Mục tiêu nghiên cứu
Công tác giải phóng mặt bằng (GPMB), đền bù và hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An đang được triển khai theo các dự án cụ thể Việc tìm hiểu quy trình và chính sách liên quan đến GPMB là rất quan trọng để đảm bảo quyền lợi cho người dân bị ảnh hưởng Các biện pháp đền bù hợp lý và hỗ trợ tái định cư sẽ giúp người dân ổn định cuộc sống sau khi mất đất.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả về công tác bồi thường và hỗ trợ tái định cư trên địa bàn huyện Hưng Nguyên.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Công tác giải phóng mặt bằng, đền bù và hỗ trợ tái định cư là một vấn đề quan trọng cần được nghiên cứu một cách toàn diện, đặc biệt là ở cấp huyện Tổng quan về lý luận và thực tiễn trong lĩnh vực này sẽ giúp xác định các phương pháp hiệu quả nhằm đảm bảo quyền lợi cho người dân bị ảnh hưởng Việc áp dụng các chính sách hợp lý không chỉ hỗ trợ người dân trong quá trình tái định cư mà còn góp phần phát triển bền vững cho địa phương Nghiên cứu sâu về vấn đề này sẽ cung cấp những giải pháp khả thi và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực giải phóng mặt bằng.
Thu thập tài liệu và số liệu liên quan đến công tác đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cư tại huyện Hưng Nguyên là một phần quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi cho người dân bị ảnh hưởng bởi các dự án Việc này không chỉ giúp minh bạch hóa quy trình bồi thường mà còn hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc triển khai các chính sách tái định cư hiệu quả.
Bài viết này phân tích thực trạng của một số dự án tại huyện Hưng Nguyên, nêu rõ những kết quả đạt được cũng như những tồn tại cần khắc phục Đồng thời, bài viết cũng chỉ ra nguyên nhân dẫn đến những vấn đề này, nhằm tìm ra giải pháp hiệu quả cho sự phát triển bền vững của địa phương.
- Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác đền bù, hỗ trợ GPMB,tái định cƣ.
Quan điểm nghiên cứu
Mỗi đối tượng địa lý đều liên quan đến một không gian cụ thể và có quy luật hoạt động riêng, phản ánh đặc trưng cơ bản của lãnh thổ Những đặc điểm này giúp phân biệt lãnh thổ này với lãnh thổ khác, đồng thời cho thấy sự phân hóa nội tại và mối quan hệ chặt chẽ với các lãnh thổ xung quanh về tự nhiên và kinh tế - xã hội Do đó, nghiên cứu địa lý luôn gắn liền với một lãnh thổ cụ thể Việc áp dụng quan điểm lãnh thổ giúp giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn trong việc khai thác, quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên trong lãnh thổ nghiên cứu.
5.2 Quan điểm phát triển bền vững
Tư tưởng chủ đạo của phát triển kinh tế bền vững là đảm bảo ba mục tiêu quan trọng: bảo vệ môi trường, hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội Quan điểm này nhấn mạnh sự hài hòa giữa con người và tự nhiên, đồng thời chú trọng vào sự tương tác giữa hệ thống tự nhiên và hệ thống kinh tế - xã hội.
Quan điểm lịch sử trong vấn đề này hướng đến việc khám phá và cải tiến những gì đã có để tạo ra cái mới tốt hơn Nó cho phép chúng ta nhìn nhận toàn diện sự xuất hiện, phát triển, diễn biến và kết thúc của các đối tượng, đồng thời giúp phát hiện quy luật phát triển tất yếu của chúng Để áp dụng quan điểm này, cần đặt đối tượng trong bối cảnh không gian và thời gian cụ thể, từ đó phân tích ảnh hưởng của các yếu tố này đến tính chất và đặc điểm của đối tượng, nhằm giải quyết các vấn đề mới và tránh lặp lại những sai lầm trong quá khứ.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thu thập số liệu và tài liệu liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng, đền bù và hỗ trợ tái định cư tại huyện bao gồm việc thu thập các thông tin về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, tình hình quản lý Nhà nước về đất đai, cũng như hiện trạng sử dụng đất trên địa bàn.
- Phương pháp phân tích thống kê: phân tích, tổng hợp các tài liệu, số liệu đã thu thập để phục vụ cho mục đích nghiên cứu
Phương pháp khảo sát thực địa là kỹ thuật thu thập thông tin ban đầu về đối tượng nghiên cứu thông qua tiếp xúc trực tiếp, ghi lại toàn bộ thông tin đặc trưng có giá trị cho mục tiêu nghiên cứu Việc tiến hành khảo sát thực địa không chỉ đảm bảo tính khách quan, khoa học và chính xác của đề tài, mà còn nâng cao tính cơ sở thực tiễn cho nghiên cứu.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG, ĐỀN BÙ VÀ HỖ TRỢ TÁI ĐỊNH CƢ
Cơ sở lý luận
Giải phóng mặt bằng là quá trình di dời nhà cửa, cây cối và các công trình xây dựng, cũng như một bộ phận dân cư, trên một khu đất đã được quy hoạch Mục đích của quá trình này là để cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng các công trình mới.
Quá trình giải phóng mặt bằng bắt đầu từ khi hình thành hội đồng cho đến khi hoàn tất và bàn giao cho chủ đầu tư mới Đây là một quá trình phức tạp, đa dạng, phản ánh sự khác biệt giữa các dự án và liên quan đến lợi ích của các bên tham gia cũng như lợi ích xã hội.
Công tác giải phóng mặt bằng mang tính quyết định đến tiến độ của các dự án, là khâu đầu tiên thực hiện dự án
Tốc độ giải phóng mặt bằng chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố, bao gồm công tác quản lý Nhà nước về đất đai tại địa phương, chính sách bồi thường, nguồn kinh phí đầu tư cho dự án, điều kiện thời tiết và mức độ ủng hộ từ những người bị thiệt hại.
Bất động sản là các tài sản không thể di dời đƣợc, bao gồm:
Bất động sản bao gồm đất đai, nhà ở và các công trình xây dựng gắn liền với đất, cùng với các tài sản khác liên quan Đặc điểm nổi bật của bất động sản là tính "không di dời được", được hình thành từ hai nhóm chính là đất đai và vật kiến trúc Do đó, bất động sản là một đơn vị thống nhất về quyền sử dụng đất và quyền sở hữu nhà ở Bất động sản cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định giá đất và các tài sản liên quan, từ đó hỗ trợ quá trình đền bù thiệt hại hiệu quả hơn.
1.1.1.3 Định giá bất động sản Định giá bất động sản đƣợc hiểu là sự ƣớc tính về giá trị của quyền sở hữu một bất động sản cụ thể xác định bằng hình thái tiền tệ cho một mục đích sử dụng đã đƣợc xác định rõ trong những điều kiện cụ thể và trên một thị trường nhất định với những phương pháp phù hợp
Theo Luật Kinh doanh bất động sản, định giá bất động sản là quá trình tư vấn nhằm xác định giá trị của một tài sản cụ thể tại một thời điểm nhất định.
Định giá bất động sản cần dựa trên các tiêu chí kỹ thuật, tính chất, vị trí, quy mô, và thực trạng của tài sản, cùng với giá thị trường hiện tại Quá trình này phải đảm bảo tính độc lập, khách quan, trung thực và tuân thủ các quy định pháp luật.
Nhƣ vậy, nội dung của định giá bất động sản bao gồm:
- Định giá BĐS là việc ƣớc tính giá của bất động sản cụ thể
- Tại một thời điểm nhất định
- Tại một thị trường nhất định
- Cho mục đích xác định
- Theo tiêu chí kỹ thuật, tính chất, vị trí, qui mô, thực trạng BĐS
- Theo những phương pháp, tiêu chuẩn nhất nhất định
+ Phương pháp xác định giá các loại đất:(quy định tại điều 2 của quyết định)
Mức giá đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp được quy định là 70% so với giá đất ở cùng điều kiện, nhưng không được vượt quá khung giá do Chính phủ quy định Đối với đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp phục vụ khai thác khoáng sản, mức giá sẽ bằng 300% giá đất ở liền kề, vẫn phải nằm trong khung giá quy định của Chính phủ.
Đối với các lô đất ở và đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp có chiều sâu trên 30m tính từ chỉ giới xây dựng đường giao thông, mức giá đất sẽ được xác định theo phương pháp phân lớp.
Phần diện tích sâu 20m đầu tiên bám đường (vị trí 1): Mức giá bằng 100% mức giá quy định tại bảng giá đất
Phần diện tích sâu trên 20m đến 40m tiếp theo: Mức giá bằng 60% mức giá quy định tại bảng giá đất
Phần diện tích sâu trên 40m đến 60m tiếp theo: Mức giá bằng 40% mức giá quy định tại bảng giá đất
Phần diện tích sâu trên 60m đến 200m tiếp theo: Mức giá bằng 20% mức giá quy định tại bảng giá đất
Phần diện tích sâu trên 200m đến 500m tiếp theo: Mức giá bằng 7% mức giá quy định tại bảng giá đất
Phần diện tích sâu trên 500m tiếp theo còn lại: Mức giá bằng 3% mức giá quy định tại bảng giá đất
Trong đó: Mức gía của lớp đất sau cùng không đƣợc thấp hơn mức giá đất của các thửa liền kề có vị trí tương đương
+ Giá bồi thường về xây dựng nhà ở và vật kiến trúc được quy định tại quyết định số 107/2010/QĐ-UBND ngày 23/12/2010 của UBND tỉnh Nghệ
An được áp dụng để bồi thường cho các hộ bị giải tỏa trong dự án, xác định mức giá tối đa làm cơ sở cho giá trị bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định pháp luật.
1.1.1.4 Đền bù thiệt hại Đền bù thiệt hại là khâu quan trọng quyết định tiến độ giải phóng mặt bằng Đền bù thiệt hại có nghĩa là trả lại tương xứng giá trị và công lao cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi của một chủ thể khác
Theo luật đất đai 2003, đền bù hỗ trợ bao gồm việc bồi thường cho toàn bộ diện tích đất bị Nhà nước thu hồi, cũng như tài sản gắn liền với đất và các chi phí đầu tư liên quan Người bị thu hồi đất sẽ nhận hỗ trợ di chuyển, ổn định đời sống, chuyển đổi nghề và các hỗ trợ khác để duy trì sản xuất và đời sống tại khu tái định cư Đền bù được thực hiện bằng tiền hoặc hiện vật để bù đắp cho thiệt hại về đất đai, tài sản, thu nhập và các tài sản khác do tác động của dự án Nhà nước sẽ trả lại giá trị quyền sử dụng đất và tài sản bị thiệt hại cho người bị thu hồi đất.
Có 2 loại đền bù: đền bù thiệt hại về đất và đền bù thiệt hại về tài sản
+ Đền bù thiệt hại về đất là biện pháp để phân bố lại tài nguyên trên quan điểm lấy bao nhiêu bù bấy nhiêu
Đền bù thiệt hại về tài sản bao gồm nhà cửa, công trình, vật kiến trúc, cây cối, hoa màu, mồ mả và các công trình kết cấu hạ tầng kỹ thuật liên quan đến đất đai bị thu hồi.
1.1.1.5 Hỗ trợ tái định cƣ
Tái định cư là quá trình ổn định và khôi phục cuộc sống cho những người bị ảnh hưởng sau khi Nhà nước thu hồi đất hoặc mất chỗ ở do các nguyên nhân khác nhau Quá trình này không chỉ bao gồm việc định cư mà còn hỗ trợ những người bị tác động bởi các dự án, nhằm cải thiện mức sống và phát triển các cơ sở kinh tế, văn hóa – xã hội.
Tái định cư là chính sách hỗ trợ người dân bị giải tỏa có chỗ ở mới, đảm bảo điều kiện tương đương hoặc tốt hơn so với nơi ở cũ Mục tiêu của chính sách này là giúp người dân nhanh chóng ổn định cuộc sống và khôi phục hoạt động sản xuất.
Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Tình hình chung và chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng của một số nước trên thế giới
1.2.1.1 Trung Quốc Ở Trung Quốc, có thể nói, mục tiêu bao trùm lên chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là hạn chế đến mức tối đa việc thu hồi đất, giải tỏa mặt bằng, cũng như số lượng người bị ảnh hưởng bởi việc thu hồi đất để thực hiện dự án đầu tƣ Nếu nhƣ việc thu hồi đất là không thể tránh khỏi thì có sự chuẩn bị cẩn thận phương án đền bù, trên cơ sở tính toán đầy đủ lợi ích của nhà nước, tập thể và cá nhân, đảm bảo cho những người bị thu hồi đất có thể khôi phục lại hoặc cải thiện mức sống so với trước khi bị thu đất
Theo quy định của pháp luật Trung Quốc, khi Nhà nước thu hồi đất, người sử dụng đất sẽ phải bồi thường Người bị thu hồi đất sẽ nhận ba loại tiền: tiền bồi thường đất đai, tiền trợ cấp tái định cư và tiền trợ cấp bồi thường hoa màu Cách tính tiền bồi thường đất đai và tiền trợ cấp tái định cư dựa trên tổng giá trị sản lượng đất đai trong những năm trước, nhân với hệ số Tiền bồi thường cho hoa màu và tài sản trên đất được tính theo giá hiện tại.
Mức bồi thường cho giải tỏa mặt bằng phải đảm bảo người dân có cuộc sống bằng hoặc cao hơn nơi ở cũ, với quản lý GPMB do các cục quản lý tài nguyên đất đai địa phương đảm nhiệm Các tổ chức và cá nhân sử dụng đất sẽ thanh toán cho đơn vị xây dựng giải tỏa mặt bằng Để hỗ trợ người dân trong việc giải quyết nhà ở, Trung Quốc áp dụng phương thức bồi thường bao gồm ba khoản: giá xây dựng lại (chênh lệch giữa nhà mới và nhà cũ), giá đất tiêu chuẩn, và trợ cấp về giá cả Tổng ba khoản này sẽ là số tiền bồi thường cho nhà ở.
Việc bồi thường nhà ở cho dân thành phố khác biệt so với nông thôn do hình thức sở hữu đất đai Tại thành phố, nhà nước chủ yếu bồi thường bằng tiền, với mức giá được xác định bởi thị trường bất động sản thông qua các tổ chức trung gian Ngược lại, ở nông thôn, bồi thường được thực hiện linh hoạt hơn, với các phương thức khác nhau cho từng đối tượng, bao gồm tiền bồi thường về sử dụng đất, hoa màu và tài sản tập thể.
Theo các chuyên gia tái định cư, Trung Quốc đạt được thành công trong công tác bồi thường và hỗ trợ tái định cư nhờ vào việc xây dựng các chính sách chi tiết và ràng buộc, tạo cơ hội phát triển cho người dân Năng lực thể chế của chính quyền địa phương cũng khá mạnh, với chính quyền cấp tỉnh chịu trách nhiệm hoàn toàn về chương trình bồi thường Hơn nữa, quyền sở hữu đất tập thể giúp thuận lợi cho việc thực hiện bồi thường, đặc biệt ở nông thôn, khi tiền đền bù không trả cho từng hộ gia đình mà được cộng đồng sử dụng để phát triển đất mới hoặc đầu tư vào hạ tầng, với chính quyền thôn, xã phân chia cho các hộ bị ảnh hưởng.
Mặc dù Trung Quốc đã đạt được nhiều thành công trong chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, nhưng vẫn tồn tại một số vấn đề như việc làm, tốc độ tái định cư chậm và thiếu đồng bộ, cũng như việc giải phóng mặt bằng trước khi hoàn thành xây dựng nhà tái định cư.
Hiến pháp Thái Lan năm 1983 quy định việc trưng dụng đất cho xây dựng cơ sở hạ tầng, quốc phòng và phát triển tài nguyên với giá thị trường, đảm bảo bồi thường hợp lý cho chủ sở hữu đất và người thừa kế Các ngành liên quan đã ban hành quy định chi tiết để thực hiện trưng dụng đất theo quy định của pháp luật.
Năm 1987, Thái Lan đã ban hành luật trưng dụng bất động sản nhằm phục vụ cho các mục đích xây dựng công cộng, an ninh và quốc phòng Luật này quy định các nguyên tắc tính giá trị bồi thường cho tài sản, trình tự lập và phê duyệt dự án, cũng như kế hoạch bồi thường Ngoài ra, luật còn quy định thủ tục thành lập các cơ quan, ủy ban tính toán bồi thường, quy trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại, cùng với trình tự đưa vụ việc ra tòa án.
Giá đất dùng làm căn cứ bồi thường được xác định bởi Ủy ban Chính phủ dựa trên giá thị trường chuyển nhượng bất động sản Hình thức bồi thường chủ yếu là bằng tiền mặt.
Chính quyền Nhà nước luôn chú trọng đến việc chuẩn bị khu tái định cư, đảm bảo đáp ứng đầy đủ nhu cầu của người dân Nhờ đó, họ có thể chủ động trong công tác này.
Việc tuyên truyền và vận động đối với các đối tượng di dời được thực hiện hiệu quả, nhờ vào sự quan tâm trong việc bố trí cán bộ có phẩm chất và năng lực cho công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng Các tổ chức chuyên trách cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
1.2.2 Thực trạng công tác giải phóng mặt bằng, đền bù và hỗ trợ tái định cƣ ở Việt Nam
Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, công tác giải phóng mặt bằng, đền bù và hỗ trợ tái định cư đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển và triển khai các dự án, góp phần chỉnh trang đô thị Để thực hiện hiệu quả, cần tổ chức công tác này một cách chặt chẽ, hợp lý và khoa học, đảm bảo tính công bằng giữa lợi ích của Nhà nước và người bị thu hồi đất, đồng thời tạo điều kiện cho họ sớm ổn định cuộc sống tại nơi ở mới Cần xây dựng khu tái định cư với điều kiện sống tối thiểu bằng hoặc cao hơn trước khi di dời, đồng thời chú ý đến tập quán sản xuất, phong tục xã hội và mối quan hệ cộng đồng của từng nhóm người Chỉ khi thực hiện tốt những yêu cầu này, việc khiếu nại của người dân sẽ được hạn chế, giúp công tác giải phóng mặt bằng diễn ra thuận lợi và nhanh chóng hơn.
Trong những năm gần đây, công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đã có những bước tiến đáng kể, nhờ vào sự đổi mới trong việc xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan lập pháp và các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền Những đổi mới này thể hiện rõ chính sách ưu việt của một Nhà nước vì dân, do dân, nhằm đảm bảo quyền lợi cho người dân trong quá trình thu hồi đất.
1.2.2.1 Một số kết quả đạt đƣợc và nguyên nhân a Một số kết quả đạt đƣợc
Người nhận đền bù cảm thấy hài lòng, dẫn đến tình trạng khiếu kiện và khiếu nại giảm đáng kể, đồng thời cải thiện rõ rệt việc giải phóng mặt bằng.
Sau khi tái định cư, người dân đã ổn định cuộc sống và sản xuất, dần trở lại nhịp sống bình thường trước đây và khôi phục tài sản bị mất.
- Sức ép cho các cơ quan hành chính trong quá trình thu hồi đất đã đƣợc giảm đi nhiều
