên tắc phát triển bền vững du lịch.
Xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá tính bền vững của du lịch Khánh Hòa theo góc độ kinh tế, xã hội và môi trường.
Phân tích thực trạng phát triển bền vững du lịch Khánh Hòa từ năm 2011 đến 2019 cho thấy sự phát triển kinh tế, xã hội và môi trường có những tiến bộ nhất định nhưng vẫn còn nhiều thách thức Để nâng cao hiệu quả và bền vững cho ngành du lịch, cần đề xuất các giải pháp như tăng cường quản lý tài nguyên, phát triển hạ tầng du lịch, và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường Những biện pháp này sẽ góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững cho du lịch Khánh Hòa trong tương lai.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận và thực trạng phát triển du lịch Khánh Hòa theo quan điểm bền vững.
Nghiên cứu này nhằm làm rõ thực trạng phát triển du lịch Khánh Hòa trong giai đoạn 2011-2019, đồng thời đưa ra tầm nhìn đến năm 2030 với trọng tâm là tính bền vững trong đánh giá và phân tích.
Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng nhằm giải quyết các mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra cụ thể:
Phương pháp nghiên cứu định tính được áp dụng để xây dựng các chỉ tiêu đánh giá thực trạng phát triển du lịch Khánh Hòa theo hướng bền vững và để xác định các chỉ tiêu đánh giá sự hài lòng của du khách.
Phương pháp nghiên cứu định lượng được áp dụng nhằm điều tra dữ liệu thực tế từ chuyên gia và khách du lịch, phân tích kết quả khảo sát dữ liệu sơ cấp bằng phần mềm SPSS và Excel Quá trình này bao gồm thống kê và phân tích hệ thống các dữ liệu sơ cấp, đồng thời đánh giá các hạn chế và nguyên nhân từ góc độ chuyên gia, cũng như xác định mức độ quan trọng và tính khả thi của các giải pháp được đề xuất.
Tổng quan các công trình nghiên cứu
1.5.1 Các nghiên cứu trên thế giới
Phát triển bền vững (PTBV), đặc biệt trong lĩnh vực du lịch, đang thu hút sự chú ý của các nhà khoa học và nhà quản lý Họ tập trung nghiên cứu các nguyên tắc, tiêu chí và hệ thống chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả của sự PTBV trong du lịch.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng phát triển bền vững (PTBV) tập trung vào ba khía cạnh chính: kinh tế, xã hội và môi trường Những khía cạnh này có mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau, và mục tiêu tổng thể của PTBV là đạt được sự ổn định lâu dài cho cả nền kinh tế và môi trường Để đạt được điều này, cần phải tích hợp và thừa nhận các mối quan tâm kinh tế, môi trường và xã hội trong quá trình ra quyết định.
“Basic Principles of Sustainable Development” của Harris (2000); “The Future Of
Sustainable development encompasses various theoretical frameworks, as highlighted by Ekins (2009), who explores its foundational principles Teodorescu (2012) examines the interconnections among the key pillars of sustainable development, emphasizing their integrated nature Furthermore, Thatcher (2014) provides insights into how sustainable development models relate to human factors and ergonomics, illustrating the importance of human-centric approaches Collectively, these works contribute to a comprehensive understanding of sustainable development, its definitions, and its practical applications.
Nghiên cứu xây dựng mục tiêu PTBV: Báo cáo nghiên cứu của Tổ chức du lịch thế giới (UNWTO) (2005) với chủ đề “Making Tourism More Sustainable: A
Hướng dẫn cho các nhà hoạch định chính sách đã đề ra 12 mục tiêu cụ thể cho chương trình phát triển bền vững du lịch, bao gồm: (1) Đảm bảo tính khả thi và cạnh tranh cho các điểm du lịch và doanh nghiệp để phát triển bền vững; (2) Tối đa hóa đóng góp của du lịch cho thịnh vượng kinh tế địa phương; (3) Tăng cường số lượng và chất lượng việc làm địa phương do du lịch tạo ra, không phân biệt đối xử; (4) Phân phối hợp lý các lợi ích kinh tế và xã hội từ du lịch trong cộng đồng, đặc biệt cho người nghèo; (5) Cung cấp trải nghiệm an toàn và thỏa mãn cho du khách, không phân biệt đối xử; (6) Tham gia và trao quyền cho cộng đồng địa phương trong việc lập kế hoạch và quản lý phát triển du lịch.
Để duy trì và nâng cao chất lượng cuộc sống trong cộng đồng địa phương, cần chú trọng đến cấu trúc xã hội và khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên, tiện nghi cũng như hệ thống hỗ trợ, đồng thời ngăn chặn mọi hình thức suy thoái và khai thác xã hội Việc tôn trọng và bảo tồn các di sản lịch sử, văn hóa, truyền thống và tính đặc trưng của cộng đồng cũng rất quan trọng Hơn nữa, cần duy trì và cải thiện chất lượng cảnh quan, cả ở đô thị và nông thôn, nhằm tránh sự suy thoái về mặt vật lý và hình ảnh của môi trường.
Việc bảo tồn các khu vực tự nhiên, môi trường sống và động vật hoang dã là rất quan trọng nhằm giảm thiểu thiệt hại cho hệ sinh thái Đồng thời, cần giảm thiểu việc sử dụng các nguồn tài nguyên khan hiếm và không tái tạo trong phát triển thiết bị và dịch vụ du lịch Hơn nữa, việc giảm ô nhiễm không khí, nước và đất đai, cũng như hạn chế chất thải từ doanh nghiệp du lịch và du khách là cần thiết để bảo vệ môi trường.
Các nghiên cứu đề cập đến các nguyên tắc PTBV: Đại diện cho nhóm này đó là nghiên cứu của Urquhart (1998) với chủ đề “The Sustainable Development of
Tourism in Africa” đã đưa ra 05 nguyên tắc chính để PTBV du lịch tại Châu Phi: (1)
Trong phát triển du lịch bền vững, cần xem xét tổng thể các yếu tố xã hội, kinh tế, công nghệ và sinh thái Chính sách ở tất cả các cấp đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý du lịch bền vững Tư duy dài hạn, ít nhất ba thế hệ trong tương lai, là cần thiết để cân bằng giữa tự nhiên và năng lực khai thác của con người Phát triển bền vững du lịch cần đáp ứng nhu cầu con người đồng thời đảm bảo tính toàn vẹn của hệ thống sinh thái Sự tham gia của cộng đồng địa phương và các bên liên quan khác là rất quan trọng trong quá trình phát triển du lịch.
Kế hoạch du lịch bền vững được xây dựng dựa trên 06 nguyên tắc chính: (1) Giảm thiểu tác động tiêu cực của du lịch đến môi trường nhằm duy trì sự bền vững sinh thái, đồng thời góp phần bảo tồn thông qua việc hỗ trợ tài chính cho các khu bảo tồn; (2) Bảo vệ lợi ích của cộng đồng địa phương và các thành viên trong cộng đồng để đạt được sự bền vững xã hội; (3) Bảo tồn văn hóa và phong tục truyền thống của các cộng đồng địa phương để đảm bảo tính bền vững văn hóa.
Để đảm bảo sự bền vững kinh tế trong phát triển du lịch, cần tối đa hóa lợi ích cho người dân địa phương Việc giáo dục và cung cấp thông tin cho cộng đồng là rất quan trọng, đồng thời kiểm soát địa phương cũng là một nguyên tắc cơ bản trong du lịch bền vững.
Nghiên cứu của Huang (2011) về "Good Practice in Sustainable Tourism" đã phát triển một hệ thống đo lường dựa trên các tiêu chí và chỉ số phổ biến, được chấp nhận rộng rãi trong thực hành du lịch bền vững Hệ thống này không chỉ giúp đánh giá hiệu quả mà còn góp phần vào công tác giám sát và báo cáo trong lĩnh vực du lịch bền vững Khung nghiên cứu mà tác giả xây dựng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các tiêu chí đánh giá sự phát triển bền vững trong ngành du lịch.
Bài viết đề cập đến 8 tiêu chí quan trọng cho phát triển du lịch bền vững, bao gồm: (1) Biến đổi khí hậu, năng lượng và hiệu quả tài nguyên; (2) Di sản thiên nhiên và văn hóa; (3) Đánh giá chất lượng, chứng nhận và xây dựng thương hiệu; (4) Quản lý chuỗi cung ứng bền vững cho doanh nghiệp vừa và nhỏ; (5) Quản lý điểm đến và quản trị tốt; (6) Vận tải và du lịch bền vững; (7) Mạng lưới tri thức, đào tạo và giáo dục; (8) Tiêu thụ bền vững, sản xuất và du lịch Nghiên cứu của Anna Torres và Saarinen (2014) mang tên “Using indicators to assess sustainable tourism development: a review” đã phân tích hệ thống việc lựa chọn và áp dụng các tiêu chí đánh giá phát triển bền vững trong du lịch từ các tác giả như McCool (2001), Chris và Sirakaya (2006), Moore và Polley (2007), McElroy (1998), Sanchez và Pulido (2008), Castellani và Sala.
(2010), Blancas và cộng sự (2010), đồng thời chỉ ra các thách thức trong sử dụng các chỉ tiêu này ở cấp độ địa phương.
Butler's (1999) study on "Sustainable Tourism: A State-of-the-Art Review" identifies three key factors influencing sustainable tourism development: (1) destination carrying capacity, (2) control over tourism overload, and (3) mass or conventional tourism Additionally, Tosun's (2001) research titled "Challenges of Sustainable Tourism" further explores these themes, highlighting the complexities involved in implementing sustainable practices within the tourism industry.
Bài viết “Phát triển ở Thế giới Đang phát triển: Trường hợp của Thổ Nhĩ Kỳ” nêu rõ những thách thức đối với phát triển bền vững du lịch tại các quốc gia đang phát triển, bao gồm ưu tiên chính sách kinh tế, cấu trúc hành chính công, vấn đề môi trường do thương mại hóa và hệ thống du lịch quốc tế Nghiên cứu của Angelkovaa (2012) cho thấy du lịch có ảnh hưởng lớn đến phát triển bền vững, với sự cần thiết phải tăng cường hợp tác giữa các công ty du lịch, điểm đến và các cơ quan nhà nước để giải quyết các thách thức và duy trì tính cạnh tranh Cơ hội cho phát triển bền vững du lịch phụ thuộc vào chất lượng môi trường, bảo tồn di sản thiên nhiên và văn hóa, cũng như các giá trị và nguồn lực khác Tính bền vững trong du lịch được định nghĩa là những hoạt động góp phần bảo vệ và thúc đẩy môi trường, thiên nhiên, các giá trị văn hóa và sự toàn vẹn của cộng đồng địa phương.
“Sustainable Tourism Development: A Study on Community Resilience for Rural Tourism in Malaysia” đã thảo luận khả năng phục hồi của các cộng đồng nông thôn ở
Malaysia đang áp dụng các quy hoạch phát triển bền vững (PTBV) trong lĩnh vực du lịch nông thôn nhằm cải thiện khả năng phục hồi của cộng đồng địa phương Nghiên cứu chỉ ra rằng PTBV du lịch nông thôn không chỉ nâng cao đời sống người dân mà còn cần có các chiến lược cụ thể để đảm bảo sự phát triển bền vững và duy trì sức mạnh của cộng đồng.
Cuối cùng, nghiên cứu của Ninerola và các cộng sự (2019) với chủ đề
Nghiên cứu "Tourism Research on Sustainability: A Bibliometric Analysis" chỉ ra rằng từ 1987 đến 2018, có 4647 bài báo về phát triển bền vững du lịch, nhấn mạnh những vấn đề thống nhất và chưa thống nhất trong đánh giá Một số tác giả cho rằng du lịch sinh thái đồng nghĩa với bền vững, nhưng cần lưu ý rằng nó không tự động bền vững mà phải đảm bảo hiệu quả kinh tế, môi trường và chấp nhận văn hóa xã hội Nghiên cứu khuyến nghị nên tiếp tục khám phá mối quan hệ giữa du lịch bền vững với đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, nhằm đáp ứng kỳ vọng của các bên liên quan và cung cấp bằng chứng thực nghiệm về kết quả của các chính sách ở cả cấp địa phương và quốc tế, từ đó nâng cao hiệu quả và tái sử dụng nguồn lực.
Đóng góp của luận án
Luận án đã đóng góp quan trọng về mặt lý luận bằng việc xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá tính bền vững của phát triển du lịch, đặc trưng cho một địa phương, dựa trên ba góc độ chính: kinh tế, xã hội và môi trường.
Để đánh giá mức độ phát triển bền vững của du lịch Khánh Hòa, cần áp dụng các phương pháp phân tích định lượng phù hợp, tập trung vào các khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường.
Sử dụng phương pháp phân tích định lượng nhằm đánh giá các hạn chế, nguyên nhân và thứ tự ưu tiên các giải pháp phù hợp.
Luận án đã có những đóng góp quan trọng về lý luận và thực tiễn trong phát triển du lịch Khánh Hòa theo hướng bền vững Cụ thể, luận án đã phân tích và đánh giá thực trạng phát triển du lịch tại Khánh Hòa từ góc độ kinh tế, xã hội và môi trường Bằng việc áp dụng mô hình HOLSAT, tác giả đã đánh giá mức độ hài lòng của du khách, từ đó củng cố nhận định về sự phát triển bền vững của du lịch trong khu vực Luận án còn sử dụng 34 chỉ tiêu để đánh giá tính bền vững của du lịch Khánh Hòa, đồng thời áp dụng phương pháp chuyên gia để xác định các nguyên nhân hạn chế và đề xuất 09 giải pháp nhằm phát triển du lịch bền vững trong tương lai Ngoài ra, tác giả đã đưa ra một số kiến nghị đối với cơ quan quản lý nhà nước và các đơn vị kinh doanh du lịch tại Khánh Hòa nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành du lịch.
Kết cấu của luận án
Chương 1: Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lý thuyết về phát triển bền vững du lịch
Chương 3: Thiết kế nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu
Chương 5: Một số giải pháp góp phần phát triển bền vững du lịch Khánh Hòa
Trong Chương 1, tác giả nhấn mạnh tính cấp thiết của nghiên cứu phát triển bền vững du lịch, đặc biệt là tại Việt Nam, nơi các nghiên cứu về vấn đề này còn hạn chế và thiếu chiều sâu Luận án đặt ra các mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ bản chất, vai trò và nguyên tắc của phát triển bền vững du lịch, xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá tính bền vững của du lịch Khánh Hòa, và phân tích thực trạng phát triển du lịch giai đoạn 2011-2019 Đối tượng nghiên cứu tập trung vào lý luận và thực trạng phát triển du lịch Khánh Hòa với tầm nhìn đến năm 2030, sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng Tác giả cũng tổng hợp các nghiên cứu trước đây về phát triển bền vững du lịch trong và ngoài nước, chỉ ra những khoảng trống cần được giải quyết để thúc đẩy du lịch Khánh Hòa theo hướng bền vững Cuối cùng, chương này trình bày cấu trúc của luận án với 5 chương chính, từ tổng quan nghiên cứu đến các giải pháp phát triển bền vững du lịch Khánh Hòa.
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH
Một số khái niệm liên quan phát triển bền vững du lịch
Theo UNWTO (2002), du lịch được định nghĩa là tất cả các hoạt động của những người tạm trú với mục đích tham quan, khám phá, trải nghiệm, nghỉ ngơi, giải trí và thư giãn Thời gian du lịch không vượt quá một năm và diễn ra bên ngoài môi trường sống định cư, nhưng không bao gồm những chuyến đi có mục đích kiếm tiền.
Theo Luật Du lịch năm 2017, du lịch được định nghĩa là các hoạt động liên quan đến việc di chuyển của con người ra khỏi nơi cư trú chính trong thời gian không quá một năm Mục đích của du lịch bao gồm tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí, tìm hiểu và khám phá tài nguyên du lịch, cũng như kết hợp với các mục đích hợp pháp khác.
Thuật ngữ “PTBV” (Phát triển bền vững) lần đầu tiên được giới thiệu vào năm 1980 trong ấn phẩm Chiến lược bảo tồn Thế giới của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) Nội dung chính của thuật ngữ này nhấn mạnh rằng sự phát triển của nhân loại không chỉ nên tập trung vào phát triển kinh tế mà còn cần phải tôn trọng các nhu cầu thiết yếu của xã hội và xem xét tác động đến môi trường sinh thái.
Khái niệm phát triển bền vững (PTBV) được phổ biến rộng rãi từ năm 1987 thông qua Báo cáo Brundtland, hay còn gọi là Báo cáo Our Common Future, do Ủy ban Thế giới về môi trường và phát triển (WCED) công bố Báo cáo định nghĩa PTBV là sự phát triển có khả năng đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai.
Năm 1989, Nghị quyết 44/228 của Đại hội đồng Liên hiệp quốc đã đặt nền tảng cho Hội nghị về môi trường và phát triển Đến năm 1992, Hội nghị thượng đỉnh về Trái Đất tại Rio de Janeiro, Brazil, với sự tham gia của hơn 200 quốc gia và các tổ chức phi chính phủ, đã thống nhất các nguyên tắc cơ bản và phát động Chương trình Nghị sự 21 (Agenda 21) nhằm thúc đẩy phát triển bền vững Tại hội nghị, bản Tuyên ngôn Rio về môi trường và phát triển cùng nhiều văn kiện quan trọng như hiệp định về đa dạng sinh học và khung hiệp định về biến đổi khí hậu đã được thông qua Chương trình Nghị sự 21 đã trở thành chiến lược phát triển toàn cầu trong thế kỷ XXI, đồng thời kết hợp với “Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ” tập trung vào các vấn đề như xóa đói, giáo dục, bình đẳng giới, sức khỏe trẻ em và bảo vệ môi trường.
Năm 2002, Hội nghị thượng đỉnh Thế giới về phát triển bền vững tại Johannesburg, Nam Phi đã đánh giá những thành tựu trong 10 năm qua theo Tuyên ngôn Rio và Chương trình Nghị sự 21 Hội nghị xác định các mục tiêu ưu tiên như xóa nghèo đói, phát triển sản phẩm tái sinh và bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên Ngoài ra, hội nghị cũng thảo luận về toàn cầu hóa liên quan đến sức khỏe và phát triển, với cam kết của các quốc gia xây dựng chiến lược phát triển bền vững trước năm 2005.
Theo Luật Bảo vệ môi trường (2014), phát triển bền vững (PTBV) là việc đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không gây tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai Điều này đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ và hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, bảo đảm tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường.
2.1.3 Mối quan hệ giữa du lịch và phát triển bền vững
Du lịch đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bền vững (PTBV) và đối mặt với nhiều thách thức Ngành du lịch không chỉ có sự tăng trưởng mạnh mẽ mà còn đóng góp đáng kể vào nền kinh tế của nhiều quốc gia và điểm đến Hơn nữa, du lịch tạo ra mối quan hệ đặc biệt giữa du khách, ngành công nghiệp, môi trường và cộng đồng địa phương, từ đó ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của các khu vực này.
Mối quan hệ đặc biệt giữa du lịch và phát triển bền vững (PTBV) xuất phát từ việc người tiêu dùng du lịch chủ động tìm kiếm các sản phẩm và nhà sản xuất Điều này tạo ra ba khía cạnh quan trọng và độc đáo trong mối quan hệ này, nhấn mạnh sự tương tác tích cực giữa du khách và ngành du lịch.
Du lịch, với bản chất là một ngành dịch vụ, phụ thuộc vào việc cung cấp trải nghiệm tại các địa điểm mới, do đó, nó bao gồm sự tương tác đáng kể giữa du khách, cộng đồng địa phương và môi trường xung quanh.
Du lịch giúp nâng cao nhận thức của du khách và nhà cung cấp sản phẩm về các vấn đề môi trường cũng như sự khác biệt giữa các quốc gia và nền văn hóa Sự trải nghiệm này không chỉ ảnh hưởng đến thái độ và mối quan tâm của họ đối với các vấn đề bền vững trong suốt hành trình du lịch mà còn kéo dài trong cả cuộc sống hàng ngày của họ.
Ngành du lịch chủ yếu phụ thuộc vào nhu cầu của du khách muốn khám phá môi trường tự nhiên nguyên vẹn, các khu vực hấp dẫn, cũng như trải nghiệm văn hóa và lịch sử đích thực Sự ấm áp và lòng hiếu khách từ nhà cung cấp dịch vụ du lịch tại các điểm đến cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút du khách.
2.1.4 Phát triển bền vững du lịch
Du lịch bền vững, theo định nghĩa của UNWTO (1992), là việc phát triển các hoạt động du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu hiện tại của khách du lịch và cộng đồng địa phương, đồng thời bảo tồn và phát huy các nguồn tài nguyên cho sự phát triển du lịch trong tương lai Mô hình này yêu cầu quản lý tài nguyên một cách hợp lý để thỏa mãn các nhu cầu kinh tế, xã hội và thẩm mỹ của con người, trong khi vẫn duy trì sự toàn vẹn văn hóa, đa dạng sinh học, và phát triển các hệ sinh thái cùng hệ thống hỗ trợ cuộc sống.
Theo Butler (1993), phát triển bền vững trong du lịch là quá trình phát triển và duy trì trong một không gian và thời gian nhất định, nơi có sự hiện diện của cộng đồng và môi trường Sự phát triển này cần đảm bảo không làm giảm khả năng thích ứng của con người với môi trường, đồng thời ngăn chặn những tác động tiêu cực đối với sự phát triển lâu dài Quan điểm này đã nhận được sự đồng thuận cao từ nhiều tác giả khác như Murphy (1994) và Mowforth cùng Munt (1998).
Du lịch bền vững được định nghĩa bởi Hội đồng Du lịch và Lữ hành quốc tế vào năm 1996 là việc đáp ứng nhu cầu của du khách và các vùng du lịch hiện tại, đồng thời bảo đảm khả năng đáp ứng nhu cầu cho các thế hệ du lịch trong tương lai.