Khái niệm phong cách và con đường hình thành phong cách thô Chim Traéng
Khái niệm phong cách
Chương 2 : Phong cách trữ tình trong thơ Chim Trắng
2.1 Nguồn cảm hứng trữ tình 2.2 Cái tôi trữ tình
Chương 3 : Phong cách trầm tư trong thơ Chim Trắng
Phong cách trữ tình trong thơ Chim Trắng
Nguồn cảm hứng trữ tình
Chương 3 : Phong cách trầm tư trong thơ Chim Trắng
Phong cách trầm tư trong thơ Chim Trắng
Nguồn cảm hứng trầm tư
Giọng điệu trầm tư
CHệễNG 1 KHÁI NIỆM PHONG CÁCH VÀ CON ĐƯỜNG HÌNH
PHONG CÁCH THƠ CHIM TRẮNG
Phong cách là một khái niệm quan trọng trong sáng tác và nghiên cứu văn học nghệ thuật, có nguồn gốc từ thuật ngữ “stylos” trong tiếng Hy Lạp, “stylus” trong tiếng La Mã, và “style” trong tiếng Pháp Trong thời kỳ cổ đại và trung đại, từ này ban đầu chỉ dụng cụ viết, nhưng dần dần đã phát triển để chỉ nét bút, cách viết, và cuối cùng mang nghĩa phong cách Theo Buffon, một nhà tự nhiên học và nhà văn nổi tiếng của Pháp, phong cách được định nghĩa là bản sắc của con người.
Khái niệm phong cách hiện nay được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, không chỉ riêng văn học nghệ thuật Tuy nhiên, trong lĩnh vực văn học, sự hiểu biết về phong cách giữa các nhà nghiên cứu và tác giả không đồng nhất Có lúc phong cách được xem là cá tính sáng tạo của người viết, lúc khác lại được hiểu hẹp hơn, như phong cách ngôn ngữ của nhà văn, hoặc như đặc điểm riêng trong hệ thống biểu đạt của họ Mặc dù khái niệm phong cách còn phức tạp và chưa có kết luận thống nhất, nhưng các nhà nghiên cứu đã tạm chia thành những cách hiểu tương đối chấp nhận được.
(1) Xem phong cách là hệ thống những đặc điểm về mặt hình thức Tiêu biểu cho quan niệm này là ý kiến của tác giả G N Pospelov trong
Những vấn đề của phong cách văn học Ở công trình này, nhà nghiên cứu
Pospelov cho rằng hình tượng trong tác phẩm phản ánh nội dung tư tưởng của nó, trong khi phong cách lại thuộc về lĩnh vực hình thức, bao gồm ba yếu tố: đối tượng, cấu tạo và ngôn ngữ Ông nhấn mạnh rằng phong cách thể hiện qua hệ thống đề tài, loại hình, loại thể và cảm hứng, không phải bản chất của từng tác phẩm mà là nguyên tắc miêu tả và biểu hiện trong nhiều tác phẩm của một hoặc nhiều nhà văn Quan điểm này tương đồng với V Kovalev, người cho rằng phong cách là sự thống nhất chỉnh thể của nhà văn, thể hiện mối liên hệ giữa các yếu tố trong hệ thống nghệ thuật của họ.
V Drenprov cho rằng phong cách là mối liên hệ giữa các hình thức, và mối liên hệ này thể hiện sự thống nhất của nội dung nghệ thuật.
Phong cách chủ yếu được thể hiện qua nội dung và cách nhìn nhận của nhà văn về thế giới, như Marcel Proust đã chỉ ra Ông, tác giả của tiểu thuyết nổi tiếng "Đi tìm thời gian đã mất", cho rằng bản chất của phong cách không phải là kỹ thuật mà là cái nhìn Proust nhấn mạnh rằng sự khám phá phong cách không thể thực hiện một cách cố ý, mà chỉ có thể đạt được thông qua cách cảm nhận thế giới, một cảm nhận mà nếu không có nghệ thuật, sẽ mãi mãi không được biết đến.
Phong cách được hiểu là sự kết hợp giữa đặc điểm nội dung và hình thức Một trong những quan niệm nổi bật về phong cách là của nhà nghiên cứu Khrapchenko, trong tác phẩm "Cá tính sáng tạo của nhà văn và sự phát triển văn học" Ông đã đưa ra một định nghĩa được nhiều người đồng thuận, nhấn mạnh tầm quan trọng của phong cách trong việc thể hiện cá tính sáng tạo của nhà văn.
Phong cách được hiểu là cách thể hiện hình tượng trong nghệ thuật, phản ánh tư tưởng và cảm xúc, không chỉ gói gọn trong hình thức tác phẩm Việc xây dựng phong cách không chỉ thể hiện sự độc đáo của hình thức mà còn bộc lộ những khía cạnh đặc thù của nội dung Hình thức, bao gồm ngôn ngữ nghệ thuật, cốt truyện, bố cục và nhịp điệu, đều thuộc về phong cách, nhưng phong cách còn bao gồm cả đặc điểm trong việc thể hiện tư tưởng, đề tài và khắc họa nhân vật Đặc trưng của phong cách không nằm ở những yếu tố riêng lẻ mà chính là sự kết hợp độc đáo giữa chúng.
Quan niệm phong cách được thể hiện rõ ràng qua cả nội dung và hình thức, điều này cũng được nhấn mạnh bởi nhà nghiên cứu văn học Nga D Likhachev Trong tác phẩm "Thi pháp văn học Nga", Likhachev đã trình bày quan điểm của mình về phong cách trong văn học.
Phong cách không chỉ là hình thức ngôn ngữ mà còn là nguyên lý mỹ học kết nối nội dung và hình thức của tác phẩm Tại Việt Nam, vấn đề phong cách đã được nghiên cứu và thảo luận từ lâu, với nhiều ý kiến và tranh luận trong giới nghiên cứu văn học Các nhà nghiên cứu Việt Nam, dựa trên các công trình nghiên cứu phong cách từ nền văn học Liên Xô cũ, đã khám phá và phát triển những cách hiểu riêng về khái niệm phong cách.
Phong cách văn học được hiểu là những đặc điểm hiện diện trên bề mặt tác phẩm, tạo nên sự thống nhất giữa các yếu tố nghệ thuật, góp phần hình thành tính chỉnh thể, giọng điệu và màu sắc riêng biệt Theo Từ điển thuật ngữ văn học, phong cách nghệ thuật là sự thống nhất tương đối ổn định của hệ thống hình tượng và các phương tiện biểu hiện, phản ánh cái nhìn độc đáo của nhà văn trong tác phẩm, trào lưu văn học hoặc văn học dân tộc Mặc dù các định nghĩa này tập trung vào yếu tố hình thức của phong cách, chúng vẫn là cơ sở khoa học quan trọng cho những nghiên cứu và phát kiến sau này trong lĩnh vực văn học.
Giáo sư Phan Ngọc là một trong những học giả nổi bật với những đóng góp quan trọng trong nghiên cứu phong cách, đặc biệt qua công trình "Tìm hiểu phong cách Nguyễn Du trong Truyện Kiều".
Ngọc đã định nghĩa phong cách là “một cấu trúc hữu cơ của tất cả các kiểu lựa chọn tiêu biểu”, cho phép nhận diện thời đại, thể loại, tác phẩm hay tác giả Theo nhà nghiên cứu Phan Ngọc, để tìm hiểu phong cách trong văn học, cần xác định “đặc trưng không thể thiếu” của hiện tượng văn học, đó là “tính thống nhất hữu cơ” hay “tính cấu trúc” Tính cấu trúc này thể hiện qua mối liên hệ giữa bộ phận và toàn thể của tác phẩm, cho phép nhà nghiên cứu suy đoán về toàn bộ tác phẩm chỉ từ một bộ phận Để làm điều này, nhà nghiên cứu phải thực hiện các phép đối lập nhằm chứng minh sự lựa chọn của tác giả là phù hợp, thuyết phục và độc đáo Phan Ngọc đã thực hiện nhiều đối lập giữa Truyện Kiều và các tác phẩm liên quan để khẳng định sự đổi mới của Nguyễn Du Tuy nhiên, định nghĩa phong cách như một sự lựa chọn vẫn chưa hoàn toàn tối ưu, vì khái niệm này có thể vừa chặt chẽ vừa lỏng lẻo.
Theo nhà nghiên cứu Đỗ Lai Thúy, việc phân tích tác phẩm chỉ hợp lý khi nhà phê bình bắt đầu từ sự lựa chọn ngôn từ của tác giả để đi đến thể loại, cốt truyện, chủ đề và tư tưởng Tuy nhiên, phương pháp nghiên cứu phong cách tác giả của giáo sư Phan Ngọc cũng dễ gặp phải những hạn chế nhất định.
Nhà nghiên cứu Đỗ Lai Thúy định nghĩa phong cách là sự lệch chuẩn, nhấn mạnh rằng mỗi thời đại văn hóa tạo ra phong cách riêng, và mỗi nhà văn trong thời đại đó lại có phong cách độc đáo của mình Theo ông, phong cách của họ chính là sự khác biệt so với chuẩn mực của thời đại Xuất phát từ quan điểm này, Đỗ Lai Thúy đã tiến hành nghiên cứu phong cách thơ, nhằm tìm ra những lối đi hợp lý và thuyết phục hơn trong việc hiểu và phân tích văn học.
Hồ Xuân Hương trong tác phẩm "Hồ Xuân Hương - hoài niệm phồn thực" được phân tích qua sự lệch chuẩn ngôn ngữ trong thơ của bà Nhà nghiên cứu so sánh sự lệch chuẩn này với sự chuẩn mực và nghiêm túc trong ngôn ngữ của Bà Huyện Thanh Quan, một tác gia có nhiều điểm tương đồng với Hồ Xuân Hương như cùng thời đại, cùng ở Thăng Long, cùng là phụ nữ và làm thơ Nôm Đường luật Qua đó, phong cách thơ Hồ Xuân Hương được xác định rõ nét.