A MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài: Để giữ vững an ninh trị, trật tự an tồn xã hội, đồng thời tạo mơi trường ổn định cho việc phát triển kinh tế xã hội, nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam sử dụng đồng thời nhiều biện phát khác nhau, biện pháp trách nhiệm hình giữ vị trí quan trọng Với ý nghĩa hình thức biểu cụ thể Trách nhiệm hình sự, hình phạt có vai trị quan trọng Hình phạt cơng cụ đắc lực nhà nước công đấu tranh phòng chống tội phạm Việc nâng cao hiệu hình phạt phụ thuộc vào yếu tố, yếu tố định hình phạt giữ vai trị quan trọng hàng đầu Trong đó, pháp luật hình hành Việt Nam định hình phạt giai đoạn hoàn thiện chừng mực định chưa phù hợp với thực tế yêu cầu xét xử đất nước Một số quy định định hình phạt cịn mang tính khái quát cao, chưa chặt chẽ, số quy định khác lại chưa phù hợp với tiến trình phát triển đời sống xã hội Chính hạn chế này, ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu định hình phạt tịa án Thực tế chứng minh, áp dụng luật hình sai sót phổ biến tòa án hoạt động định hình phạt Trong nhiều trường hợp định hình phạt nhẹ, nặng cho bị cáo Hậu trường hợp này, hình phạt tuyên không làm cho bị cáo thấy nghiêm minh pháp luật tính dắn án Từ đó, làm cho bị cáo thiếu tin tưởng vào pháp luật nhà nước, ảnh hưởng xấu đến đấu tranh phòng chống tội phạm Xuất phát từ thực tiễn xét xử nhà nước ta, nghị số 08/NQ ban hành ngày 2/1/2002 Bộ trị rõ: “Chất lượng công tác tư pháp chưa ngang tầm với yêu cầu đòi hỏi nhân dân, nhiều trường hợp bỏ lọt tội phạm, làm oan người vô tội vi phạm quyền tự dân chủ người dân Đảng Nhà Nước quan tư pháp” Chính vậy, để cao hiệu định hình phạt hoạt động xét xử tịa án giai đoạn việc hồn thiện pháp luật hình có quy định định hình phạt đóng vai trị quan trọng Hiện Việt Nam có nhiều cơng trình nghiên cứu định hình phạt chưa có cơng trình nghiên cứu nghiên cứu cách tồn diện có hệ thống định hình phạt, từ đưa giải pháp giải cách vướng mắc náy sinh từ hoạt động định hình phạt Vì việc nghiên cứu cách tồn diện có hệ thống đề tài “ định hình phạt luật hình sự” lý luận thực tiễn cần thiết, từ góp phần giải vướng mắc xảy thực tiễn định hình phạt, việc góp phần xây dựng pháp luật Việt Nam hồn thiện Tình hình nghiên cứu Tuy đề tài phức tạp đề tài định hình phạt số nhà khoa học nghiên cứu nước nước quan tâm Ở nước ta, số nhà khoa học nghiên cứu vấn đề Đó cơng trình nghiên cứu tác giả như: - "Quyết định hình phạt luật hình sự" (luận án thạc sỹ luật học, Hà Nội 1996) tác giả Trần Văn Sơn - "Một số vấn đề lý luận thực tiễn định hình phạt trường hợp phạm tội có tổ chức theo Luật hình Việt Nam" (luận án thạc sỹ luật học) tác giả Phí Chí Thành - "Quyết định hình phạt luật hình sự" (trong sách tội phạm học, luật hình tố tụng hình sự, Nhà xuất trị quốc gia Hà Nội, 1995) PGS.TS Võ Khánh Vinh `- "Một số định hình phạt dự thảo luật hình sửa đổi" (Tạp chí TAND số 05/1999) TS Nguyễn Văn Hiên - "Quyết định hình phạt luật hình sự" ( giáo trình luật hình sự, NXB Giáo dục, HN 1997) TS Uông Chu Lưu Th.s Trần Văn Sơn - "Các tình tiết tăng nặng giảm nhẹ trách nhiệm hình sự" (NXB trị quốc gia, HN 2000) Th.s Đinh Văn Quế - "Vấn đề định hình phạt nhẹ định luật" (Tạp chí TAND số 03/2001) TS Nguyễn Mạnh Hùng - "Nhân thân người phạm tội" (Tạp chí TAND số 10/2001) TS Lê Cảm … Nhìn chung qua cơng trình nghiên cứu đề cập đến số khía cạnh cụ thể định hình phạt mà chưa nghiên cứu vấn đề cách tồn diện có hệ thống lý luận thực tiễn Vì định hình phạt vấn đề cần nghiên cứu sâu nhằm góp phần hồn thiện quy định luật hình có quy định định hình phạt Mục tiêu, nhiệm vụ 3.1 Mục tiêu Trên sở phân tích đánh giá, quy định luật hình Việt Nam hành định hình phạt, thực tiễn áp dụng quy định này, luận văn nhằm đưa ý kiến đề xuất để hồn thiện quy định định hình phạt nâng cao hiệu hình phạt 3.2 Nhiệm vụ Với mục tiêu luận văn có số nhiệm vụ sau: - Làm rõ vấn đề lý luận chung định hình phạt, định hình phạt trường hợp đặc biệt… - Nghiên cứu đánh giá thực áp dụng quy định luật hình định hình phạt Trên sở đề xuất giải pháp nhằm hồn thiện quy định định hình phạt Phạm vi phương pháp nghiên cứu đề tài 4.1 Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu vấn đề nêu chế định định hình phạt góc độ luật hình năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009 4.2 Phương pháp nghiên cứu Trong luận văn chủ yếu sử dụng phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp phân tích - Phương pháp tổng hợp - Phương pháp khảo sát - Phương pháp so sánh - Phương pháp điều tra - Phương pháp thống kê Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục Luận văn gồm ba Chương: - Chương 1: Một số vấn đề lý luận chung định hình phạt rtong luật hình Việt Nam - Chương 2: Một số vướng mắc thực tiễn áp dụng định hình phạt luật hình Việt Nam - Chương 3: Một số kiến nghị nhằm khắc phục tồn trình áp dụng định hình phạt B PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM Khái niệm ý nghĩa định hình phạt 1.1 Khái niệm chung định hình phạt Quyết định hình phạt khái niệm nghiên cứu từ hai góc độ khác nhau, từ góc độ Luật hình góc độ Luật tố tụng hình Luật hình đề cập đến tất vấn đề liên quan đến nội dung định hình phạt cịn luật tố tụng hình đề cập định hình phạt hoạt động tịa án giai đoạn xét xử.Trong BLHS Việt Nam khái niệm định hình phạt coi khái niệm quan trọng sau khái niệm tội phạm hình phạt khái niệm thể tập trung chất giai cấp sách hình nhà nước Cộng hịa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Từ góc độ luật hình định nghĩa định hình phạt sau: “Quyết định hình phạt lựa chọn loại hình phạt xác định mức hình phạt cụ thể phạm vi luật định để áp dụng người phạm tội cụ thể." Quyết định hình phạt đặt với trường hợp người phạm tội không miễn TNHS hình phạt Quyết định hình phạt người phạm tội lựa chọn số hình phạt xác định mức hình phạt cụ thể khung quy định QĐHP bổ sung có nội dung tương tự định hình phạt Là loại việc lựa chọn loại hình phạt bổ sung, nhiều loại luật quy định áp dụng nhiều loại hình phạt bổ sung xác định mức hình phạt khung quy định để áp dụng kèm theo hình phạt Quyết định hình phạt theo nghĩa hẹp QĐHP định hình phạt bổ sung Quyết định hình phạt hiểu theo nghĩa rộng bao gồm định hình phạt chính, định hình phạt bổ sung, định biện pháp chấp hành hình phạt(như định cho hưởng án treo) định biện pháp tư pháp với mục đích thay hỗ trợ cho hình phạt(như định trả lại tài sản, buộc công khai xin lỗi bắt buộc chữa bệnh…) Quyết định hình phạt hiểu theo nghĩa rộng định biện pháp xử lý người phạm tội Dù khái niệm định hình phạt hiểu theo nghĩa định hình phạt nội dung định chất khái niệm định hình phạt 1.2 Ý nghĩa định hình phạt Quyết định hình phạt giai đoạn bản, nội dung quan trọng trình áp dụng luật hình Hiến pháp năm 1992 BLHS năm 1999 quy định, có Tồ án có quyền định hình phạt Theo đó, Tồ án nhân danh Nhà nước, vào quy định BLHS tuyên bố áp dụng hình phạt người phạm tội Điều thể lên án Nhà nước người phạm tội việc thực tội phạm Quyết định hình phạt có vai trị vơ to lớn, suy cho cùng, hoạt động tố tụng hình trước (từ khởi tố, điều tra, truy tố, kể việc tranh tụng phiên tồ) khơng có nhiều ý nghĩa Tồ án khơng làm tốt việc định hình phạt Quyết định hình phạt pháp luật, cơng hợp lý tiền đề, điều kiện để đạt mục đích hình phạt (cải tạo, giáo dục, phịng ngừa chung phịng ngừa riêng) Nếu hình phạt q nhẹ làm giảm ý nghĩa phịng ngừa hình phạt, làm phát sinh ý định phạm tội, thái độ vô trách nhiệm coi thường pháp luật Nhưng hình phạt q nặng tạo tâm lý khơng công bằng, không hợp lý người bị kết án dẫn đến thái độ ốn hận, khơng tin tưởng pháp luật Hình phạt có đạt mục đích hay khơng đến mức độ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, đó, hai yếu tố quan trọng yếu tố lập pháp áp dụng pháp luật (về hình phạt định hình phạt) Yếu tố áp dụng pháp luật chịu ràng buộc yếu tố lập pháp Ngược lại, yếu tố áp dụng pháp luật có vai trị quan trọng, sở nhận thức vận dụng đắn pháp luật cho trường hợp phạm tội cụ thể Tồ án cho đời án tun hình phạt đắn có hiệu quả, đó, yếu tố mặt lập pháp có ý nghĩa thực tiễn Ngồi ra, QĐHP cịn có ý nghĩa quan trọng việc củng cố pháp chế, góp phần trì trật tự an tồn xã hội, đấu tranh phòng ngừa tội phạm Các định hình phạt Khi định hình phạt Tòa án vào quy định luật hình sự, cân nhắc tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội hành vi, nhân thân người phạm tội, tình tiết tăng nặng giảm nhẹ trách nhiệm hình Căn định hình phạt quy định điều 45 BLHS : "Điều 45: Căn định hình phạt Khi định hình phạt, Tòa án vào quy định BLHS, cân nhắc tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, tình tiết giảm nhẹ tăng nặng TNHS." Để cụ thể hóa nguyên tắc luật hình Việt Nam vào việc định hình phạt nhằm đảm bảo cho hình phạt tun đạt mục đích đặt đạt hiệu cao 2.1 Căn vào định Bộ luật hình Căn vào quy định BLHS định hình phạt phải vào quy định phần chung phần tội phạm BLHS có liên quan đến định hình phạt trường hợp cụ thể Sau xác định bị cáo phạm tội theo điều, khoản cụ thể BLHS Để định hình phạt cần vào quy định BLHS sau : Căn vào quy định nguyên tắc xử lí điều BLHS, mục đích hình phạt quy định điều 27 BLHS, vào quy định hệ thống hình phạt, nội dung, phạm vi, điều kiện áp dụng loại hình phạt; định hình phạt trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt (điều 52 BLHS); định hình phạt trường hợp có TTGN, tăng nặng TNHS (điều 46, điều 48 BLHS); định hình phạt (điều 45 BLHS); định hình phạt trường hợp tái phạm, tái phạm nguy hiểm (điều 49 BLHS); quy định án treo (điều 60 BLHS) Dựa vào trên, trước tiên, sở định tội, dựa vào quy định khung chế tài cho loại tội phạm, cho phép tòa án xác định khung hình phạt cần áp dụng cho người phạm tội Tiếp theo, dựa vào quy định phần chung, cho phép tịa án định loại hình phạt mức hình phạt cụ thể khung quy định QĐHP nhẹ quy định luật, đơi tịa án cịn phải định áp dụng hình phạt bổ sung án treo biện pháp tư pháp người phạm tội Việc quy định " quy định BLHS " QĐHP xem đảm bảo để thực nguyên tắc pháp chế XHCN QĐHP, đồng thời để thực nguyên tắc khác luật hình 2.2 Căn vào tính chất mức độ nguy hiểm hành vi phạm tội Các quy định BLHS thuộc thứ thể tinh thần nguyên tắc cá thể hóa hình phạt Đó khung hình phạt quy định cho loại tội phạm hình phạt cụ thể cần định cho trường hợp phạm tội phải tương xứng với tính chất mức độ nguy hiểm hành vi phạm tội Như thứ chứa đựng phần nội dung thứ hai Tuy nhiên, cần thiết quy định BLHS định hình phạt độc lập tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội hành vi phạm tội Tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội hành vi phạm tội để phân chia tội phạm thành tội phạm nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm dặc biệt nghiêm trọng Những hành vi có dấu hiệu tội phạm tính chất nguy hiểm cho xã hội khơng đáng kể khơng phải tội phạm xử lý biện pháp khác.Tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội hành vi phạm tội để quy định loại hình phạt Vì địi hỏi phải cân nhắc kĩ tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội hành vi phạm tội Các khung chế tài nhà làm luật xây dựng chủ yếu vào tính chất nguy hiểm cho xã hội loại tội phạm định hình phạt cụ thể phạm vi khung chế tài xác định, đòi hỏi tòa án phải cân nhắc tính chất nguy hiểm cho xã hội loại tội phạm Điều đặc biệt có ý nghĩa QĐHP cho người phạm nhiều tội cho nhiều người phạm nhiều tội Hình phạt cụ thể định trọng phạm vi khung chế tài cho phép phải tương xứng với tính chất nguy hiểm loại tội phạm so sánh với loại tội phạm khác Có đảm bảo tính thống cơng QĐHP tất hành vi phạm tội khác loại tội phạm Để xác định tính chất mức độ nguy hiểm hành vi phạm tội cần dựa vào tầm quan trọng khách thể bị xâm hại dựa vào hậu tác hại xảy ra, dựa vào ý thức chủ quan người phạm tội, dựa vào phương thức, thủ đoạn thực tội phạm, dựa vào mức độ phạm tội thực giai đoạn nào, hoàn cảnh tội phạm, nhân thân người phạm tội… 2.3 Căn vào nhân thân người phạm tội Đây thể ngun tắc cá thể hóa hình phạt luật hình Việt Nam Ngun tắc địi hỏi Tịa án định hình phạt phải xác định loại mức hình phạt cụ thể khơng tương xứng với tính chất mức độ nguy hiểm hành vi phạm tội mà phù hợp với đặc điểm nhân thân người phạm tội để đảm bảo hình phạt tun đạt mục đích trừng trị giáo dục, cải tạo người phạm tội Nhân thân khái niệm bao hàm nhiều yếu tố, đặc điểm, đặc tính khác thể chất xã hội, tính cá biệt người Nhân thân người phạm tội tổng hợp dấu hiệu, đặc điểm, đặc tính thể chất xã hội người vi phạm pháp luật Hình sự, mà kết hợp với điều kiện bên ảnh hưởng đến việc thực hành vi phạm tội người Để định hình phạt đúng, đòi hỏi quan trọng phải làm rõ đặc điểm nhân thân người phạm tội Những đặc điểm nhân thân người phạm tội thể lý lịch bị can, bị cáo tài liệu khác có liên quan Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát Tòa án phải chứng minh đặc điểm nhân thân bị can bị cáo Tội phạm thực người cụ thể hình phạt ln ln hình phạt cho hành vi phạm tội thực mà cho nhân thân người phạm tội Do xem xét nhân thân nói chung mà xem xét đặc điểm định liên quan đến đặc điểm : đặc điểm nhân thân người phạm tội có ảnh hưởng tới mức độ nguy hiểm cho xã hội hành vi phạm tội đặc điểm nhân thân người phạm tội phản ánh khả cải tạo giáo dục họ… Nhiều đặc điểm nhân thân người phạm tội có ảnh hưởng tới mức độ nguy hiểm hành vi phạm tội Do cân nhắc tính chất mức độ nguy hiểm hành vi phạm tội định hình phạt có nghĩa cân nhắc số đặc điểm nhân thân người phạm tội 10 hình ảnh người thẩm phán công minh, tài giỏi, thu hút cho ngành Tồ án người tâm huyết, có kiến thức pháp lý sâu sắc Thứ ba, Theo tác giả Trịnh Tiến Việt viết Tạp chí Tạp chí số 4/2006 >phát hành năm 2006 >Nghiên cứu trao đổi, giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa nay, qua nghiên cứu số nội dung tình tiết tăng nặng TNHS BLHS năm 1999 hành ơng có số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định sau: Thứ nhất, BLHS thiếu số định nghĩa pháp lý: tình tiết định tội, tình tiết định khung, TTTN tình tiết giảm nhẹ TNHS để làm sở pháp lý giúp cho quan tư pháp hình Tịa án phân biệt áp dụng xác chúng thực tiễn xét xử Thứ hai, Bộ luật hình sự, việc sử dụng thuật ngữ tình tiết giảm nhẹ tăng nặng TNHS chưa thống với Cụ thể, khoản Điều 46 dùng thuật ngữ “dấu hiệu”, khoản Điều 48 lại sử dụng thuật ngữ “yếu tố”, khoản Điều 46 dùng thuật ngữ “định khung” khoản Điều 48 lại sử dụng thuật ngữ “định khung hình phạt” Vậy, thuật ngữ có thống nội dung với hay không, theo nhược điểm cần phải nhà làm luật nước ta kịp thời khắc phục Và ba là, theo ơng quan tư pháp hình có thẩm quyền cần có văn hướng dẫn cụ thể số tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình cịn nhiều cách hiểu chưa thống việc quy định áp dụng chúng thực tiễn thực tiễn áp dụng pháp luật hình đặt ra, chẳng hạn: trường hợp người “đã tái phạm nguy hiểm, chưa xóa án tích mà lại phạm tội ” có bị coi tái phạm nguy hiểm không; “phạm tội gây hậu nghiêm trọng, nghiêm trọng đặc biệt nghiêm trọng” (điểm k khoản Điều 48); “phạm tội người tình trạng khơng thể tự vệ được” (điểm h khoản Điều 48) 54 Thứ tư, Theo Ths Nguyễn Văn Trượng viết Tạp chí TAND số 07/2010, để khắc phục vướng mắc, bất cập định hình phạt trường hợp đồng phạm cần sửa đổi bổ sung số quy định Bộ luật hình sau: Thứ nhất, nội dung điều 53 luật hình có quan hệ chặt chẽ với nội dung điều 20 luật hình nên muốn sửa đổi bổ sung điều 53 luật hình cần phải nghiên cứu sửa đổi bổ sung điều 20 đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, tạo sở pháp lý để phân loại trách nhiệm hình hình phạt đồng phạm Nghiên cứu nội dung điều 20 BLHS hành thấy rằng, nội dung điều luật đề cập đến khái niệm: đồng phạm? Thế người thực hành, người tổ chức, người xúi dục, người giúp sức phạm tội có tổ chức? Mà chưa đề cập đến TNHS phân loại TNHS người đồng phạm Ông cho rằng, điều luật cần phải xác định rõ TNHS người đồng phạm vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội hành vi phạm tội đồng phạm thực vai trò họ theo nguyên tắc xử lý quy định khoản điều BLHS (nghiêm trị kẻ chủ mưu, cầm đầu, huy ) Theo đó, vụ án đồng phạm, người tổ chức, chủ mưu, cầm đầu phải chịu trách nhiệm hình nặng nhất, người thực hành, người xúi dục, người giúp sức chịu TNHS nhẹ người thực hành Thứ hai, sở bổ sung sửa đổi điều 20 BLHS trên, cần nghiên cứu sử đổi bổ sung điều 53 BLHS QĐHP trường hợp đồng phạm theo nguyên tắc sau: - Việc QĐHP đói với người đồng phạm phải vào tính chất đồng phạm, tính chất mức độ tham gia phạm tội người đồng phạm - Hình phạt người tổ chức trường hợp phải cao người thực hành Hình phạt người xúi dục trường hợp cao hơn, thấp người thực hành Hình phạt người 55 giúp sức trường hợp phải thấp mức hình phạt người thực hành (hiện nay, có quan điểm cho rằng, mức hình phạt người giúp sức nên xác định ba phần tư mức hình phạt áp dụng người thực hành) Nội dung điều 20 điều 53 BLHS sửa đổi bổ sung sau: “Điều 20 Đồng phạm Đồng phạm trường hợp có hai người trở lên ccó ý thực tội phạm Người tổ chức, người thực hành, người xúi dục, người giúp sức người đồng phạm Người thực hành người trực tiếp thực tội phạm Người tổ chức người chủ mưu, cầm đâu, huy việc thực tội phạm Người tổ chức phải chịu trách nhiệm hình nặng nhât Người xúi dục người kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác thực tội phạm Tuỳ trường hợp người xúi dục phải chịu trách nhiệm hình sưj cao hơn, thấp người thực tội phạm Người giúp sức người tạo điều kiện tinh thần, vật chất cho việc thực tội phạm người giúp sức chịu trách nhiệm hình nhẹ người thực tội phạm Phạm tội có tổ chức hình thức đồng phạm có câu kết chặt chẽ người thực tội phạm” “ Điều 53 Quyết định hình phạt trường hợp đồng phạm Khi định hình phạt người đồng phạm, tồ án phải xét đến tính chất người đồng phạm, tính chất mức độ tham gia phạm tội người đồng phạm Hình phạt người tổ chức phải cao mức hình phạt áp dụng người thực tội phạm Tuỳ trường hợp, hình phạt đối 56 với người xúi dục cao hơn, thấp mức hình phạt áp dụng người thực tội phạm Hình phatj người giúp sức phải thấp mức hình phạt áp dụng người thực tội phạm Các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng loại trừ trách nhiệm hình thuộc người đồng phạm áp dụng người đó” Từ vướng mắc cịn tồn q trình áp dụng định hình phạt vào thực tiễn tơi có số kiến nghị nhằm khắc phục vướng mắc sau: Thứ nhất, cần hồn thiện quy định luật tạo nên hành lang pháp lý thống đồng nước định hình phạt Từ tạo nên dễ dàng cho chủ thể việc áp dụng định hình phạt, đảm bảo hình phạt định pháp luật, người tội thể quan điểm nhân đạo nhà nước ta Thứ hai, thực tiễn QĐHP người chưa thành niên phạm tội tồn nhiều bất cập, hình phạt cải tạo khơng giam giữ áp dụng hình phạt có nhiều tác dụng lớn Người chưa thành niên cải tạo môi trường sống phải chịu giám sát theo quy định Nhờ họ có chuyển biến tích cực nhận thức ý thức tn thủ pháp luật, họ khơng phải tái hồ nhập cộng đồng hình phạt tù giam, khơng bị bất lợi trường hợp cải tạo xã hội án treo Do đó, người có thẩm quyền định hình phạt cần có cân nhắc cẩn trọng Cần xem xét theo hướng giúp người chưa thành niên sửa chữa sai lầm, cải tạo thành cơng dân có ích cho xã hội Nếu bị cáo đủ điều kiện theo quy định điều 31 BLHS phải áp dụng hình phạt cải tạo khơng giam giữ Điều hồn tồn phù hợp quy định luật hình sủa đổi năm 2009: “ áp dụng hình phạt người chưa thành niên phạm tội cần hạn chế áp dụng hình phạt tù” sách Đảng nghi số 49/NQ- TW trị: “ đề 57 cao hiệu phịng ngừa tính hướng thiện việc xử lý người phạm tội Giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền, hình phạt cải tạo khơng giam giữ.” Với sách nhân đạo đảng nhà nước người chưa thành niên, nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, cần quy định thêm điều 73 luật hình sự: người chưa thành niên bị xét xử tội nghiêm trọng tội nghiêm trọng, khung hình phạt tội khơng quy định hình phạt cải tạo khơng giam giữ, người chưa thành niên áp dụng hình phạt Để đảm bảo tính hiệu hiệu lực hình phạt cải tạo khơng giam giữ, cần phải sửa đổi điều 31 BLHS theo hướng quy định cụ thể nghĩa vụ mà người thụ án phải thực hiện, sở phương tiện giám sát mà quan, tổ chức địa phương cần sử dụng Những nghị hướng dẫn hình phạt cải tạo khơng giam giữ theo quy định luật hình năm 1985 lạc hậu Bộ luật hình 1999 sửa đổi bổ sung năm 2009 có quy định cải tạo không giam giữ người chưa thành niên, đề nghị cấp có thẩm quyền hướng dẫn để có nhận thức chung thống áp dụng hình phạt cải tạo khơng giam giữ Thứ ba, bất cập điều kiện QĐHP nhẹ quy định khung hình phạt nêu gây khó khăn, lúng túng cho Tồ án QĐHP nhẹ quy định luật, không đảm bảo ngun tắc cơng nhân đạo cá thể hố hình phạt bị cáo vụ án định, không áp dụng hợp lý vụ án vốn phức tạp,đa dạng, phong phú Có hai cách để khắc phục tình trạng trên, sửa đổi điều 47 BLHS theo hướng cần có TTGN quy định khoản điều 46 BLHS hội đồng xét xử QĐHP nhẹ quy định luật bị cáo Pháp điển hoá vào khoản điều 46 BLHS TTGN hội đồng thẩm phán án nhân dân tối cao hướng dẫn 58 giữ nguyên quy định điều kiện QĐHP nhẹ quy định luật điều 47 BLHS hành Nhằm khắc phục hạn chế phạm vi định hình phạt nhẹ quy định điều luật, tồ án định hình phạt mức thấp khung hình phạt mà điều luật quy định phải giới hạn khung hình phạt liền kề nhẹ điều luật, trường hợp điều luật có khung hình phạt khung hình phạt khung hình phạt nhẹ điều luật tồ án định khung hình phạt mức thấp khung chuyển sang khung hình phạt khác thuộc loại nhẹ Để tạo điều kiện cho Toà án tực đầy đủ nguyên tắc nhân đạo cá thể hố hình phạt đồng thời hạn chế linh hoạt án hoạt động định hình phạt, cần thiết giữ lại quy định giới hạn việc định hình phạt điều 47 luật hình hành bổ sung số quy định trường hợp đặc biệt, tồ án định hình phạt mức thấp khung hình phạt nhẹ liền kề điều luật Thứ tư, Luật quy định định hình phạt, định miễn hình phạt, cho người bị kết án hưởng án treo, Tịa án phải vào “các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự” (Điều 45, 54 60 BLHS năm 1999) Tuy nhiên, nhà làm luật nước ta chưa quy định tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình cân nhắc bước định hình phạt, có Tịa án xem xét áp dụng cho miễn hình phạt, cho người bị kết án hưởng án treo hay không Và cuối cùng, theo nhà làm luật nước ta cần ghi nhận tình tiết người phạm tội đầu thú tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình quy định khoản Điều 46 BLHS năm 1999 Lý do, thực tiễn áp dụng coi tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình Ngồi ra, Thơng tư liên ngành số 05/TTLN ngày 2/6/1990 Viện kiểm sát nhân dân tối cao, TANDTC, Bộ Nội vụ (nay Bộ Công an) Bộ Tư pháp việc hướng dẫn thi hành sách người phạm tội tự thú không phân định rõ hai khái niệm tự thú đầu thú mà gộp chung chúng lại với 59 Và nữa, đáp ứng yêu cầu tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình giống tình tiết giảm nhẹ người phạm tội tự thú (quy định điểm o khoản Điều 46 BLHS năm 1999) Vì có khuyến khích người phạm tội đầu thú nhằm nâng cao hiệu công tác vận động người phạm tội đầu thú Thứ tư, Về định hình phạt trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt quy định khoản khoản điều 52 Bộ luật hình sự: “ Đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội điều luật áp dụng có quy định hình phạt cao tù chung thân tử hình, mức hình phạt cao khơng q hai mươi năm tù; tù có thời hạn mức hình phạt không phần hai mức phạt tù mà điều luật quy định Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt, điều luật áp dụng có quy định hình phạt cao tù chung thân tử hình, áp dụng hình phạt trường hợp đặc biệt nghiêm trọng; tù có thời hạn mức phạt khơng q ba phần tư mức phạt tù mà điều luật quy định” Tuy nhiên nhà làm luật nước ta chưa quy định rõ: không phần hai (1/2) hay không ba phần tư (3/4) mức phạt tù mà điều luật quy định mức phạt tù hay mức phạt tù thấp hay chia trung bình chung mức phạt tù mà điều luật quy định Do đó, theo tơi cần phải sửa đổi theo hướng “mức phạt tù” hiểu “mức phạt tù cao nhất” mà điều luật tương ứng tội phạm quy định, có phù hợp với lý luận thực tiễn áp dụng, đồng thời đảm bảo ngun tắc cơng phân hố trách nhiệm hình luật hình Việt Nam Thứ năm, xuất phát từ hạn chế khả nhận thức kinh nghiệm sống đặc điểm tâm sinh lý người chưa thành niên, tinh thần nhân đạo xã hội chủ nghĩa, luật hình 60 hành quy định đường lối xử lý riêng người chưa thành niên phạm tội Qua nghiên cứu này, thấy, bản, đường lối xử lý người chưa thành niên phạm tội thể yêu cầu nguyên tắc phân hố trách nhiệm hình Tuy nhiên, thể chưa thực triệt để, điều phản anh qua số nội dung như: quy định hình phạt tù có thời hạn người chưa thành niên phạm tội dùng lại việc khống chế mức hình phạt tối đa mà chưa xác định mức hình phạt tối thiểu Rõ ràng cách quy định dẫn đến việc xác định mức hình phạt tù tối thiểu áp dụng người chưa thành niên phạm tội trường hợp cụ thể khơng thống nhất; Bộ luật hình hành khơng có quy định thể đường lối phân xử trường hợp người chưa thành niên phạm tội giai đoạn phạm tội khác Trong quy định người chưa thành niên phạm tội, ngồi quy định mang tính ngun tắc việc áp dụng hình phạt vào tính chất hành vi phạm tội, đặc điểm nhân thân người phạm tội yêu cầu việc phịng ngừa tội phạm, khơng có quy định cụ thể cụ thể hoá yêu cầu giảm nhẹ người chưa thành niên phạm tội giai đoạn chuẩn bị phạm tội phạm tội chưa đạt so với trường hợp phạm tội hoàn thành Như vậy, định hình phạt trường hợp đó, án phải vào quy định định hình phạt trường hợp chuẩn bị phạm tội phạm tội chưa đạt điều 52 luật hình Tuy nhiên, cách giới hạn hình phạt tù người chưa thành niên phạm tội phạm tội theo quy định điều 74 luật hình cách giới hạn hình phạt trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo quy định điều 52 luật hình dựa vào khung hình phạt chung quy định điều luật tội phạm cụ thể nên thực so với người thành niên phạm tội giai đoạn này, người chưa thành niên không giảm nhẹ hình phạt Hơn nữa, quy định người chưa thành niên phạm tội khơng có quy định việc 61 định hình phạt nhẹ quy định Bộ luật nên điều 47 Bộ luật hình nên quy định vấn đề phải áp dụng cho người thành niên phạm tội người chuưa thành niên phạm tội Vấn đề nảy sinh sử dụng chung khung hình phạt quy định điều luật phạm tội cụ thể để giảm nhẹ hình phạt theo tiêu chí nên dẫn đến bất hợp lý việc giới hạn giảm nhẹ hình phạt vận dụng điều 47 Bộ luật hình người chưa thành niên phạm tội, người chhưa thành niên phạm tội trường hợp có giới hạn giảm nhẹ hình phạt với người thành niên phạm tội trường hợp tương ứng Để khắc phục hạn chế Bộ luật hình nên sửa theo hướng quy định rõ, trường hợp họ áp dụng hình phạt tù, sau định hình phạt cho bị cáo theo điều 74 luật hình sự, hành vi bị cáo thuộc trường hợp chuẩn bị phạm tội, án tiếp tục giảm tiếp phần hai mức hình phạt nói (mức hình phạt xác định theo điều 74 luật hình sự) hành vi bị cáo thuộc trường hợp phạm tội chưa đạt, án tiếp tục giảm phần tư mức hình phạt nói (trường hợp bị cáo chấp hành ba phần tư mức hình phạt áp dụng) Ngồi ra, cần phải sửa lời văn điều 74 luật hình từ “mức hình phạt cao áp dụng” thành “mức hình phạt áp dụng” để thể nội dung tiếp giảm tồn khung hình phạt theo tỷ lệ luật định, đồng thời bổ sung vào điều 68 luật hình nội dung: “Người phạm tội người chưa thành niên giảm nhẹ trách nhiệm hình sự” Xuất phát từ sở khung hình phạt quy định tội phạm cụ thể chuẩn sử dụng để xác định mức giảm nhẹ theo tiêu chí khác nhau, cho bất cập liên quan đến đường lối xử lý người chưa thành niên phạm tội cần giải cách cụ thể cần giải cách cụ thể quy định mang tính phân hố khung hình phạt Cụ thể, điều 69 Bộ luật hình quy định nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội, nhà làm luật cần bổ 62 sung quy định khung hình phạt người chưa thành niên phạm tội sau: Khung hình phạt áp dụng cho người chưa thành niên phạm tội xác định sở khung hình phạt quy định điều luật tội phạm cụ thể theo nguyên tắc: a Nếu khung hình phạt tương ứng điều luật quy định hình phạt nặng tù chung thân tử hình khung hình phạt áp dụng người từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi phạm tội có mức hình phạt tối đa 18 năm tù mức hình phạt tối thiểu ba phần tư mức hình phạt tối thiểu khung hình phạt đó; khung hình phạt áp dụngdoois với người từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi phạm tội có mức hình phạt tối đa 12 năm tù mức hình phạt tối thiểu phần hai mức hình phạt tối thiểu khung hình phạt Ví dụ theo khoản điều 195 luật hình quy định khung hình phạt phạt tù 20 năm tù chung thân Vậy khung hình phạt áp dụng người từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi phạm tội thuộc khung phạt tù từ 15 năm đến 18 năm khung hình phạt áp dụng người từ 14 tuổi đến 16 tuổi phạm tội thuộc khung hình phạt phạt tù từ 10 đến 12 năm tù b Nếu khung hình phạt tương ứng điều luật quy định hình phạt tù có thời hạn khung hình phạt áp dụng người từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi phạm tội có mức hình phạt tối đa mức hình phạt tối thiểu ba phần tư mức hình phạt tối thiểu mức hình phạt tối đa khung hình phạt đó; khung hình phạt áp dụng người từ đủ 14 đến 16 tuổi phạm tội có mức hình phạt tối đa mức hình phạt tối thiểu khung hình phạt Ví dụ, khoản điều 165 Bộ luật hình quy định khung hình phạt phạt tù từ 10 năm đến 20 năm Vậy khung hình phạt áp dụng người từ 16 tuổi đến 18 tuổi phạm tội thuộc khung hình phạt phạt tù từ năm tháng đến 15 năm tù, khung hình phạt áp dụng người từ 14 đến 63 16 tuổi phạm tội thuộc khung phạt tù từ năm đến 10 năm tù c Nếu khung hình phạt tương ứng điều luật quy định nhiều laọi hình phạt tù khung hình phạt áp dụng người từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi phạm tội bao gồm tất loại hình phạt với mức hình phạt tối đa mức hình phạt tối thiểu loại hình phạt băngf ba phần tư mức tương ứng khung hình phạt đó; khung hình phạt áp dụng người từ đủ 14 đến 16 tuổi phạm tội bao gồm tất laọi hình phạt với mức hình phạt tối đa mức hình phạt tối thiểu loại hình phạt phần hai mức tương ứng khung hình phạt Ví dụ, khung hình phạt quy định khoản điều 222 luật hình phạt tù từ 500 triệu đồng đến 1tỷ đồng bị phạt tù từ năm đến 10 năm tù Vậy khung hình phạt áp dụng người từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi phạm tội thuộc khung hình phạt phạt tiền từ 375 triệu đồng đến 750 triệu bị phạt tù từ năm tháng tù đến năm tháng tù khung hình phạt áp dụng người từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi phạm tội thuộc khung hình phạt tù từ năm tháng đến năm Theo sở này, quy định riêng lẻ nhằm phân hố trách nhiệm hình người chưa thành niên phạm tội bỏ Đó quy định điều 72 Bộ luật hình quy định mức phạt tiền người chưa thành nien phạm tội không phần hai mức tiền mà điều luật quy định; điều 73 Bộ luật hình quy định thời hạn cải tạo không giam giữ người chưa thành niên phạm tội không phần hai thời hạn mà luật quy định; toàn điều 74 Bộ luật hình Với quy định mang tính ngun tắc này, khung hình phạt quy định riêng cho người chưa thành niên phạm tội sử dụng khung hình phạt chuẩn để sở xác định trách nhiệm hình người chưa thành niên phamj tội trường hợp cụ thể 64 định hình phạt nhẹ quy định luật, chuẩn bị phạm tội phạm tội chưa đạt, đồng phạm bắng cách kết hợp quy định với quy định tương ứng điều 47, 52, 53 Bộ luật hình Ví dụ người thành niên phạm tội thuộc khoản điều 195 Bộ luật hình (khung hình phạt 20 năm tù tù chung thân) đủ điều kiện luật định nên định hình phạt mức thấp khung hình phạt họ phải phạm vi khung hình phạt nhẹ liền kề hình phạt tù từ 13 năm đến 20 năm Theo cách xác định khung hình phạt người chưa thành niên phạm tội đề xuất khung hình phạt thuộc khoản điều 195 luật hình áp dụng người từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi phạt tù từ 15 năm đến 18 năm tù khung hình phạt liền kề nhẹ sử dụng giới hạn giảm nhẹ hình phạt họ định hình phạt nhẹ quy định luật phạt tù từ năm tháng tù đến 15 năm tù Tương tự khung hình phạt thuộc khoản điều 195 Bộ luật hình áp dụng người từ đủ 14 đến 16 tuổi phạm tội 10 năm đến 12 năm, khung3 điều luật sử dụng để giới hạn mức giảm nhẹ hình phạt theo điều 47 Bộ luật hình phạt tù từ năm tháng đến 10 năm tù Trên số giải pháp nhằm hoàn thiện quy định pháp luật vấn đề định hình phạt luật hình Việt Nam 65 C KẾT LUẬN Quyết định hình phạt việc Tồ án lựa chọn hình phạt buộc người bị kết án phải chấp hành Toà án lựa chọn loại hình phạt nào, mức phạt bao nhiêu, phải tuân theo quy định BLHS Quyết định hình phạt có ý nghĩa to lớn Nó khâu tố tụng hình quan trọng cụ thể hóa ngun tắc luật Hình sách hình sự, tiền đề quan trọng để thực mục đích hình phạt Ngồi cịn góp phần trì trật tự an ninh xã hội, đấu tranh phịng ngừa tội phạm Quyết định hình phạt hoạt động tư Thẩm phán Hội thẩm nhân dân sau xác định tội danh hành vi phạm tội, định tội tiền đề, sở cho việc định hình phạt, định hình phạt kết cuối hoạt động xét xử QĐHP xác có ý nghĩa quan trọng hoạt động xét xử Tồ án Để QĐHP xác, pháp luật, ngồi việc định tội xác, Tồ án cịn phải tuân theo nguyên tắc, QĐHP quy định BLHS Ngoài ra, Toà án cịn phải xem xét cân nhắc đến tình hình trị, kinh tế, xã hội địa phương, yêu cầu việc đấu tranh phòng ngừa chống tội phạm yếu tố khác có liên quan đến việc QĐHP Trong trình tìm hiểu về, thấy tầm quan trọng định hình phạt, từ phân tích, làm rõ số hạn chế trình áp dụng định hình phạt thực tế, đưa giải pháp nhằm khắc phục vướng mắc Tuy nhiên, trình độ cịn nhiều hạn chế, tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu đề tài không nhiều Rất mong nhận đóng góp ý kiến thêm từ giáo viên hướng dẫn quý thầy cô để đề tài nghiên cứu hoàn thiện 66 D TÀI LIỆU THAM KHẢO: Bộ luật hình Việt Nam năm 1985, năm 1999 sửa đổi, bổ sung năm 2009 Giáo trình luật Hình Việt Nam, tập 1, Tập thể tác giả GS,TS Nguyễn Ngọc Hòa làm chủ biên, Trường Đại học luật Hà Nội (Nhà xuất Công an nhân dân, Hà Nội, 2010) Sách "Tìm hiểu Bộ luật hình nước Cộng hồ xã hội chủ nghĩa Việt Nam" (Nhà xuất Lao Động) luật gia Trần Minh Hưởng Sách "Bình luận khoa học Bộ luật Hình Việt Nam năm 1999" tập - Viện nghiên cứu khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, Nhà xuất trị Quốc gia, năm 2001 Sách "Bình luận khoa học Bộ Luật Hình năm 1999" (phần chung) - Đinh Văn Quế, Nhà xuất Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2000 Nghị số 01/2000/NQ-HĐTP ngày 4/8/2000 Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng số quy định Phần chung BLHS năm 1999 Nghị số 01/2006/NQ-HĐTP ngày 12/5/2006 HĐTP TANDTC hướng dẫn áp dụng số quy định BLHS 1999 NQ số 01/2000 (tập văn hình dân sự, kinh tế, hành tố tụng TAND Tối cao xuất năm 2001) Cơng văn số 81/2002 (tập văn hình sự, dân sự, kinh tế, hành lao động tố tụng TAND Tối cao xuất năm 2003) 10 Công văn số 148/2002 KHXX ngày 30/09/2002 (Tập văn hình sự, dân sự, kinh tế, hành chính, lao động tố tụng TAND Tối cao xuất năm 2003) 11 Thông tư số 01/98 TANDTC-VKSNDTC-BNV ngày 02/1/1998 67 12 Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 145-tháng-4-2009 ngày 20/04/2009 13 Tạp chí Nghiên cứu lập pháp Văn phịng quốc hội, Số: 03/2007, tr.37-40,62/ Tạp chí lập pháp 14 Tạp chí Tạp chí số 4/2006 >phát hành năm 2006 >Nghiên cứu trao đổi 15 Tạp chí Tịa án nhân dân số: 03/2012; 07/2010; 12/2011/ Tạp chí TAND 16 www.google.com 68 ... Quyết định hình phạt theo nghĩa hẹp QĐHP định hình phạt bổ sung Quyết định hình phạt hiểu theo nghĩa rộng bao gồm định hình phạt chính, định hình phạt bổ sung, định biện pháp chấp hành hình phạt( như... nêu Quyết định hình phạt trường hợp đặc biệt 5.1 Quyết định hình phạt nhẹ quy định Bộ luật Quyết định hình phạt nhẹ quy định Bộ luật để Tịa án thực ngun tắc cơng bằng, nhân đạo cá thể hóa hình phạt. .. hình phạt B PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM Khái niệm ý nghĩa định hình phạt 1.1 Khái niệm chung định hình phạt Quyết định hình