Mô tả giải pháp kỹ thuật
KHÁI QUÁT VỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH HƠP
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới giáo dục nhấn mạnh việc hiện đại hóa phương pháp dạy và học, khuyến khích tính chủ động, sáng tạo của người học và chuyển từ hình thức học tập truyền thống sang các phương pháp đa dạng, bao gồm hoạt động xã hội và nghiên cứu khoa học Để thực hiện đổi mới căn bản giáo dục, cần nhận thức đúng về phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực người học, chuyển từ việc truyền thụ kiến thức một chiều sang dạy cách học và vận dụng kiến thức Việc tăng cường học tập nhóm và cải thiện quan hệ giữa giáo viên và học sinh cũng rất quan trọng để phát triển năng lực xã hội, đồng thời tích hợp các chủ đề liên môn để giải quyết các vấn đề phức tạp.
Cần khuyến khích tính tích cực, tự giác và chủ động của người học để phát triển năng lực tự học thông qua việc sử dụng sách giáo khoa, ghi chép và tìm kiếm thông tin Điều này giúp hình thành các phẩm chất linh hoạt, độc lập và sáng tạo trong tư duy Các phương pháp dạy học cần được lựa chọn linh hoạt, nhưng vẫn phải tuân thủ nguyên tắc rằng học sinh tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức dưới sự tổ chức và hướng dẫn của giáo viên.
Việc áp dụng phương pháp dạy học cần phù hợp với các hình thức tổ chức giảng dạy khác nhau Tùy vào mục tiêu, nội dung, đối tượng học sinh và điều kiện cụ thể, có thể lựa chọn các hình thức tổ chức như học cá nhân, học nhóm, học trong lớp hoặc học ngoài lớp để đạt hiệu quả tối ưu trong quá trình học tập.
Tài liệu tập huấn của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh rằng việc dạy học Ngữ văn cần phải theo hướng phát triển năng lực học sinh thông qua tổ chức dạy học tích hợp Quá trình này lấy học sinh làm trung tâm, cho phép các em kết hợp kiến thức và kỹ năng từ nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết các nhiệm vụ học tập Dạy học tích hợp trong môn Ngữ văn bao gồm việc kết hợp các nội dung của văn học, tiếng Việt và làm văn, giúp học sinh nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt trong việc tiếp nhận và tạo lập các loại văn bản khác nhau.
Chương trình Ngữ văn THCS áp dụng quan điểm tích hợp, coi đây là nguyên tắc chỉ đạo trong tổ chức nội dung, biên soạn SGK và phương pháp giảng dạy Môn Ngữ văn cho phép thực hiện tích hợp tự nhiên, vì văn học là nghệ thuật ngôn từ, đòi hỏi tiếp xúc với ngôn ngữ Ba nội dung chính: văn học, tiếng Việt và tập làm văn đều xoay quanh mục tiêu hình thành năng lực sử dụng tiếng Việt cho học sinh, đặc biệt là bốn kỹ năng nghe, đọc, nói, viết Quan điểm tích hợp thúc đẩy sự phối hợp giữa các phân môn, từ đó nâng cao khả năng phân tích, đánh giá và cảm thụ văn học nghệ thuật Nội dung dạy học gắn kết giữa kiến thức và kỹ năng, giúp củng cố và khắc sâu kiến thức tiếng Việt qua việc dạy văn Các văn bản trong chương trình được lựa chọn theo hệ thống kiểu loại, tạo điều kiện thuận lợi cho việc khai thác kiến thức và kỹ năng Hệ thống câu hỏi và bài tập không chỉ giúp học sinh nắm bắt kiến thức mà còn nâng cao năng lực cảm nhận các văn bản trong và ngoài chương trình.
Chương trình và sách giáo khoa Ngữ văn thể hiện tính tích hợp qua mối liên hệ giữa kiến thức sách vở và thực tiễn đời sống, đặc biệt là qua việc nghiên cứu các văn bản văn học, văn bản nhật dụng và văn bản hành chính Sự liên thông này không chỉ giữa kiến thức và kỹ năng môn Ngữ văn với các môn học thuộc ngành khoa học xã hội nhân văn mà còn với các lĩnh vực khác, giúp học sinh phát triển kiến thức và kỹ năng thực hành toàn diện Điều này góp phần vào việc giáo dục đạo đức công dân, kỹ năng sống và hiểu biết xã hội, cho thấy tích hợp trong môn Ngữ văn không chỉ là sự kết hợp kiến thức và kỹ năng về tiếng Việt và văn học mà còn là sự liên ngành cần thiết.
Để đạt được mục tiêu trong môn Ngữ văn, học sinh cần vận dụng tổng hợp kiến thức về ngôn ngữ, văn hóa, văn học, lịch sử, địa lý, phong tục, cũng như kinh nghiệm sống của bản thân Việc này không chỉ giúp học sinh đọc hiểu tác phẩm văn học mà còn tạo lập các văn bản theo nhiều phương thức biểu đạt khác nhau, thể hiện rõ nhiệm vụ cá thể hóa người học trong quá trình giáo dục.
Quan điểm dạy học tích hợp gắn liền với dạy học phân hóa, trong đó phân hóa giúp chia HS thành các nhóm phù hợp với đặc điểm tâm lý và khả năng học tập của từng em Trong môn Ngữ văn, dạy học phân hóa khuyến khích HS bộc lộ thế mạnh và sở thích cá nhân thông qua các hoạt động thảo luận nhóm và tìm tòi cá nhân Quá trình này không chỉ phát triển năng lực của từng HS mà còn tạo nền tảng kiến thức, kỹ năng và phương pháp học tập, giúp HS đối mặt với các thử thách trong học tập và cuộc sống.
THỰC HIỆN ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN
Trong những năm qua, trường THCS Hàn Thuyên đã thực hiện tốt các hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo chỉ đạo của Sở Giáo dục-Đào tạo tỉnh Nam Định, đặc biệt từ khi triển khai chương trình sách giáo khoa mới năm 2002 Nhà trường đã chú trọng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh thông qua việc đổi mới nội dung dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và tổ chức các hoạt động nội, ngoại khóa đa dạng, thu hút sự quan tâm của giáo viên và học sinh Bên cạnh việc truyền thụ tri thức, nhà trường còn chú trọng giáo dục đạo đức, rèn luyện kỹ năng sống và thực hành pháp luật, giúp học sinh vận dụng kiến thức liên môn vào giải quyết vấn đề thực tiễn Các hoạt động giáo dục ngoài giờ và trải nghiệm sáng tạo được tổ chức phù hợp với đối tượng học sinh, tạo ra môi trường học tập lành mạnh và bổ ích.
Tổ Văn-Sử luôn đổi mới các hoạt động chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy và học Các giáo viên nắm vững định hướng đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn, tập trung vào phát triển năng lực học sinh thông qua dạy học đọc hiểu và dạy học tích hợp.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trình bày một ví dụ về tiết dạy thể hiện sự đổi mới trong phương pháp giảng dạy, nhằm phát triển năng lực học sinh theo hướng dạy học tích hợp Việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện Mục tiêu cuối cùng là tạo ra một môi trường học tập tích cực, giúp học sinh phát triển toàn diện cả về kỹ năng và kiến thức.
CHỨC THỰC HIỆN
Tiết 58: Văn bản : ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN
Giúp học sinh thấy đợc:
Phan Châu Trinh thể hiện tinh thần kiên cường và khí phách hào hùng, mang đến niềm lạc quan và tin tưởng vào ý chí kiên định của một nhà chí sĩ cách mạng, ngay cả trong hoàn cảnh tù đầy gian khổ.
Thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật mang đến giọng điệu hùng tráng và hình ảnh mạnh mẽ, khoáng đạt, thể hiện tâm tư yêu nước sâu sắc của các nhà thơ Việt Nam Những tác phẩm này không chỉ phản ánh tinh thần dân tộc mà còn khắc họa vẻ đẹp của quê hương, tạo nên sức sống mãnh liệt trong lòng người đọc.
Tích hợp phần từ vựng và tập làm văn về thể loại văn học với lịch sử Việt Nam trong ba năm đầu thế kỷ XX giúp học sinh hiểu rõ hơn về bối cảnh văn hóa và xã hội Việc này không chỉ nâng cao khả năng diễn đạt mà còn giúp người học nhận thức sâu sắc về sự phát triển của văn học Việt Nam trong thời kỳ lịch sử quan trọng Thông qua việc thuyết minh về thể loại văn học, học sinh có thể liên hệ giữa ngôn ngữ và lịch sử, từ đó phát triển kỹ năng tư duy và sáng tạo trong viết lách.
- Tích hợp với các bộ môn : Lịch sử, Địa lý, GDCD, Âm nhạc ,
- Tích hợp giáo dục quốc phòng an ninh: Hình ảnh các nhà yêu nước, chiến sĩ cộng sản trong các nhà lao đế quốc.
Rèn kỹ năng cho học sinh trong việc tìm hiểu và phân tích thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật không chỉ giúp nâng cao hiểu biết về thể thơ mà còn phát triển khả năng tư duy và cảm thụ văn học Việc này tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận sâu sắc hơn với văn hóa và nghệ thuật thơ ca truyền thống.
- Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh : có ý chí, nghị lực biết vơn lên trong mọi hoàn cảnh…
- Bồi dưỡng lòng yêu nớc
Tích hợp giáo dục quốc phòng an ninh là một nhiệm vụ quan trọng, nhằm bày tỏ lòng biết ơn, kính trọng và khâm phục đối với những nhà yêu nước và các chiến sĩ cộng sản đã hy sinh trong các nhà lao đế quốc.
4 Định hướng phát triển năng lực, phẩm chất :
Năng lực văn học bao gồm khả năng thẩm thấu thẩm mỹ, hợp tác trong nhóm, sáng tạo, giải quyết vấn đề và giao tiếp bằng tiếng Việt Ngoài ra, năng lực tự học và sử dụng ngôn ngữ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các kỹ năng này.
Khâm phục và tự hào trước tấm gương yêu nước của những anh hùng dân tộc, chúng ta cần bồi đắp tình yêu quê hương đất nước, đồng thời nuôi dưỡng tinh thần lạc quan yêu đời và vượt qua mọi khó khăn gian khổ.
- Hớng dẫn HS tìm hiểu về lịch sử Việt Nam giai đoạn 1900-
Năm 1930 là thời điểm quan trọng để khám phá bối cảnh ra đời của bài thơ và vai trò nổi bật của Phan Châu Trinh trong giai đoạn lịch sử này Để hiểu rõ hơn, cần tìm hiểu về địa lý và lịch sử của Côn Đảo, đồng thời ôn lại kiến thức về thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật và thể loại văn thuyết minh.
- Su tầm ảnh chân dung Phan Châu Trinh và hình ảnh ,băng hình về nhà tù Côn Đảo.
- Quét hình ảnh và soạn giáo án trình chiếu trên công nghệ thông tin điện tử.
- Chuẩn bị theo hớng dẫn tìm hiểu của giáo viên
- Đọc văn bản và trả lời phần đọc hiểu văn bản.
C Phơng pháp dạy học : Phối hợp phương phỏp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học tích cực
A HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG ( 2 phút )
- Mục tiêu : Giáo viên giới thiệu bài huy động những kiến thức các em học sinh đã có tạo tâm thế lĩnh hội tác phẩm.
- Phương pháp dạy học : Phương pháp trực quan, phương pháp gợi tìm và phương pháp thuyết trình
- Kĩ thuật đặt câu hỏi.
- Hình thức dạy học trong lớp với cách học theo cá nhân
- Tích hợp: Kiến thức môn Lịch sử, Ngữ văn; Tích hợp giáo dục quốc phòng an ninh
- Năng lực hình thành : năng lực tự học, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực giải quyết vấn đề.
Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát chân dung các nhà yêu nước và chiến sĩ cộng sản bị giam giữ trong các nhà lao đế quốc, đồng thời đưa ra các câu hỏi gợi mở giúp học sinh nhận diện những tấm gương yêu nước, trong đó có Phan Châu Trinh, đã chịu đựng sự tù đày qua nhiều thời kỳ lịch sử.
GV: - NhËn xÐt vÒ hiểu biết của học sinh.
- Từ đó dẫn vào bài mới
Phan Châu Trinh, giống như Phan Bội Châu, là một nhà nho yêu nước và nhà cách mạng vĩ đại của Việt Nam vào đầu thế kỷ XX Mặc dù có những quan điểm và phương pháp cứu nước khác nhau, họ vẫn là bạn thân và đồng chí Trong những năm tháng bị giam cầm, Phan Châu Trinh đã sáng tác nhiều bài thơ thể hiện tinh thần kiên cường của một người anh hùng, nổi bật nhất là bài thơ "Đập đá ở Côn Lôn".
B HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI ( 32phút)
- Mục tiêu : Học sinh trình bày khái quát được những nét tiêu biểu về nhà thơ Phan Châu Trinh và bài thơ : " Đập đá ở Côn Lôn "
- Phương pháp dạy học : phương pháp giải quyết vấn đề , phương pháp trực quan, vấn đáp gợi tìm, đàm thoại
- Kĩ thuật : đặt câu hỏi
- Hình thành các năng lực : năng lực giao tiếp Tiếng Việt, năng lực tự học, năng lực tự quản lí bản thân
- Hình thức dạy học trong lớp : học theo cá nhân
Hoạt động của GV và HS Nội dung bài học
* Hoạt động 1 (9 phút): Tìm hiểu chung về tác giả, phẩm
- GV: Ở tiết học trước cô đã giao cho các con nhiệm vụ tìm hiểu về tác giả và tác phẩm thông qua phiếu học tập số 1
Mời 1bạn lên trình bày kết quả chuẩn bị của mình
I Giới thiệu tác giả, tác phẩm
- Phan Ch©u Trinh về tác giả Phan Châu Trinh.(HS có thể tích hợp môn Lịch sử để mở rộng kiến thức về tác giả)
- Học sinh trình bày: Hỡnh thức power point hoặc clip, hoặc sơ đồ tư duy…
-HS: Giới thiệu trên bảng kèm tranh chân dung và hình ảnh minh họa những tác phẩm chính của Phan
Bức chân dung của tác giả PCT gây ấn tượng mạnh với khuôn mặt vuông chữ điền, vầng trán cao và đôi mắt sáng, thể hiện khát vọng lớn lao của ông.
+Về tiểu sử và cuộc đời của ông, con được biết ông
SN 1872 - mất năm 1926 hiệu là Tây Hồ, biệt hiệu
Hi Mã, quê ở làng Tây Lộc, huyện Hà Đông, tỉnh
Quảng Nam Cha ông là Phan Văn Bình, có tham gia phong trào Cần Vương Mẹ là Lê Thị Trung
,con gái danh gia vọng tộc, thông thạo chữ Hán
Ông là một phó bảng, từng đảm nhận chức vụ quan nhỏ nhưng đã từ bỏ để tập trung vào sự nghiệp cứu nước Hoạt động cứu nước của ông diễn ra sôi nổi và đa dạng, không chỉ trong nước mà còn ở các nước như Pháp và Nhật.
Ông là người khởi xướng phong trào Duy tân và đề xuất dân chủ, yêu cầu bãi bỏ chế độ quân chủ tại Việt Nam Hình ảnh ông với kiểu tóc ngắn khác biệt so với các nhà Nho xưa thể hiện rõ tư tưởng đổi mới của ông.
Phan Châu Trinh là một nhà văn nổi bật với sự nghiệp sáng tác phong phú, bao gồm nhiều thể loại như thơ, nghị luận chính trị và tiểu thuyết diễn ca Ông đã để lại một khối lượng tác phẩm đồ sộ, trong đó có nhiều tác phẩm tiêu biểu đáng chú ý.
Tây Hồ thi tập, Tỉnh quốc hồn ca, Xăng-tê thi tập,
- Hiệu là Tây Hồ , biệt hiệu Hi Mã
- Là nhà chí sĩ yêu n- ớc tiêu biểu của nớc ta đầu thế kỉ XX
Năm 1908, PCT bị khép tội xúi giục nhân dân nổi loạn trong phong trào chống thuế ở Trung Kì nên bị bắt đày ra Côn Đảo Đến tháng 6 năm
Năm 1910, nhờ sự can thiệp của hội Nhân quyền Pháp, ông được tha khỏi tù Bài thơ này được sáng tác trong thời gian ông cùng các tù nhân khác phải chịu đựng lao động khổ sai.
HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI
Dạy học tích hợp giúp học sinh tránh khỏi sự thụ động và máy móc khi tiếp cận vấn đề, làm cho bài học trở nên linh hoạt và dễ hiểu hơn Khi học các chủ đề tích hợp và liên môn, học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức tổng hợp để giải quyết tình huống thực tiễn Việc áp dụng hiệu quả kiến thức liên môn không chỉ giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về bài học mà còn củng cố kiến thức từ các môn học khác, đồng thời kết nối bài học với thực tiễn cuộc sống.
Học tập theo phương pháp dạy học tích hợp không chỉ phát triển thói quen học tập chủ động và sáng tạo cho học sinh, mà còn khuyến khích tư duy khoa học Phương pháp này còn giúp học sinh nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm của mình đối với đất nước.
- Điều quan trọng nhất là các em đã có hứng thú với môn Ngữ văn ,yêu thích môn học này, đạt kết quả cao trong các bài kiểm tra.
Trong năm học 2017 – 2018, chúng tôi đã triển khai hai lớp dạy, trong đó có một lớp thử nghiệm Kết quả thu được cho thấy sự khác biệt rõ rệt, đặc biệt là lớp dạy theo hướng tích hợp (8D) đã có những chuyển biến tích cực.
- Học sinh hứng thú hơn với môn học, tích cực trong học tập, tìm hiểu.
- Các em đã có thói quen tìm hiểu, vận dụng, tích hợp kiến thức một cách linh hoạt.
- Kết quả khảo sát độ tin cậy, nắm chắc bài hiểu biết kiến thức cũng được nâng lên.
- Sau đây là bảng tiêu chí đánh giá kết quả thông qua khảo sát độ tin cậy, nắm vững kiến thức.
+ Đối tượng: học sinh lớp 8D
STT Câu hỏi Rất không đồng ý
Bình thường Đồng ý Rất đồng ý
1 Tôi có hứng thú hơn với cách học này.
2 Giúp tôi suy nghĩ và xuất hiện những quan niệm ban đầu của mình về vấn đề sắp tìm hiểu, học tập.
3 Tôi ý thức được nhiệm vụ học tập.
4 Tôi chủ động trong việc lĩnh hội kiến thức.
5 Giúp tôi phát triển các năng lực và phẩm chất.
Bài kiểm tra năm nay, với hình thức trắc nghiệm khách quan và tự luận, đã ghi nhận kết quả cao hơn so với năm trước Các câu hỏi được phân loại rõ ràng theo mức độ nhận biết, thông hiểu và vận dụng, cho thấy sự cải thiện trong khả năng làm bài của học sinh.
+ Kết quả bài kiểm tra năm trước:
Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém
+ Kết quả bài kiểm tra năm nay:
Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém
- Chính vì vậy những giờ dạy Ngữ văn của tôi luôn đạt hiệu quả cao, học sinh hiểu bài, hứng thú trong học tập:
+ Kết quả học tập của học sinh đã được nâng lên rõ rệt.
Không khí lớp học trở nên sôi nổi, với sự tiến bộ rõ rệt trong kết quả học tập của mỗi học sinh Các em ngày càng tự tin và mạnh dạn hơn, không còn ngần ngại khi phát biểu ý kiến chính xác và đúng trọng tâm Học sinh chủ động khám phá và tiếp thu kiến thức mới, linh hoạt trong việc học tập và xử lý tình huống trong các bài học.
Thông qua các hoạt động cá nhân, cặp đôi, nhóm và lớp học, học sinh phát triển nhiều năng lực quan trọng như tự học, giải quyết vấn đề, hợp tác và giao tiếp tiếng Việt Đặc biệt, các hoạt động này còn thúc đẩy năng lực sáng tạo và thưởng thức văn học, từ đó hình thành phẩm chất tự lập, tự tin, tự chủ, cùng với tinh thần vượt khó và tình yêu quê hương, đất nước Điều này tạo ra hứng thú trong việc tìm hiểu và khám phá khoa học, nổi bật hơn so với phương pháp học tập truyền thống.
Giáo viên cần chủ động xây dựng kế hoạch dạy học theo chủ đề, kết hợp linh hoạt giữa các phương pháp dạy học truyền thống và các phương pháp dạy học tích cực Điều này nhằm phát huy năng lực và phẩm chất của người học thông qua các hoạt động học tập đa dạng.
Dạy học tích hợp giúp giáo viên chủ động và sáng tạo trước mọi yêu cầu, đồng thời kết hợp các phương pháp của các môn học khác như Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân và Âm nhạc Điều này mang lại cái nhìn đa chiều cho giáo viên Ngữ văn khi tiếp cận vấn đề, từ đó khơi dậy niềm đam mê và tinh thần học tập của học sinh Việc áp dụng dạy học tích hợp không chỉ đáp ứng nhu cầu giảng dạy mà còn nâng cao chất lượng giáo dục.
