Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trong Tạp chí Nhà văn tháng 4- 2004 có bài của Nguyễn Trọng Tín: “Lê
Nguyễn Trọng Tín nhận xét về truyện ngắn “Thằng Cung” trong tập “Chuyện nhỏ tình yêu” của Lê Văn Thảo, cho rằng truyện viết đơn giản nhưng để lại ấn tượng sâu sắc Nhân vật “Thằng Cung” là một người già, được cả xóm gọi tên nhưng không phải là người điên, chỉ ngớ ngẩn và thường bị sai bảo làm những việc nặng nhọc Sự quen thuộc của nhân vật với xóm đến mức chó cũng không sủa khi anh xuất hiện Khi nghe tin “Thằng Cung” chết, nhân vật xưng “tôi” cảm thấy hụt hẫng, nhận ra không chỉ thương xót cho số phận của anh mà còn hồi tưởng về tuổi thơ của mình Nguyễn Trọng Tín chia sẻ rằng tuổi thơ của anh cũng có một “Thằng Cung”, ông Bảy Bụng, và những kỷ niệm về ông lại hiện về rõ ràng trong tâm trí Cuối cùng, tác giả kết luận rằng ở nông thôn miền Bắc, hầu như làng nào cũng có một nhân vật kiểu như vậy.
“Thằng Cung” là một tác phẩm ít được chú ý bởi các nhà văn, nhưng thực tế, văn học miền Nam cũng có nhiều điều thú vị Trong một đêm, tôi đã đọc lại 11 truyện trong tập và nhận ra một Lê Văn Thảo mới mẻ, sâu sắc và hấp dẫn hơn rất nhiều Nhà văn Anh Đức trong bài “Nghĩ về văn xuôi Nam Bộ” đã có những nhận định sắc sảo về điều này.
Hiện nay, từ thành phố Hồ Chí Minh đến đồng bằng sông Cửu Long, nhiều tác giả văn xuôi tài năng đã xuất hiện, với sự hiểu biết sâu sắc về bản sắc quê hương Họ chăm chỉ viết về cuộc sống sôi động và thiên nhiên phong phú của miền đất này Khác với những vùng khác, các cây bút Nam Bộ thể hiện phong cách viết tự nhiên, thoải mái mà không bị gò bó Đặc biệt, khi đọc tác phẩm của Lê Văn Thảo, Phạm Trung Khâu, Dương Minh Tâm, và Nguyễn Ling, ta thấy họ thường không chú trọng đến kỹ thuật, nhưng chính điều này lại là điểm mạnh của họ.
Trong bài viết trên báo Văn học ngày 18-8-1993, Nguyễn Quốc Trung giới thiệu tập truyện ngắn “Chuyện nhỏ tình yêu” của Lê Văn Thảo, nhấn mạnh rằng tác giả đã thể hiện nghệ thuật vững vàng với những câu chuyện ngắn gọn và chi tiết sắc sảo Ông ca ngợi nhân vật chính Thằng Cung, một người bất hạnh ở làng quê sông nước, và cho rằng điểm nổi bật trong tác phẩm là việc nhà văn khắc họa đức tính tốt đẹp của chú Cung, người sống như một cái bóng nhưng lại hội tụ nhiều giá trị đạo đức Nguyễn Quốc Trung cũng chỉ ra rằng Lê Văn Thảo đã tiếp cận hiện thực xã hội gần đây, từ đó đổi mới bút pháp và khai thác sâu sắc những mảnh đất hiện thực đó.
Nhà văn dũng cảm đối diện với nỗi đau và bi kịch trong thời bình, điển hình là tác phẩm “Vụ án lúc nửa đêm” mà Lê Văn Thảo khai thác khía cạnh bi kịch khốc liệt Cái chết của Tư Hoành phản ánh lòng tham và sự ngu dốt, một hình mẫu không hiếm trong cuộc sống Tuy nhiên, Lê Văn Thảo đã khéo léo làm mới câu chuyện, tạo ra hiệu ứng nghệ thuật ấn tượng.
Trong bài viết "Những người có duyên với nhà văn Lê Văn Thảo" trên báo Văn nghệ số 128, Lý Lan chỉ ra khuyết điểm của Lê Văn Thảo trong việc xây dựng nhân vật, đặc biệt là nhân vật thành phố, như con gái Sài Gòn Lý Lan nhận xét rằng, dù có những nhân vật như cô gái vào cửa sau hay nữ sinh trở thành chủ tịch phường trong tập truyện ngắn “Con Mèo”, nhưng vẫn tạo cảm giác mơ hồ, xa lạ cho độc giả Tác giả cho rằng cảm giác này xuất phát từ sự thiếu tự tin của nhà văn khi viết về những nhân vật mà anh không chắc chắn am hiểu Tuy nhiên, Lý Lan cũng ghi nhận thành công của “Con Mèo” khi cho rằng truyện gần gũi với dân gian và có chất triết học tiềm ẩn, khiến nó dễ đọc và gợi mở cảm xúc Ngôn ngữ của Lê Văn Thảo, đặc sắc Nam Bộ, cùng với đối thoại tự nhiên, cũng là một điểm mạnh nổi bật trong tác phẩm.
Trong bài viết "Nhà văn Lê Văn Thảo: Viết về chiến tranh cách mạng là trách nhiệm và sự nghiệp" đăng trên báo Sài Gòn Giải Phóng số ra ngày 28-11-1999, Thao Lam Hương Đông đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc viết về chiến tranh cách mạng như một trách nhiệm lớn lao của nhà văn Lê Văn Thảo Bài viết khẳng định rằng việc ghi lại những trải nghiệm và bài học từ quá khứ không chỉ là sự nghiệp mà còn là nghĩa vụ đối với thế hệ mai sau.
Lam Hương Đông nhận định rằng sự thành công của Lê Văn Thảo trong các tác phẩm như “Chuyện nhỏ tình yêu”, “Ông cá hô”, “Con mèo”, “Con đường xuyên rừng” và “Một ngày và một đời” chính là nhờ vào sự hồn nhiên, trong sáng của ông Tác giả bài báo cũng nhận xét rằng khi viết về cuộc chiến tranh cách mạng, văn phong của Lê Văn Thảo thể hiện sự tinh khôi, sáng sủa và chứa đựng nhiều tâm tình sâu sắc.
Trong bài viết của Hồ Tĩnh Tâm trên Tạp chí Văn số 8, phát hành ngày 20-08-2000, tác giả đã khắc họa hình ảnh một con người mang đậm chất Nam Bộ, kết hợp với tinh thần du kích hiện đại và trí thức kháng chiến Bài viết chứa đựng nhiều độc thoại nội tâm, thể hiện sự lắng đọng và quyết liệt trong suy nghĩ.
Con mèo” của Lê Văn Thảo Hồ Tĩnh Tâm nhận định: “Đề tài tập truyện ngắn
Truyện ngắn "Con mèo" không chỉ đơn thuần là câu chuyện về một con mèo mà còn phản ánh những trăn trở sâu sắc của con người về cuộc sống và thế giới tâm linh Hồ Tĩnh Tâm nhấn mạnh rằng câu chuyện này thể hiện sự đối lập giữa thế giới của người lớn, với những lo toan mưu sinh, và thế giới hồn nhiên của trẻ em Nếu trẻ em phải đối mặt với những khó khăn trong việc kiếm sống, chúng có thể rơi vào vòng xoáy suy tư cực đoan như thế hệ trước Nguyễn Đình Chính trong bài viết trên Báo Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh cũng khẳng định giá trị tư tưởng của tác phẩm, khuyến khích người đọc chú ý đến đời sống nội tâm tinh tế trong sáng tác của Lê Văn Thảo, nơi chứa đựng những cảm xúc sâu sắc và giá trị nghệ thuật đặc biệt.
Trong bài viết của Văn Tuệ Anh trên Tạp chí Nhà văn số ra ngày 12-06-2003, tác giả đã nhận xét về nhà văn Lê Văn Thảo, nhấn mạnh rằng câu chuyện trong truyện ngắn "Người Sài Gòn" tuy buồn nhưng tiểu thuyết "Một ngày và một đời" lại thể hiện vẻ đẹp thâm trầm, tinh tế Văn Tuệ Anh khẳng định rằng Lê Văn Thảo đã trải qua những gian khổ, đặc biệt trong chiến dịch Tết Mậu Thân, và chính những trải nghiệm này đã làm cho văn chương của ông về chiến tranh thấm đẫm tình người Nhà văn cũng thể hiện tình yêu sâu sắc đối với đất nước và nhân dân, cả những người đã hy sinh và những người còn sống Cuối cùng, Văn Tuệ Anh nhấn mạnh rằng trong tác phẩm của Lê Văn Thảo, ngôn ngữ bình dân Nam Bộ được sử dụng linh hoạt, làm mới những xúc cảm của người đọc.
Vào ngày 24 tháng 1 năm 1999, Báo Quân đội Nhân dân đã đăng bài phê bình của Ngô Vĩnh Bình về cuốn tiểu thuyết "Một ngày và một đời" Trong bài viết, Ngô Vĩnh Bình đã đưa ra những nhận định sâu sắc về nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm này.
Cảm nhận ban đầu về cuốn sách "Một ngày và một đời" là sự hấp dẫn và khả năng đọc nhanh, nhờ vào những yếu tố bí ẩn và khoảng trống cho sự suy đoán Ngô Vĩnh Bình đã nhấn mạnh rằng thành công của tiểu thuyết này không chỉ nằm ở nội dung mà còn ở cách thể hiện độc đáo, tạo nên những nhân vật sống động và chân thật.
Lê Văn Thảo đã khéo léo mượn lời kể từ những nhân vật khác, tạo nên một tác phẩm mang tính điều tra và phóng sự hơn là tiểu thuyết thông thường Phương pháp này không chỉ thu hút sự chú ý của độc giả mà còn làm tăng sức hấp dẫn cho cuốn sách Ngô Vĩnh Bình nhận định rằng "Một ngày và một đời" là tác phẩm xuất sắc nhất của Lê Văn Thảo, đồng thời khẳng định đây là cuốn tiểu thuyết nổi bật nhất được xuất bản gần đây, xứng đáng nhận giải văn chương cao nhất trong năm vừa qua.
Trong bài viết trên Báo Nhân Dân ngày 22-2-1999, Bích Thu đã khẳng định vị trí của Lê Văn Thảo trong văn đàn Sài Gòn và triển vọng của văn xuôi hiện đại Cô nhấn mạnh rằng ngòi bút của Lê Văn Thảo thể hiện xu hướng viết ngắn, không chỉ ở việc tiết kiệm từ ngữ mà còn ở khả năng gợi mở ý nghĩa sâu sắc, với cấu trúc tiểu thuyết chặt chẽ và hợp lý Tiểu thuyết "Một ngày và một đời" của Lê Văn Thảo đã làm sống động không khí văn xuôi những năm gần đây và được coi là biểu hiện đáng tin cậy về khả năng và triển vọng của văn xuôi Việt Nam hiện đại.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp tiếp cận từ góc độ thi pháp học không chỉ mang tính chuyên biệt mà còn giúp chúng tôi khám phá những đặc điểm nổi bật trong thế giới nghệ thuật của truyện ngắn và tiểu thuyết Lê Văn Thảo Việc áp dụng phương pháp này cho phép chúng tôi có cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn về chân dung văn học của Lê Văn Thảo.
4.2 Phương pháp phỏng vấn trực tiếp:
Bài viết kết hợp phỏng vấn nhà văn Lê Văn Thảo và những chia sẻ của ông trên các Báo, Tạp chí Nhà văn, nhằm khám phá sâu hơn về cuộc đời, tư tưởng và quan niệm sáng tác của ông.
4.3 Phương pháp phân tích - tổng hợp:
Trong quá trình khảo sát, tác giả luận văn đã áp dụng phương pháp nghiên cứu để làm rõ các vấn đề về con người trong chiến tranh thông qua truyện ngắn và tiểu thuyết của Lê Văn Thảo Kết quả cho thấy tính chân thực và sức thuyết phục của tác phẩm, đồng thời khẳng định nét độc đáo trong sáng tác của nhà văn.
4.4 Phương pháp xã hội - lịch sử
Chúng tôi phân tích văn học trong bối cảnh xã hội và lịch sử, đặc biệt là sự phát triển của vùng Nam Bộ, nhằm rút ra những đặc điểm nổi bật của văn học Bên cạnh đó, chúng tôi so sánh với các tác phẩm viết về chiến tranh của những nhà văn khác để tìm hiểu các quy luật chung trong đề tài này, từ đó áp dụng cụ thể vào trường hợp của Lê Văn Thảo.
5 NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN:
Trong luận văn này, tác giả nỗ lực tổng hợp các tác phẩm dài và ngắn của Lê Văn Thảo từ nhiều nguồn sách báo, đồng thời tái hiện quá trình sáng tác và những nội dung chính trong các câu chuyện của ông.
Luận văn nghiên cứu vấn đề con người trong chiến tranh và những đặc trưng văn hóa Nam Bộ qua các tác phẩm truyện ngắn và tiểu thuyết của Lê Văn Thảo Bên cạnh đó, luận văn còn phân tích nghệ thuật miêu tả nhân vật và cách sử dụng ngôn ngữ độc đáo trong các tác phẩm của tác giả này.
6 CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN:
Ngoài phần dẫn nhập, kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày thành 3 chương và kèm theo phụ lục:
CHƯƠNG MỘT LÊ VĂN THẢO - CON NGƯỜI VÀ VĂN CHƯƠNG
1.1 Một cuộc đời gắn bó với văn chương
1.2 Lê Văn Thảo - Nhà văn tài hoa của xứ sở Nam Bộ
CHệễNG HAI CON NGƯỜI QUA TRUYỆN NGẮN VÀ TIỂU THUYẾT LÊ VĂN THẢO
2.1 Con người trong chiến tranh
2.1.1 Con người với nỗi đau chiến tranh
2.1.2 Con người với vấn đề đạo lý và tư cách làm người
2.1.3 Con người với số phận riêng, cuộc đời riêng
2.1.4 Con người với sự đa đoan, phức tạp trong đời sống
2.2 Con người mang những nét Nam bộ
2.2.1 Con người gắn bó với thiên nhiên sông nước
2.2.2 Con người trung thực, lương thiện
2.2.3 Con người nhân hậu, giàu nghĩa khí
2.2.4 Con người thủy chung, coi trọng nghĩa tình
CHệễNG BA NGHỆ THUẬT TRUYỆN NGẮN VÀ TIỂU THUYẾT LÊ VĂN THẢO
3.1 Nghệ thuật xây dựng nhân vật
3.1.1 Miêu tả nhân vật qua ngoại hình
3.1.2 Miêu tả nhân vật qua hành động
3.1.3 Miêu tả tâm lý nhân vật
3.2 Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ
CHƯƠNG MỘT LÊ VĂN THẢO - CON NGƯỜI VÀ VĂN CHƯƠNG
1.1 MỘT CUỘC ĐỜI GẮN BÓ VỚI VĂN CHƯƠNG
Lê Văn Thảo, tên thật là Dương Ngọc Huy, là một nhà văn nổi tiếng với bút danh duy nhất trong sự nghiệp sáng tác của mình Ông sinh ngày 1 tháng 10 năm 1939 tại Trà Ôn, Bình Đức, Long.
Nhà văn Lê Văn Thảo, quê gốc huyện Châu Thành, tỉnh An Giang, hiện đang giữ chức vụ Phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam và Tổng thư ký Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh Ông gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam vào ngày 11-5-1967 Sau chiến thắng 1975, Lê Văn Thảo trở thành phóng viên cho báo Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh và được công nhận là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam vào năm 1977.
Lê Văn Thảo, trong những năm kháng chiến chống Pháp, đã trải qua một tuổi thơ đầy gian khổ tại vùng Đồng Tháp Mười và Long Xuyên, nơi đã hình thành tâm hồn và cảm hứng sáng tác của ông Sau khi học tại trường Chu Văn An và Đại học Khoa học Sài Gòn, ông gia nhập chiến khu vào năm 1962 Cuộc sống khắc nghiệt ở Đồng Tháp Mười và tứ giác Long Xuyên đã cung cấp cho ông nguồn tư liệu phong phú cho các tác phẩm văn học Trong suốt 13 năm kháng chiến, Lê Văn Thảo đã chứng kiến sự kiên cường và dũng cảm của người dân Nam Bộ trong cuộc đấu tranh cho sự sống còn, từ đó khẳng định cốt cách vững vàng và tự tin của họ Những trải nghiệm này đã dẫn dắt ông đến với những câu chuyện đặc sắc về vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Vào những năm 60, Đại học Khoa học Sài Gòn giảng dạy bằng tiếng Pháp, và sinh viên có tinh thần cách mạng thường đấu tranh để được học tiếng Việt Lê Văn Thảo tham gia phong trào này mà không biết đó là tổ chức được cách mạng hướng dẫn Từ nhỏ, ông yêu thích văn chương nhưng không có điều kiện để học tập và trau dồi kiến thức Ông chia sẻ rằng do không biết ngoại ngữ, nên chỉ có thể đọc sách dịch, mà thời điểm đó rất hiếm Mặc dù Lê Văn Thảo cũng đã viết, nhưng tác phẩm của ông chưa đủ chín muồi và không có người hướng dẫn cũng như môi trường văn học phù hợp trong lớp trẻ lúc bấy giờ.
Lê Văn Thảo bắt đầu sự nghiệp văn học của mình trong thời kỳ kháng chiến, nơi ông có cơ hội tiếp xúc với các nhà văn dày dạn kinh nghiệm Trong chiến khu, ông được đọc sách báo từ miền Bắc gửi vào, dù không nhiều nhưng đủ để nuôi dưỡng đam mê sáng tác Quan trọng hơn, Lê Văn Thảo đã trải qua nhiều gian lao thử thách, giúp ông tích lũy vốn sống phong phú và cái nhìn sâu sắc về cuộc sống.
Lê Văn Thảo bắt đầu viết phóng sự chiến trường khi theo sư đoàn Chín, sư đoàn quân chủ lực đầu tiên tham gia các trận đánh lớn Ông luôn nỗ lực viết một cách chân thật, coi đây là cơ hội để rèn luyện phong cách của mình Năm 1965, các truyện ngắn của ông được đăng trên Tạp chí Văn nghệ giải phóng trong chiến khu và sau đó được phát hành ra Bắc, xuất hiện trên báo chí và đài phát thanh Đến năm 1972, Nhà xuất bản giải phóng đã tập hợp các tác phẩm của ông và cho ra mắt tập đầu tiên mang tên “Đêm Tháp Mười”.
Năm 1998, Kịch bản điện ảnh kỷ niệm Sài Gòn - thành phố Hồ Chí Minh
300 năm của Lê Văn Thảo được giải nhì (không có giải nhất) Truyện ngắn
“ Ông cá hô ” được chuyển thành kịch bản phim “ Cá hoá rồng ” Và cũng năm
1998 Lê Văn Thảo đoạt 2 giải thưởng, giải A của Hội nhà văn Việt Nam và giải
Trong giai đoạn 1997 - 1998, Lê Văn Thảo nổi bật với cuốn tiểu thuyết “Một ngày - một đời”, khẳng định vị thế của ông là một trong những nhà văn tiêu biểu ở miền Nam trong bối cảnh xã hội đương thời Mặc dù số lượng sáng tác của ông trong những năm chiến tranh không nhiều và mang tính chất giản dị, nhưng chúng thể hiện sự chân thật, dù có phần sơ lược Lê Văn Thảo không vội vàng, ông tin rằng những trải nghiệm sống quý báu của mình sẽ được chắt lọc qua thời gian, và ông kiên trì học hỏi, trau dồi kỹ năng nghề nghiệp để nâng cao chất lượng tác phẩm.
Sau năm 1975, Lê Văn Thảo trở về sống ở thành phố và cảm thấy việc viết lách trở nên khó khăn hơn trước Ông mất nhiều thời gian để nghiền ngẫm và tìm kiếm phong cách mới Gần đây, nhờ xã hội mở cửa, ông đã có cơ hội đọc nhiều hơn, đi nhiều hơn và tiếp xúc với nhiều tác giả trong và ngoài nước Thời gian và tuổi tác đã giúp ông có cái nhìn sâu sắc hơn, từ đó tạo ra những tác phẩm viết mạch lạc, thoải mái và ít gò bó hơn so với trước đây.
Khi được hỏi về Sài Gòn trong thời kỳ kháng chiến, Lê Văn Thảo chia sẻ chân thành về ký ức của mình Ông nhớ lại những ngày tháng khó khăn khi Sài Gòn bị ném bom năm 1945, gia đình ông phải sống trong chiến khu do cha tham gia Thanh niên tiền phong Sau đó, khi chiến tranh trở nên ác liệt, mẹ ông đã đưa các anh em trở về Sài Gòn, gửi gắm cho bà con và cuộc sống của ông trở nên bấp bênh, không có điều kiện học hành, chỉ thỉnh thoảng được đi dạo trên xe kéo.
