NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG
1.1 Chính trị, tư tưởng và giáo dục chính trị, tư tưởng
1.1.1 Khái niệm chính trị, tư tưởng
Chính trị, theo nghĩa gốc từ tiếng Hy Lạp, đề cập đến công việc của Nhà nước và các vấn đề xã hội liên quan đến Nhà nước Đến nay, vẫn còn nhiều quan niệm khác nhau về chính trị.
Theo Tôn Trung Sơn, hai chữ "chính trị" có thể hiểu đơn giản: "chính" là công việc của dân chúng, còn "trị" là quản lý Như vậy, chính trị chính là việc quản lý các vấn đề của dân.
Theo V.I Lênin, trong các hoàn cảnh cụ thể, ông có nhiều quan điểm khác nhau về chính trị Khi đề cập đến chính trị, Lênin nhấn mạnh bốn khía cạnh quan trọng.
Thứ nhất, “chính trị là vấn đề lợi ích, là quan hệ lợi ích là đấu tranh vì lợi ích, mà trước hết là lợi ích giai cấp” [36, tr.325]
Căn bản của chính trị là tổ chức bộ máy quyền lực nhà nước, bao gồm lập pháp, hành pháp và tư pháp Điều này liên quan đến việc tham gia vào công việc nhà nước, định hướng cho nhà nước và xác định hình thức, nội dung, chức năng cũng như nhiệm vụ của nó.
Chính trị là sự phản ánh tập trung của kinh tế, thể hiện qua việc xây dựng nhà nước dựa trên nền tảng kinh tế Đồng thời, chính trị luôn giữ vị trí quan trọng trong mọi hoạt động xã hội.
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG CHO THANH NIÊN
Chính trị, tư tưởng và giáo dục chính trị, tư tưởng
1.1.1 Khái niệm chính trị, tư tưởng
Chính trị, theo nghĩa gốc từ tiếng Hy Lạp "politica", đề cập đến công việc của Nhà nước và các vấn đề xã hội liên quan đến Nhà nước Đến nay, vẫn còn nhiều quan niệm khác nhau về chính trị.
Theo Tôn Trung Sơn, hai chữ “chính trị” có thể hiểu đơn giản: “chính” là công việc của dân chúng, còn “trị” là quản lý Như vậy, chính trị chính là việc quản lý các vấn đề liên quan đến dân chúng.
Theo V.I.Lênin, trong những hoàn cảnh cụ thể khác nhau cũng có nhiều luận điểm khác nhau về chính trị Khi nói về chính trị, Người nhấn mạnh đến bốn khía cạnh:
Thứ nhất, “chính trị là vấn đề lợi ích, là quan hệ lợi ích là đấu tranh vì lợi ích, mà trước hết là lợi ích giai cấp” [36, tr.325]
Căn bản của chính trị là tổ chức bộ máy quyền lực nhà nước, bao gồm lập pháp, hành pháp và tư pháp Điều này thể hiện sự tham gia vào công việc nhà nước, định hướng cho nhà nước và xác định hình thức, nội dung, chức năng cũng như nhiệm vụ của nhà nước.
Chính trị là sự thể hiện tập trung của kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nhà nước về mặt kinh tế Đồng thời, chính trị luôn giữ vị trí hàng đầu trong mọi hoạt động liên quan.
Thứ tư, Chính trị là vấn đề phức tạp nhất, liên quan đến vận mệnh hàng triệu người; “Chính trị vừa là khoa học vừa là nghệ thuật” [36, tr.318]
Chính trị bao gồm tất cả các hoạt động và vấn đề liên quan đến quan hệ giai cấp, dân tộc, quốc gia và các nhóm xã hội, với trọng tâm là việc giành, giữ và sử dụng quyền lực của Nhà nước.
Chính trị là hoạt động liên quan đến mối quan hệ giữa các giai cấp, dân tộc và tầng lớp xã hội, tập trung vào việc giành, duy trì và sử dụng quyền lực Nhà nước Nó phản ánh quyền lợi của các giai cấp và có mối quan hệ chặt chẽ với kinh tế, với chính trị được xem là "biểu hiện tập trung nhất của kinh tế" Để giải quyết hiệu quả các nhiệm vụ kinh tế, việc hình thành quan điểm chính trị đúng đắn là cần thiết Trong bối cảnh xây dựng chủ nghĩa xã hội, chính trị đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản và quyền làm chủ của nhân dân lao động Bản chất của chính trị là hoạt động xã hội nhằm tổ chức và thực thi quyền lực Nhà nước để thỏa mãn lợi ích của các giai cấp Tại Việt Nam, nhà nước là của dân, do dân và vì dân, trong đó lợi ích của giai cấp công nhân gắn liền với lợi ích của nhân dân lao động Chính trị là sự tham gia của nhân dân vào hoạch định và thực hiện chính sách Nhà nước, nhằm phát triển kinh tế, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh và bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước.
Chính trị được thể hiện qua nhiều hình thức khác nhau, bao gồm tư tưởng, quan điểm và đường lối chính sách của đảng và nhà nước Nó còn biểu hiện qua các chủ thể chính trị như thủ lĩnh, nhà hoạt động chuyên nghiệp và công dân Các thể chế chính trị, như đảng, nhà nước và các tổ chức xã hội, cũng đóng vai trò quan trọng Hơn nữa, hoạt động chính trị như bầu cử, hoạch định và thực thi chính sách là những biểu hiện cụ thể của chính trị Cuối cùng, các quan hệ chính trị thể hiện qua thiết chế, hoạt động và mối quan hệ vật chất, cùng với các giá trị chính trị được phản ánh trong văn hóa chính trị.
Theo Từ điển Triết học, tư tưởng là hình thức phản ánh thế giới bên ngoài, bao gồm ý thức về mục đích và triển vọng trong việc nhận thức và cải tạo thế giới Tư tưởng tổng hợp kinh nghiệm phát triển tri thức trước đó và đóng vai trò làm nguyên tắc giải thích các hiện tượng V.I Lênin cũng nhấn mạnh rằng tư tưởng là hình thức cao của nhận thức.
Tư tưởng là hình thái ý thức xã hội, phản ánh hiện thực trong ý thức con người và thể hiện mối quan hệ của họ với thế giới xung quanh Nó bị ảnh hưởng bởi chế độ xã hội và điều kiện sống vật chất, mang bản chất giai cấp và phản ánh lợi ích của các giai cấp trong xã hội Cuộc đấu tranh tư tưởng thực chất là một phần của cuộc đấu tranh giai cấp Hệ tư tưởng, khái niệm liên quan, là hệ thống quan điểm và tư tưởng do một giai cấp hoặc chính đảng xây dựng và truyền bá, bao gồm chính trị, triết học, nghệ thuật và tôn giáo Mỗi hệ tư tưởng phản ánh chế độ kinh tế và cấu trúc xã hội của thời kỳ nhất định, đồng thời bảo vệ lợi ích của giai cấp đã tạo ra nó, với sự phân chia giữa hệ tư tưởng tiến bộ và thoái bộ.
Hệ tư tưởng chính trị của một giai cấp phản ánh lợi ích tập trung của giai cấp đó và được thể hiện qua đường lối, cương lĩnh của các chính đảng, cũng như trong luật pháp và chính sách Nhà nước Được hình thành tự giác, hệ tư tưởng này do các nhà tư tưởng của giai cấp xây dựng và truyền bá, thường gắn liền với các tổ chức chính trị Những tổ chức này tiến hành cuộc đấu tranh về ý thức hệ nhằm bảo vệ lợi ích của giai cấp mình Tác động của ý thức chính trị phụ thuộc vào tính chất tiến bộ của giai cấp mang hệ tư tưởng đó.
Chủ nghĩa Mác - Lênin là vũ khí tư tưởng của Đảng Cộng sản và giai cấp công nhân, thể hiện bản chất khoa học và cách mạng Hệ tư tưởng này phản ánh trung thực các qui luật khách quan của sự phát triển xã hội, đồng thời biểu hiện những nhu cầu cần thiết cho sự phát triển lịch sử trong thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn cầu.
1.1.2 Khái niệm giáo dục chính trị, tư tưởng
Giáo dục là quá trình hình thành con người dưới ảnh hưởng của môi trường tự nhiên và xã hội, cùng với sự tác động có mục đích của các nhà giáo Mục tiêu của giáo dục là bồi dưỡng những phẩm chất cần thiết cho con người để họ có thể tham gia tích cực vào cuộc sống xã hội.
Giáo dục theo nghĩa hẹp là công tác giáo dục chuyên biệt do Nhà giáo dục tiến hành, chủ yếu trong thời gian giờ học
Giáo trình Giáo dục học của nhà xuất bản Đại học sư phạm định nghĩa giáo dục là quá trình hình thành tinh thần và thể chất của mỗi cá nhân trong xã hội Nó không thể tách rời khỏi cuộc sống con người và là hiện tượng đặc trưng của xã hội loài người Giáo dục xuất hiện từ khi loài người có mối quan hệ với tự nhiên, khi nhu cầu truyền đạt kinh nghiệm từ thế hệ này sang thế hệ khác được hình thành Đây là phương thức giúp xã hội kế thừa văn hóa và phát triển nhân cách.
Giáo dục mang tính phổ biến và vĩnh hằng, là một phần thiết yếu của đời sống xã hội loài người, hiện diện trong mọi thời đại và các thiết chế xã hội khác nhau Nền giáo dục xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam cần phản ánh bản chất của chế độ, bao gồm tính công bằng xã hội, dân chủ, tiến bộ và khoa học, đồng thời tích cực hội nhập với nền giáo dục tiên tiến toàn cầu.
Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng
1.3.1 Vai trò của thanh niên trong sự phát triển của đất nước
Thanh niên là lớp người phát triển mạnh mẽ về trí tuệ và nhân cách, nhưng cũng phải đối mặt với những hạn chế như thiếu kinh nghiệm và tính bồng bột Để khắc phục những nhược điểm này, thanh niên cần có sự rèn luyện không ngừng và nỗ lực phấn đấu Đồng thời, sự hướng dẫn và hỗ trợ từ các chủ thể xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình trưởng thành của họ.
Trong suốt lịch sử nhân loại, thanh niên luôn được coi là vấn đề quan trọng đối với mọi quốc gia và thời đại C.Mác đã nhấn mạnh thanh niên là cội nguồn sự sống của dân tộc và giai cấp công nhân, đồng thời là bộ xương của mỗi dân tộc Ph.Ăngghen cũng khẳng định rằng thanh niên không thể tách rời khỏi chính trị, vì thực tế cuộc sống đang thu hút tuổi trẻ tham gia vào đời sống chính trị.
Kể từ năm 1986, Đảng ta đã chú trọng đến việc xây dựng nguồn nhân lực và phát triển con người như động lực và mục tiêu của cách mạng Đảng nhận thức rõ ràng giá trị quyết định của con người trong mọi sáng tạo và nguồn tài sản vật chất, tinh thần Để thực hiện nhiệm vụ này, Đảng đặc biệt quan tâm đến thế hệ trẻ, khẳng định vai trò trung tâm của thanh niên trong chiến lược phát huy năng lực con người của đất nước.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát triển một cách sáng tạo các luận điểm Macxít về vai trò và vị trí của thanh niên, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến lớp trẻ và đánh giá cao tiềm năng to lớn của họ trong sự nghiệp cách mạng Ông khẳng định rằng “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà” và nhấn mạnh rằng “Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên.”
Theo Khoản 1, Điều 4, Luật Thanh niên, thanh niên được coi là tương lai của đất nước, là lực lượng xã hội mạnh mẽ với tiềm năng lớn trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Nghị quyết Trung ương 4 (khóa VII) của Đảng nhấn mạnh rằng thành công của sự nghiệp đổi mới và vị thế của Việt Nam trong thế giới phụ thuộc nhiều vào lực lượng thanh niên và việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ trẻ.
Lịch sử các thời kỳ cách mạng chứng minh rằng Đảng ta luôn chú trọng công tác thanh niên, đặc biệt là trong giáo dục và bồi dưỡng lý tưởng cách mạng Mục tiêu là xây dựng lớp người kế tục trung thành với lý tưởng "Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội", nhằm nâng cao bản lĩnh chính trị cho thanh niên.
Thanh niên là lực lượng xã hội quan trọng, quyết định tương lai và vận mệnh dân tộc Đảng và Bác Hồ đã nhấn mạnh vai trò của thanh niên như đội quân xung kích của cách mạng Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng, với công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, quyết định thành bại của cách mạng Trong mọi hoàn cảnh, thanh niên luôn hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử của mình đối với Đảng, Tổ quốc và nhân dân.
Thanh niên là lực lượng trẻ tuổi, khỏe mạnh và trí tuệ, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Họ nhạy bén với những tiến bộ khoa học mới, đầy nhiệt huyết và hoài bão lớn Tuy nhiên, thanh niên cũng dễ mắc phải những sai lầm trong hành động do thiếu nhận thức Do đó, việc giáo dục và bồi dưỡng thanh niên để tham gia vào các hoạt động cách mạng là nhiệm vụ thiết yếu của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội.
Sau 30 năm đổi mới, thành tựu nổi bật là thế hệ thanh niên mới với đạo đức, tri thức, sức khỏe và tư duy sáng tạo, tiếp nối truyền thống dân tộc Thanh niên thể hiện lòng yêu nước, sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng, có trách nhiệm với gia đình và xã hội Họ quyết tâm vươn lên trong học tập và lao động, mong muốn cống hiến cho đất nước, tìm kiếm việc làm ổn định và có đời sống văn hóa phong phú Dù có những tâm trạng khác nhau, thanh niên vẫn tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và sự phát triển của đất nước.
Một bộ phận thanh niên hiện nay sống thiếu lý tưởng, giảm sút niềm tin và ít quan tâm đến tình hình đất nước Họ có ý thức chấp hành pháp luật kém, dễ bị kích động và lôi kéo tham gia các hoạt động trái pháp luật Bên cạnh đó, nhiều người sống thực dụng, quá coi trọng vật chất, thiếu kính trọng người lớn tuổi và ít quan tâm đến gia đình.
Trong bối cảnh mới, với đường lối đúng đắn của Đảng, đất nước đang ổn định và phát triển mạnh mẽ Việc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và tích cực hội nhập quốc tế là mục tiêu quan trọng nhằm đưa Việt Nam ra khỏi tình trạng kém phát triển, hướng tới trở thành một nước công nghiệp hiện đại vào năm 2020 Sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, gia đình, nhà trường và xã hội đối với thế hệ trẻ ngày càng gia tăng, tạo điều kiện thuận lợi cho thanh niên phát huy tài năng và sức trẻ Trước yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và bảo vệ Tổ quốc, việc giáo dục đạo đức, lối sống và lý tưởng cách mạng cho thanh thiếu niên là rất cần thiết, góp phần hình thành lớp thanh niên vừa “hồng” vừa “chuyên”.
Người công dân Việt Nam cần có lòng yêu nước sâu sắc, yêu chủ nghĩa xã hội, bản lĩnh chính trị vững vàng, và ý thức chấp hành pháp luật Họ cũng cần mang trong mình đạo đức cách mạng, lối sống đẹp, cùng với ước mơ, hoài bão và khát vọng cống hiến để đưa đất nước phát triển, đáp ứng nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
1.3.2 Nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa là yêu cầu cấp bách
Sau 30 năm đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, nâng cao vị thế và sức mạnh quốc gia Thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam hiện tương đương với các nước đang phát triển có thu nhập thấp Việc mở rộng quan hệ quốc tế và tích cực hội nhập kinh tế đã tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân, với quan hệ ngoại giao thiết lập với 168 quốc gia, bao gồm cả các cường quốc và trung tâm kinh tế - chính trị lớn, hướng đến sự ổn định lâu dài dựa trên các thỏa thuận đã ký kết.
Việt Nam đã tích cực tham gia và đóng góp vào các tổ chức quốc tế và khu vực, bao gồm vai trò là Uỷ viên không thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc, cũng như thành viên của ASEAN, APEC, ASEM và Tổ chức thương mại thế giới (WTO).