Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com MụC LụC tóm tắt đề tài 3 Mở ĐầU .4 3 Chơng 1. Một số vấn đề chung về lao động trẻ em và vai trò của pháp luật lao động đối với việc bảo vệ lao động trẻ em .8 1.1. Lao động trẻ em - một loại lao động đặc thù 8 1.1.1. Khái niệm trẻ em 8 1.1.2. Khái niệm lao động trẻ em .9 1.2. Các yếu tố ảnh hởng đến lao động trẻ em .11 1.2.1. Các quan niệm truyền thống .11 1.2.2. Sự phát triển kinh tế 11 1.2.3. Giáo dục và các yếu tố khác .13 1.3. Vai trò của pháp luật lao động đối với việc bảo vệ lao động trẻ em .15 1.3.1. Pháp luật lao động là hành lang pháp lý vững chắc bảo vệ trẻ em trong quan hệ lao động 15 1.3.2. Pháp luật lao động tạo sự công bằng trong việc bảo vệ lao động trẻ em .16 1.3.3. Pháp luật lao động hình thành ý thức xã hội về việc bảo vệ lao động trẻ em .17 Chơng 2. Quy định của pháp luật lao động về lao động trẻ em .18 2.1. Lịch sử quy định của pháp luật lao động về lao động trẻ em 18 2.1.1. Giai đoạn từ năm 1975 đến năm 1994 18 2.1.2. Giai đoạn sau khi có Bộ luật lao động (từ năm 1994 đến nay) . 19 2.2. Quy định hiện hành của pháp luật lao động về lao động trẻ em 20 2.2.1. Quy định về việc làm và học nghề đối với lao động trẻ em 20 2.2.2. Quy định về tuyển dụng lao động đối với lao động trẻ em .25 Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com 2.2.3. Quy định về điều kiện lao động và sử dụng lao động trẻ em 26 2.2.4. Quy định về xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp liên quan đến lao động trẻ em 36 Chơng 3. Tình hình thực hiện và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của pháp luật lao động trong việc bảo vệ lao động trẻ em .39 3.1. Tình hình thực hiện pháp luật lao động về lao động trẻ em .39 3.1.1. Kết quả đạt đợc trong quá trình thực hiện pháp luật lao động về lao động trẻ em .39 3.1.2. Những tồn tại trong quá trình thực hiện pháp luật lao động về lao động trẻ em ở nớc ta .42 3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của pháp luật lao động về lao động trẻ em .46 3.2.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật lao động hiện hành về lao động trẻ em 46 3.2.2. Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật lao động trẻ em .48 3.2.3. Một số giải pháp khác .49 KếT LUậN 50 DANH MụC TàI LIệU THAM KHảO .51 PHụ LụC 56 Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com TóM TắT Đề TàI Hình ảnh những trẻ em để tuổi thơ chìm trong biết bao công việc nặng nhọc hằng ngày từ các cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ ăn uống, làng nghề truyền thống .đến việc kiếm sống lang thang trên đờng phố đã và đang là vấn đề đợc toàn xã hội quan tâm. Mong muốn góp thêm tiếng nói vào hồi chuông cảnh tỉnh xã hội, đánh thức lơng tâm, danh dự và trách nhiệm của mỗi con ngời chúng ta về việc bảo vệ trẻ em những mầm non tơng lai của đất nớc là mục tiêu để tác giả nghiên cứu đề tài Pháp luật lao động với việc bảo vệ lao động trẻ em . Ngoài các phần: mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, phần nội dung của đề tài bao gồm 3 chơng. Trong đó, chơng 1 góp phần xây dựng hệ thống các khái niệm về trẻ em, lao động trẻ em; các yếu tố ảnh hởng đến lao động trẻ em; xác định vai trò pháp luật lao động đối với việc bảo vệ lao động trẻ em. Hệ thống hóa các quy định của pháp luật lao động hiện hành về lao động trẻ em, trên cơ sở có sự so sánh với pháp luật quốc tế và pháp luật lao động của một số quốc gia trên thế giới là nội dung đ- ợc đề cập trong chơng 2 của đề tài. Chơng 3 đợc coi là một trong những đóng góp quan trọng của đề tài khi tác giả chỉ ra thực trạng của những quy định của pháp luật về lao động trẻ em đồng thời đa ra những giải pháp khắc phục những hạn chế, tồn tại của các quy định đó nhằm đề ra biện pháp bảo vệ lao động trẻ em có hiệu quả. Với kết cấu rõ ràng, ngôn ngữ đợc viết một cách đơn giản và mạch lạc, đề tài giúp ngời đọc tiếp cận vấn đề một cách nhanh chóng, là tiền đề để nghiên cứu những vấn đề chuyên sâu hơn về lao động trẻ em, đa ra những giải pháp hiệu quả nhằm bảo vệ lao động trẻ em, nhất là khi đất nớc đang có sự vận động mạnh mẽ của nền kinh tế, xã hội và có tốc độ đô thị hoá mạnh nh hiện nay. Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com Mở ĐầU 1. Tính cấp thiết của đề tài Báo cáo của Tổ chức Save the Children (Cứu vớt trẻ em) cho biết hiện nay trên thế giới có 218 triệu trẻ em phải lao động, trong đó 126 triệu em làm việc trong những điều kiện nguy hiểm và 8,5 triệu em lao động nh nô lệ 1 .Tình trạng trẻ em lao động đang ngày càng diễn biến phức tạp trên thế giới. Tại Việt Nam, vấn đề này cũng đang gây xôn xao d luận. Tháng 11/2007 d luận cả nớc đã bất bình về việc ngay giữa thủ đô Hà Nội, một bé gái hơn 10 năm trời bị bóc lột và hành hạ không khác gì kẻ nô lệ thời Trung cổ. Đến lúc này, một loạt các động thái để thể hiện trách nhiệm mới đợc đề cập đến. Vụ việc này đã nh một hồi chuông cảnh tỉnh chúng ta về vấn đề trẻ em đang từng ngày, từng giờ bị bóc lột sức lao động, bị xâm phạm quyền trẻ em. Nỗi đau về thể xác của em gái nhỏ đáng thơng kia rồi cũng qua đi. Nhng hồi ức đau đớn về những tháng ngày em phải chịu đày đọa sẽ còn là nỗi ám ảnh khiếp sợ khó có thể nguôi ngoai. Trong thời gian qua, Nhà nớc đã ban hành nhiều văn bản pháp luật nhằm bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em, coi trẻ em là tơng lai của đất n- ớc. Pháp luật, trong đó có pháp luật lao động đã góp phần tạo nên hệ thống các quy tắc căn bản nhằm trợ giúp và bảo vệ trẻ em trong lao động. Việc nghiên cứu các quy định của pháp luật lao động về việc bảo vệ trẻ em là một vấn đề cần thiết nhằm giải thích, chuyển tải các quy định vào cuộc sống đồng thời tìm hiểu rõ thực trạng của pháp luật lao động về bảo vệ trẻ em để góp phần ngày càng hoàn thiện hệ thống pháp luật lao động nói chung. Xuất phát từ vấn đề đó em đã chọn đề Pháp 1 Nhức nhối nạn lạm dụng lao động trẻ em, Trung việt, cập nhật 13/02/2008 http://vneconomy.vn/?home=detail&page=category&cat_name=99&id=790d1ad63cd3ef Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com luật lao động với việc bảo vệ lao động trẻ em làm đề tài nghiên cứu khoa học. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Nghiên cứu vấn đề trẻ em và lao động trẻ em là một vấn đề có tính cấp thiết cả về lý luận cũng nh thực tiễn. Tuy nhiên, số lợng các bài viết, công trình nghiên cứu khoa học về vấn đề này lại không nhiều. Và đặc biệt tài liệu nghiên cứu về lao động trẻ em nhìn từ góc độ pháp luật là không nhiều. Có một số tài liệu nghiên cứu nh: Vấn đề lao động trẻ em, Vũ Ngọc Bình, nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 2002; Quyền trẻ em trong pháp luật Việt Nam, Vụ pháp luật hình sự hành chính, nhà xuất bản T pháp, Hà Nội, 2005; Vấn đề lao động trẻ em - Thực trạng và giải pháp, BS. Nguyễn Trọng An, Phó vụ trởng Vụ Trẻ em, Bộ Lao động Thơng binh và Xã hội, 2007. Khác với các tài liệu nghiên cứu trên, hầu hết chỉ đa ra các số liệu đánh giá thực trạng vấn đề lao động trẻ em và liệt kê các quy định hiện hành của pháp luật lao động điều chỉnh quan hệ lao động trẻ em, đề tài đã đa ra nhận xét, đánh giá những quy định này để từ đó kiến nghị các giải pháp phù hợp. 3. Phạm vi nghiên cứu đề tài Lao động trẻ em là một vấn đề phức tạp, đề cập đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội nh: văn hoá, giáo dục, y tế . Mỗi lĩnh vực khác nhau có cách nhìn, cách nghiên cứu khác nhau về vấn đề này. ở đây, đề tài chỉ nghiên cứu đến những vấn đề pháp luật điều chỉnh quan hệ lao động trẻ em ở Việt Nam, trong đó có đề cập đến quy định pháp luật quốc tế và một số quy định mang tính so sánh của một số nớc trên thế giới. Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com 4. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu đề tài là góp phần xây dựng hệ thống các khái niệm về trẻ em, lao động trẻ em; xác định vai trò của lao động trẻ em trong hệ thống quan hệ lao động và trong xã hội; chỉ ra thực trạng của những quy định của pháp luật về lao động trẻ em đồng thời đa ra những giải pháp khắc phục những hạn chế, tồn tại của các quy định đó nhằm đề ra biện pháp bảo vệ lao động trẻ em. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đợc các mục đích trên, tác giả đề tài đặt ra những nhiệm vụ cụ thể sau: - Làm rõ các khái niệm có liên quan. Nh: khái niệm trẻ em, lao động trẻ em; các yếu tố ảnh hởng đến lao động trẻ em . - Phân tích các quy định của pháp luật hiện hành, trên cơ sở so sánh với quy định của pháp luật quốc tế và pháp luật nớc ngoài, để thấy đợc điểm phù hợp và bất cập của các quy định về lao động trẻ em ở nớc ta hiện nay. - Trên cơ sở giải quyết các vấn đề lý luận, và đánh giá các quy định của pháp luật lao động hiện hành, đa ra giải pháp nhằm đảm bảo cho việc thực hiện các quy định pháp luật lao động trẻ em một cách có hiệu quả. 6. Phơng pháp nghiên cứu Đề tài đợc nghiên cứu bằng các phơng pháp nh : phơng pháp so sánh, phân tích, tổng hợp, kết hợp với phơng pháp thống kê, phơng pháp hồi cứu các tài liệu, .Việc sử dụng các phơng pháp này đã giúp tác giả xem xét vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, trên cơ sở đó có cách nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện và sâu sắc. Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com 7. Những đóng góp của đề tài Đề tài góp phần xây dựng hệ thống các khái niệm, quan điểm và các vấn đề lý luận về lao động trẻ em, bảo vệ lao động trẻ em bằng pháp luật lao động. Đề tài cũng góp phần hệ thống và phân tích khoa học các quy định chủ yếu của pháp luật lao động về lao động trẻ em và tìm hiểu thực trạng của việc áp dụng các quy định đó trong thực tế. Ngoài ra, đề tài còn đa ra kết quả so sánh một số quy định của pháp luật Việt Nam với quy định của pháp luật quốc tế và quy định của một số quốc gia trên thế giới. Qua đó đề tài đã góp một tiếng nói chung nhằm bảo vệ trẻ em thế hệ mầm non tơng lai của đất nớc. 8. Kết cấu đề tài Ngoài các phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phần nội dung của đề tài gồm các phần sau: Chơng 1. Một số vấn đề chung về lao động trẻ em và vai trò của pháp luật lao động đối với việc bảo vệ lao động trẻ em Chơng 2. Quy định của pháp luật lao động về lao động trẻ em Chơng 3. Tình hình thực hiện và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của pháp luật lao động trong việc bảo vệ lao động trẻ em Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com Chơng 1 MộT Số VấN Đề CHUNG Về LAO ĐộNG TRẻ EM Và VAI TRò CủA PHáP LUậT LAO ĐộNG ĐốI VớI VIệC BảO Vệ LAO ĐộNG TRẻ EM 1.1. Lao động trẻ em - một loại lao động đặc thù 1.1.1. Khái niệm trẻ em Vấn đề trẻ em trên thế giới đang đợc cộng đồng nhân loại quan tâm ngày càng nhiều hơn trong vài thập kỷ qua. Đã có những cam kết cấp toàn cầu và những cố gắng bớc đầu đợc thực hiện để đem lại cho trẻ em một tơng lai tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, để đa ra một khái niệm hoàn chỉnh về trẻ em lại là một điều không đơn giản, bởi hệ thống chính trị, nền văn hóa và hoàn cảnh sống của các quốc gia khác nhau, nên khái niệm trẻ em ở mỗi quốc gia cũng đợc hiểu không giống nhau. Chính vì thế, Công ớc quốc tế về quyền trẻ em năm 1989 chỉ đa ra ngỡng độ tuổi cao nhất là 18 tuổi để xác định tuổi của trẻ em: Trẻ em là những ng ời dới 18 tuổi, trừ trờng hợp luật pháp áp dụng với trẻ em đó quy định tuổi trởng thành niên sớm hơn . Hay trong Điều 2 Công ớc số 182 về loại bỏ những hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất (gọi tắt là Công ớc số 182) cũng có quy định: Vì mục đích của Công ớc này, thuật ngữ trẻ em sẽ đ ợc áp dụng cho tất cả những ai dới 18 tuổi . Việt Nam là quốc gia đầu tiên của Châu á và là quốc gia thứ 2 trên thế giới tham gia Công ớc quốc tế về quyền trẻ em vào năm 1990. Theo đó, Điều 1 Luật bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em 2004 đã quy định: Trẻ em quy định trong Luật này là công dân Việt Nam dới mời sáu tuổi . Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com 1.1.2. Khái niệm lao động trẻ em Lao động trẻ em (child labour) là cả một vấn đề rộng lớn và phức tạp, tồn tại từ trớc tới nay trong xã hội loài ngời. Pháp luật quốc tế không đa ra một khái niệm thống nhất về lao động trẻ em, mà chỉ đa ra những hình thức lao động trẻ em tồi tệ quy định trong Công ớc số 182 của ILO. Tuy nhiên, theo khái niệm trẻ em đợc quy định trong Công ớc quốc tế về quyền trẻ em năm 1989, có thể hiểu Lao động trẻ em là ng ời lao động cha đủ 18 tuổi trừ trờng hợp luật pháp áp dụng với trẻ em đó quy định tuổi trởng thành niên sớm hơn. ở Trung Quốc, Bộ luật lao động nớc Cộng hòa dân chủ nhân dân Trung Hoa không đa ra khái niệm lao động trẻ em mà chỉ đa ra khái niệm về lao động cha thành niên: Lao động ch a thành niên là ngời lao động từ đủ 16 tuổi nhng cha tròn 18 tuổi ( Điều 58 Bộ luật lao động Trung Quốc). Độ tuổi lao động giới hạn mà pháp luật Trung Quốc quy định cao hơn so với độ tuổi lao động đợc quy định trong Công ớc số138 về tuổi tối thiểu làm việc năm 1973 của ILO 2 . Luật lao động Việt Nam cũng không đa ra định nghĩa về lao động trẻ em mà chỉ có khái niệm về lao động cha thành niên. Theo quy định tại Điều 6 Bộ luật lao động (sửa đổi, bổ sung 2002) 3 : Ng ời lao động là ngời ít nhất đủ 15 tuổi, có khả năng giao kết hợp đồng lao động . Ngoài ra, Điều 119 BLLĐ cũng có quy định Lao động ch a thành niên là ngời lao động dới 18 tuổi . So với quy định về độ tuổi của trẻ em Việt Nam trong Luật chăm sóc, 2 Theo Công ớc 138, độ tuổi lao động tối thiểu đợc quy định ở trong pháp luật quốc gia không đợc dới 15 tuổi hay không đợc thấp hơn độ tuổi giáo dục bắt buộc. 3 Bộ luật lao động năm 1994 và Bộ luật lao động sửa đổi bổ sung các năm 2002, 2006, 2007 sau đây đều gọi chung là Bộ luật lao động (BLLĐ) Website: http://tailieunhanh.com Email: admin@tailieunhanh.com bảo vệ và giáo dục trẻ em năm 2004 thì ngời lao động dới 16 tuổi có đầy đủ quyền và bổn phận của trẻ em, đợc pháp luật tôn trọng và bảo vệ. Nh vậy, mặc dù quy định và áp dụng chung cho ngời dới 18 tuổi, các quy định của pháp luật lao động về ngời lao động cha thành niên vẫn có ý nghĩa bảo vệ các quyền trẻ em. Nói cách khác, pháp luật Việt Nam đã bao hàm lao động trẻ em trong khái niệm lao động ch a thành niên nhằm tạo ra sự bảo vệ chung đối với những ngời cha có năng lực pháp luật và năng lực hành vi toàn diện. Các kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ em là lực lợng lao động đặc thù do các yếu tố sau: Thứ nhất, lao động trẻ em là ngời còn cha đến tuổi trởng thành, thể lực, trí lực cha phát triển toàn diện. Vì thế khả năng chịu đựng trong điều kiện lao động nguy hiểm, nặng nhọc, độc hại còn kém; các em cha thể tự bảo vệ đợc chính mình. Thứ hai, trẻ em thờng cha có sự định hình về nhân cách, dễ thay đổi và chịu ảnh hởng của môi trờng xung quanh. Trong môi trờng có những tác động tích cực về giáo dục, ngời lao động sẽ có nhân cách tốt. Ngợc lại, làm việc trong một môi trờng có những tác nhân tiêu cực, nhân cách của họ rất dễ chuyển biến theo chiều hớng tiêu cực. Thứ ba, lao động trẻ em là ngời dễ bị lợi dụng, dễ bị bóc lột vì thiếu kiến thức xã hội, thiếu kinh nghiệm sống, trong những trờng hợp đặc biệt trẻ em còn cần đến sự giám hộ hoặc đại diện hợp pháp của một ngời khác để đảm bảo việc tham gia các quan hệ pháp luật, trong đó có quan hệ pháp luật lao động. . chung về lao động trẻ em và vai trò của pháp luật lao động đối với việc bảo vệ lao động trẻ em Chơng 2. Quy định của pháp luật lao động về lao động trẻ em Chơng. niệm về trẻ em, lao động trẻ em; các yếu tố ảnh hởng đến lao động trẻ em; xác định vai trò pháp luật lao động đối với việc bảo vệ lao động trẻ em. Hệ thống