ĐẠO DỊCH TRONG VIỆC TÌM HIỂU KINH DỊCH VÀ VĂN HĨA ĐƠNG Á Thái Đơng A I- DẪN NHẬP: Kinh Dịch kỳ thư Kinh Dịch kinh có nhiều độc đáo - Cái độc đáo thứ nhất, khơng có ngành học thuật Trung Quốc, khơng bị chi phối, mê Khổng Tử Lão Tử làm cho hai vị phải đọc kỹ hiểu thấu đáo tư tưởng uyên áo để diễn đạt Tứ Thư Ngũ Kinh, Đạo Đức Kinh Như nói tạo văn minh văn hóa Trung Quốc - Cái độc đáo thứ hai, nhờ Khương Tử Nha giúp Văn Vương Võ Vương thắng nhà Thương, lập Triều đại nhà Chu 800 năm Nhờ Khổng Minh giúp Lưu Bị chia ba thiên hạ thời Tam Quốc, giúp Trương Lương lập nên nhà Hán, giúp Trần Hưng Đạo thắng quân Mông Cổ, giúp Lê Lợi thắng quân Minh v.v… Như nói làm thay đổi lịch sử loài người ! - Cái độc đáo thứ ba, nhờ Leibniz chế hệ Nhị Phân, nhờ hệ nhị phân, ngành Tin Học phát triển ngày hôm - Cái độc đáo thứ tư, có khả ghê gớm ngày phần lớn người thiên hạ nói Kinh Dịch bói tốn tầm thường - Cái độc đáo thứ năm, viết ngơn ngữ lạ lùng, phù hiệu gồm vạch dứt (— —) gọi hào âm vạch liền (——) gọi hào dương Các vạch âm dương chồng lên thành quái (hay quẻ đơn) gọi Bát Quái quẻ (quẻ kép), quẻ Dịch gồm có quái (quẻ đơn) chồng lên nhau, gọi ngoại quái nội quái Mỗi quái có hào âm dương chồng lên Có quái tức Bát Quái ; bát quái đại diện cho vạn vật vũ trụ gồm có : CÀN —— —— —— KHÔN — — — — — — ĐOÀI (Trạch) — — —–— —–— CẤN (Sơn) —–— — — — — CHẤN (Lôi) — — — — —–— TỐN (Phong) —–— —–— — — LY (Hỏa) —–— — — —–— KHẢM (Thủy) — — —–— — — Mỗi quẻ có hào, nội quái (quái dưới) có hào, ngoại quái (quái trên) có hào Thí dụ quẻ Thái ( ) gồm : Quái Địa trên, quái Thiên Quyển Kinh Dịch gồm có 64 quẻ (cũng gọi quẻ kép, có lúc người ta gọi bát quái quẻ đơn) Tác giả Kinh Dịch không viết lời Văn Vương gắn lời vào quẻ, gọi quái từ, thứ Văn Vương Chu Công gắn lời vào hào gọi hào từ Về sau khoảng 500 năm sau, Khổng tử làm Dịch truyện để giải thích quái từ hào từ Khổng Tử giải thích triết lý Kinh Dịch Nhờ có quái từ hào từ Dịch truyện, người ta hiểu ý nghĩa Kinh Dịch Sau thời Khổng Tử, Kinh Dịch Dịch truyện phổ biến sâu rộng Trong 2000 năm qua trải qua thời Tiền Tần, Hán, Đường, Tống, Ngun, Mơng, Thanh, có triệu người nghiên cứu Dịch có ngàn sách viết Kinh Dịch Nhưng có điều khó giải thích kinh quan trọng : Nó Ngũ Kinh, Nho Sĩ muốn thi Tiến Sĩ phải thơng thạo Kinh Dịch thi đậu Thế mà người thời muốn học Dịch thật vấn đề lớn Kinh Dịch khó hiểu, khơng có sách Dịch đọc để lãnh hội ý nghĩa uyên áo Kinh Dịch Tôi gặp quí vị trí thức, học rộng tài cao, để hai ba chục năm trời nghiên cứu, cuối phải bỏ Một câu hỏi đặt để kiếm câu trả lời mà người mong đợi - Tại với khối óc thơng hiểu Kinh Dịch thời gian 2000 năm mà khơng có người lý giải, trình bày Kinh Dịch cho có lý, có lẽ, sáng sủa để muốn nghiên cứu học hỏi Dịch Lý dựa vào mà học Theo người viết có hai lý 1) Phương pháp luận lý - Tác giả Kinh Dịch viết Kinh Dịch không sử dụng loại luận lý thông thường, gọi luận lý chiều, luận lý ta thường sử dụng hàng ngày Luận lý hay phương pháp tư sử dụng Kinh Dịch luận lý âm dương, gọi luận lý hai chiều Muốn hiểu Kinh Dịch phải thơng hiểu luận lý hai chiều, hình thức Lý Thái Cực Lý Thái Cực lý âm kiếm dương, dương kiếm âm điểm trung hòa tức Thái Cực Lý Thái Cực người viết trình bày trang mạng minhtrietviet.net, tháng 2, 2003 2) Phương pháp cấu tạo Kinh Dịch Tác giả Kinh Dịch sử dụng phương pháp gọi “Dĩ quán vạn”, tức lấy lý thông vạn lý, lấy chữ Đạo hay Thái Cực để bao qt tồn thể vạn hữu Đã có người ví Kinh Dịch lâu đài thần bí xây viên gạch âm dương thần bí Đúng vậy, Kinh Dịch lâu đài thần bí, có ngàn vạn người muốn vơ tịa lâu đài thần bí để kiếm kho tàng to quý báu tích chứa quẻ Dịch, tiếc : người vào tịa lâu đàì Vì vậy, người viết nhận thấy muốn vào tịa lâu đài phải có chìa khóa đồ đường để vào kho tàng cất giấu quẻ Dịch Cái chìa khóa tịa lâu đài Lý Thái Cực Cái đồ lâu đài hướng dẫn tới kho báu cất giấu quẻ Dịch, Đạo Dịch mà chúng tơi có hân hạnh trình bày đây, Mục đích : 1- Làm rõ nghĩa chữ Đạo Dịch trình bày Đạo Dịch sử dụng để tạo dựng nên Kinh Dịch, triết gia Đông Phương coi Kinh Thánh, giới ngưỡng mộ cố gắng tìm hiểu 2- Trình bày ý nghĩa Quẻ Hào quẻ, liên hệ Đạo Dịch quẻ hào 3- Cơng dụng lợi ích Đạo Dịch việc giải vấn đề, học cho Đạo Làm Người Đạo Dịch văn hóa Trung Quốc Việt Nam II- Định nghĩa Đạo Dịch 1- Đạo Dịch Đạo âm dương Đạo Dịch đường biến dịch, nguyên tắc biến dịch, trước thời Chiến Quốc người ta hiểu Nhưng từ có Dịch truyện người ta khơng hiểu Đạo Dịch đơn giản Dịch truyện định nghĩa Đạo Dịch sau : “Nhất âm, dương chi vi đạo” (một âm, dương Đạo trời) Đạo vơ hình thể vũ trụ vạn vật thể Âm Dương Âm Dương thể nơi, chốn, thời Khơng có vật thể mà khơng có yếu tố Âm Dương bên Âm Dương tiền đề khoa học đại chứng minh kiện khoa học Khoa học chứng minh hai yếu tố Âm Dương tạo vụ nổ lớn (big bang) Ngay từ đầu, yếu tố âm electron dương proton tạo ra, hai yếu tố âm dương (electron proton) giao để trở thành nguyên tử hydrogen Nguyên tử Hydrogen chiếm 75% vật chất tạo sau big bang hydrogen tức hai yếu tố âm dương hòa, tức âm dương kết hợp với trở thành đơn vị tạo thành vật thể từ sao, mặt trời, mặt trăng hydrogen tạo thành Thí dụ mặt trời khối hydrogen nhiệt độ lớn khủng khiếp Các vật thể oxy (O) nguyên tố hydrogen tạo ra, Đồng (Cu) tạo 29 nguyên tử hydrogen hợp lại, vật thể vũ trụ nguyên tử hydrogen tạo thành, lời Lão Tử nói Đạo (tức Thái Cực, tức âm dương hịa) nơi, chỗ dơ bẩn có Đạo bên Khoa học chứng minh hai yếu tố âm dương nơi, vật thể cấu tạo hai yếu tố âm dương, chứng minh Nhưng cịn thật mà nói tới âm dương ln trạng thái âm dương hịa Người ta biết khơng có âm khơng có dương tức âm dương khơng lẻ loi, mình, ln ln kết hợp với ―đối ngẫu‖ Nhưng khơng biết chẳng để ý tới, tình trạng vơ quan trọng Đó tình trạng ln ln xảy ra, gọi âm dương hịa gọi Đạo Dịch Tình trạng âm dương hòa xảy tầng nguyên tử : nguyên tử có electron (âm điện tử) ln ln quấn qt chung quanh proton neutron (dương điển tử trung hoa tử) Tình trạng âm dương hòa xảy tầng hạ nguyên tử Ở tâng Hạ Nguyên Tử Trong nhân nguyên tử, proton neutron có hạt quark âm hạt quanh dương biến động hạt quark âm kiếm hạt quark dương để kết hợp, giao thành thể trung hịa, tình trạng trung hịa ngắn ngủi kéo dài có phần triệu dây đồng hồ Như tình trạng âm dương hịa hay Đạo Dịch tượng xảy nơi Tóm lại Đạo Dịch chân lý khoa Vật Lý hạ nguyên tử Lượng Tử chứng minh Đạo Dịch có sở khoa học vững chắc, phản bác Và tác giả Kinh Dịch sử dụng Đạo Dịch để cấu tạo Kinh Dịch làm công việc khoa học 2- Đạo dịch đạo đạo Trước sâu vào định nghĩa thứ hai Đạo Dịch, ta xem xét điều quan trọng định nghĩa thứ : – Đạo dịch đạo âm dương : Âm dương tạo nên vạn vật, đâu có âm dương, khơng có vật mà khơng có âm dương bên – Một đặc tính thứ hai âm dương âm dương không xa rời nhau, âm bên dương, có dương (cơ dương) mà khơng có âm ngược lại có âm (cơ âm) mà khơng có dương vũ trụ vạn vật biến mất, không hữu Nếu hỏi câu trả lời thiên lý, luật trời Tình trạng gọi tình trạng âm dương hịa Tức tình trạng mà âm dương ln ln giao hịa với Vì ln ln xảy nên gọi đạo âm dương hòa – Một cấu quan trọng Dịch học mệnh danh cấu tam tài thiên địa nhân Cơ cấu tam tài cấu âm dương hòa : - Thiên dương, địa âm, nhân yếu tố trung hòa (có âm lẫn dương) Định nghĩa thứ cho ta biết đặc tính âm dương, cấu âm dương, câu hỏi cần phải giải đáp tường tận việc tìm hiểu kinh dịch âm dương đâu ra, dâu Đó sinh thành kết cấu vũ trụ vạn vật Ta lấy việc nhỏ để suy việc lớn : Anh X gia đình Z sinh ra, gia đình Z có ơng bố A bà mẹ B Nay anh X khôn lớn gặp cô Y để lấy làm vợ lập gia đình Z2 Anh A hồn tất, vịng Gia đình Z điểm Gia đình thái cực gia đình sinh anh X (dương) Y (âm) Một thí dụ khác, electron bị dòng điện khỏi nhân nguyên tử Electron theo dòng điện để làm sáng thành phố hay chuyển động máy móc nhà máy sản xuất thực phẩm chẳng hạn Nhưng ln mong mỏi với nhân nguyên tử Khi điện trở số khơng lại trở với nhân nguyên tử Nhân nguyên tử trường hợp Thái cực Đạo đạo diện nơi, chốn, thời, động lớn lý cho biến dịch Các biến động thiên nhiên xã hội loài người phiền nhiễu đạo đạo thể mà Tác giả kinh dịch dựa vào tượng luật tắc thiên nhiên, bắt chước xảy vạn hữu làm kinh dịch Dưới nghiên cứu nội dung đạo về, nghiên cứu, xem xét cách thức âm dương tạo nào, cách thức dạng thực để biểu đạt yếu tố âm dương trước vào nội dung đạo 2.1- Đạo dịch đạo Các yếu tố âm dương đâu cách thức cấu tạo yếu tố âm dương ? Trong khoa học trình bày yếu tố âm dương electron proton sinh vụ nổ lớn (bigbang) cịn dịch học có thuyết thái cực sinh lưỡng nghi, bát quái Lưỡng nghi âm dương Bát quái âm dương gồm có quái (hay quẻ đơn) càn khơn, đồi cấn, chấn tốn, khảm ly Sự hiểu biết cách thức tạo bát quái giúp ta nhiều việc tìm hiểu kinh dịch Có hai thuyết cấu tạo bát quái, hai diễn đạt ý vạn vật sinh từ thái cực, từ đạo, cách nói khác Dịch Truyện nói ―Thái cực sinh lưỡng nghi, lưỡng nghi sinh tứ tượng, tứ tượng sinh bát quái‖ Ưu điểm thuyết nói bát quái sinh từ thái cực, dùng lý luận thông thường mà khơng xử dụng lý luận âm dương phải dùng thuyết lão tử để bổ khuyết cho Dịch Truyện Lão tử nói Đạo Đức kinh (chương 42) : ―Đạo sinh nhất, sinh nhị, nhị sinh tam, tam sinh vạn vật‖ (Đạo sinh một, sinh hai, hai sinh ba, ba sinh vạn vật) Nhất thái cực, hai âm dương, ba yếu tố âm dương hịa (âm giao hịa với dương) 10 Phải có ơng tướng giỏi toàn quân toàn dân tin tưởng nghe theo Hào dương âm không chánh vị có hai yếu tố khác là: - Thời trung tức hào âm nghe theo - Hào Dương vị âm tức người tài thấp vua (tức hào âm) dương nên người phải nghe theo kể vua b Toàn dân phải phục tịng lệnh ơng tướng kể vua Đức Trần Hưng Đạo tổ chức Hội nghị Diên Hồng để bảo đảm toàn dân đồng ý nghe theo lệnh Đức Trần Hưng Đạo Khi bơ lão hơ to câu ―quyết chiến‖ khối đồn kết toàn dân toàn quân bảo đảm với ý nghĩa quẻ Sư, muôn người nghe lệnh người Một yếu tố quan trọng biến dân đinh thành dân binh, biến nước nghe lệnh người Đức Trần Hưng Đạo rành bí mật chống ngoại xâm quẻ Địa Thủy Sư Tuyệt đối không động hào - Động Hào 3: Hào người người phụ tá bất tài (hào âm dương vị) bất chánh lại cưởi lên dương hai, ảnh hưởng xấu tới hào hai dương, người lãnh đạo chiến, nên hào tứ nói ―đem xe chở thây‖ tức thua trận 45 - Động Hào 5: Hào ông vua, vua thời chiến khơng có ý kiến hay lệnh cho ơng tướng huy mặt trận Lúc đầu, quân Mông Cổ đông, công vũ bão Quận đội Đại Việt phải rút lui để bảo toàn lực lượng Vua Trần Nhân Tông lo sợ quân dân ta chịu không nên có ý kiến với Tướng Trần Hưng Đạo rằng: ―Ta có nên hàng hay khơng ?‖ Đức Trần Hưng Đạo trả lời: ―Xin Vua chém đầu thần trước đầu quân Nguyên‖ Nếu vua mực xin đầu hàng cách chức Tướng Trần Hưng Đạo lịch sử Đại Việt khác Đạo Dịch văn hóa Trung Quốc Như trình bày phần đầu này, Đạo Dịch yếu tố việc hình thành Kinh Dịch Kinh Dịch kinh ảnh hưởng vô lớn lao Trung Quốc Quyển Kinh Dịch nói Đạo Dịch tức Đạo Âm Dương Hịa, 64 quẻ Dịch, quẻ nói Đạo Dịch tức Đạo Âm Dương Hòa Các quẻ Dịch tượng tạo Đạo về: đạo âm với dương dương với âm điểm trung hịa Vì khơng có việc nào, tượng nào, biến cố không bị Đạo Dịch chi phối Trong “Tứ khố toàn thư mục lục” có nói ―Dịch Đạo quảng đại bao gồm thiên văn, địa lý, nhạc luật, binh pháp, toán pháp…‖ Thật vậy, Đạo Dịch Khổng Tử Lão Tử diễn đạt thành kinh sách Tứ Thư Ngũ Kinh, Đạo Đức Kinh Các triết gia Trung Quốc hiểu Đạo Dịch qua kinh sách Khổng 46 Tử, Lão Tử diễn giải thành học thuyết khác làm cho văn hóa văn minh Trung Quốc sáng chói Từ Dịch Truyện định nghĩa chữ Đạo ―Nhất âm, dương chi vị đạo‖ (Một âm dương đạo trời) triết gia Trung Quốc có sở vững để biện minh cho lý thuyết mở chân trời mới, thời kỳ triết học đạo học Trung Quốc Mạnh Tử, Tuân Tử thời tiền Tần sau Trình Di, Vương Tơng Truyền đời Tống, Bảo Ba đời Nguyên, Vương Dương Minh đời Minh coi trọng Đạo Dịch Hết cho Đạo Dịch tiền đề lý luận Tử Tư cháu Khổng Tử soạn Trung Dung để lấy Đạo Dịch tức Đạo Âm Dương Hòa (Đạo Âm Dương Hịa hiểu đạo Qn Bình) làm cốt lõi cho lý luận Khi cịn thư sinh, Mạnh Tử tới thăm Tử Tư hỏi Tử Tư ―Chánh Tâm gì?‖ Ơng đáp: ―Vui q, buồn q tâm khơng chánh được‖ Ơng muốn nói Luật Qn bình; Luật Qn bình Luật Âm Dương Hịa ơng chủ trương Chí Trung Hịa Chí Trung Hịa ―Trung Dung‖ Tử Tư Đạo Âm Dương Hịa Dù học nói kiểu gì, cách để diễn tả Đạo Dịch hay Đạo Âm Dương Hịa theo lối nhìn họ mà Những quan niệm tư duy, thể, giá trị bắt nguồn từ Đạo Dịch Thí dụ thể luận: Chu Hy đời Tống cho âm dương thể cao Dịch Kinh Phịng đời Hán cho nhị khí 47 âm dương thể Dịch Trịnh Huyền, Vương Bật thời Ngụy Tấn cho ―Vô‖ thể, vô Đạo mà Đạo âm dương hịa Trình Di, Chu Hy đời Tống cho Lý thể Dịch Lý Lý âm dương Chu Hy khai triển thêm cho Lý Đạo, Thái Cực Cuối họ nói Đạo Dịch, tức Đạo Âm Dương Hịa Lục Cửu Un đời Tống nói ―vũ trụ tức tâm ta, tâm ta tức vũ trụ‖ Lý quẻ, hào lý Tâm ta, vạn vật nơi tâm ta Tâm ta thể vũ trụ tâm nơi âm gặp dương, âm gặp dương tâm sáng Như cuối Tâm âm dương hòa Đạo Nho truyền bá Đạo Dịch (Đạo Âm Dương Hòa) tạo xã hội hài hòa từ Tần Thủy Hoàng chủ trương tiêu diệt đạo Nho cách đốt hết kinh sách Nho gia văn hóa Trung Quốc vào khúc quanh Để có nhìn trung thực văn hóa Trung Quốc, phải tìm hiểu xem Nho Giáo Nguyên Thủy Khổng Tử chủ trương bị biến đổi Nhà Hán chọn Nho Giáo làm quốc giáo biến Nho Giáo Nguyên Thủy thành loại nho giáo giả hiệu - tức nho giáo mà khơng phải nho, có người cho ―nội pháp ngoại nho‖; thực lý thuyết cai trị độc tài, chuyên trị có nhãn hiệu nho giáo mà người ta thường gọi Hán nho Hán nho giúp đế quốc Trung Hoa tồn 2000 năm đáng tìm hiểu 48 Hán Vũ đế sai nhóm Lưu Hâm biến đổi Nho Giáo Nguyên Thủy thành Hán nho Nhận thấy Pháp Trị Tần Thủy Hồng thất bại, cịn Nho Giáo Ngun Thủy chủ trương Dân Chủ ―dân vi quý, xã tắc thứ chi, quân vi khinh‖, lời Mạnh Tử, lại chống đối quyền độc tài Vua Nhóm Lưu Hâm đem thần quyền vào nho giáo để biến nho giáo thành tôn giáo Vua cai trị dân tín ngưỡng, dựa vào lịng tin Thượng Đế có quyền tối đa vua thiên tử, tức trời nên có quyền thay Trời để cai trị thiên hạ Ngoài ra, liên hệ người với người mà Nho Giáo Nguyên Thủy lấy Đạo Âm Dương Hịa làm kim nam, phải thay đổi để thực cai trị độc tài Có hai điều nhóm Lưu Hâm thay đổi: Nho Giáo Nguyên Thủy coi thiên địa, quỉ thần yếu tố âm dương Thiên dương, địa âm, quỉ âm, thần dương, thiên biến thành ông trời (thượng đế) thiệt Thuyết thiên mệnh nhóm đề cao đánh vào lịng tin có ơng trời có quyền tối đa Ông vua thiên tử, tức trời thay trời để làm Thí dụ vua có ngàn vợ có quyền thiến niên muốn xin vào làm thái giám Vua có quyền giết người muốn Như trường hợp Chu Nguyên Chương thời nhà Minh Chu Nguyên Chương đánh đuổi quân Mông Cổ khỏi nước Trung Hoa lên làm vua, liền giết hết quần thần có cơng để tránh hậu họa Chỉ Chu Nguyên 49 Chương tên vô học sợ quần thần giỏi tranh quyền với 2) Liên hệ người với người điều viết Nho Giáo Nguyên Thủy Trong Nho Giáo Nguyên Thủy, liên hệ người với người theo Đạo Âm Dương Hòa liên hệ hai chiều: - Vua hiền, trung - Chồng có nghĩa, vợ có tình - Cha có từ, có hiếu Nay đổi thành liên hệ chiều: - Vua nói, bề tơi phải nghe, tuyệt đối phục tịng - Chồng nói vợ phải tuyệt đối nghe theo - Cha nói tuyệt đối phải nghe theo Ngoài thay Nhân trị Lễ trị Các triều đại Trung Quốc kể từ đời Hán tới đời Mãn Thanh liên tục cai trị Trung Quốc tôn giáo Hán nho, dựa thần quyền Thiên Tử Chẳng khác Thiên Chúa giáo cai trị Âu Châu 1000 năm thời trung cổ, có khác vị hồng đế Trung Quốc sử dụng nho giáo cách khéo léo hơn, khôn ngoan nên trị vị 2000 năm thay có 1000 năm Cộng sản Trung Quốc cai trị Trung Quốc không khác triều đại Trung Quốc xưa với tôn giáo khác nho 50 giáo mà chủ nghĩa cộng sản, khơng cịn văn hóa cộng sản cịn Đạo Dịch văn hóa Việt Nam: Văn hóa Việt Nam văn hóa Dịch Khơng có dân tộc gian có biểu tượng đại diện cho dân tộc Âm Dương (Tiên Âm, Rồng Dương) Sự chọn lựa chọn lựa tùy hứng chọn lựa triết thuyết sâu xa mà ra, triết lý sâu xa diễn đạt câu chuyện Chuyện kể Lạc Long Quân phải trở Thủy phủ nói với Âu Cơ ―Lạc Long Quân phải Thủy phủ cần hẹn cánh Đồng Tương‖ Đây chuyện nói ―Lý Tiên Rồng‖, ―Lý Tiên Rồng‖ gì? ―Lý Tiên Rồng‖ lý âm với dương, dương với âm điểm trung hịa cánh Đồng Tương Nói theo Dịch chuyện kể Lý Thái Cực – Lý Thái Cực gì? Lý Thái Cực lý âm với dương dương với âm điểm trung hòa, điểm trung hòa thái cực nên gọi Lý Thái Cực Như Lý Tiên Rồng Lý Thái Cực Như vậy, dân tộc Việt Nam lấy Lý Thái Cực làm biểu tượng dân tộc Lý Thái Cực Lý Đạo Dịch, Lý Đạo Âm Dương Hòa Như vậy, vị Tổ dân tộc chọn Đạo Dịch làm biểu tượng cho dân tộc chắn phải hiểu ý nghĩa sâu kín Kinh Dịch Đạo Dịch Tơi thấy khơng phản bác điều 51 Dịch Lý coi thực gồm mặt gọi Thể Dụng Trong văn hóa Việt Nam có phần: Thể Dụng Hai phần thể rõ văn hóa Việt Nam Thể lý thuyết hay tư tưởng, dụng thể từ tư tưởng lý thuyết Tư tưởng gồm lời nói, biểu tượng, cịn Dụng thể chế, vật thể, cấu cụ thể Để diễn đạt phần Thể-Dụng văn hóa Việt Nam khơng sánh kịp triết gia Kim Định Ơng nói Đạo Âm Dương Hịa văn hóa Việt Nam thể đầy đủ dạng thức khác nhau: Từ Tượng Số Chế Từ, Tượng, Số lý thuyết hay tư tưởng, Chế dụng Chúng ta xem xét văn hóa Việt Nam qua dạng thức A Từ: Từ lời nói; Nho gia nói âm dương hịa thường đề cập tới ―Chí Trung Hịa‖, cịn người bình dân Việt Nam nói Đạo Âm Dương Hịa kho ca dao tục ngữ dân gian Thí dụ câu: “Hịa làng” “Có có lại toại lịng nhau” 52 “Trơng lên chẳng ai, trơng xuống chẳng mình” Việt Nam khơng có kinh điển để diễn tả tư tưởng có kho ca dao tục ngữ đầy đủ học Đạo Âm Dương Hòa, đạo sống hòa hợp với xã hội B Tượng: Tượng biểu tượng; người Việt Nam diễn đạt Đạo Âm Dương Hòa biểu tượng:  Biểu tượng ―vng trịn‖ bánh chưng - bánh dầy Bánh chưng - bánh dầy dâng lên cúng Tổ Tiên vào dịp tết để nhắc nhở người đạo Hịa phải ln ln giữ lấy để sống với hài hòa hạnh phúc  Biểu tượng thể huyền thoại Huyền thoại Việt Nam mẹ kể cho để từ nhỏ đạo Hòa truyền đạt vào tâm thức tuổi trẻ C Số: Số số lượng mà số biểu tượng cho âm dương Số tượng số để vào tâm ấn tượng, thí dụ câu đây: ―Mồng 5, mười bốn (14), hăm ba (23) Đi chơi cịn lỗ bn‖ Người Việt Nam ―nể‖ trọng số số 2+3, hai âm, dương, số số âm dương hòa 53 Để hiểu thêm số (2+3) xin lấy lời Thiệu Khang Tiết nói âm dương ―Âm gặp dương hết‖, hết số khơng, theo đạo gia số khơng vơ, Vơ Đạo người Việt Nam ―nể‖ số có lý Như Đạo Âm Dương Hòa vào tiềm thức người Việt, tin số 2,3,5 có ý nghĩa linh thiêng huyền bí, số Đạo Âm Dương Hịa, nên diễn đạt thành ca dao tục ngữ D Chế: Lý thuyết hay tư tưởng Âm Dương Hòa thể thể chế Việt Nam Trước hết nói lý thuyết âm dương, để âm hịa hợp với dương âm phải dương, Chí Trung Hịa phải hiểu âm dương tuyệt đối (chỉ tuyệt đối) Trong Dịch Càn ( ) Khôn ( ) (Tức Dương Âm) phải ngang sinh Bát Quái Vì sao? giao càn cho khơn hào dương khơn phải cho càn hào âm, khơng thể cho ½ hào âm Nói khác đi, để xây dựng, thành lập thể chế xã hội Việt Nam theo Đạo Dịch hay Âm Dương Hịa ngun tắc phải tơn trọng quyền bình đẳng người dân làng, nước Việt Nam từ thời Hùng Vương thực Dân Chủ vững bền; dân chủ Tây phương dân chủ hình thức, cịn dân chủ làng xã Việt Nam dân chủ thực 54 Vì Đạo Âm Dương Hịa người Việt Nam tôn trọng tin theo thực thể chế dân chủ làng xã tạo đời sống thái hòa hạnh phúc Để hiểu rõ văn hóa Việt để hiểu Đạo Âm Dương Hịa thể văn hóa Việt Nam giai đoạn này, nghiên cứu, xem xét diện sau Đời sống gia đình: Ở thành thị đời sống gia đình bị văn hóa Trung Hoa văn hóa Pháp ảnh hưởng thơn q khơng có thay đổi Người vợ có nhiệm vụ nội trợ đóng vai trị nội tướng, cịn người chồng tham gia vào hoạt động cộng đồng làng xã, cịn nhiệm vụ sản xuất ngang ―Chồng cầy vợ cấy, trâu bừa‖ Đời sống cộng đồng: Về hoạt động cộng đồng người có quyền ngang Hội Đồng Kỳ Mục quan giống Quốc Hội gồm người đại diện dân, hội đồng kỳ mục chọn người có khả lo quản lý công việc làng xã Giáo dục: Mọi người có quyền ngang giáo dục Nhiều vị tiến sĩ, trạng nguyên xuất thân từ gia đình nghèo khó Quyền Cơng dân: 55 Được thể chế dân chủ làng xã bảo đảm Lệ làng Luật nước Luật Hồng Đức Quyền Sinh sống: Mỗi cơng dân có phương tiện sinh sống chế độ Bình Sản bảo đảm có ruộng để cày cấy Người nghèo lấy ruộng cơng để cày cấy Về ngôn ngữ: Đạo Âm Dương thể rõ ngơn ngữ Linh mục Ngun Văn Lý trình luận án tiến sĩ ông trường đại học Sorbone cấu trúc ngơn ngữ Việt Nam Ơng phát ngơn ngữ Việt Nam có tới 80% chữ cấu trúc theo lối âm dương như: khó khăn, đề tài, nơng sâu, trước sau, vài ba, ngắn dài, làm ăn, ăn uống, thích thú,v.v… Văn học – nghệ thuật: - Ca hát: Hát quan họ trai gái chia làm phe hát đối theo lối âm dương - Thơ, văn Việt Nam phần lớn thể âm dương Một thơ thường xếp để ý tứ đối Trong tình trạng Việt Nam, nhiều người đặt câu hỏi: ―Văn hóa Việt Nam suy thối nào?‖ Văn hóa Việt Nam nói văn hóa Dịch tức văn hóa lấy Đạo Âm Dương Hịa làm Đạo Sống Văn hóa thể qua nhiều hình thức thể chế làng xã cốt lõi Thể chế dân chủ làng xã tồn từ thời Hùng Vương tới thời 56 Tây đô hộ nước ta Trải qua 1000 năm đô hộ giặc Tàu, 100 năm hộ giặc Tây, chế độ làng xã cịn ngun vẹn, vơ địch phải chịu thua công chế độ cộng sản Chế độ dân chủ làng xã, văn hóa âm dương hịa trở nên câu chuyện cổ tích Văn hóa Việt Nam bị cộng sản tiêu diệt tận gốc rễ Sau nửa kỷ, người cộng sản tiêu diệt tư tưởng văn hóa Việt Nam để gieo trồng loại văn hóa cộng sản Tơi việc trồng người, tức đào tạo người cộng sản Việt Nam người cộng sản có thành cơng hay khơng Nhưng việc tiêu diệt văn hóa Việt Nam người cộng sản thành cơng VI Kết luận: - Đạo Dịch rộng lớn, bao trùm lãnh vực, chi phối biến dịch vũ trụ, vạn vật xã hội loài người tâm ta - Nó hướng dẫn tác giả Kinh Dịch tạo dựng lên Kinh Dịch chứa đựng tất luật tắc thiên nhiên xã hội loài người - Quẻ 64 quẻ Kinh Dịch chứa đựng đầy đủ tính chất Đạo Dịch chúng tạo Đạo Dịch tức đạo Âm Dương Hịa Và hiểu ý nghĩa quẻ, hào quẻ lý lẽ Đạo Dịch - Điều trình bày đầy đủ Khi ta biết ý nghĩa quẻ hào giải vấn đề quẻ cho ta biết 57 - Đạo Dịch giúp ta nhận thức giá trị Kinh Dịch việc mưu cầu hạnh phúc cho thân cho đồng loại - Đạo Dịch ảnh hưởng lớn lao tới văn hóa Trung Quốc Việt Nam - Riêng Việt Nam Đạo Dịch bao trùm lãnh vực từ thể chế làng xã đến tư tưởng bình đẳng dân chủ, nhân bản, v.v… - Để thấy giá trị Đạo Dịch Kinh Dịch tơi xin trình bày kiện xảy cộng đồng khoa học Các khoa học gia ngành vật lý lượng tử hạ nguyên tử vô hồ hởi, phấn khởi đón nhận tin khám phá hạt Higgs boson, gọi hạt Chúa (God particle) Hạt Higgs boson hạt cho vật thể trọng lượng (mass) Trong người tổ chức ăn mừng có người khơng vui Người Giáo sư Stephen HAWKING Giáo sư Stephen HAWKING óc lớn Khoa Vật lý đại Ơng nói ―Việc kiếm hạt Higgs boson chả có hay ho (not interesting)‖ Ơng nói ti ếp cịn nhiều việc quan trọng nhiều mà khoa học ngày chưa biết, người ta phải dồn nỗ lực vào việc kiếm kiến thức vật tối (dark matter), lượng tối (dark energy) hạt trọng lực (graviton) Nếu khơng hiểu biết vấn đề mà kiếm lý thuyết giải thích thứ (theory of everything) tức M-theory Ngồi ơng cịn nói rằng: ―Muốn hiểu biết điều vừa nói phải hiểu rõ luật siêu đối xứng (Super-Symmetry)‖ Luật Siêu đối xứng lối diễn đạt chữ quân bình động 58 Trong Dịch Lý người ta gọi quân bình động quân bình âm dương Lý âm dương có đứng n đâu âm dương luôn biến dịch Trong gọi quân bình âm dương Đạo Dịch tức Đạo Âm Dương Hòa Sở dĩ gọi âm dương hòa âm dương ln ln kiếm nhau, hầu giao nhau, giao gọi hịa, tức qn bình Như vậy, khoa học vật lý đại chưa rành rẽ Luật Âm Dương Hịa Luật Siêu Đối Xứng Luật Âm Dương Hịa Giáo sư Stephen HAWKING óc thơng minh vào bậc so với khoa học gia khác, nói Nếu khơng biết Luật Âm Dương Hịa mà kiếm luật giải thích thứ (theory of everything) Dịch Lý vượt xa khoa vật lý lượng tử hạ nguyên tử từ lâu Phải đến lúc khoa học Tây phương phải tham khảo Dịch Lý Đông Phương Nhưng muốn hiểu Kinh Dịch phải nắm vững lý hai chiều, tức Lý Thái Cực Đạo Dịch Đó vấn đề ! Thái Đơng A 59