TIỀM NĂNG DU LỊCH HUYỆN HƯƠNG SƠN
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH
Doanh nghiệp du lịch
Sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch huyện Hương Sơn đã dẫn đến sự gia tăng đáng kể về số lượng và chất lượng các doanh nghiệp du lịch Tính đến cuối năm 2011, huyện có 21 doanh nghiệp kinh doanh du lịch, gấp ba lần so với năm 2007, chưa kể đến hàng chục hộ kinh doanh du lịch cá thể.
Bảng 2.1: Số lượng doanh nghiệp du lịch của huyện Hương Sơn giai đoạn 2007 - 2012 phân chia thành phần kinh tế Đơn vị tính: Doanh nghiệp
2007 DNDL Hương sơn trên địa bàn Hương Sơn 7 9 9 13 17 2.4
Chi nhánh của các DNDL trên địa bàn Hương 0 0 2 3 4 4.0
Nhờ các chính sách phát triển kinh tế đa dạng, huyện Hương Sơn đã thu hút nhiều thành phần kinh tế tham gia vào ngành du lịch, không chỉ giới hạn ở doanh nghiệp nhà nước Thị trường du lịch Hương Sơn ngày càng phát triển, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách du lịch và người dân địa phương Sự gia tăng doanh nghiệp du lịch rất đáng kể, trong đó doanh nghiệp tư nhân tăng gần 4 lần, công ty TNHH tăng 5 lần, và các chi nhánh công ty cổ phần cũng phát triển nhanh chóng Tuy nhiên, hiện tại huyện Hương Sơn vẫn chưa có doanh nghiệp du lịch có vốn đầu tư nước ngoài.
2.1.2 Doanh nghiệp kinh doanh lữ hành và vận chuyển khách du lịch
Trong lĩnh vực du lịch, trong tổng số 21 doanh nghiệp, có 17 doanh nghiệp lưu trú chiếm 80%, 3 doanh nghiệp vận chuyển chiếm 14% và 1 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ du lịch khác chiếm 4.7% Tổng doanh thu của các doanh nghiệp du lịch trong huyện đạt 8.725 triệu đồng, tương đương 78% doanh thu toàn ngành, thu hút gần 359 lao động trực tiếp và phục vụ khoảng 18.123 lượt khách, đồng thời đóng góp 800 triệu đồng vào ngân sách địa phương.
Hoạt động lữ hành tại Hương Sơn chưa phát triển mạnh mẽ như kinh doanh lưu trú, hiện chỉ có chi nhánh của công ty du lịch Trường Sơn - Quân khu 4 hoạt động, mà chưa có công ty lữ hành nào đăng ký kinh doanh tại địa phương.
Chi nhánh lữ hành đã tập trung vào việc phát triển thị trường và nâng cao chất lượng dịch vụ, đồng thời giới thiệu các tour mới Các tour du lịch trong ngày bao gồm những điểm đến hấp dẫn trong tỉnh như Ngã Ba Đồng Lộc, Khu lưu niệm Đại thi hào Dân tộc Nguyễn Du, biển Thiên Cầm, biển Xuân Thành và Khu du lịch sinh thái Sơn Kim.
Trong bối cảnh du lịch Hương Sơn phát triển mạnh mẽ, các doanh nghiệp vận chuyển ngày càng trở nên quan trọng Hiện tại, toàn huyện có 3 doanh nghiệp vận chuyển với khoảng 20 xe từ 12 đến 50 chỗ, góp phần nâng cao năng lực phục vụ khách du lịch Sự gia tăng về số lượng doanh nghiệp và phương tiện vận chuyển đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển du lịch tại địa phương.
Hoạt động lữ hành hiện chưa phát triển và gặp nhiều khó khăn, với kết quả kinh doanh thấp và thiếu tính chuyên nghiệp Chi nhánh lữ hành chưa tận dụng tốt các đoàn khách lớn từ các địa phương lân cận và quốc tế, đặc biệt là từ Lào và Thái Lan Đội ngũ lao động còn thiếu về số lượng, yếu về chuyên môn và ngoại ngữ, cùng với thiếu kinh nghiệm trong điều hành và hướng dẫn du lịch Ngoài ra, các doanh nghiệp vận chuyển chủ yếu tập trung vào vận chuyển khách đường dài liên tỉnh, chưa chú trọng đến việc kinh doanh vận chuyển khách du lịch theo hợp đồng.
2.1.3 Doanh nghiệp kinh doanh lưu trú
Trước đây, các khách sạn tại huyện Hương Sơn có quy mô nhỏ, chủ yếu phục vụ các đoàn khách của tỉnh và Nhà nước với cơ sở vật chất hạn chế và chất lượng phục vụ thấp Tuy nhiên, nhờ vào đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước, cùng với nhu cầu lưu trú của du khách tăng cao, số lượng doanh nghiệp du lịch đã tăng đáng kể Đến năm 2011, huyện Hương Sơn đã có 8 cơ sở lưu trú với tổng cộng 120 phòng, trong đó có một cơ sở nổi bật.
30 phòng của cơ quan Quân khu 4, 3 cơ sở với 45 phòng của các hộ kinh doanh cá thể và 4 cơ sở lưu trú 45 phòng
Gần đây, việc nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch đã đi đôi với sự chú trọng đến an toàn vệ sinh thực phẩm, thể hiện mối quan tâm ngày càng lớn về sức khỏe và sự hài lòng của du khách.
Hiện nay, ngành kinh doanh khách sạn tại huyện đang thiếu sự đa dạng trong dịch vụ bổ sung, dẫn đến sự đơn điệu Nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực này đang gặp khó khăn và một số thậm chí còn thua lỗ.
2.1.4 Doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ vui chơi giải trí và các dịch vụ du lịch khác Ở Hương Sơn hiện nay, các dịch vụ vui chơi giải trí và các dịch vụ du lịch còn ít, quy mô nhỏ, chủng loại còn đơn điệu Mặc dù đã có 8 cơ sở kinh doanh Karaoke, 3 cơ sở kinh doanh dịch vụ Massage và xông hơi nhưng chủ yếu vẫn là các hộ kinh doanh cá thể Nhưng vẫn tập trung chủ yếu vào kinh doanh Karaoke, massage, xông hơi, nhà hàng có quy mô nhỏ: doanh thu hàng năm còn rất ít.
Lao động
Lực lượng lao động trong ngành du lịch đã tăng trưởng đáng kể cả về số lượng và chất lượng, với khoảng 359 lao động trực tiếp vào năm 2011, tăng 2,45 lần so với năm 2007 Trong số này, 6% có trình độ đại học, 29% trung cấp, 21% sơ cấp, và 44% là lao động phổ thông chưa qua đào tạo nghiệp vụ du lịch Đặc biệt, 88% lao động làm việc trong các khách sạn và nhà nghỉ, 6% trong lĩnh vực vận chuyển hành khách, và 8% trong các dịch vụ du lịch khác Ngoài ra, ngành du lịch cũng đã tạo ra gần 800 lao động gián tiếp phục vụ cho lĩnh vực này.
Trình độ lao động trong ngành du lịch huyện Hương Sơn đã có sự cải thiện đáng kể trong những năm gần đây, với số lượng người có bằng đại học và cao đẳng ngày càng tăng Tuy nhiên, lao động phổ thông chưa qua đào tạo vẫn chiếm tỷ lệ lớn Cụ thể, huyện có 30 lao động có bằng đại học và cao đẳng, chiếm 8,3% (trong đó có 4 người chuyên ngành du lịch), và 19 lao động có bằng trung cấp, chiếm 5,2% (với 6 người chuyên ngành du lịch).
Trong huyện Hương Sơn, số lao động có trình độ sơ cấp chỉ chiếm 7,7% (28 người, trong đó có 8 người chuyên ngành du lịch), trong khi lao động phổ thông chưa qua đào tạo chiếm tới 78,5% (282 người) Nếu tính cả những người có bằng đại học, cao đẳng ở các ngành khác nhưng làm trong lĩnh vực du lịch, tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo đúng chuyên ngành du lịch lên tới 86% Điều này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng phục vụ và sản phẩm du lịch của huyện.
Trong tổng số 359 lao động thường xuyên, chỉ khoảng 2% biết ngoại ngữ, dẫn đến việc chất lượng phục vụ khách du lịch quốc tế không cao.
Trình độ tin học và hiểu biết xã hội của người dân huyện Hương Sơn còn hạn chế, với ít người thành thạo trong việc sử dụng máy tính Đa số lao động tại đây vẫn chưa có kiến thức xã hội đầy đủ.
Các điểm và các tuyến du lịch
Huyện Hương Sơn nổi bật với tài nguyên du lịch đa dạng, bao gồm các điểm du lịch chính như Trung Tâm, Nước Sốt, cửa khẩu Cầu Treo và Phố Châu Điểm du lịch Trung Tâm có các khu di tích văn hóa và thác nước như Xai Phố, cùng với cơ hội du lịch quá cảnh sang Lào và Thái Lan qua cửa khẩu Cầu Treo, nơi du khách có thể thưởng ngoạn cảnh đẹp trên quốc lộ 8A Tại đây, du khách còn có thể trải nghiệm các loại hình du lịch nghỉ dưỡng và sinh thái Điểm du lịch Phố Châu mang đến cho du khách những di tích lịch sử, cảnh đẹp như Khe Đen, chùa Hầm Hầm và di tích Thành Lục Niên Từ đỉnh Hỏa Hiệu, du khách có thể ngắm nhìn toàn cảnh khu vực, bao gồm thác Giáo Đổ hùng vĩ Ngoài ra, du khách còn có cơ hội thăm mộ và khu di tích của Hải Thượng Lãn Ông, người nổi tiếng trong ngành Y học Sau khi khám phá, du khách sẽ được thưởng thức các món đặc sản rừng độc đáo của Hương Sơn như thịt dê và rượu nhung hươu, tạo nên trải nghiệm ẩm thực đặc sắc chỉ có tại vùng đất này.
Du khách có thể khám phá các huyện lân cận của tỉnh, như Mộ Trần Phú tại huyện Đức Thọ và khu di tích Khởi nghĩa Phan Đình Phùng ở huyện Vũ Quang.
2.3.2.1 Các tuyến du lịch nội huyện
Huyện hiện nay đang khai thác tiềm năng du lịch qua ba tuyến chính: Tuyến Phố Châu - Nước Sốt - khu bảo tồn Sơn Kim - H7; tuyến Trung Tâm - Phố Châu - Khu lưu niệm và mộ Lê Hữu Trác - Làng Nghề nuôi hươu ở Sơn Quang; và tuyến Phố Châu Những tuyến du lịch này không chỉ phát huy lợi thế địa phương mà còn thu hút du khách đến khám phá văn hóa và thiên nhiên đặc sắc của huyện.
Thành Lục Niên - Mộ và nhà thờ Nguyễn Tuấn Thiện - Đập Khe Đen - Khu lưu niệm và mộ Lê Hữu Trác
- Tuyến du lịch Phố Châu - Trung Tâm - Nước Sốt - khu bảo tồn Sơn Kim - Cửa Khẩu Cầu Treo
Tuyến đường này kết nối hai cụm kinh tế và mang đến những điểm du lịch độc đáo Du khách có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp thơ mộng bên dòng sông Ngàn Phố, tận hưởng tắm suối Nước Nóng Sơn Kim, khám phá khu du lịch sinh thái nổi tiếng của huyện, và thư giãn trên dòng nước trong veo của thượng nguồn sông Ngàn Phố Ngoài ra, du khách còn có cơ hội mua sắm các sản phẩm hàng hóa nhập khẩu từ Lào và Thái Lan.
+ Thời gian tham quan du lịch: 1-2 ngày
+ Địa điểm lưu trú: khu du lịch sinh thái Nước Sốt xã Sơn Kim
- Tuyến Trung Tâm - Phố Châu - Khu lưu niệm và mộ Lê Hữu Trác - Thành
Lục Niên - làng nghề nuôi Hươu Sơn Quang, Nghề làm kẹo Cu Đơ, thăm vườn Cam, bưởi đặc sản quê hương
Chương trình du lịch này khai thác các di tích lịch sử văn hóa như Chùa Hầm Hầm, khu Lưu Niệm và mộ Tượng Đài Lê Hữu Trác, cùng với những thắng cảnh như Đập Khe Đen và cây thị ngàn năm tuổi Du khách sẽ được tham quan những vườn cam và bưởi xanh tươi bên dòng sông Ngàn Phố Đặc biệt, điểm nhấn là trang trại nuôi hươu lớn nhất cả nước, nơi du khách có thể mua nhung và tham gia vào quá trình cắt nhung, thưởng thức rượu huyết hươu đặc sản Không khí vui tươi, thoải mái cùng với những món ăn đặc trưng như lạc rang, trứng vịt lộn hay bánh kẹo sẽ mang đến trải nghiệm khó quên, giúp du khách quên đi những lo toan hàng ngày.
+ Thời gian tham quan du lịch: 1-2 ngày
+ Địa điểm lưu trú: Thị trấn Phố Châu
2.3.2.2 Các tuyến du lịch trong tỉnh, liên tỉnh và quốc tế
Các tuyến du lịch trong tỉnh
Hương Sơn nằm phía Tây Bắc của tỉnh Hà Tĩnh trên con đường quốc lộ 8A, chính vì vậy có rất nhiều tuyến du lịch nội tỉnh
- Tuyến 1: Thị Trấn Phố Châu - Mộ Trần Phú - Ngã Ba Đồng Lộc - Biển Xuân Thành
- Tuyến 2: Thị Trấn Phố Châu - Di tích khởi nghĩa Phan Đình Phùng - Thành Phố Hà Tĩnh - Biển Thiên Cầm
- Tuyến 3: Trung Tâm - Ngã Ba Đồng Lộc - Biển Thiên Cầm - Cảng Vũng Áng
Các tuyến du lịch liên tỉnh
Hà Tĩnh, nằm trên tuyến du lịch quốc gia xuyên Việt, là điểm dừng chân quan trọng cho du khách từ Bắc vào Nam và ngược lại Điều này đã thúc đẩy sự phát triển của các chuyến du lịch liên tỉnh, đáp ứng tốt nhu cầu khám phá của du khách.
- Tuyến 1: Phố Châu - Nam Đàn - Thanh Hóa - Hà Nội và các tỉnh phía Bắc
- Tuyến 2: Phố Châu - Huế - Đà Nẵng - Tp Hồ Chí Minh các tỉnh phía Nam
- Tuyến 3: Phố Châu - Phong Nha Kẽ Bàng - Huế
Các tuyến du lịch quốc tế từ trung tâm huyện xuất phát gồm:
- Tuyến du lịch Phố Châu - Cầu Treo - Viên Chăn (Lào) - Thái Lan và ngược lại
- Tuyến du lịch Phố Châu - Phong Nha - Cha Lo - Lào Thái và ngược lại.
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁT TRIỂN DU LỊCH HƯƠNG SƠN
Những cơ sở để định hướng phát triển Du lịch ở huyện Hương Sơn
3.1.1 Xu thế phát triển của ngành du lịch hiện nay trên thế giới
Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển và khoa học kỹ thuật hiện đại, nhu cầu của con người ngày càng tăng cao, không chỉ dừng lại ở các nhu cầu cơ bản như ăn, mặc, ở, mà còn mở rộng ra các nhu cầu về nghỉ ngơi, thư giãn và học tập Du lịch đã chuyển mình từ một thú chơi của tầng lớp thượng lưu trở thành nhu cầu phổ biến đối với mọi người, đặc biệt ở các nước phát triển Ngành du lịch hiện nay đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế của nhiều quốc gia, với Mỹ, Pháp, Anh dẫn đầu về doanh thu du lịch toàn cầu, và Thái Lan, Singapore, Malaysia nổi bật trong khu vực Đông Nam Á Sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch phản ánh xu hướng tăng trưởng của kinh tế công nghiệp - dịch vụ, đặc biệt là trong bối cảnh khách du lịch ngày càng chuyển hướng sang các khu vực có nền kinh tế ổn định và phát triển năng động như Đông Á - Thái Bình Dương và Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.
3.1.2 Sự phát triển của du lịch Việt Nam
Việt Nam đang tích cực hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu nhờ chính sách đổi mới và mở cửa của Đảng và Nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế, văn hóa và du lịch Với chế độ chính trị ổn định và tài nguyên du lịch phong phú, Việt Nam đã trở thành một điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch thế giới, cung cấp nhiều loại hình du lịch đa dạng Hệ thống cơ sở hạ tầng ngày càng được đầu tư nâng cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc khai thác tiềm năng du lịch, đồng thời tăng cường giao lưu giữa các vùng và điểm tham quan Ngành du lịch đã đạt được những thành tựu to lớn trong những năm qua, khẳng định vị trí chiến lược của nó trong nền kinh tế quốc dân.
3.1.3 Điều kiện cụ thể của huyện Hương Sơn
Hương Sơn là huyện miền núi với nền kinh tế ổn định và đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện Hệ thống cơ sở hạ tầng đang được đầu tư nâng cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế và khai thác tiềm năng du lịch Vị trí địa lý của Hương Sơn cũng rất thuận lợi cho giao lưu kinh tế và thương mại, đặc biệt là với Lào và Thái Lan.
Căn cứ vào điều kiện cụ thể ở địa phương, UBND huyện Hương Sơn đã đề ra định hướng phát triển Du lịch trong thời gian tới.
Quan điểm, mục tiêu
Ngành du lịch cần được phát triển thành ngành kinh tế mũi nhọn, nhằm đóng góp tích cực vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế và thúc đẩy sự phát triển của các ngành kinh tế khác, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của huyện.
Phát triển du lịch cần gắn kết chặt chẽ với các ngành kinh tế và văn hóa xã hội, đồng thời hiệu quả kinh tế - xã hội phải được coi là tiêu chí chính để đánh giá sự phát triển bền vững của ngành này.
Phát triển du lịch cần khai thác tối đa các thế mạnh tự nhiên và văn hóa của huyện, đồng thời áp dụng các chiến lược hiệu quả để thúc đẩy sự tăng trưởng bền vững Việc kết hợp giữa phát triển tuần tự và đi tắt đón đầu sẽ giúp huyện nâng cao sức cạnh tranh và thu hút du khách một cách hợp lý.
Phát triển du lịch cần phải kết hợp chặt chẽ và đồng bộ giữa các yếu tố kinh tế, văn hóa - xã hội, vệ sinh môi trường, đồng thời đảm bảo an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội.
Phát triển du lịch cần được nhìn nhận như một ngành kinh tế tổng hợp quan trọng, với sự kết hợp sâu sắc giữa văn hóa và các yếu tố liên ngành, liên vùng Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế mà còn góp phần vào việc xã hội hóa và nâng cao giá trị văn hóa địa phương.
- Phát triển du lịch phải đảm bảo tốt vấn đề bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và các di tích lịch sử văn hóa của huyện
Huyện Hương Sơn tập trung vào việc phát triển du lịch thương mại và dịch vụ nhằm thúc đẩy sản xuất hàng hóa, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa, góp phần xóa đói giảm nghèo và tăng thu ngân sách Huyện khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư vào thương mại, du lịch và dịch vụ, đồng thời khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch, bảo tồn bản sắc văn hóa, bảo vệ môi trường và đảm bảo an ninh trật tự Đến năm 2015, lĩnh vực thương mại - du lịch - dịch vụ dự kiến sẽ chiếm 25% GDP toàn huyện.
+ Tăng cường thu hút khách du lịch: Phấn đấu đến năm 2015 đón
10.000 lượt khách quốc tế và 31.000 lượt khách du lịch nội địa
Doanh thu du lịch Hương Sơn năm 2015 đạt 50.000 triệu đồng, góp phần quan trọng vào tổng sản phẩm du lịch (GDP) của huyện, với tỷ lệ 4,2% Việc nâng cao nguồn thu nhập từ du lịch không chỉ thúc đẩy kinh tế địa phương mà còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho cư dân.
Cần nhanh chóng hoàn thiện quy hoạch và trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt cho khu du lịch sinh thái Nước Sốt Sơn Kim và khu di tích Thành Lục Niên Đồng thời, cần xây dựng và tu bổ một số tuyến đường kết nối đến các khu, điểm du lịch trong toàn huyện để phát triển du lịch bền vững.
Mở rộng hợp tác quốc tế và phát triển du lịch là mục tiêu quan trọng, đặc biệt trong việc củng cố mối quan hệ truyền thống giữa các tỉnh Việt Nam, Lào và Thái Lan, thông qua tuyến đường 8A Điều này sẽ thu hút một lượng lớn khách du lịch quốc tế qua cửa khẩu Quốc tế Cầu Treo, cùng với việc kết nối từ các trung tâm du lịch lớn trong nước như Hà Nội, Sài Gòn, Đà Nẵng và Huế.
Phát triển và mở rộng các làng nghề truyền thống như kẹo Cu Đơ, sản phẩm mộc Xa Lang, Cam Bù và Bưởi Đường, đồng thời sản xuất các sản phẩm lưu niệm phục vụ du khách là cần thiết để thu hút du lịch và bảo tồn văn hóa địa phương.
Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng du lịch quy mô lớn, phát triển nguồn nhân lực trong ngành du lịch và bảo vệ môi trường là những yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng dịch vụ và bền vững cho ngành du lịch.
Để nâng cao trình độ nghiệp vụ cho đội ngũ lao động trong ngành du lịch, mục tiêu đến năm 2015 là đảm bảo 100% lao động trong ngành này được đào tạo chuyên môn nghiệp vụ.
Định hướng phát triển
Huyện Hương Sơn xác định thị trường du lịch quốc tế mục tiêu chủ yếu là ASEAN, đặc biệt là Thái Lan và Lào, chiếm khoảng 5% thị phần khách quốc tế đến đây Với vị trí gần Lào qua cửa khẩu cầu Treo, Hương Sơn tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển và tham quan, góp phần gia tăng lượng khách du lịch Những lợi thế này đã giúp Hương Sơn thu hút ngày càng nhiều du khách.
Thị trường khách Đông Á - Thái Bình Dương đóng góp một tỷ trọng lớn trong số lượng khách quốc tế đến Việt Nam và đang có xu hướng phát triển nhanh chóng Do đó, Hương Sơn sẽ có cơ hội thu hút một phần du khách từ thị trường này trong thời gian tới.
Thị trường khách nội địa tại Việt Nam bao gồm các trung tâm du lịch lớn như Hà Nội, Sài Gòn, Đà Nẵng và các tỉnh lân cận như Nghệ An, Thanh Hóa, Quảng Bình, cùng với các huyện nội và ngoại tỉnh.
Hiện nay, huyện tập trung vào việc phát triển các sản phẩm du lịch sinh thái kết hợp với văn hóa lịch sử, đồng thời tạo ra những sản phẩm du lịch độc đáo, riêng biệt cho từng địa phương Mục tiêu là đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của du khách, nhằm thu hút lượng khách lớn hơn Dưới đây là những loại hình du lịch mà tỉnh chú trọng phát triển dựa trên lợi thế tài nguyên của huyện.
Du lịch tham quan các di tích lịch sử, văn hóa
Tính đến năm 2011, huyện có 8 di tích cấp quốc gia và 10 di tích cấp tỉnh, cùng với hơn 60 di tích chưa được xếp hạng, với mật độ trung bình 0,1 di tích/km² Các di tích như khu lưu niệm và Mộ cụ Hải Thượng Lãn Ông, Chùa Hầm Hầm, và đền Bạch Vân đã thu hút hàng ngàn lượt khách tham quan Để phát triển du lịch bền vững, huyện cần chú trọng vào việc bảo tồn và tôn tạo các di tích, đồng thời đầu tư vào cơ sở vật chất như khu vực nghỉ ngơi, ăn uống và vệ sinh Ngoài ra, việc đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên chất lượng và nâng cao thái độ phục vụ cũng rất quan trọng.
Để nâng cao ý thức cộng đồng địa phương, huyện cần phối hợp với các ngành và lĩnh vực khác nhằm tổ chức các hoạt động tham quan kết hợp giáo dục cho học sinh, sinh viên tại các di tích Bên cạnh đó, cần thúc đẩy các phong trào tình nguyện trong đoàn thể, đặc biệt là trong học sinh, để giữ gìn môi trường luôn sạch đẹp.
Du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và chữa bệnh là loại hình du lịch được ưu tiên đầu tư tại tỉnh, nhờ vào tiềm năng du lịch phong phú Nổi bật là suối nước nóng nằm ở xã Sơn Kim, huyện Hương Sơn, với nhiệt độ lên đến 75 độ C và nồng độ khoáng hóa cao, tạo điều kiện lý tưởng cho du lịch nghỉ dưỡng và chữa bệnh Khu vực này đã được tỉnh phê duyệt quy hoạch chi tiết với diện tích 130 hecta.
Du lịch lễ hội, tôn giáo, tín ngưỡng
Dân số Hương Sơn chủ yếu là người Việt (Kinh) và một số nhóm người
Các lễ hội ở Hương Sơn phản ánh sâu sắc phong tục văn hóa dân tộc Việt, bên cạnh những lễ hội truyền thống như Tết Nguyên Đán và hội Phật Đản Nơi đây còn tổ chức các lễ hội đặc sắc như lễ hội chùa Hầm Hầm, hội đua thuyền tại Sơn Tân, và đêm thơ nhạc kỷ niệm ngày mất của cụ Lê Hữu Trác Việc bảo tồn và phát triển những lễ hội này là rất cần thiết để gìn giữ bản sắc văn hóa địa phương.
Tiềm năng du lịch làng nghề của huyện vẫn chưa được khai thác đầy đủ, do đó cần tiến hành khảo sát để khôi phục các làng nghề truyền thống, biến chúng thành điểm tham quan hấp dẫn Sau khi khảo sát, việc xây dựng các khu vực hướng dẫn du khách tham quan quy trình sản xuất và mua sắm sản phẩm lưu niệm là cần thiết Đồng thời, thiết lập các tour làng nghề sẽ giúp giới thiệu và thu hút khách du lịch, từ đó quảng bá hình ảnh làng nghề ở Hương Sơn, góp phần nâng cao thu nhập và tạo việc làm cho người dân địa phương.
3.3.3.1 Các trục phát triển chính
Căn cứ vào các điều kiện cụ thể, định hướng không gian phát triển du lịch huyện Hương Sơn có thể phát triển theo hướng sau:
Hướng thứ nhất theo trục quốc lộ 8A chạy dọc huyện lên cửa khẩu Cầu Treo nhằm khai thác các di tích lịch sử văn hóa và điểm du lịch sinh thái nổi tiếng Đặc biệt, cần chú trọng vào tiềm năng du lịch suối khoáng Sơn Kim, cảnh quan sông Ngàn Phố và khu bảo tồn thiên nhiên Sơn Kim để thu hút du khách.
Hướng thứ hai theo trục đường Hồ Chí Minh sẽ dẫn bạn tham quan các di tích lịch sử của huyện, đồng thời kết hợp với việc di chuyển sang Vũ Quang và tiếp tục hành trình thẳng vào Quảng Bình.
Tỉnh Hương Sơn nổi bật với các điểm du lịch mang ý nghĩa quốc gia và quốc tế, trong đó có Khu lưu niệm và Mộ cụ Lê Hữu Trác, người sáng lập nghề Y Việt Nam với hơn 3.000 bài thuốc nổi tiếng Ngoài ra, chùa Hầm Hầm, một ngôi chùa cổ kính linh thiêng, cũng thu hút du khách nhờ vào lịch sử lâu đời và vị trí địa lý tuyệt đẹp.
Các di tích quan trọng tại vùng và địa phương bao gồm: Di tích Thành Lục Niên, chùa Bạch Vân, Mộ và nhà thờ cụ Nguyễn Tuấn Thiện, suối nước khoáng Sơn Kim ở huyện Hương Sơn, và nhà thờ Đào Hữu Ích.
Dựa trên sự phân bố tài nguyên du lịch và các điều kiện của huyện, khu vực này chỉ có thể được chia thành một cụm chính, đó là cụm Phố Châu cùng với vùng phụ cận.
3.3.3.4 Tuyến du lịch bao gồm các tuyến sau
Tuyến nội huyện bao gồm : Phố Châu - Trung Tâm - khu nước sốt, tuyến Trung Tâm - Phố Châu
Tuyến du lịch liên huyện và tỉnh: Hương Sơn - Đức Thọ - Can Lộc - biển Xuân Thành
Hương Sơn kết nối với Vinh, Thanh Hóa, Ninh Bình, Hà Nội và các tỉnh phía Bắc, đồng thời liên kết với TP Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Huế, Sài Gòn cùng các tỉnh phía Nam.
Tuyến Du lịch quốc tế Hương Sơn - Lào - Thái Lan [2]
3.4 Giải phát triển Du lịch Hương Sơn
3.4.1 Phát triển nguồn nhân lực Du lịch